Morgunblaðið - 09.11.1947, Page 5

Sunnudagur 9. nóv. 1947
MORGXJTSBL 4ÐIÐ
'5 '
agnús Friðriksson frá Staðarfelli
MAGNÚS hreppstjóri Friðriks-
son frá Staðarfelli verður til
grafar borinn á morgun. Þar
hneig í valinn, eftir langt, vel-
unnið og að mörgu leyti merki-
legt dagsverk, sá maður „er
fremstur stóð að verki í rækt-
unarframkvæmdum í bygðum
Breiðafjarðar um síðustu þrjá-
tíu ára skeið og hafði þar for-
göngu um flest í þeim málum.
Magnús var Dalamaður að
ætt og ruppruna, fæddur 18. okt.
1862 á Skerðingsstöðum í
Hvammssveit. Foreldrar hans
voru þau Friðrik Nikulásson síð-
ar bóndi í Hvammi og Björg
Grímsdóttir kona hans. Magnús
ólst upp í æsku hjá foreldrum
sínum, er bjuggu við lítil efni.
Þegar Magnús heitinn var á
sjötta ári andaðist faðir hans.
Fluttist móðir hans nokkru síð-
ar að Lækjarskógi með börn sín
og giftist þar seinni manni sín-
um Jósepi Jónssyni. Rúmlega
tvífugur fór Mágnús á búnaðar-
skólann í Ólafsdal og var þar
tvö ár. Árið 1887 kvæntist hann
Soffíu Gestsdóttur frá Skerð-
ingsstöðum, hinni ágætustu
konu. Hún andaðist 1945. Þau
hjónin reistu fyrst bú að Knar-
arhöfn, en fluttust síðan að Arn
arbæli. Nokkru eftir aldamótin
keypti hann Staðarfell og bjó
þar rausnarbúi nær tuttugu ár,
þangað til hann hætti búskap.
Þegar í æsku var Magnúsi
mjög haldið til starfa eins og þá
var títt um sveitadrengi og þaö
því fremur er fyrirvinnu vant-
ac’, en Magnús, þótt ungur væri,
áh' gasamur, fljótur á fæti og
ós,: hlífinn, og vakti hann þá
þc r athygli á sjer fyrir góða
f j V r.iensku og hagsýni og með-
ar. : ann var í Ólafsdalsskóla
tre ti Toorfi honum best allra
si: . " heimamanna til aðdráttar-
fc þar sem réyndi á hvort-
tv' ja snarræði og góða for-
sj Tókust honum líka slíkar
fe • jafnan giftusamlega, þótt
of • æru það svaðilfarir.
; '3 sagði Magnús oft, að
Tc ; i í Ólafsdal ætti hann mest
•ao bakka að maður varð úr sjer.
í C a.fsdalsskóla fæddist og dafn
a '; hinn mikli áhugi hans á
rr: cunarmálum. Stóð hann
fr: aarlega í þeim málum þeg-
ar á frumbýlingsárum sínum,
en þá kom fyrst til varanlegra
frarntaka í þeim er hann fluttist
að Staðarfelli og hafði keypt þá
jörð. — Hófst hsnn þar þegar
handa um túnasljettur og þurk-
un lands og húsabætur. Var þar
mikið verkefni. Sást þá líka
fljótt á Staðarfelli, að ,,þar kló
sá er kunni“. Steinhús mikið
reisti hann og vandaði mjög til
þess. Bar það langt af öðrum í-
veruhúsum viö Breiðaf jörð þeim
er úr steini voru.
\ Þegar Búnaðarsamband Dala-
og Snæfellsness var stofnaö 1914
var Magnús einn af stofnendum
og kosinn þá í stjórn þess. Á
næsta ári tók hann við for-
mensku þess og var síðan um
þrjátíu ára skeið lífið og sálin
í því. Mátti segja að hann rjeði
þar einn öllu. Fórst honum það
starf prýðilega úr hendi. Bar
hann hag sambandsins meira
.fyrir brjósti en sinn eigln hagn-
að. Sparaði hann hvorki tíma
nje vinnu að gera því gagn. Það
starf Magnúsar er efni í langa
grein út af fyrir sig.
inningarorð
Ræktunarfjelag Stykkishólms
var stofnað fyrir atbeina Magn-
úsar,-og veitti hann einnig því
forstöðu. Vann fjelagið mjög að
ræktun fyrir kauptC nið, og ligg-
ur mikið verk eftir það, en rækt
unarskilyrði eru þar erfið, eink-
um þurkun landsins, sem er fúa-
sund í hvolfum milli Klappa ása.
