Morgunblaðið - 28.01.1949, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 28. janúar 1949.
175 finsk börn njófa styrkslHthugasemd frá sjera
frá íslenskum heimilum
Erfiðar heimilisástæður
hjá finskum stríðsekkjum
i.
Um þessar mundir' njóta um
175 finnsk börn 30 kr. mánað-
arstyrks frá um 130 heimilum
hjerlendis, og mun því ekki úr
vegi að menn fái meiri vitn-
eskju um þá hjálparstarfsemi
en fengist hefir hingað til í ör-
stuttum ,tilkynningum‘ mínum
í blöðunum.
Seinnipart vetrar 1947 sá jeg
þess getið í erlen'dum blöðum
að Danir og Svíar gæfu með
fjölmörgum finnskum börnum,
gr misst hefðu feður sína í síð-
ustu styrjöld. Skrifaði jeg þá
til Helsingfors til að fá frekari
fræðslu. Eftir nokkur brjefa-
skipti, sendi svo nefndin
finnska, er sjer um þetta hjálp-
arstarf skýrslur til mín um 6
börn á hennar vegum.
Þau hlutu fljótlega styrktar-
menn, og í árslok 1947 voru
börnin orðin 37, en eru nú um
175. Býst jég við að þessi örs
fjölgun stafi að miklu leyti frá
brjefaskiptum við börnin eða
mæður þeirra. Stuðningsmenn
tala um þau við kunningja sína,
og margir þeirra gjörast svo
sjálfboðaliðar.
Eins og kunnugt mun, hefir
verslur.armálaráðuneytið leyft
oss tvö undanfarin ár að senda
ull í stað peninga sem svarar
greiddum styrkjum hjerlendis.
Finnum kemur það sjálfum
best. Nefndin selur ullina svo
háu verði. að hún getur greitt
mæðrum barnanna styrki hjeð-
an jafnóðum og tilkynning kem
ur frá mjer um greiðslur hjer.
Ennfremur hafa allmargir
styrktarmenn sent „börnum
sínum“ á Fmnlandi gjafaböggla
með ýmsum fatnaði — einkum
sem jólagjöf eða afmælisgjöf.
Rauði Kross íslands scndi og í
vetur 55 fataböggla til ncdnd-
arinnar í Helsingfors, átti hún
að skifta þeim milli fátækustu
,,Islandsbarnanna“.
II.
Vorið 1940 hlutaðist Manner-
heim, hershöfðingi Finna, til
um það að barnaverndarsam-
bandið, scm við hann er kennt,
setti á stofn sjerstaka deild til
stuðnings börnum, er misstu
feður sína í ófriðnum.
Safnaði nefndin skýrslum um
land allt og komst að þeirri nið-
urstöðu að hermanna ekkjurnar
þýrftu engu síður andlegan
stuðning gegn söknuði og kjark
leysi en fjárhjálp. Því væri
harla æskilegt að persónuleg
brjefaskipti gætu tekist milli
styrktarmanna og heimila barn
anna.
Það mun því ekki vera af
eintómri kurteisi að Finnar
kölluðu fyrgreinda deild, eða
nefnd ,,Krigsfadderutskott“ og
stuðningsmennina ,,faddere“
eða „guðfeður“. Það mun hafa
átt að minna börnin á, að Guð
hefði gefið þeim „nýjan föður“
til að annast þau, þótt hann
væri „einhverstaðar langt í
burtu“.
Um það leyti sem Islands var
fyrst get’ð í þessu sambandi,
eða 30. júní 1947 hafði fyr-
greind nefnd fengið skýrslUr
um 50343 börn, er misst höfðu
feður sína í ófriðnum, af þeim
nutu 34726 börn styrks um
hendur nefndarinnar, en um
5000 börn fengu engan, eða áttu
engan „guðföður“, þótt þau
þyrftu þess vegna fátæktar. Hin
rúm 10 þúsund voru þá mörg
orðin 15 ára — og þá veitir
ríkið þeim ókeypis hagnýta
kennslu — önnur höfðu fengið
nýja fyrirvinnu, er mæður
þeirra höfðu gifst aftur, enn
önnur voru dáin, eða höfðu ver
ið tekin til fósturs o. s. frv.
