Morgunblaðið - 18.10.1947, Síða 5

Laugardagur 18. okt. 1947 MORGUNBLAÐIÐ
Fjárhagsráð hefir sparað 50 miSj.
kr. í gjaldeyri, en samt vantar
90 til áramóta
Skýrsla fjárhagsráðs um
gjaldeyrishorfur, sem sýn-
ir að enn þarf að herða
ólina
í SKÝRSLU, sem Fjárhags-
ráð hefir nýlega gefið ríkis-
stjórninni um gjaldey'rishag:
og horfur eins og nú stendur,
kemur i ljós, að það vantar alt
að 90 miljónir króna til þess
að gjaldeyrisþörf og gjaldeyris
tekjur standist á. Fjárhagsráð
býst við, að -gjaldeyrisþörfin
frá 10. október til áramóta til
að fullnægja veittum leyfum og
væntanlegum nemi 175,8 milj.,
en áætlaðar tekjur og gjald-
eyriseign á sama tíma eru 98,2
miljónir en við það bætist svo
kröfur, 10—12 miljónir.
Og gjaldeyrishorfurnar eru
ekki betri en þetta, þrátt fyrir
að Fjárhagsráði hefir tekist með
niðurskurði á innflutningi frá
því í ágústmánuði að spara um
50 miljónir króna, frá þeirri
áætlun, sem þá var gerð um'
gjaldeyrisþörf landsmanna til
áramótanna næstu.
Hjer fer á eftir útdráttur úr
skýrslu Fjárhagsráðs um gjaid
eyrishorfurnar:
Rannsókn sú á gjaldeyris-
leyfum í umferð, sem getið var
í fyrri skýrslu Fjárhagsráðs að
yfir stæði, gaf m. a. þá niður-
siöðu, að l'eyfi í umferð 1. ág.
v.'. ru að meðtöldum leyfum fyr
ir togara.
Milj. kr.
I fi fyrir togara 199.2
1 fi í ágústmán. voru 17.3
1 i í umferð 1. sept eru
í • 216.5
'eðir Fjárhagsráð því næst,
h '5 ráða megi af skárningu
h :nna, gjaldeyrissölu bank-
í ■ og fleira um það, hve mik
i :fi fallið niður af leyfum
á: s, og kemst að þeirri nið-
ir öðu, að ekki hafi fallið nið
U ' ma 17.8 milj. kr. í leyfum.
(- deyrisþörfin til
á - móta.
járhagsráð hefir nú gengið
frá áætlun um gjaldeyrisþörf-
inn til áramóta, bæði af inn-
flutningi og öðrum gjaldeyris-
þörfum.
Áætlar það, að veita þurfi
10/10. 'til 31/12. 73.7 milj. kr.
Því næst segir í skýrslunni:
„Gjaldeyrisþörfin 1/8. til
31/12. er þessi, að því er næst
verður komist:
Milj. kr.
1. Skrásett og framl leyfi
við innköllun 1. ág. 199.2
2. Leyfi veitt í ágústmán. 17.3
3. Leyfi veitt 1. sept. til
10. okt. 32.0
4'. Gjaldeyrisáætlun 10/10.
til 31/12. um 73.2
_Samtals til ársloka 321.7
Frá þessu dregst svo það, sem
notað hefur verið af leyfum
frá , því er skráning leyfanna
fór fram. Sjest það af gjald-
eyrissölu bankanna og ábyrgð-
arskuldbindingum samkv. leyf
um.
Milj. kr.
Gjaldeyrissalan hefur ver
ið 1/8.—10/10. 88.9
Ábyrgðarskuldbindingar
10/10. eru um 57.0
Samtals 145.9
Leyfi í uipferð 10. okt. sem
ekki er búið að gera ráðstaf-
anir til að greiða og áætluð
leyfi til ársloka 1947 verða þá
175.8 milj. kr.
Af þessari upphæð verður
eitthvað ónotað í árslok og fær-
ist til næsta árs, en erfitt er
að áætla, hve miklu það nem-
ur.