Vann Elagnús þar mikið og þarft
verk.
Þótt Magnús hafi lagt fram í
hjeraðsþágu mikið og gott starí
til þess að rækta landið og bæta
það ljet hann ækki þar við lenda.
Harin vildi manna og menta þá,
er þeim löndum rjeðu, og eink-
um þann hluta lýðsins er varla
átti sjer kost annarar fræðslu
en pess lærdóms, sem krafist
var til fermingar, en það voru
húsmæður og húsmæðraefni.—
Því að bændaefni gátu þá leit-
að búnaðarskóla. Þegar harmur
sá bar að höndum þeim hjónum
að einkasonúr og fóstursonur
ásamt tveimur vinnuhjúum
þeirra drukknuðu þar út með
landi í eyjasundi, þá braust sú
hugsun fram að erfa skyldu þau
soninn á eftirminnilegan hátt.
Var það þá að þau hjón buðust
til þess að leggja fram höfuð-
ból sitt Staðarfell fyrir skóla-
setur, svo að þar gætu stúlkur
hlotið kenslu þá, sem þeim væri
nauðsynleg áður en þær gerðust
húsmæður á sveitaheimilum. —
Varð þetta með tilstyrk gjafa-
sjóðs frú Benediktsen, og hefur
þar á Staðarfelli, stúlkum svo
skiptir hundruðum, verið veitt
slík kensla, og hef jeg heyrt þær
ýmsar síðan segja að hún hafi
orðið þeim að ómetanlegu gagni.
Það skal tekið fram, til and-
svars því er nokkrir hafa hald-
ið fram, að Magnús hafi er hann
gaf ríkissjóði Staðarfell, áskil-
ið sjer allháan lífeyri frá rík-
inu, að það var ekki Magriús
sjálfur sem gjörði kröfu um
þann lífeyri, heldur var það rík-
isstjórn og Alþingi er ákváðu
upphæð hans.
Hefur Magnás heitinn síðan
lagt fram allmikið f je til styrkt-
ar Staðarfellsskólanum, og mik-
ið starf lagði hann fram til þess
að efla hag hans og það veit jeg
að hans heitasta ósk var sú að
skólinn mætti vaxa að áliti og
hagsæld, og ekki myndu vlnir
hans minr.ast hans á annan hátt
honum geðfeldari, en stuðla að
því, að sem best væri hlynt að
skólanum, svo að hann gæti orð
ið hjeraðinu til hins mesta gagns
og frama.
Búskaparár sín á Staðarfelli
bjó Magnús stórbúi og kunni vel
að hagnýta sjer gögn og hlunn-
indi jarðarinnar, sem jafnan hef
ur reynst, — þótt erfið sje, —
happadrjúg þeim, sem þar hafa
bændur verið. Háfði Magnús þá
á hendi útvegi fyrir sveitunga
sína í ýmsum greinum. Hann
var einn af stofnendum Versl-
unarfjelags Dalamanna fyrir
aldamótin síðustu og bar þann
fjelagsskap mjög fyrir brjósti,
og vitnaði oft til þeirra tíma,
þegar bændur hófust fyrst
handa um að koma á fót pönt-
unarf jelögum. Hefur hann skrif-
að sögu þessa fjelagsskapar og
verður hún sennilega prentuð á
næstunni.
Þau hjónin Magnús og Soffía
voru mjög samhent og ekki þótti
honum ráð 'ráðið nerfla hún
fylgdist með um málefnið, enda
var hún greind og sjerstaklega
hyggin kona, en yíirlætislaus.
Þótti jafnan heimili þeirra fyrir-
myndarheimili.
Frá Staðarfelli fluttust þau
hjón árið 1926 út í Stykkishólm.
Magnús varð þar hreppstjóri
nokkrum árum síðar og hjelt því
starfi til dauðadags. Rækti hann
það með röggsemd og skyldu-
rækni og varð hinn vinsælasti
meðal Hólniverja.
Magnús var fjörmaður alla
ævi, greindur vel og framúr-
skarandi minnugur á menn og
málefni. Atburði, sem hann var
riðinn við, mundi hann nákvæm-
lega og nær altaf að ár- og dag-
setja þá og skeikaði því varla.
