Morgunblaðið - 27.06.1947, Blaðsíða 8

v-v
MORGUNBLAÐIB
Föstudagur 27. júní 1947.
I 8
í___________________
Erindi Bjarna Benediktssonar
Framh. af bls. 7
í tonn a,f síldarlýsi og 10.000
tonn af freðfiski og þó aldrei
( meira en 40% af síldarlýsis-
* framleiðslunni, þá taka þeir
ekki við neinum freðfiski fyrr
en sýnt er, að íslendingar
framleiði svo mikið af lýsi, að
þeir geti afhent 1% tonn af
því á móti hverju tonni af freð-
fiskinum. Þar sem Bretar ætla
þó að taka helminginn af um-
sömdum freðfiski strax, taka
Rússar ekki neitt fyrr en sýnt
er, hvort þeir fá áskilið lýsis-
magn á móti.
Til viðbótar þessu kaupa Rúss
ar 2500 tonn af þorskalýsi af
okkur, 10 þúsund tonn af salt-
síld, eða 105 þúsund tunnur.
Er verðið á síldinni mun lægra
en síldarútvegsnefnd hefir hvað
eftir annað tjáð ríkisstjórninni
að þyrfti að fást til að ná kostn
aðarverði.
En slík rök bitu að vonum
ekki á viðsemjendur okkar.
Samninganefndin segir í
skýrslu sinni frá 22. júní: „Er
við sátum fastir við okkar keip
-------sögðu þeir nú að fyrra
bragði á fundi, að við skyldum
þá bara selja síldina, þar sem
við gætum fengið það verð, þeir
gætu fengið nóga síld fyrir
lægra verð en það, sem þeir
hefðu þegar boðið.“
Einnig hefir verið samið um,
að við skyldum kaupa af Rúss-
um 60 þúsund tonn af kolum,
5000 stds. af timbri, 15 þúsund
tonn af sementi, 50 kubikmetra
af krossviði og 1500 tónn af
salti.
Sumar af þessum vörum eru
nú mjög vandfengnar og þess-
vegna mikill vinningur að
kaupa þær svo sem samningar
hafa náðst um. Ýtti þetta auð-
vitað undir samningsgerðina
við Rússa, þó að hún sje þeim
mikla annmarka háð, að ómögu
legt er að segja um, hversu
mikinn hraðfrystan fisk þeir
kaupa, fyrr en á daginn er kom
ið, hversu mikið lýsi er fram-
leitt.
Útlendingar leysa ekki verð-
lagsmálin fyrir okkur.
Voru það auðvitað einnig von
brigði, að ekki varð úr sölu
þangað á öllum þeim öðrum
vörum, er ráðgert hafði verið í
nefndarálitinu 27. janúar, að
unnt væri að selja þangað. Um
slíkt var þó ekki að sakast, þar
sem Rússar hafa aldrei keypt
þær vörur af okkur og engin
þar til bær stjórnarvöld þeirra
hafa nokkru sinni látið í það
skína, að þau vildu kaupa þess-
ar afurðir.
Mestu máli skiptir, að mark-
aðinum við þetta mikla ríki er
haldið opnum. Enda fá þeir nú
meira hlutfall þeirrar vöru, er
þeir leggja mesta áherslu á,
síldarlýsisins en þeir fengu í
fyrra.
Astæðan til þess, að þeir setja
nú svo ríkt skilyrði um afhend-
ingu síldarlýsis fyrir kaupum
* á hraðfrystum fiski, er auðvit-
að sú, að vonir þeirra um kaup
á síldarlýsi brugðust mjög í
;. fyrra vegna aflaleysis, sem þá
varð hjer. En þar sem þeir telja
; sig gefa okkur mun meira fyrir
* hraðfrysta fiskinn en þeir
J^upa hann fyrir af öðrum sbr
t.d. skýsrlu Erl. Þorsteinssonar, [
dags. 8. apríl 1947, síðu 4 og 5, j
þá er skiljanlegt, að þeir vilji
ekki kaupa hann af okkur,
nema annað girnilegra fylgi
með.
Um þetta segir nánar í skýrslu
samninganefndarinnar frá 22.
júní á þessa leið: „Kváðu þeir
flökin, sem keypt voru í fyrra
hafa selst seint, og væru þau
jafnvel óseld enn að nokkru.