Nefndin hefir fulltrúa um land
allt, sem eiga að gæta að hög-
um barnanna, og henni er ó-
ljúft að taka við gjöfum til
nokkurra annara barna en sár-
fátækra barna fallinna her-
manna.
Um þriðjungur fyrgreindra
34726 barna fengu 30. júní 1947
innlendan styrk um hendur
nefndarinnar, 1793 úr ýmsum
sjóðum og 9560 frá einstakling-
um, — eru slíkar gjafir skatt-
frjálsar að íinnskum lögum. —
Annar þriðjungur fjekk styrk
frá Svíum, og hin börnin ýmist
frá Dönum eða Svisslendingum.
243 fengu styrk frá Bandaríkj-
unum.
Þegar yfirlit er gjört yfir
gjafirnar fyrstu 7 árin (1940—
1946) kemur í ljós að rúmur
14 hluti þeirra eða 26,54%, er
innlendur, 50,34% er frá Sví-
þjóð, 13,35% frá Danmörku og
þess utan gjafabögglar fyrir
tvær milljónir d. kr. — 9,7%
kom frá Sviss og 0,07% frá
Bandaríkjunum.
Langflest þessara barna skilja
ekkert annað mál en finnsku,
og fara því brjefin til þeirra
og frá þeim til útlanda um
„þýðingadeild“ nefndarinnar í
Helsingfors eða eiga að fara þá
leið. Segir svo í skýrslu frá
1947, að um 3500 brjef komi
þangað til þýðingar mánaðar-
lega, og um 80 sjálfboðaliðar
úr kvennahópi hafi annast þýð-
ingarnar, en því bætt við. að
vegna vaxandi dýrtíðar fari
þeim óðum fækkandi, sem geti
gefið vinnu sína.
III.
En er nú þörf á að halda
þessu hjálparstarfi áfram? Svo
spyrja erlendir stuðningsmenn,
sem vonlegt er.
| Formaður nefndarinnar í
Helsingfors tekur það efni til
meðferðar í ítarlegri grein er
jeg fjekk rjett fyrir jólin í vet-
ur. Aðalkaflar greinarinnar eru
á þessa leið:
’ „Mikilvægur þáttur í endur-
reisn Finnlands er þrautseig
^barátta ekkna fallinna her-
manna, barátta til að halda
heimili sínu áfram og börnun-
| um hjá sjer. Einmana voru þær
og barnahópur oft stór, þegar
fyrirvinnan fór í stríðið. Baki
brotnu unnu þær að jarðyrkju,
þar sem landskiki fylgdi, end-
urbættu fátæklega kofa sína,
greiddu afborganir af skuldum
og rjeru að því öllum árum að
þurfa ekki að láta börnin frá
sjer. Von og kvíði vógust á, —
og svo kom harmafregnin: „Mað
urinn þinn er fallinn, eða ligg-
ur fyrir dauðanum“. — Og þær,
sem bjuggu í hjeruðum þeim,
sem Finnland varð að láta af
hendi, urðu þar á ofan að flýja
að heiman og leita húsaskjóls
hjá vandalausum, — en samt
reyndu þær að hafa börnin með
sjer. Þrautseigja ekknanna í
margföldum bágindum verður
aldrei fullskráð nje fullþökkuð.
En er ekki nú farið að rofa
til? Rjett er það, að nú eru
fleiri fæðutegundir á boðstól-
um í verslunum Finnlands en
á árum neyðarinnar. Það er t. d.
hætt að skammta egg og kjöt
eins og gjört var, en hvað stoð-
ar það fátæklinga, þegar verð-
ið er óviðráðanlegt? Óvíða í
Norðurálfu er dýrtíð þvílík sem
á Finnlandi, meðal annars
vegna þess að mikill hluti fram-
leiðslu landsins fer í geysimikl-
ar ófriðarskaðabætur til Rúss-
lands.
Skömmtunarvörurnar: brauð,
viðbit, mjólk, sykur, kaffi,
tóbak, skór og vefnaðarvörur,
eru svo dýrar að ótal fátæk-
lingar geta alls ekki hagnýtt
sjer alla skömmtur»arseðlana.