Enn er þess ógetið, að ekk-
ert er hjer enn áætlað fyrir
greiðslurn á því, sem yfirfært
er án leyfa, en það mun verða
um 2 milj. kr. Og enn má geta
þess, að gjaldfallnar eru mikl-
ar fjárhæðii\ líkl. 8—10 milj.
kr. í skipaleigum o. fl., sem
enn hafa ekki verið veitt leyfi
fyrir, en knýja fast á“.
Gjaldeyristekjurnar
til áramóta.
Þá ræðir Fjárhagsráð um
gjaldeyristekjuvonir til ára-
móta. Segir um það í skýrsl-
unni:
„Hefur verið gerð skrá um all
an þann gjaldeyri, sem ekki er
inn kominn til bankanna 10. okt.
1947 fyrir seldar afurðir, af-
skipaðar og óafskipaðar, svO og
væntanlegar ísfisksölur togar-
anna til ársloka. Ennfremur um
vörur, sem eru óseldar í land-
inu og óvíst er um sölu á:
Niðurstöður þeirrar skýrslu
eru þessar:
Milj. kr.
1. Seldar vörur: í sterling-
gjaldeyri 50.5
í dollara-gjaldeyri 22.6
1 clearing-gjaldeyri 12.6
Samtals milj. kr. 85.7
2. Óseldar vörur, óákveðið
í hvaða gjaldeyri 35.4
Samtals milj. kr.121.1
Verulegur hluti af því, sem
talið er undir tölulið 2, mun ekki
koma inn fyrr en eftir áramót,
en þó verður ekki með vissu um
það sagt. Áætlar ráðið að fyrir
áramót komi um tæpl. 10 milj.
króna undir þessum lið, eða alls
um 95 milj. kr.
Gjaldcyrishagur
bankanna.
Fjárhagsráð athugar því næst
gjaldeyrishag bankanna, og
kemst að þeirri niðurstöðu, að
þegar tillit er tekið til ábyrgðar-
skuldbindinga þeirra og yfir-
dráttarlánsins í Bretlandi, sem
greiðast verður af aíurðum
þessa árs, skuldi þeir. nú í ster-
ling- og dollaragjaldeyri 5.5
millj. kr. en eigi í clearing gjald
eyri 8.7 milj. kr. Eigi þeir bá
3.2 miljónir umfram skuldir, og
má bæta þeim við gjaldeyris-
áætlunina hjer að framan til
þess að sjá úr hverju er að spila
til þess að mæta gjaldeyriskröf-
unum. Verður það samtals S8.2
millj. kr.
Eítir þessu kemur dæmið
þannig út samkv. skýrslunni:
' Milj. kr.
Gjaldeyrisþörf til að full-
nægja leyfum, veittum
og væntanlegum til ára-
móta 175.8
Gjaldeyristekjur og gjald-
eyriseign 98.2
Vantar þá milj. kr. 77.6
Auk þess eru kröfur þær, 10
—12 milj. kr., sem áður getur.
Þessi mikli niðurskurður á inn
flutningnum hefur þó ekki nægt
til þess að koma gjaldeyrismál-
unum í lag. Vegna þess hve hin
ar eldri skuldbindingar og leyfi
voru miklar, hefur æ meira safn
ast upp hjá bönkunum af gjald-
eyrisleyfum, sem ekki hefur ver-
ið með neinu móti unt að full-
nægja. Er nú svo komið, að hjá
þeim liggja beiðnir um yfir-
færslu á gjaldeyri sem leyfi hafa
verið veitt fyrir eða eru þess
eðlis, að eingöngu gjaldeyris-
vandræði hafa valdið, að eigi er
búið að veita leyfi fyrir, alls um
66 milj. króna. Auk þess eru í
umferð gjaldeyrisleyfi svo mil-
jónum króna skiftir, sem bank-
arnir hafa ekki veitt viðtöku
vægna gjaldeyrisvandræðanna
Ofan á þetta bætast svo inn-
heimtur, sem liggja hjá bönk-
unum fyrir vörur, sem fluttar
hafa verið inn í landið, og eng-
in gild leyfi eru fyrir, að upp-
hæð um 24 miljónir króna.