Fljótur var hann að átta sig á
málum og oft kappsamur með
eða móti þeim. Þótt hann væri
skapfestumaður var hann fljót
ur til geðbrigða. Hann gat glaðst
af litlu líkt og barn og sárnað
mjög, ef honum fannst að sjer
væri órjettur gerður. Gestrisinn
var hann og jafnan glaður og
reifur heim að sækja. Virtist
mjer, frá þeim tíma’er jeg kynt-
ist honum fyrst, að hann vildi
leysa hvers manns vandræði
þeirra er hans leituðu og gladd-
ist ér-hann hafði gert góðan hlut
nauðleitarmanns síns, eins og
honum sjálfum hefði borið happ
að höndum.
Jeg get sjálfur borið um það,
af eigin raun, að er jeg hóf bú-
ískap að Staðarfelli, sem frum-
býlingur, þá voru mjer ráð Magn
úsar heitins og aðstoð hans í
verki mikilsverð. Þess manns er
af reynslu og ráðdeild gat sagt
mjer hversu þar skildi hverju
starfi best hagað og þótt gustaði
nokkuð á vináttu okkár um
skcið, fann jeg aftur hina hlýju
vinarhönd Magnúsar útrjetta,
er viö höfðum áttað okkur á
þeim misskilningi og mun báð-
um hafa verið jafnkært'að hitt-
ast heilir aftur. Höfum við Magn
ús heitinn nú á síðari árum unn-
ið mikið saman í skólaráði Stað-
larfellsskólans og stjórn Búnað-
arsambandsins og var ekki hægt
að kjósa á betri og atorkumeiri
samstarfsmann en hann.
Magnús fjekkst töluvert við
ritstörf nú á síðari árum. Prent-
að er eftir hann í 25 ára afmæl-
isriti Búnaðarsambands Dala og
Snæfellsness saga sambandsins
og búnaðarfjelaga á sambands-
svæðinu. Hann hefur, eins og áð-
ur er sagt ritað sögu Verslunar-
fjelags Dalamanna (í handriti)
og nú, á allra síðustu árum, hef-
ur hann ritað endurminningar
sínar, og er nokkur hluti þeirra
fullsamin. Mun þar vera marg-
víslegur fróðleikur. Hann hefur-
einnig skrifað greinar um ör-
nefni í Árbók Fornleifafjelags-
ins (Örnefni í Hvammslandi og
örnefni í Arnarbælislandi).
Magnús hefur hlotið ýms vin-
áttu og virðingarmerki. Búnað-
arfjelag íslands gerði hann að
heiðursfjelaga, sömuleiðis Bún-
aðarsamband Dala- og Sriæfells-
ness. Afhenti og sambandið hon
um eirsteypu af mynd er þr.ð
hafði látið Ríkarð Jónsson gera
af þeim hjónum. Magnús hlaut
verðlaun úr sjóði Kristján kon-
ungs IX. fyrir unnar jarðabætur
og riddari varð hann Fálkaorð-
unnar.
Tvær dætur þeirra hjóna eru
á lífi. Björg Ijósmóðlr og hús-
freyja í Túngarði og Þuríður,
húsfreyja á- Akri í Hvamms-
sveit.
Hólmverjar kveðja Magnús að
kirkju sinni í dag og að heimil-
inu, þar sem þeir svo oft hafa
notið gestrisni hans og góðra
ráða. Sveitungarnir gömlu og
aðrir vinir hans af Síröndum
utan og Dölum innan færa hon-
um á morgun hinstu kveðju
að Staðarfelli, óðalinu h'ans
kæra, þar sem ástvinir lians
hvíla, og þar sem hann hafði
látið búa þeim hjónum hvílu-
rúm.
Vjer vinir hans, sem ekki get-
um verið þar viðstaddir, mun-
um senda þangað kveðju og
þakklæti fyrir margar ánægju-
legár liðnar stundir.
„Far þu í friði. Friður guðs
þig blessi“.
Þorst. Þorsteinsson.
Útvarpið
11111111111111111111111111111111
Dönsk
IIIBIIIIICIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIII
I i
Svefnherbergis-
húsgögn
dökk, notuð, til sölu: 2 i
rúm, sjerstæð, 1 náttborð, i
1 snyrtikommóða, með
stórum spegli og 8 skúff-
um 1 klæðaskápur. Til-
boð merkt: „Svefnherberg
ishúsgögn 1947 — 791“
sendist afgr. Mbl. fyrir
13. þ. m.
