Morgunblaðið - 14.03.1947, Blaðsíða 7

Fö'sludagiir 14. mars 1947.
M'ORGUN'BL AÐIÖ
7
Hagfræðingabókin
Framh. af bls. 6
að hafa forgöngu um fram-
kv. allar, og verða borgar-1
arnir að biðja móður ríki um
leyfi, ef þeir vilja reisa þak yfir
liöfuðið. Eg legg ekki dóm á
réttmæti eða viturleik þessa.
Hitt er augljóst, að er horfið
verður að sMkum ráðum, er hag
kerfi okkar ekki lengur frjálst,
en við komnir inn á braut
%
kommúnisma og / eða fasc-.
jsma.
Að svo miklu leyti sem eigna-
könnun er ætlað að minka fjár-
ráð manna og þannig draga úr
eftirspurn varnings og vinnu-
afls, er hún spor í rjetta átt.
En gæta verður þess, að slík
áhrif hefir hún aðeins, svo fremi
að ríkisvaldið taki fje það, er
á þennan hátt kann að Verða
innheimt, úr umferð sem sakir
standa og meðan atvinna er
næg.
Hins vegar leikur lítill vafi á
því, að flestar aðferðir myndu
héppilegri í þessu augnamiði en
einmitt eignakönnun. Það eru
ekki eignir manna, íbúðir, hús-
gögn, skip, verksmiðjur, kvik-
fje o. s. frv., sem ógna verðlagi
og kaupgjaldi, heldur pening-
arnir, sem fólk hefir í fórum sín-
um og á eftir að eyða. Ef við
viljum minka þensluna á vöru-
og vinnumarkaðinum, verðum
við að ná tökum á þessu fje.
En alls engin vissa er fyrir því,
að það sje í höndum „eigna-
manna“. Það ér kunnara en frá
þurfi að 'segja, að bæði fasteign-
ir og atvinnutæki hafa verið
keypt dýru verði undanfarið, og
eru margir, ef til vill flestir, sem
ráðist 'hafa í slík kaup, skuld-
um vafriir. Svo sem fyr segir,
virðast l'íkur til, að dýrtíðin sje
að nálgast hámarkið, og þá eru
það þessir nienn, sem verða
harðast úti. Þegar kaupgeta tek-
ur að þverra og verðlag að
rjena, veitist þeim örðugra að
standast skuldbindingar sínar.
Bankarnir reyna að tryggja að-
stöðu sína með innköllun lána,
eða synjun um endurnýjun, og
eykur það á örðugleikana.
(Þessa hefir þegar orðið vart
hjer á landi). Ef við þetta eiga
að bætast stórfelldfW' skatta-
kvaðir á hendur,þessum mönn-
um undir yfirskyni svonefndrar
eignakönnunar, er hætt við, að
nauðungarsala og gjaldþrot
verði daglegir viðburðir og hrun
skelli yfir.
Peningana verður að taka
þar, sem beir eru) og af þeim,
sem gjaldþol hafa. Ef við vilj-
um ná þeim með sleöttum, ber
fyrst og fremst að nota tekju-
skattinn (progressive ineome
tax), en síst af öllu eignaskatt-
inn.
Ef við lítum á siðferðishlið
eignakönnutiar og eignaskatts,
mælir og margt gegn því, að
þeir menn sjeu krafnir skulda,
sem hafa verið ráðdeildarsamir
og varið fje sínu í nytsöm kaup
og framk\*æmdir hjer heima, en
hinum sleppt, sem hafa sólund-
að „stríðsgróðanum" eða komið
honum undan til annara landa.
Stórum auðveldari og hættu-
minpi aðferð a"ð minka evðslu-
fje manna væri að sjál.fsögðu út-
gáfa nýrra seðla og innheimta
þeirra eldri. Til mála gæti kom-
ið að innheimta aðeins 100
krónu og 500 krónu seðla og
greiða gegn 100 krónu seðlun-
um t. d. 75 krónur og, gegn 500
krónu seðlunum t. d. 250 krón-
ur af hinum nýju. Þessi aðferð
var höfð í Belgíu og reyndist
vel, enda kom í ljós, að þeir,
er höíðu fje í handraðanum
(hoards), áttu einkum stærri
seðlana, en hinir, er höfðu fje að
eins eftir þörfum, smærri seðl-
ana, og bitnaði innheimtan
þannig ekki á hinum síðar-
nefndu. Fé það, sem þannig
\Trði innheimt og dregið úr um-
ferð, ætti að endurgreiða hlut-
aðeigendum síðar, þegar aðstæð
ur leyfa.