Og þótt einhverjum þyki kaffi-
skammtur of lítill. hika flestir
við að kaupa sjer viðbót, þegar
óskammtaða kaffið kostar sem
svarar 90 ísl. kr. hvert kg. —
eða fá sjer epli á 18—22 ísl.
kr. hvert kg.
Ríkisskuldir og ófriðarskaða-
bætur hafa valdið því að fjöl-
skyldur fallinna hermanna
hlutu alltof lágan ríkisstyrk, og
hann stóð í stað að heita má í
7 ár, þótt vísitalan hækkaði úr
j 100 í 809, og gengi marksins
I fjelli úr 100 í 12,4 penni. Fátt
j sannar betur hvað lífsbarátta
| ekknanna hefir verið erfið en
síðustu -heilbrigðisskýrslur, er
‘segja að 42% af þeim sjeu nú
ófærar til allrar erfiðrar vinnu,
í ársbyrjun 1948 var ekkna-
styrkurinn hækkaður talsvert,
átti að bæta upp „mögru árin
sjö“. Hermannsekkja með eitt
barn fær nú mánaðarlega 3000
mörk og 1750 mörk með hverju
barni öðru (eða um 143 og 83
ísl. kr.). En því miður gleypir
dýrtíðin alla hækkunina. Fátæk
legasta mánaðar fæði (brauð,
kartöflur, smjörlíki, undan-
renna og söltuð síld), kostar
1400 mörk, svo að lítið verður
eftir til klæðnaðar, — eins og
hann er ódýr eða hitt heldur.
Meiri hluti ekknanna býr með
börnum sínum í hreysum inn í
skógum eða í öðru strjálbýli,
þar sem enga aukavinna er að
fá, og þær geta heldur ekki hag
nýtt sjer, þótt ríkið bjóði þeim
ókeypis nám við einhverja hand
Framh. á bls. 12
Jokob Jónssyni
HERRA ritstjóri!
í „Morgunblaðinu“ í dag er ^
mjer brugðið um trúnaðarbrot
gagnvart Ríkisútvarpinu meö'
því að flytja predikun mína a ^
sunnudaginn var, er jeg ræddi ‘
um viðhorfið gagnvart þátttöku
íslands í hernaðarbandalagi. ■
Blaðið vitnar í það hlutverk út- 1
varpsráðs að gæta þess . að hlut
leysi sje gætt í frjettaflutningi
og dagskrá útvarpsins.“ Og af
því að ráðið hafi samþykkt, að
ekki skuli birtar í frjettum út-
varpsins samþykktir um þetta
mál, telur Morgunblaðið, að
mjer hafi verið óheimilt að
ræða þetta mikla siðferðislega
vandamál, sem Reykjavíkur-
blöðin hafa þó átt mestan þatt
í að gera að almennu umhugs-
unarefni fólksins, og þar á með-
al þess fólks, er jeg hefi kenni-
mannlegar skyldur við. \ð lok-
um skírskotar blaðið til biskups'
og kirkjuráðs og spyr, hvaða
ráðstafanir verði gerðar,
Það er mjer síður en svo á
móti skapi, að þetta raál sje
gert hreinlega upp, svo að bæðx
jeg og aðrir geti vitað, eftir
hverju ber að fara í þessu efm,
sjerstaklega af því að þetta er
alls ekki í fyrsta sinn, sem mjer
er brugðið um að hafa rnisnot-
að útvarpið. Fyrir nokkrum ár-
um kærðu kommúnistar mig
fyrir að hafa verið hlutdrægur
í predikun. Jeg stóð í það skiftiö
fremur illa að vígi að því leyti
að jeg hafði predikað blaða-
laust, svo að erfitt var að vitna
orði'jett í ræðuna eftir á. En
aðal-vandamálið var þá hiö
sama og nú, hvort reglur út-
varpsins um þess eigin f.jetta-
flutning ættu að ná til predik-
unarstóla kirkjunnar. — Minn
skilningur er sá, að þegar kirkj-
an hefur útvarpið til afnota, sje
útvarpsráðið laust allra mála
þá stundina, og presturinn í
ræðu sinni háður eðlilegum
kirkjuaga, en ekki reglum út-
varpsins um frjettaflutning. —
Það sem máli skiftir í sambandi
við predikun mina á sunnudag-
inn var, er frá mínu sjónar-
miði fyrst og fremst það hvort
hún var í samræmi við rjetta
kristilega kenningu, og hafi svo
verið, álít jeg, að það komi regl
um útvarpsins ekki við nema
mjer hafi borist bein tilmæli fra
útvarpinu fyrirfram, eins og
stundum mun hafa komið fyrir
á stríðsárunum, til að tryggja
það, að ekki yrði minnst á hluti,
er við komu hernaðarleyndar-
málum.
