Morgunblaðið - 31.08.1948, Side 9

t I’riðjudagur 31. ágúst 1948
MORGUNBLAÐIÐ
Þýskl fiéttafélk Slönum byrði — Akveðin
stefna i Grænlandsmálum — Dýrtíðin eyksf
— ¥iðskifti Dana og Rússa
K.höfn í ágúst 1948.
Eftir Pál Jónsson.
GUSTAV RASMUSSEN ut-
anríkisráðherra Dana er, þeg-
ar þetta er ritað, í Berlín til
þess að semja við herstjórnir
Vesturveldanna og Rússa um
þeimflutning þýsku flóttamann
anna í Danmörku. Þeir voru
upphaflega h. u. b. % miljón.
Nú eru að vísu ekki nema 45
þús. eftir, en þeir kosta Dani
135 þús. kr. á dag.
Þessir flóttamenn hafa nú
'dvalið í Danmörku 1 nálega
3 % ár. Þeir komu til Danmerk-
ur síðustu styrjaldarmánuðina,
þegar Rússar sóttu fram í hjer-
uðunum sunnan við Eystrasalt.
Síðasti hópurinn, 30 þús. að
tölu, kom hinn 4 maí, daginn
áður en Þjóðverjar gáfust upp.
Flóttafólk þetta var eingöngu
jkonur, börn og aldurhnignir
karlmenn. Kom það aðallega
frá Austur-Prússlandi og Pomm
ern eða frá þeim hjeruðum, sem
nú eru hernumin af Rússum og
Pólverjum.
Mikið vandamál.
Þetta voru óboðnir gestir,
sem fluttir höfðu verið til Dan-
merkur án samþykkis Dana.
Gerðu Danir sjer von um að
losna við þá strax eítir upp-
gjöf Þjóðverja. En það fór á
aðra leið. Að vísu fluttust 40
þús. flóttamenn til Þýskalands
með þýsku hermönnunum eft-
ir lok styrjaldarinnar. En þá
voru 200 þús. eftir. Vesturveld-
in sjá sjer ekki fært að flytja
þetta fólk til Vestur-Þýska-
lands vegna þess hve ástandið
þar var alvarlegt.
Danir urðu því að annast alla
þessa flóttamenn fyrst um sinn.
Hefir það skapað DÖnum mikið
vandamál. Þjóðverjar höfðu
skift flóttamönnunum niður á
1,100 staði, aðallega skóla og
aðrar opinberar byggingar. En
Danir þurftu á þessum bygg-
inum að halda og fluttu því
flóttafólkið í stórar flótta-
mannabúðir, sem reistar voru í
þessum tilgangi á ýmsum stöð-
um. í stærstu búðunum voru
30 þús. flóttamenn. Var þetta
sjötti stærsti „bær“ í Dan-
mörku. Þarna var m. a. kirkja,
sjúkrahús, bókasafn, barnaskól
ar, lýðháskóli og skólar til sjer-
mentunar fyrir flóttafóikið.
Hefir kostað Dani 500
miljón kr.
Það hefir vitanlega valdið
D.önum miklum erfiðleikum og
útgjöldum að sjá þessu fólki
fyrir lífsnauðsynjum. Bein út
gjöld, sem af þessu leiða, hafa
fram að þessu numið 500 milj.
kr. Þegar flóttafólkið var flest,
voru útgjöldin 600 þús. kr. á
Frjettabrjef frá Kaupmannahöfn
skornum skamti.