Gegn innheimtu skatta aftur
í tímann, slíkri sem ætluð er
með eignakönnuninni, mæla
mörg og þung rök. Ekki hefir
verið skorið úr um það, hvort
hún er blátt áfram samrýman-
leg stjórnarskránni. Víst er, að
ef ríki og bæjarfjélög fá ó-
bundnar hendur um slíka inn-
heimtu, er unt að sprengja
gjaldþol hvers manns og hneppa
í varðhald. Þeim, sem falið er
að framkvæma skattalögin, ber
að sjálfs'ögðu að gera það á
hverjum tíina, en vanræksla
þeirra í ár á ekki að bitna á
þjóðinni síðar.
Höfuð-ókostur innheimtu
skatta aftur í tímann er þó ef
til vili, að hún skapar óvissu
og svartsýni meðal athafna-
manna. Þeir vita ekki, hvað þeir
mega í dag, því að skatthcimt-
an kann að taka úpp nýmæli á
rnorgun. Fjórmenningarnir virð-
ast því miður gera sjer ónóga
grein fyrir sálarfræði viðskiftá-
lífsins (business psychology).
Þegar þeir ræða um atvinnu-
rekendur, virða.st þeir hafa í
huga skákpeð, senl færa má til
á taflborðinu eftir vild. Ef til
vill hafa þeir og of litla samúð
með þessari stjett manna, sem
hagur þjóðsrinnar er þó svo
mjög kominn undir.
Önnur ctriSi.
Onnur ráð hagfræðíriganna
tel jeg litla þörf að ræða. Þau
fjalla um minniháttar fyrir-
brigði verðbólgúnnár, svo sem
fjárflótta, sein myndu hverfa
jafn skjótt og dýrtíðarvanda-
málið væri leyst.
Megin-villan virðist sú, að
liöfundunum er frá byrjun of
starsýnt á minkun gjaldeyris-
innstæðna. Þeir taka sjónarmið
niðurskurðarmannsins, en hirða
ekki sem skyldi um afleiðingar.
Þeir gefa lítinn gaum hinni já-
kvæðu hlið, öflun gjaldeyris-
tekna, og missa þannig sjónar á
kjarna málsins, dýrtíðarvanda-
málinu, hvernig það verði leyst,
svo að útflutningsframleiðslan
megi blómgast á ný.
Um bókina í heild má segja,
að hún er vel skrifuð og geymir
ótrúlega mikinn fróðleik, þcgar
gætt er, hve lítinn tíma fjór-
menningarnir höfðu til umráða.
T?ó 'ér henni injög ábótavant að
því levti. að einu veigamesta at-
riði vandamálsins er sleppt, ]>.
e. þætti bankanna í dýrtíðinni.
Það er vitað, að engin verðbólga
getur orðið, nema bankarnir
auki fjárstrauminn (supply of
money), en mig skortir kunnug-
leika til að segja, hvort láná-
starfsemi þeirra og seðlaútgáfan
hefir beinlínis ör.fað dýrtíðma.
Bankarnir hafa kippt mjög að
sjer hendinpi um lánveitingar i
seinni tíð. Mín skoðun er sii. að
þessi samdráttur sje mei'ra en
nægur til að hefta frekari verð-
þenslu. Því er allt tal um éigna-
könnun og skattabvrðar í ratin
rjettri hjegómi. Ef bankarnir
halda fast við stefnu sína. verð-
ur ríkisvaldið áður en mjög,
langt um líður að lœkka skatta
og hefja atvinnuframkvæmdir,
svo að hruni og krcppu verði af-
stýrt.
Um bók Torfa Ásgeirssonar
og Jónasar H. Haralz vil jeg'
segja, að hún er, einkum fyrri
hlutiun. betur samin og betur
hugsuð. Þó er fjarri því, að jcg
sje sammáhi niðurstöðum henn-
ar. Slíkt er og ef til vill ckki að
furða, því að höfundarnir kveð-
ast vera „vísvitandi hlutdrægir“
(bls. 6).
Ekki veit jcg, hyort Jónas H.
