Morgunblaðið - 01.03.1949, Síða 8

Þriðjudagur 1. mars 1949.
8
MORGUNBLAÐIÐ
Ctg.: H.f. Árvakur, Reykjavflc.
Framkv.stj, Sigfús Jónsson.
Rltstjórl: Valtýr Stefánsson (ábyrgfJarmi
Frjettaritstjóri ívar Guðmundssosr.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinssos.
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiðsla:
\(isturstrætí 8. — Sími 1600
Áskrtftargjald kr. 12.00 á mánuði, Innanlanda,
kr. 15.00 utanlands.
( iaumsöíu 10 aura sintakið, 75 aura m*6 Lcsbók.
Arásir á verslunar-
stjettina
HIÐ erfiða ástanda í verslunar- og viðskiptamálum okkar
íslendinga hefur verið notað til þess að bera þungar sakir
og ósannar á þá stjett, sem vinnur að þessum málum. Henni
hefur verið brugðið um hverskonar sviksemi, svartamarkaðs
brask o. s. frv.
Tíminn, blað Framsóknarflokksins hefur gengið lengst í
þessari iðju. Hann hefur ekkert tækifæri látið ónotað til þess
að svívirða verslunarstjettina.
Hjer í blaðinu hefur verið deilt harðlega á þá menn, sem
nota sjer vöruskortinn í landinu til þess að okra með vmis-
konar vörur á svokölluðum svörtum markaði. En því fer
ijarri að það sjeu fyrst og fremst þeir, sem hafa verslun og
viðskipti að aðalatvinnu, sem slík viðskipti reka. Það eru
þvert á móti menn, sem ekki hafa stundað verslun, aðskota-
dýr, sem eygt hafa möguleika til skjótfengins gróða án mik-
illara fyrirhafnar. Verslunarstjettin, sem slík, á engan þátt
1 þessu braski, enda þótt einstök dæmi sjeu til þess, að ein-
staklingar innan hennar hafi fallið fyrir þeirri freistingu
sem hagnaður slíkra viðskipta skapar. En slík undantekning-
artilfelli skapa engan rjett til þess að brennimerkja heila
stjett og bregða henni um óþjóðhollustu og sviksemi
Annars er það kjarni málsins í átökunum um verslunar-
málin nú að til er pólitískur flokkur, sem nota vill gjaldeyris-
erfiðleikana, höft og viðjar viðskiptalífsins, til þess að ganga
af frjálsri samkeppni milli einstaklingsverslunar og fjelags-
verslunar, dauðri.
Þessi flokkur er Framsóknarflokkurinn, sem í þessu er
studdur af kommúnistum. Framsóknarmenn vilja láta nefnd-
irnar og ráðin tryggja pólitískum verslunarsamtökum yfir-
tökin í innflutningsmálum þjóðarinnar. Þeir krefjast þess að
þessi yfirvöld ákveði það að hlutur fjelagsverslunarinnar í
innflutningnum verði stóraukinn frá því, sem var meðan
frjáls samkeppni ríkti milli einstaklingsverslunar og sam-
vinnufjelaga.
Sjálfstæðisflokkurinn er þessum aðferðum mótfallinn. —
Hann hefur barist gegn þeim og hann mun halda áfram að
gera það. Stefna hans er sú að fólkið fái sjálft að ráða, hvort
það skiptir við kaupmenn eða kaupfjelög. Það er einnie
stefna verslunarstjettarinnar sjálfrar. Hún biður ekki um
nein forrjettindi. En hún mótmælir því harðlega að gjald-
eyriserfiðleikarnir og viðskiptahömlurnar sjeu notaðar tii
þess að hneppa verslun landsmanna í einokunarfjötra pólit-
ískra verslunarsamtaka.
Það mun raunar vera fáheyrt að í nokkru landi sjeu sam-
vinnufjelög notuð á jafn óskammfeilinn hátt í þágu pólitískra
flokka, og tíðkast hjer á landi. í samvinnufjelögum er yfir-
leitt fólk úr öllum stjórnmálaflokkum. Það er eðhlegt og
sjálfsagt að á milli þeirra og einstaklingsverslunarinnar sje
samkeppni um viðskiptt fólksins. í því felst trygging al-
mennings fyrir hagkvæmum og góðum verslunarháttum. í
ílestum löndum standa samvinnufjelög fyrir utari stjórn-
máladeilur eins og' flest önnur almenn fjelagssamtök En
hvernig stendur á því að þessu er allt öðru vísi farið hjer á
landi?
Orsökin er sú, að ákveðinn pólitískur flokkur hefur mis-
notað þessi samtök til framdráttar flokkshagsmunum sínum
Það er ógæfa samvinnufjelaganna á íslandi.