Flóttafólkið hefir þannig ver
ið Dönum þung byrði. En það
hefir líka verið flóttafólkinu
ömurleg tilvera að lifa árum
saman einangrað í þessum
búðum. Segja Danir, að sálar-
ástand þess sje þannig, að nauð-
ríska hersins þar færði sönnun
fyrir því, að það hefir ekki sið-
spillanc’4 'áhrif á Eskimóana,
þótt hvítum mönnum sje hóp-
um saman leyfður aðgangur að
landi þeirra. A hernámsárun-
um varð Grænlendingum Ijóst,
að Grænland getur ekki áfram
syniegt sje að gera eitthvað , verið lokað land. Eftir styrjöld-
fyrir þetta fólk. j ina hefir þessi skoðun rutt sjer
Danir hafa hvað eftir annað rúm í Danmörku.
farið þess á leit við Vesturveld- j Hedtoft sagði blaðamönnum
in og Rússa, að flóttafólkið ^ frá ferðinni, þegar hann kom
verði sent til Þýskalands. í lok til Hafnar með freigátunni
ársins 1946 fjekkst loksins leyfi' „Niels Ebbesen“. Grænlending-
til að senda 17 þús. til Vestur- ar höfðu talað hreinskilnislega
Þýskalands. í fyrra og á þessu við hann og hann hafði fengið
ári voru aðrir stórir hópar send betri skilning en áður á hög-
ir heim, og eru nú, eins og þeg- um þeirra. „Grænlendingar
ar hefir verið nefnt, 45 þús. vilja standa jafnfætis öðrum
eftir. En Englendingar og • þjóðum bæði efnahagslega og í
Bandaríkjamenn hafa nú fallist menningarmálum, og þessi ósk
á, að 25 þús. verði sendir til er svo sterk, að ekki er hægt
ensk-ameríska hernámssvæðis- J að skella skollaeyrunum við
ins. Verður flutningi þeirra lok henni“, sagði talsmaður lands
ið í nóvember.
Rússar neita að taka við
flóttafólki.
Gustav Rasmussen hefir líka
rætt flóttamannamálið við
rússnesku herstjórnina í Berlín
og beðið Rússa að taka á móti
síðustu 20 þús. flóttamönnun-
um, en honum varð ekkert á-
gengt. Átti hann tal við Drat-
vin varahernámsstjóra. Rússar
neituðu að taka á móti þessum
flóttamönnum, nema baltneska
flóttafólkið í Danmörku yrði
framselt. Gustav Rasmussen
gat ekki tekið þetta í mál. Kunn
ugir segja, að Rússar hafi tek-
ið honum fálega. Var honum
ekki leyft nema tveggja stunda
viðtal við Dratvin, og voru eng-
ar veitingar á boðstólum hjá
Rússum. Danska utanríkisráð-
herranum fanst sjer vera tekið
eins og Danmörk væri þegar
gengin í Vesturbandalagið.
Gustav Rasmussen ræddi
flóttamannamálið við Stalin
sumarið 1946. Bauðst Stalin þá
cil að láta flytja helming tlótta-
mannanna þýsku til rússneska
’nernámssvæðisins, ef hinn helm
ingurinn yrði sendur til Vestur-
Þýskalands. En nú hafa Vest-
urveldin tekið á móti 133 þús.
flóttamönnum, en Rússar hafa
ekki tekið nema 47 þús. Þykir
Dönum einkennilegt, að Stalin
skuli ekki halda loforð sín.
Grænlamlsferð Iledtofts.
Hedtoft forsætisráðherra kom
h. 23. þ. m. til Hafnar úr Græn-
lar«dsferð sinni. Hafnarblöðin
eru sammála um, að með þess-
ari ferð hefjist nýtt tímabil 1
sögu Grænlands. GrænlenSku
Þar að auki hækkar kaup em-
bættismanna ríkisins cg bæjar-
fjelaga um 10—16 kr. á mánuði
og nemur kauphækkun sú alls
danska blaðið „Politiken“. Nú 15 mi]j’ á ári’ Óttast menn að
verður skipuð nefnd til að ræða
þessar kauphækkanir muni
þessi og önnur Grænlandsmál valda nýjum verðhækkunum,
dag eða rúmlega 200 miljónir , landsráðin hafa einróma fallist
á ári, en það samsvarar rúm- ^ á stefnubreytingu þá, sem boð-
lega 10% af öllum árlegum uð var í, pirænlapdsmálunum i
gjöldum danska rikisins. Þar sumar og.áður hefir,verið skýrt
við bætist, að mjög tilfinnan- j frá hjer í blaðinu. Bandaríska
legt hefir verið að þurfa að , hernámið á Grænlandi á styrj-
fæða 200 þús. til viðbótar við aldarárunum hefir valdið þess-
landslýðinn, þegar vörur eru af ari stefnubreytingu. Dvöl banda
ráðanna við Hedtoft.
