Morgunblaðið - 31.08.1948, Page 8

MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 31. ágúst. 1948 .*
f 8

Útg.: H.t. Axvakur, Reykjavík.
framkvstj.: BlSfús Jónsson.
Ritstjðrl: Valtýr Stefánsson (ábyrcScrm.).
Frj ettarltstj <5rl: ívar GuSmundsBŒ.
Aujlýslnsar: Arnl GarSar Krlstinnm.
Ritstjórn, auglýslngar og afgreiðsla:
Austurstrsti 8. — Sími 1600,
Askriftargjald kr. 10,00 á mánuði, innanlands,
í lausasölu S0 atira eintakið. 75 aura með Lesbók.
kr. 12,00 utanlands.
Frönsk stjórnmál
ENN EINU SINNI ríkir stjórnarkreppa í Frakklandi. Stjórn
radikal sósíalistans André Marie sagði af sjer s.l. laueardag
og voru þá rúmar 5 vikur síðan hún settist á laggirnar. Aðal-
stuðningsflokkar stjómarinnar voru jafnaðarmannaflokkur-
inn og Þjóðlegi lýðveldisflokkurinn auk nokkurra minni
hægri og miðflokka.
Þegar stjóm Schumans, sem tilheyrir Þjóðlega lýðveldis-
flokknum, sagði af sjer þann 19. júlí s.l., var það fyrst og
fremst út úr ágreiningi við jafnaðarmenn um framlög til
franska hersins. Jafnaðarmenn höfðu flutt breytingartillög-
ur um að lækka framlög til hans um 25% af því sem her-
rnálaráðherrann lagði til. Þessar breytingartillögur jafnaðar-
manna voru samþykktar með atkvæðum þeirra og komm-
únista og stjóm Schumans sagði af sjer.
1 stjóm Marie, sem var samsteypustjórn á alibreiðum
grundvelli, var Reynaud, einn af foringjum hægri manna,
hinn sterki maður. Honum var falið embætti fjárrnálaráð-
herra. Meginviðfangsefni stjómarinnar var viðreisn í efna-
hagsmálum og fjármálum Frakklands.
En stjóm Marie mistókst að leysa þetta höfuð verkefn’
sitt. Það urðu tillögur Reynaud í viðreisnarmálunum, sem
sundruðu stjórninni. Og aftur voru það jafnaðarmenn, sem
samstarfið rufu. Þeir vildu ekki fallast á tillögur fjármála-
ráðherrans, sem aðallega fólust í því að draga úr uppbótar-
greiðslum vegna dýrtíðarinnar.
Mikil óvissa rikir nú í stjórnmálum Frakklands. Ramadier,
einn af foringjum jafnaðarmanna og fyrrverandi forsætisráð-
herra, hefur þegar gefist upp við tilraunir til stjómarmynd-
unar. Schuman, utanríkisráðherra í stjórn Marie, freistar
nú að koma á laggimar samsteypustjórn. Hvort sú tilraur.
tekst er ekki vitað ennþá. En fyrirsjáanlegt er að bæði jafn-
aðarmenn og MRP, Þjóðlegi lýðveldisflokkurinn, hljóta að
standa saman að myndun nýrrar stjórnar. Hvorugir þessara
flokka vilja taka kommúnista með sjer í stjóm, en kommún-
. istum er það hinsvegar mikið áhugamál að komast í sam-
steypustjórn með jafnaðarmönnum. En fyrsta skilyrði þeirra
fyrir þátttöku í stjórnarmyndun er að Frakkland hætti þátt-
töku í Marshalláætluninni og snúist gegn stofnun vestur-
þýsks ríkis, sem samkomulag er orðið um milli Vestur-
veldanna.
Engar líkur em þessvegna til þess að kommúnistar taki
þátt í hinni nýju stjóm Frakklands.