Ljetu þeir sem þeir vildu helst
alveg losna við flökin, Kváð-
ust þeir aðeins gera kost á að
taka við þeim, til þess að ná í
síldarlýsið.“ Þá segist nefndin
hafa samið sjerstaka greinar-
gerð til að sýna fram á, að
ábyrgðarverðið yrði að fást, ef
ríkissjóður ætti ekki að bera
skarðan hlut frá borði. Síðan
segir orðrjett: „Ekki haíði þetta
mikil áhrif á viðsemjendur okk
ar, þeir sögðust sem góðir kaup
menn gera kaupin þar sem þau
væri hagkvæmust. Við yrðum
að vera samkepnisfærir í verði,
ef við vildum selja varning okk
ar. Verðlagsmálin á íslandi
þóttu þeim vera vandi stjórnar-
'innar þar, en ekki ráðstjórnar-
innar í Moskva“. Skömmu síð-
ar í skýrslu sinni segir nefndin
um verð það, sem að lokum
samdist um á freðfiskinum: „
— — en oft fengum við að
heyra, að þetta væri „aðeins
gert til þess að ná samkomulagi
alment“ og væri mikils til of
hátt verð miðað við norsku
flökin“.
Undir síldinni komið.
Ef góð síldveiði verður, svo
að við getum fullnægt skilyrð-
unum fyrir kaupum Breta og
Rússa á hraðfrystum fiski, þá
hafa íslenskar vörur með þess-
um samningum verið seldar
fyrir miklar fjárhæðir.
Samkv. samningunum við
Rússa mundu þá fást 96.116.625
krónur fyrir þær vörur, sem
með þeim eru seldar. En sam-
kvæmt breska samningnum kr.
87.812.955, og er þá ótalið það
sem í Bretlandi fæst fyrir ís-
aða fiskinn. Þar er nú búið að
selja hann fyrir kr. 19,700,468.
i ,það að vísu lægra en í fyrra,
sem sumpart felst í því, að nú
hefir ekki svo teljandi sje ver-
ið sendur fiskur með flutninga-
skipum og einnig hinu, að með
alsölurnar eru nú mun lægri
en í fyrra, þannig að meðal-
sala á togara yfir mánuðina
janúar—maí var 1946 £9.780:-
0:0 en nú £8.371:0:0. 1946
hafði á kíló fengist að meðal-
tali kr. 1,37 en nú aðeins kr.
1,19.
Ef síldveiðin verður góð get-
um við þessvegna verið mjög
ánægðir með árangur þessara
samningagerða. Bregðist hún
aftur á móti og batni ekki frá
því, sem hún var í fyrra og
hitteðfyrra, en það voru, eins
og nógsamlega er kunnugt,
mjög Ijeleg ár, þá er verra í
efni. Miðað við meðaltals veiði
þeirra ára, mundu Bretar og
Rússar hvorir um sig ekki fá
meira en 4697 tonn af síldar-
lýsí. Ef svo færi mundu Bretar
aldrei taka á móti meira en
þeim 6000 tonnum af hraðfryst-
um fiski, sem þeir þá væntan-
lega verðg búnir.að taka á móti,
og þá heimta afslátt á 2000 tonn
um af þeim, svo sem áður grein
ir. Rússar myndu aftur á móti [
ekki skyldugir tii að taka á'
móti meira en 3130 tonnum af
hraðfrystum fiski, og ef þeir
tækju meira yrði sjálfsagt að
semja við þá á algerlega nýj-
um grundvelli.
í stað 22 þúsund tonna af
hraðfrystum fiski, sem sam-
kvæmt þessum samningum er
hámark þess, sem selt er, mundi
þá ekki hafa verið seld nema
9130 tonn. Tæp 13 þúsund tonn
væru þá óseld af því sem nú
hefir verið samið um, og yrði
á aflíðandi sumri að byrja samn
ingsumleitanir um sölu á þeim.
Þá væri ekkert síldarlýsi til að
bæta upp verðið. Er þá vant að
sjá, hvernig Islendingar kæm-
ust hjá að hlíta heimsmarkaðs-
verði fyrir þessa vöru sína, sem
eftir þeim gögnum sem nú
liggja fyrir, virðist e. t. v. ekki
nema meira en hjer um bil
helmingi af því verði, sem ís-
lenski ríkissjóðurinn með á-
byrgðarlögunum, ábyrgðist
hraðfrystihúsunum.
Norðmenn vilja ekki verðbólgu,
og semja þessvegna ekki við
okkur um fiskverð.