Frjálst Grænland.
— Æskulýðurinn á Græn-
landi snýst á móti okkur og við
komumst ekki hjá alvarlegum
deilum, ef ekki verður gjör-
breytt um stefnu í Grænlands-
málunum, sagði Hedtoft við
blaðamennina. Hið þýðingar-
mesta þjóðlega hlutverk Dana
í dag er að skapa nýtt Græn-
land. Ný djörf Grænlands „póli-
tik“ er nauðsynleg. Við verðum
að gera Grænlendinga að frjáls
um borgurum, hjálpa þeim til
að hagnýta sjer auðlindir lands
ins og skapa sjer betri lífs-
kjör. En þetta er ógerlegt á
meðan við eigum við núverandi
einokunar- og einangrunarfyr-
irkomulag að búa, sagði for-
sætisráðherrann.
Hedtoft kvaðst vera mjög á-
nægður með árangur ferðarinn
ar. Sagði hann, að það sje aðal-
atriðið, að nú verði dönsku ein-
staklingsframtaki leyfður að-
gangur að Grænlandi. Hafa
Grænlendingar fallist á þetta.
Hedtoft sagði ennfremur, að
Grænland verði ekki gert að
dönsku amti. Sje ekki hægt að
láta öll dönsk lög, t. d. ekki
hegningarlögin gilda á Græn-
landi. Grænlendingar óska ekki
að kjósa fulltrúa á danska Ríkis
þingið. Aftur á móti fá þeir
fulltrúa í Grænlandsnefnd
Ríkisþingsins.
Á Grænlandi eru nú tvö lands
ráð og tveir landsfógetar en
engin miðstjórn fyrir alt land-
ið. Grænlendingar hafa nú lát-
ið í ljósi ósk um að fá sameigin
lega stjórn fyrir alt landið í
landinu sjálfu. Leggja þeir til,
að framvegis verði aðeins eitt
landsráð og einn landsfógeti og
að valdsvið hans verðj aukið.
Sömu ösk báru þeir fram, þeg-
ar þeir sömdu við Dani fyrir
tveimur árurn, eh fengu henni
ekki framgengt. Var það mikil
yfirsjón af Dana hálfu, segir
sem hafi nýjar kauphækkariir
í för með sjer.
Viðskifti Dana og Rússa.
Danir gerðu sem kunnugt er
viðskiptasamning við Rússa í
síðastliðnum mánuði. Kaupa
þeir af Rússum kali-áburð,
bensín, timbur og járn eg selja
Rússum matvörur og iðnaðar-
vörur, aðallega skip. Samning-
urinn gildir hálft annað ár og
var gert ráð fyrir, að viðskift-
in á þessu tímabili mundu
nema 180 milj. kr. hvora hlið.
Þessi samningur hefir valdið
um tíma. Fyrstu styrjaldarár- ‘ allmiklum vonbrigðum i Dan-
in hækkaði vísitalan reyndar mörku. Rússar gátu hvcrki selt
allmikið, nefnlega úr 107 árið.Dönum olíukökur nje efnivör-
1938 upp í 165 í júlí 1942. Enjur til smjörlíkisframleiðslu og
síðan hefir hún ekki hækkaðjekki nema örlítið af bensíni,
nema um 14 stig eða 8,5% á ,tæplega þriðjung þess, sem Dnn
6 árum. Getur það ekki kallast jr báðu um. í samningnum er
mikið. | gert ráð fyrir, að Danir selji
og á hún að ljúka störfum á
stuttum tíma.
Vísitalan hækkar.