En á meðan frönsku þingflokkarnir semja og ræða mögu-
leika stjórnarmyndunar bak við tjöldin situr de Gaulle á
sveitasetri sínu og gleðst yfir hinum tíðu stjórnarskiptum
og stefnuleysi franskra stjórnmála. Síðan að hreyfing hans,
sem ekki segist vera stjómmálaflokkur, heldur samtök
frönsku þjóðarinnar, vann hinn glæsilega kosningasigur sinn
í bæjar- og sveitarstjórnarkosningunum í fyrra, hefur hers-
höfðinginn hvað eftir annað krafist þess að kosningar verði
látnar fram fara til franska þingsins. Hann hefur bent á að
stjómmálaflokkarnir væru sjálfum sjer svo sundurþykkir,
að engar líkur væm til að þeir gætu leyst þau miklu vanda -
mál, sem franska þjóðin á nú við að stríða. Til þess þvrfti
sterka og samstæða stjóm, sem styddist við hreinan meiri-
- liluta í þinginu.
De Gaulle hefur áreiðanlega gert sjer vonir um að fá
þennan meiríhluta fyrir stefnu sinni ef efnt yrði til kosninga.
Þá von sína styður hann við úrslit bæjarstjórnarkosning-
anna ,sem færðu hreyfingu hans flest atkvæði allra flokka.
Og því verður ekki neitað að vaxandi öngþveiti í fjármálum
Frakklands og frönskum stjómmálum yfirleitt, hiýtur að
hafa glætt sigurvonir hershöfðingjans.
En frönsku stjómmálaflokkarnir vilja í síðustu lög láta
spár de Gaulle rætast. Margir þeirra óttast að kosningar,
sem efnt væri til eftir að allt væri komið út í fullkomin
vandræði og upplausn, myndu ríða frönsku lýðræði að
fúllu. Sigur de Gaulle myndi þýða einræði hans og flokks
háns. |
1 Hvað sem segja má um þessar spár er það þó víst að
Frakklánd vantar í dag sterka stjórn. Það er í senn nauð-
synlegt fyrir hagsmuni frönsku þjóðarinnar og efnahagslegt
pryggi Vestur Evrópu.
ÚR DAGLEGA
LÍFINU
Úr strandferð.
KUNNINGI minn einn, sem
kom með nýju Heklu Ríkis-
skip að norðan um helgina seg-
ir þessa sögu af ferð sinni og
klaufalegu fyrirkomulagi á
sölu farmiða og innköllun
greiðslu fyrir beina:
— Við vorum fjórir saman
í klefa og var lítið næði að sofa
um nætur og því engin hvíld
að sjóferðinni, sem ella hefði
mátt verða. Það voru þó ekki
ferðafjelagarnir, sem ónæðinu
ollu heldur skipverjar, sjálfir.
•
Ónæðisöm nótt.
SIÐUSTU nótt okkar um
borð var komið í höfn um mið-
nætti. Þar fóru tveir ferða-
fjelaganna af skipinu, en aðrir
komu í staðinn í farþegaklef-
an. Var ekki gott að gera við
því ónæði, sem af því stafaði og
komust menn brátt í ró.
En ekki höfðum við lengi far
ið er inn kom stýrimaður og
vakti alla til að krefja menn
fargjalds. Tók það langan tíma,
því skrifa þurfti nafn hvers far-
þega og taka afrit af. En fyrir-
mæli um það munu stýrimenn
hafa frá skrifstofunni.
•
Konurnar og börnin.
í KLEFA með okkur var
einn farþegi, sem kvaðst ætla
að greiða fargjald fyrir tvær
konur og börn, sem þar væru
með. Skýrði maðurinn fyrir
stýrimanni hvar konurnar
væru og greiddi far þeirra. Bað
hann stýrimann, að ónáða ekki
kvenfólkið, því þær myndu
eiga nógu óhægt um svefn samt
sökum sjóveiki og væri sjer
kært að þær væru látnar í
friði.
Var nú komin nokkur alda
og skipið tekið að velta. Mun
þá manni þessum hafa farið að
verða órótt út af líðan kven-
anna og fór hann á fætur,
kveikti ljós, en kom að stundu
liðinni aftur, illur í skapi, því
stýrimaður hafði vakið konurn
ar og börnin, þrátt fyrir beiðn-
ina um að gera Það ekki.
•
Þjónninn birtist.