Jeg hefi orðið svo langorð-
ur um þær vörur, sem seldar
eru samkvæmt samningunum
við England og Rússland, að
jeg verð mjög að stytta mál
mitt um annað. Rjett er að geta
þess, að nýlega er búið að gera
viðskiptasamkomulag við Svía
og kaupa þeir af okkur 60 þús.
tunnur af síld, og gildir sama
um það og sagt er hjer að fram-
an um söluna til Rússa.
Norðmenn komu hingað til
samningaumræðna og varð
enginn viðskiptasamningur við
þá gerður. Meðal annars var
rætt við þá um samvinnu á út-
boði á hraðfrystum fiski, en af
hálfu þeirra var því þá lýst yf-
ir, að þeir teldu sig ekki hafa
hag af því að bjóða sinn fisk
út nú fyrir svo hátt verð, sem
Islendingar krefðust. Fulltrúi
þeirra sagði orðrjett í íslenskri
þýðingu: „Að norsku frystihús-
in væru ánægð með það verð,
sem þau fá fyrir freðfisk og
þau hefðu ekki áhuga fyrir
verðhækkunum, þar sem þær
mundu gera aðstöðu þeirra erf-
iðari eftir eitt eða tvö ár, þeg-
ar búist er við, að verðið falli,
og þær gæti einnig stefnt í verð
bólguátt", sbr. fundargerð frá
31. mars 1947.
En um muninn á framleiðslu
kostnaði hjer og í Noregi skal
aðeins vitnað til þess, sem segir
í síðasta febrúar hefti Ægis s.
51—52, en þar stendur m. a.:
„Hitt er aftur á móti staðreynd,
að á sama tíma sem hjer er
greitt 84% eyrir fyrir kíló af
slægðum og hausuðum fiski,
greiða Norðmenn 37% aura ís-
lenska fyrir fisk í samskonar
ástandi og þetta verð nær eins
og stendur til mikils hluta afl-
ans.“ Að vísu er hærra verð
greitt fyrir þann fisk, sem hrað
frystur er, en það er aðeins lítill
hluti aflans, og mikið lægra en
það sem hjer er greitt.
Þá standa þepsa dagana yfir
samningar við Tjekka og Finna.
-Skal jeg ekki rekja þá að sinni.
Tæpur þriðjungur -seldur af
saltfiskinum.
Um saltfiskinn skal þess get-
ið, að framleiðsla hans til þessa
er 27 þúsund tonn, að mestu
leyti bátafiskur, og ber þess-
vegna ríkissjóður ábyrgð á
verði hans samkvæmt ábyrgð-
arlögunum, og nemur það kr.
2,25 fyrir kíló f. o. b., sbr. þriðju
grein laganna. Af saltfiskinum
er enn aðeins búið að selja um
8500 tonn, eða tæpan þriðjung.
Miðað við verðið á því, sem
þegar hefir verið selt, mundi
ríkið verða að greiða 12 miljón-
ir króna í uppbætur til að ná
ábyrgðarverðinu, ef öll fram-
leiðslan seldist við sama verði.
Auðvitað standa yfir marg-
víslegar tilraunir til að selja
saltfiskinn í ýmsum löndum og
er enn of snemmt að greina frá
þeim. Sá mikli annmarki er
hinsvegar á að selja fiskinn til
ýmissa þeirra landa þar sem
líklegt er, að hann sje eftir-
sóttur, að þau geta ekki greitt
hann nema í sínum eigin gjald-
eyri, sem stundum er verðlítill
og reikull í gengi. Til að ná ein
hverju andvirði mundi þá verða
að taka vörur, sem hjer henta
misjafnlega og eru langt yfir
heimsmarkaðsverði, enda e. t. v.
beinlínis hækkaðar í verði til að
samsvara hiinu háa verðlagi,
sem íslendingar hafa á sínum
vörum. Slíkar vörur verða svo
aftur til hækkunar á íslensku
verðlagi, svo að við erum litlu
bættari.
Um síldarmjöl gekk ekki sam
an við Englendinga vegna þess
að heimtað var hærra'verð en
Hr. ritstj.
SUMARIÐ er byrjað og heilla
óskir sjómanna liðnar hjá. Ein
gjöf kom þó, nokkru eftir sum-
armál, send af voru háttvirta j
viðskiftaráði, sem sje gjald-
eyrisskömtun. Að vísu var hún
nokkuð fúl. Eins og hún hefði
legið í meltingarfærum vissra
manntegundar frá 3 punda
tímabilinu og fram til þessa
tíma, að hægt var að fæða af
sjer enn verri afstyrmi en hið
fyrra. Hvaðan er þetta komið?