11111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111
11111111111111111111 ii iiiin ii iii'^iii iii iiiiiiiiiiiiiiiii'iii^iiiiiii
Efri hæð
í DAG.
8.30 Morgunútvarp
9.10 Veðurfregnir.
11.00 Messa í Dómkirkjunni:
Allrasálnamessa (sjera Jón
Auðuns).
12.10—13.15 Hádegisútvarp.
15.15—16.25 Miðdegistónleikar
a) Impromtus op. 90 eftir
Schubert. b) 15.40 Lög eftir
Stephen Foster (Frank Lut-
her syngur). c) 16.05 Fiðlu-
konsert í D-dúr eftir Pro-
kofiett.
18.25 Veðurfregnir.
18.30 Barnatími (Þorst. Ö.
Stephensen o. fl.)
19.30 Tónleikar: Carmen, svíta
eftir Bizet.
20.00 Frjettir.
20.20 Samleikur á fiðlu og
píanó (Óskar Corts og Fritz.
Weisshappel): a) Sónata í
D-dúr eftir Vivaldi. b) Pre-
ludium allegro eftir Pugn-
ani — Kreisler.
20.35 Erindi: Ferð í Norðurset-
ur á Grænlandi (Guðmund-
ur Þorláksson magister).
21.00 Tónleikar: Norðurlanda-
kórar syngja.
21.15 Heyrt og sjeð (Rögnvald
ur Sæmundsson).
21.30 „Við orgelið”. — Yfirlit
um þróun orgeltónlistar. Tón.
leikar með skýringum (Páll
Isólfsson).
22.00 Frjettir.
22.05 Danslög: ,
23.30 Dagskrárlok.
t
Á MORGUN.
8.30 Morgunútvarp.
9.10 Veðurfregnir.
12.10—13.15 Hádegisútvarp.
15.30—16.30 Miðdegisútvarp.
18.25 Veðurfregnir.
18.30 íslenskukennsla, 1. fl.
19.00 Þýskukennsla.
19.25 Þingfrjettir.
20.00 Frjettir.
20.30 Útvarpshljómsveitin: ís-
lensk alþýðulög.
20.45 Um daginn og veginn.
(Jón Sigurðsson bóndi. í
Ystafelli).
21.05 Einsöngur — (Kristinn.
Hallsson): a) Helgum frá
döggvum (írskt þjóðlag). b)
Rósin (Árni Thorsteinsson).
c) Áfram (Árni Thorsteins-
d) In diesen heilgen Hallen.
(Mozart). e) Lofsöngur
(Beethoven).
21.20 Erindi: Hvað vantar til
að klæða landið skógi? (Há-
kon Bjarnason skógræktar-
stjóri).
21.45 Tónleikar.
21.50 Lög og rjettur. — Spum
ingar og svör. (lóafur Jó-
hannesson prófessor).
22.00 Frettir.
22.05 Frá sjávartúveginum
(Davíð Ólafsson fiskimála-
stjóri).
Ljett lög.'
22.30 Dagskrárlok.

og ris í Hlíarhverfinu til i
sölu. I risinu geta verið í
4 herbergi og eldhús. — i
Nánari uppl. í síma 6089. |
iiiiiiiiiiii['iiiiiii
iitiiiiiiiiii111111111111■■11111111111111111iiin
lllllllllllli
I Barnavagn I
= Til sölu er vel með far- I
I inn enskur barnavagn á há i
| um hjólum. Tilboð send- í
| ist afgr. Mbl. fyrir n. k. i
í fimtudag,-merkt: „Barna- i
i vagn 99 •— 793“.
tlllllllllllll■fllllllUllll■ll•lllllltllll■••ll«ll■m■lll■tllUlll■■l.
Ef Loftur getur þatf ekki
— Þá hver?
StÆ
za
óskast í Ijetta vist, hálfan
eða allan daginn. Fátt í
heimili. Sjerherbergi. —
Uppl. Rauðarárstíg 13, II.
hæð, kl. 1—3 í dag.
Andlitsbaðvatit
(Lotion) selt á Bergstaða-
stræti 14 (miðhæð). Kom-
ið með glös.
iimiiittiiiiiniiiiiiiimiii
ifiliiiiiiiiiinn