Mjer væri mjög kært, ef sett-
ar yrðu skýrar og ljósar reglur
um það, hvort útvarpsráðinu
ber skylda til að ritskoða pre-
dikanir prestanna eða ekki og
hvort presturinn er háð ir sam-
þykktum útvarpsróðs í kenn-
ingu sinni eða ekki. Út af fyrir
sig gæti niðurstaúa málsins haft
áhrif á það, hvort jeg predikaði
oftar í útvarp eða ekki, en
mestu máli skiftir þó hitt, að
bæði útvarpið og kirkjan viti,
að hverju þau ganga. En eigi
að víta mig fyrir „misnotkun“
á útvarpinu í þetta sinn, hefði
mjer þótt gaman að fá að vita
um leið, hvers jeg átti að njóta
fremur hjerna um árið, þegar
kærur kommúnistanna voru
látnar niður falla, án bess aö
mjer bærist nokkur saraþykkt
um það frá útvarpsráðinu. Jeg
vil nefnilega hafa hinn sjálf-
sagða rjett prestsins til að ségja
mönnum til syndanna án mann-
greinarálits, hvort sem í hlut
eiga kommúnistar eða Morgun-
blaðsmerin.
Að lokum vil jeg láta þá ósk
í ljós, að skrif Morgunblaðsins
megi leiða til sem heppilegastr-
ar lausnar á málinu.
Jakob Jónsson.
★
Að slepptum öllum umbúð-
,um og málalengingum í athuga-
semd þessai’i er það skýring
sjera Jakobs Jónssonar á frum
hlaupi hans s.l. sunnudag, aö
hann telji það „kennimannleg-
ar skyldur“ sínar að misnota
það trúnaðartraust og sjerstöðu
sem þjóðkirkjan eðlilega nýtur
gagnvart Ríkisútvarpinu, til
þess að brjóta lög þess og regl-
ur, vitandi vits um þá sam-
þykt, sem útvarpsráð hafði ný-
lega gert um að útvarpa ekki
áróðurssamþykktum og um-
ræðum um utanríkismál, sem
þjóðina brestur allar upplýs-
ingar um, hvernig muni bera
að.
Hann um það. En hjá því
getur ekki farið að hin sjálf-
glaða og yfirlætisfulla túlkun
prestsins á þessum „kennimann
l^um skyldum“, komi almenn-
ingi ski'ýtilega fyrir sjónir.
Morgunblaðið hefur jafnan
talið sjerstöðu þjóðkirkjunnar
gagnvart reglum útvarpsins
eðlilega og sjálfsagða. Það þýð
ir hinsvegar ekki það að ein-
stakir þjónar hennar geti óátal-
ið notað prjedikunarstólinn að
skálkaskjóli þegar þeim býður
svo við að horfa, enda hafa fáir
til þess orðið. En sjera Jakob
Jónsson er á gagnstæðri r.koðun
og segist byggja þá afstöðu sína
á „rjettri kristilegri kenning1 i!
Það er með öllu ástæðulaust
að í-æða þennan skilning prests-
ins frekar við hann. En það er
ástæðá til þess að beina þeirrx
spurningu á ný til biskups og
kirkjuráðs, hverjum augum
þessir aðiljar líti á „siðfræði“
sjera Jakobs Jónssonar.
Ritstj.
:

Maður óskast til
Skepnu- I
hirðingar I
upp í sveit í 2—3 mán. |
Uppl. á Bollagötu 6, |
sími 4892.
| Herbergi
| óskast sem næst miðbæn
| um fyrir reglusaman iðn-
| nema. Upplýsingar í
| síma 7149, kl. 3—7 í dag. j
wuiuiiimMi
AUGLtSING
ER GULLS ÍGILDI