Er það komið frá sömu mann-
veru og áður? Hefir þessi per-
sóna (hver sem hún er, sem
kemur þessu af stað) ekkert
næmi fyrir því, hverjir afla
gjaldeyrisins eða eru hvatir
hennar á svo lágu stigi, að held
ur vilji hún illt gjöra (og sín
sje getið) en ekki neitt. Því það
er vitanlegt af fyrri reynslu,
að þetta hefir í för með sjer
sundrung, sem leitt getur af
sjer stórtjón fyrir land og þjóð.
Því ekki hef jeg trú á því, að
sjómenn mótmæli ekki kröftug-
lega slíkum ráðstöfunum og
noti til þess hver þau meðul,
sem best þykja henta. Við von-
urrl að þessu verði komið í lag
nú þcgar af betur hugsandi
mönnum, sem vilja sjá rjett,
firra þjóðina vandræðum og
sjálfum sjer til sóma. Sjómenn,
sem fiskið og flytjið fisk á er-
lendan markað, þið aflið gjald-
eyrisins, en þið megið ekki
þeir vildu greiða. Af áætluðum
útflutningi af sumarframleiðsl-
unni hefir aðeins verið seldur
1/8 hluti eða 5000 tonn til Hol-
lands fyrir £ 35 pr. tonn f.o.b.
og er allt í óvissu hvernig fer
um sölu á afganginum.
Bæði í Bretlandi og Rúss-
landi leituðu nefndirnar fyrir
sjer um sölu á landbúnaðaraf-
urðum en án árangurs, aðallega
vegna þess að krafist var hærra
verðs en þessar þjóðir vildu
greiða.
Verðlagið skapar örðugleikana.
Af yfirliti þessu sjest, að
margvíslegir örðugleikar hafa
verið á að ná þeim viðskifta-
samningum, sem gerðir hafa
verið. Ber þar þó einn örðug-
leikann hæst: Hið háa verðlag,
sem við þurfum að heimta til að
standa undir þeim tilkostnaði,
sem nú þegar er orðinn á fram-
leiðslu okkar. Fyrir þessar sak
ir getur því enn mjög brugðið
til beggja vona um afkomu
þessa árs og er hún mest háð
síldveiðunum.
En þeim mun örðugra sem
verið hefir að ná þessum samn-
ingum, því þakklátari megum
við vera þeim mönnum, sem
tekið hafa á sig mikið erfiði og
langa útivist til að ná þeim.
Leyfi jeg mjer að þakka þeim
mikið og gott starf og láta uppi
þá von að samningarnir verði
til að styrkja vináttubönd okk-
ar við þær þjóðir, sem þeir eru
gerðir við og við óskum að eiga
sem best mök við um alla fram
tíð.
njóta hans. Það er maður í
stjórnarráðinu, sem ráðstafar
honum eftir geðþótta. Þið eig-
ið að vera þrælar bundnir á
j klafa þessa manns. Eruð þið
samþykkir þá þegið, ef ekki þá
talið og framkvæmið. Meðan
hægt var að fá vörur fyrir pen-
ingana í Englandi þá átti að
skammta okkur 3 pund, svo
þegar ekkert var hægt að fá af
nýtilegum varningi fengum
við gjaldeyrir ótakmarkað, en
nú fer að verða von á að fá
nothæfan varning fyrir pen-
inga, þá skal gjaldeyririnn af
okkur tekinn. Slíka svívirðingu
og slíka skömm látið þið aldrei
viðgangast. Kæru fjelagsbræð-
ur, sendið Sjómannafjelaginu
mótmælalista af hverju skipi
og fylgið málinu með öruggri
festu. Sjáið hvað setur. Við höf
um stuðning útgerðarmanna í
fyrri árásinni er á okkur var
gjörð og jeg trúi ekki öðru, en
að við eigum þeirra samúð enn,
þeir vita hvað gildir að halda
fólki og gjöra það ánægt.
H. Pjetursson.
YFIRGEFUR KOMMÚNISTA.
London: — Dr. Fritz Loew-
enthal, sem var fulltrúi komm-
únista á þýska ríkisþinginu,
meðan það var og hjet, hefur nú
snúið baki við þýsku kommún-
istunum, sem njóta stuðnings
Sovjetríkjanna, og sótt um upp-
töku í social demokrataflokkinn
Gjaldeyrismál sjómanna