Haralz hefir ákveðið að gerast
hlutlaus, þegar hann settist nið-
ur með hirium þrem og tók að
semja „Álitið“. Víst er um það,
að fágætt er, ef til vill einsdæmi,
að svo ósamstæður hópur
manna. skrifi nöfn sín undir einu
og sörnu skoðunina. Mjög iík-
legt er, að einhver höfundanna,
ef tE vill allir, hafi orðið að ,,slá
af“ skoðunum sínum. Slíkt rýr-
ir gildi bókarinnar, og orkáí- tví-
mælis, hvort unt er að taka
hana alvarlega. Það hefði verið
vísindalegra, cf hver hefði skil-
að sinni greinargerð, eða að
skoðanamunar hefði að minsta
kosti verið getið neðanmáls.
Að lokum vil jeg að gefnu til-
efni í bókunum vekja athygli á
þvi, að hlutverk hagfræðinga er
aðeins að skýra vandamálin og
benda á úrræði. En það er
sFjórnmálamannanna, fulltrúa
fólksisn, að liafna og velja.
Magni Guðmunchson.
íslensknr bækur
samvmna
vinnuveifenda og
verfcamanna
Londan í gærkvöldi.
GEORGE Is^aacs, atvinnu-
málaráðherra Bretlands, sagði í
umræðum um fjárlögin í dag,
að samvinna atvinnurekanda og
verkamanna hefði stórbatnað að
undanförnu, og kvað þetta sjer
staklega eftirtektarvert, væri
það borið saman við ástandið
eftir heimstyrjöldina fyrri
Breska stjórnin mun hafa á
prjónunum áform um að nýta
vinnuafl flóttafólks í Þýska-
landi og er nu uniuð að áætlun
um þetta. — Reuter.
Tækifæri, seni ekki stendur lengi,
Margar af útgáfubókum ísafoldarprentsmiðju verða
nokkra daga seldar með alt að 50% afslætti. — At-
bugið neðanskráðar bækur, þær eru nú seldar lágu
verði, en verða að nokkrum dögum liðnum ófáan-
legar:
Af jörðu ertu kominn, óskar Magnússon frá Tungunesi, áðuu
4.50 nú 3,00.
Áfram, Orison Swett Marden, 1. og 2. prentun, heft, áðux*
1,00 nú 0,75, innb. áður 3,50 nú 2,50.
Arfur, skáldsaga, Ragnh. Jónsdóttir, heft, áður 10,00 nú
7.50, innb., áður 12,50 nú 10,00.
Ásm. Sveinsson myndhöggvari Myndir, áður 5,00 nú 3,00.
Barnavers úr Passíusálmum, innb., 2,00 nú 1,50.
Bókin um litla bróður, Gustaf af Geijarstam, áður 12,00
nú 9,00.
Brjef frá látnum, sem lifir, Elsa Barker, beft, áður 6,00 nú
4,00, innb., áður 8,50 nú 6,00.
Byron, iieft, áður 52,00 nú 40,00, rexin, áður 70,00 nú 50,00,.
skinnb. áður 85,00 nú 60,00.
Dag’legar máltíðir, dr. Björg C. Þorláksson, heft, áður 3,50
nú 2,00, innb., áður 5,00 nú 3,00.
Dýrin tala, barnasögur, áður 10,00 nú 8,00.
Eg skírskota til allra, Wenner-Gren, áður 3,50 nú 2,00.
Eg ýti úr vör/ljóð, Bjarni M. Gíslason, heft, áður 6,00 nú
4.50, innb., áður 8,00 nú 6,00.
Endurminningar um E. Benediktsson, áður 50,00 nú 30,00.
Endurminningar Jóns frá Hlíðarenda, áður 4,00 nú 3,00.
‘ Einstæðingar, smásögur, Guðh Benediktsd. áður 5,00 nú 2,50.
Evudætur, Þórunn Magnúsdóttir, heft, áður 25,00 nú 15,00,
innb., áður 32,00 nú 20,00.
Fólkið i Svölublíð, sögur, Ingunn Pálsdóttir fi'á Akri, heft,
áður 10,00 nú 7,50, innb., áður 12,00 nú 9,00.
Frá liðnum kvöldum, sögur, Jón II. Guðmundsson heft, áðurr
3.50 nú 2,50, innb., 4,50 nú 3,25. ,
Framhaldslíf og nútímaþekking, srl Jakob Jónsson, heft,
áður 6,00 nú 4,00, innb., áður 8,00 nú 6,00.
Frekjan, Gísli Jónsson, áður 15,00 nú 10,00.