Spillir áliti og trausti.
Þetta ástand hlýtur að spilla
trausti bæði landsins og verslun
arstjettarinnar út á við, og má
ekki við svo búið standa.
Ef síldarvertíoin í sumar hefði
orðið góð, hefði gjaldeyrisástand
ið orðið nokkurnveginn viðráð-
anlegt um þessi áramót, með
þeim niðurskurði á innflutningi
sem fjárhagsráö hefur gert, og
eigi getur verið öllu meiri á svo
skömmum tíma.
1 fyrri skýrslu sinni leiddi f jár
hagsráð atbygli að hinu alvar-
lega íjármálaástandi og jafn-
framt að því, að brýna naðsyn
(Framhald á bls. 12)
Sæeiska skonnortan Trinite
brann og sökk út af Crindavík
„Við æHuðum til Gaufaborgar, en kom-
umst á Hótel Borg"
SENNILEGA er það eins dæmi
í sögunni, að sama skipið strandi
(nái sjer sjálft á flot) og fáum
dögum síðar brenni það og
sökkvi. Þetta hefur alt komið
fyrir hina þrímöstruðu skor.n-
ortu Trinite. En eins og lesend-
um blaðsins rekur minni til, þá
var skipinu rent á grunn í Þor-
lákshöfn s.l. laugardagskvöld, er
það var að því komið að sökkva.
Skipverjum tókst að ná skipinu
út aftur, án þess að önnur skip
kæmu þar nærri og á fimtudags-
morgun, er Trinite var á leið til
Hafnarfjarðar, urðu nokkrar
sprengingar í skipinu, brann það
og sökk síðla kvölds.
„Allir sluppum við ómeiddir
úr þessari ferð sem hinni fvrri“,
sagði Erag: Jóhannesson, er T. ar
matsveinn á skipinu, er tíðinda-
maður blaðsins ótti tal við skip-
brotsmenn, þar sem þeir halda
til að Winston hóteli á Reýkja-
víkurflugvelli.
Skipsfjelagi hans E.einhard
Sigurðsson skaut því hjer inn,
að segja mætti að þetta væri ein
kennilegt ferðalag. Ferðinni var
heitið til Gautaborgar, en við
komumst þangað ekki, heldur til
Hótel Borgar.
Eldsins vart.
Frásögn skipverjanna var á
þá leið, að um kl. 7 á fimtudags-
morgun, er fjórir menn voru á
þiljum, sáu þeir hvar mikinn
reyk lagði upp úr vjelarúmi
skipsins. — Vjelstjórinn sem er
finskur, Tove Tovio, var nýlega
kominn upp, er menn urðu reyks
ins varir. Ætlaði hann þá að
fara niður, til þess að kanna,
hvað komið hefði fyrir þar niðri,
en vegna reyks gat hann ekki
komist þangað. Skipverjum vár
nu ljóst að eldur hafði kviknað
í vjelarúminu og voru þeir allir
í yfirvofandi hættu. Allir hrá-
olíugeymar skipsins fjórir, voru
fullir af olíu. Var nú ekki beðið
boðanna og voru þeir fjórir er
sváfu niðri ræstir í snátri.
Skipið yfirgefið.
Engu'rn \anst tími til að taka
ncitt af fötum, eða öðrum eig-
um, og vooru skipverjar því allir
fáklæddir mjög.
Þegar allir voru komnir upp,
ætlaði skipstjórinn að ná í skjöl
skipsins, en vegna þess hversu
reyksvælan fór vaxandi gat
hann ekki komist að þeim. Var
nú bát skonnortunnar skotið á
flot, en hann’ er ætlaður aðeins
þrém mönnum. Svo bekkurinn
var þjett setinn, því þeir voru
nú átta í honum og urðum að
gæta hinnar mestu varúðar. —
I Veður var sæmilegt meðan skip-
I brotsmenn voru í kænunni.