KLUKKAN var nú farin að
ganga sex að morgni og hafði
nóttin liðið, sem lýst er að fram
an. Gerði jeg mjer von, segir
sögumaður minn, að fá að sofa
í friði, það sem eftir var nætur,
eða þar til við kæmum til
Reykjavíkur árla morguns.
En það var ekki því láni að
fagna, því um sex leytið kom
frammistöðumaður til að rukka
farþega um gjald fyrir beina,
sem þeir höfðu þegið. — Þótti
honum þessi tími dags hentug-
astur til þess starfa.
Þarf nú ekki að hafa þessa
sögu lengri, eða taka fram, að
ekki varð mönnum í okkar
klefa svefnsamt eftir þetta,
frekar en fyr um nóttina, enda
senn komið í höfn.
•
Óþarfa óþægindi.
EN því hefi jeg sagt sögu
þessa hjer, að hæglega virðist
mega bæta úr til hagræðis fyr-
ir farþega á strandferðaskipum
og starfsmenn.
Farmiða ætti að selja rpönn-
um í afgreiðslu skipsins í höfn-
inni, sem þeir koma um borð og
hafa einfaldara fyrirkomulag,
en nú tíðkast og er enda gamalt,
því það var notað er Flóra
gamla og Ceres sigldu hjer með
ströndum fram.
Greiðslu fyrir veitingar ættu
menn að greiða um leið og þeir
neyta þeirra. Það myndi spara
þjónustufólki óþarfa næturgölt
og vökur, en farþegum ónæði.
•
Aðgöngumiðaokrið
í algleymingi.
OFT hefir aðgöngumiðaokur
unglinga verið slæmt hjer í
bænum, en aldrei eins og nú
við þessi fáu kvikmyndahús,
sem opin eru.
A sunnudaginn var var svo
krökt af miðaokrurum, strákum
um og innan við tvítugt, að það
var ekki komist að einu kvik-
myndahúsanna.
Þeir buðu almenn sæti fyrir
15 krónur miðann og þeir
runnu út.
Það má geta nærri hversu
holl þessi viðskifti eru ungling-
um. Hvaða virðingu þeir fá fyr-
ir verðmæti peninga og hvort
þeir leiðast ekki inn á svarta-
markaðsverslun á öðrum svið-
um.
Það væri þörf á að uppræta
þenna fjára úr bæjarlífinu.
•
Krafist betri
kvikmynda.
MENN gera sjer alment ljóst,
að gjaldeyriserfiðleikar þjóðar-
innar eru miklir og margir
þegja og taka því, að fá ekki
ýmislegt, sem gerir lífið skemti
legra og þægilegra. En fólk á
bágt með að sætta sig við að
fá ekki betri kvikmyndir, en
nú eru á boðstólum.
Það er líka menningaratriði,
að hingað flytjist góðar og vel
gerðar kvikmyndir, en það sjest
ekki lengur nema rusl og úr-
gangur vegna þess, að kvik-
myndahúsin fá ekki gjaldeyri
til kaupa á góðum kvikmynd-
um.
Það má vera, að kvikmyndir
sjeu munaður, eða luxus, sem
hægt sje að vera án, en kvik-
myndirnar eru nú einu sinni sú
skemtun, sem almenningur met
ur einna mest. Það er ódýrasta
skemtunin og að margra dómi
sú besta, sem hjer er að fá.
Þessvegna ætti það ekki að
vera nein goðgá, að fara framá,
að gjaldeyrir sje veittur til
kaupa á því besta, sem völ er á
í stað þess, að eyða honum í
miðlungs kvikmyndir og þaðan
af verra rusl, sem aðrir eru
orðnir leiðir á og vilja ekki sjá.