Friðþjófssaga Nansen, Jón Sörensen, áður 76,80 nú 50,00.
Handbók í þýskri brjefritun, Ing. Árnason, áður 6,00 nú 4,00.
Heldri menn á húsgangi, Guðm. Daníelsson, heft, áður 16,00
nú 12, shirt., áður 25,00 nú 18,00, sk., áður 28,00 nú 20,00.
Hjá Sól og Bil Hulda, heft, áður 15,00 nú 10,00, innb. áður*
20,00 nú 15,00.
Hlekkjuð þjóð, áður 16,00 nii 10,00.
Hreiöar heimski, Sig. Magnússon, áður 12,00 nú 9.00.
Huganir, Guðm. Finnbogason, áður 50,00 nú 35,00.
íslensk myndlist, áður 88,00 nú 65,Ö0.
Jakob og Hagar, heft, áður 28,80 nú 20,00, innb., áður 40,00
nú 30,00,
Jón Þorleiísson, myndir, áður 25,00 nú 15,00.
Kristin trú og höfundur hennar, Sig. Einarsson dósent, áðurt
20,00 nú 15,00.
Kristín Svíadrottning, áður 32,00 nú 20,00.
Kristur í oss, áður 15,00 nú 10,00.
Kristur og mennirnir, sr. Fr.Hallgrímss., áður 3,50 nú 2,50.
Leikir og leikföng, áður 3,50 nú 2,50.
Leiðarvísir um fingrarím, Sigurþór Runólfsson, áður 3,50
nú 2,50.
Ljóðmæli, dr. Björg C. Þorláksson, áður 8,00 nú 6,00.
liósaskifti, ljóð, Guðm. Guðmundsson, áður 1,00 nú 0,75.
Mánaskin, ljóð, Hugrún, shirt., áður 8,00 nú 6,00, skb. áður
10,00 nú 7,50.
Manfred, Byron, Mattb. Joch. þýddi, áður 15,00 nú 10,00.
Mataræði og þjóðþrif, dr. Björg C. Þorláksson, áður 8,00
nú 6,00.
i Minningar Sigurðar Briem, heft, áður 52,00 nú 40,00, skb.,.
áður 85,00, nú 60,00.
ósigur og flótti, Sv. Hedin, áður 44v00 nú 30,00.
Pála, leikrit, Sig. Eggei’t, áður 10,00 nú 7,50.
Eauðar stjömur, Jónas Jónsson, áður 15,00 nú 12,00.
Rödd hrópandans, innb., áður 40,00 nú 30,00, heft, áður
30,00 nú 20,00.
Samferðamenn smásögur,' Jón H. Guðmundsson, áður 1-2,00
nú 9,50.
Sindbað vorra tíma, áður 28,00 nú 20,00.
Skriítir FÍeiðingjans, ljóð, Sig. B. Gröndal, áður 4,00 nú 3,00.
Skrítnir náungar, smásögur, Hulda, heft, áður 8,00 pú 6,00,
innb., áður 10,00 nú 7,50.
Stjórnmálarefjar, Herbert N. Casson, áður 5,00 nú 3,00.
Sumar á fjöllum, Hjörtur Björnsson frá Skálabrekku,, 2.
utgáfa, áður' 15,00 nú 10,00.
Töfraheimur Mauranna, áður 15,00 nú 10,00.
Udet flugkappi, áður 14,00 nú 10,00.
Uppruni og áhrif Múhameðstrúar, áður 6,00 nú 4,50.
Við dyr leyndardómanna, smásögur, Guðl. Benediktsdóttir,
heft, áður 4,00 nú 2,00, ir.nb. áður 6,00 nú 3,00.
Virkir dagar II., Guðm. G. Hagalín, áður 8,00 nú 4,00.
Vonir, Ármann Kr. Einarsson, áður 5,00 nú 2,00.
Vor á nesinu, Jens Benediktsson, áður 5,00 nú 3,50.
Þegar skáldið dó, Skuggi, áður 1,00 nú 0,50.
Þættir um líf og leiðir, Sig. Magnússon, áður 12,00 nú 9,00.
Þráðarspottar, Rannv. K. Sigurbjömsson, áður 4,50 nú 3,00.
Lögi’eglan í Reykjavík, Guðbr. Jónsson, áður 10,00 nú 7,50.
BókaverzEun Isafoldar
Austurstræti 8. Leifsgötu 4. Laugavegi 12.
• . — Klippið listann úr! —