Dönum er það mikið áhyggju
efni, að vísitala framfærslu-
kostnaðar hækkaði úr 176 stig-
um í apríl upp í 179 stig í júlí
(1935 — 100). Þessi vísitala er
reiknuð út fjórum sinnum á
ári. Þrjú stig eru að vísu ekki
stórkostleg hækkun en þó
meiri hækkun en búist var við
og meiri en Danir hafa átt að
venjast síðastliðin ár á svo stutt
Dönum hefir þannig tekist að Rússum 16 þús. smálestir af
sporna við stórfeldri verðhækk smjöri og kaupi af þeim 100
un. En þessu takmarki hefir að ' þús. smálestir fóðurkcrns. En
miklu leyti verið náð með mikL samkomulag náðist ekki um
um fjárveitingum úr ríkissjóði verð á þessum vörum áður cn
til að færa niður verð á ýms- samningurinn var undirskrif-
um nauðsynjavörum, sem fara aður. Fóru því fram nýjar við-
til neyslu í landinu sjálfu, þ. á. Jræður um þetta fyrir qokkrum
m. smjöri, fleski, rúgbrauði, dögum. En Rússar heimtuðu of
sykri, innlendu eldsneyti og hátt verð fyrir kornið og gátu
fatnaði. Hafa fjárveitingar í ekki fallist á danska smjöryerð
þessum tilgangi numið 300 ið. Lauk þessum viðræðum
miljónum kr. á ári eða 15% af árangurslaust og gera Danir
öllum tekjum ríkissjóðs. Vegna sjer ekki von um að betur tak-
þessarar niðurfærslu er vísitala ist seinna. Má því búast við, að
framfærslukostnaðar 16 stigum viðskiptin verði 60 milj. kr.
lægri en hún annars mundi minni en upphaflega var gert
vera. Aftur á móti hefir skatta- ráð fyrir.
byrðin aukist og finst flestum,
að ekki megi meiru við hana
bæta. j
Horfið frá niðurgreiðslu-
stefnunni.
Margir líta svo á, að nú beri
frekar að draga úr en auka fjár
veitingar í þessum tilgangi. í
byrjun sumarsins samþykkti
ríkisþingið að afnema fjárveit-
ingu til niðurfærslu á verði á
smjöri, sem fer til neyslu í
Danmörku. Er þetta smjör því
selt sama verði og útflutnings-
smjörið. Hækkaði því heima-
markaðsverðið úr 4,46 upp í
6,50 kílóið. Seinna í sumar
hækkaði verð á smjörlíki um
32 au. pr. kg. vegna verðhækk-
unar á innfluttum efnivörum.
Sá stjórnin sjer ekki fært að
færa verðið niður með fjár-
framlögum úr ríkissjóði. En það
var aðallega vegna verðhækk-
unar á þessum tveimur vörum
ásamt skattahækkun, að vísi-
talan hækkaði.
Hækkun vísitölunnar gerir
að verkum, að tímakaup verka-
manna hækkar um 5 aura fyrir
séptember. Konur fá þó ekki
nema 3,3 atira. Nær kauphækk-
unin til 600 þús. verkamanna
og nemur 70 miljónum kr. á ári.
Páll Jónsson.
Askorun um
banna aiómsprenij-
una
Stokkhólmur í gærkvöhU.
ALÞJÓÐAR ÁÐSTEFNU
Rauða Krossins lauk i Stokk-
hólmi 1 dag. Áður en ráðstefn-
unni var slitið, samþykkti húrv
áskorun til allra landa um
banna notkun atomsprengjunn
ar i hernaði.
Ráðstefnan gerði einnig nýj
ar samþvkktir um vernd ó-
breyttra borgara í styrjaldar*
löndum. — Reuter.
Benes veikur
Prag í gær.
OPINBERA tjekkneska frjetta
stofan gaf í dag út tilkynningu
um að heilsa Benes fyrverandi
forseta hefði hrakað mikið sið
ustu daga. Er hann rúmfastur
en læknar vona að honum fnri
,að batna. — Reuter.