iiaiiiiMiiiummimiininmiinmiiinnmiiinn——Muumnwi—iiMininiiniiimiiiiinmi»i»nim»iimmimimiiiiiumgi«ii»uinmiiMiimimim—
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . . |
i
imiimmiiiimiiiiiiiiiimiiiiiiimiimmmmiiimmiiiiiiiiiiiiimiimiiiiiimiiiiiiiimiiimmmiiiilillliniiinimn
Kommúnistar höfðu nóg að gera
ENN voru það kommúnistar
sem síðastliðna viku lögðu
frjettamönnum til efnið í grein-
ar sínar. Kommarnir vroru alls-
staðar á ferðinni. Þeir þeystu
eins og óðir menn um hernáms-
hluta vesturveldanna í Berlín,
þeir gerðu aðsúg að borgar-
stjórninni í sömu borg, þeir
laumuðust frá Síam inn á upp-
reisnarsvæðin á Malakkaskaga
og þeir bönnuðu bændunum í
Ungverjalandi að selja eða
kaupa jarðir án leyfis stjórnar-
valdanna! í íran vakti smá-
kommi á sjer athygli, með 'þv'
að lýsa yfir andstöðu sinni við
Tito og fallast í faðmlög v>ð
Kominform. Þetta var sendi-
herra Júgóslavíu 'i landinu.
Framkoma kommúnistanna ?
Berlín var þó hvað alvarlegust.
Þar töldu ýmsir að múgæsingar
þeirra miðuðu að því að gera
borgarstjórnina óstarfhæfa. Eitt
þýsku blaðanna komst þannig að
orði, að þeir ætluðu með ofbeld-
isverkum sínum að fá því fram
gengt, sem minnihluti þeirra í
borgarstjórn hafði ekki getað
komið í verk á lýðræöislegan
hátt.
• •
RÚSSAR I KLÍPU
,VÍST er það að minnsta kosti,
að múgur kommúnista rjeðist
tvívegis í síðastliðinni viku inn
í fundarsal borgarstjórnarinnar
á hernámssvæði Rússa. Rússar
ljetu þetta ofbeldi afskiptalaust.
En fyrir vikulokin voru þeir
komnir í nokkra klípu. Otto
Suhr, forseti borgarstjórnarinn-
ar, ritaði Rússum brjef og bað
þá að sjá svo um, að borgar
stjórnin gæti haldið fundi sína :
friði. Suhr fór þess á leit, að
sett yrði upp einskonar hlut-
laust svæði í Berlín, þar sem
fulltrúar borgaranna gætu kom-
ið saman á fundi án þess að eiga
ofbeldishótanir kommúnista
hangandi yfir höfðum sjer. Rúss
ar svöruðu brjefi hans og báðu
um nánari skýringu á nokkrum
atriðum þess. Þeir vildu sýnilega
fá umhugsunarfrest. Þeim var
ljóst, að brjef Suhr hafði komið
þeim í vanda: Ef þeir neituðu
að vernda borgarstjórnina, lýstu
þeir því þar með yfir, að þeir
hefðu ekkert við ofbeldi komm-
únista að athuga.
• •
FLÓTTAMENN
EN enda þótt enn væri ekki fuíl
sjeð í Berlin, hvaða árangur of-
beldisaðferðir kommúnista þar
mundu hafa, höfðu þær þó gef
ist þeim vel í mörgum öðrum
höfuðborgum Evrópu. 1 Varsjá
rjeðu þeir öllu og sömu söguna
var að segja frá Prag, Buda-
pest, Sofíu, Bukarest og Bel-
grad. í þessum borgum ríkti
kommúnistiskt einræði engu síð
ur en í Moskva, og flóttamönn-
unum f jölgaði stöðugt, sem leit-
uðu hælis í lýðræðisríkjunum
vestan járntjaldsins.
• •
PETER ZENKL
DR. PETER ZENKL er einn
þessara manna. Hann var vara-
forsætisráðherra Tjekkóslóvak-
íu fyrir valdarán kommúnista í
febrúar, en tókst að flýja til
bandaríska hernámssvæðisins í
Þýskalandi snemma í ágústmán-
uði. Nú er hann kominn til
London á leið til Bandaríkjanna,
og hann hefur skýrt frjettamönn
um frá því, hvað gerst hefur í
Tjekkóslóvakíu eftir valdatöku
Zapoteks og fjelaga hans. —
Breska útvarpið hafði það eftir
ráðherranum fyrverandi, að hon
um hefði liðíð ver í Tjekkósló-
yakíu undanfarna mánuði en öll
þau ár, sem hann dvaldist í
Buchenvald, illræmdustu fanga-
búðum nasjsta.
Framh, á bls. 12