V—2.
Er þeir höfðu róið nokkurn
spöl frá bátnum, kváðu við tvær
ægilegar sprengingar. Eldsúl-
urnar náðu jafn hátt möstrun-
um og alskonar brak þeyttist
hátt í loft upp. Sjerstaklega var
þeim minnistætt, er olíutunna,
I er staðið hafði á þilfarinu, þeytt
ist upp líkast V—2 sprengju og
náði alt að 100 ’metra hæð og
f jell í sjóinn rjett hjá hinu brenn
andi skipi. Þegar sprengingarn-
ar urðu, varð hitinn af eldinum
svo mikill, að loftið varð vel
heitt alt í kringum þá í bátnum.
Segja þeir f jelagar, að sjón þessi"
hafi verið hin tignarlegasta.
Björgun skipverja.
Um klukkan 9 bar vjelskinið
Skaftfelling að. Skipið var á leið
til Vestmannaeyja. Þegar skip-
verjar á Slíaftfellingi sáu skonn
oríuna fyrst, hjeldu þeir, að þar
myndi vera togari, sem kviknað
hafði í. Skipbrotsmenn voru all-
ir teknir um borð í m.s. Skaft-
felling. Þá munu skipbrotsmenn
hafa verið búnir aö róa því sem
næst 1 y2 sjóm. Haíði skipstjór-
inn orð á því við skjpbrotsmenn,
að þeir myndu aldrei hafa náð
landi á báínum. Munu orð bans
hafa reynst sönn, því nol-kru
eftir að þeim hafði verið bjarg-
að tók veður að versna.
Skaftíellingi var nú siglt að
hinu brennandi skipi. Var það
þá logardi : tanfa á milli. Um
það bil 200 faðma frá skipinu,
nam Skaftfellingur/ staðar. —
Nokkru síðar kváðu við tvær
sprengingar, scm voru cngu
minni en þær tvær fyrstu. Var
nú ljóst, að skipinu yrði ekki
bjargað og hjelt Skaftfellingur
ferð sinni áfram til Eyja.
Skipbrotsmenn komu frá Vest
mannaeyjum í flugvjel klukkan
10 í fyrrakvöid og hafði umboðs
maður skipsins hjer Allan Er-
landson boð inni fyrir þá á H.
Borg. Síðar um kvöldið fóru þeir
eins og íyr segir suður á Reykja-
víkurflugvöll og verða þeir þar
sennilega til mánudags. I gær
tókst að i;á í föt handa skip-
verjum.
Rcynt aS bjarga Trinite.
Bátur úr Grindavík freisfeð-
ist til að bjarga Trinite, en pað
reyndist árangurslaust, enda var
skipið þá þegar svo mikið brunn'
ið. Þessi bátur heitir Skírnir. —
Tóicst skipverjum á honum að
koma taugum í hið brennandi
skip og ætluðu að draga það ínn
til Grindavíkur, en á leiðirmi
slitnaði taugin. Ekki voru frek-
ari björgunartilraunir gerðar
og um klukkan 7 í fyrrakvöld
stakkst Trinite á framenda
brennandi niður í djúpið.
Þessir menn voru á Trinite,
er þetta gerðist:
Frans Aström skipstjóri, ís-
iendingarnir Reinhard Sigurðs-
son frá Siglufirði, Magnús Sig-
urðsson, ísafirði og Bragi Jó-
i hannsson Siglufirði og Jón
j Franklín sem er reiðari skips-
ins Norðmaðurinn Sigvald Skjol
den, Færeyingurinn Djuurhus
og Finninn Tove. •
Alt eru þetta hinir knálegustu
mc-nn. íslen tingarnir þrír vonast
til að geta komist á togara hjer;
í vetur og er ekki nokkur vafi
á að svo verði. Allir eru þcir;
þarðduglegir menn. Sv. Þ. j