Ástandið í viðskiptamálum okkar er slæmt. Orsakir þess
eru tvíþættar. Meginorsökin eru gjaldeyrisörðugleikarnir
Þrátt fyrir stórauknar tekjur af útflutningsverslun okkar
með aukinni framleiðslu hrökkva þessar tekjur ekki til þess
að standa undir þörfum þjóðarinnar fyrir erlendar vörur. En
önnur orsökin er sú að framkvæmd innflutningsreglnanna og
stjórn viðskiptamálanna yfirleitt hefur orðið alltof þung-
lamaleg og skriffinnskukennd.
Það er mikill misskilningur að halda að hægt sje að bæta
úr þessu ástandi með órökstuddum svívirðingum um vtrsl-
unarstjettina, sem örðuleikarnir bitna á með miklum þunga.
En það virðist þó vera eitt aðalúrræði Tímamanna. Er það
í samræmi við „úrræði“ þeirra í vandamálum þjóðarinnar
yfirleitt.
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Alt að fenna í kaf.
ÞETTA er nú meiri fannkoman
segja menn og hista höfðin og
hafi gömlu mennirnir verið í
vafa fyrir svo sem viku síðan
um hvort þeir myndu annað
eins, þá eru þeir orðnir vissir
um það nú, að slík fannkoma
hafi ekki komið og staðið jafn
lengi ,,í manna minnum“.
Það er að minsta kosti eitt
gott við þessa fannkomu og það
er að ekki er nöldrað um ó-
hreinindi og rusl á lóðum
manna. Það liggur alt vel fal-
ið einsog er. En það koma vafa-
laust tækifæri til áminninga
og hvatninga síðar í þeim efn-
um og gott að hvíla sig á því
um hríð.
•
Stúlkan í skaflinum.
ÞAÐ hefði einhverntíma þótt
lygilegt, ef sagt hefði verið, að
fólk gæti orðið úti á Reykja-
víkurgötum. En það munaði
minstu hjer á dögunum. Kunn-
ingi minn segir þessa sögu:
Það var einn morguninn að
jeg var að fara til vinnu. Það
var öskusvartur bylur svo
ekki sá út úr augunum. Jeg
var í bílnum mínum og hafði
ekki farið langt er bíllinn sat
fastur í skafli. Skömmu síðar
bar þarna að annan bíl og
hann festist einnig. Við fórum
nú, báðir bílstjórarnir, að bisa
við að losa vagnana okkar og
hvað heldur þú að við höfum
þá sjeð? — Stúlku, sem sat í
skafli og sem hafði gefist upp.
Sögumaður minn er ekki í
nokkrum vafa um, að stúlkan
hefði orðið úti þarna í skaflin-
um, ef henni hefði ekki borist
hjálp.
•
Ofærðin veldur
erfiðleikum.
ÞAÐ er óþarfi að segja fólki
frá hvað ófærðin veldur mönn-
um miklum erfiðleikum. Það
verður að skamta mjólkina og
það munar minstu að ófært sje
á milli húsa.
Ofærðin veldur því, m. a. að
menn komast ekki leiðar sinn-
ar á tilteknum tíma svo óstund
vísin verður meiri alment en
áður var og mátti þó varla of-
aná bæta.
•
Betra að lofa engu.
A LAUGARDAGINN hitti jeg
Vilhjálm Finsen sendiherra.
Hann tvísteig fyrir framan
Borgina og virtist vera óþolin-
móður. Við fórum að tala sam-
an og þá kom í ljós, hvað am-
aði að.
„Mikið eru bifreiðastöðvarn-
ar orðnar óábyggilegar hjer í
bænum“, sagði sendiherrann.
„Jeg átti að vera kominn á á-
kveðinn stað á vissum tíma og
mjer var lofaður bíll frá bíl-
stöð, en það bólar ekki á hon-
um. Mjer er illa við að koma of
seint, en það fer ekki hjá því
að svo fari í þetta skiftið, vegna
svika bílstöðvarinnar".
í þessu tilfelli var ekki hægt
áð kenna ófærðinni, því bifreið
ar komust vel leiðar sinnar um
miðbæinn að minsta kosti. En
það er betra að lofa engu, en
láta menn bíða von úr viti, eins
og átti sjer stað í þessu til-
felli.
•
Hvenær er
,,undireins“?
AFGREIÐSLUMONNUM á bif-
reiðastöðvum gengur án efa
gott eitt til, að lofa „bíl undir
eins“. En þegar sagt er „undir
eins“ gera menn ráð fyrir, að
það sje svona hjerumbil á stund
inni, en ekki einhverntíma
seinna, pða síðar um daginn.
Það er ekkert við því að segja
þótt bílar sjeu ekki við hend-
ina, þegar um þá er beðið. En
þá er að geta þess þegar pönt-
un er gerð, en lofa ekki uppí
ermina á sjer, eins og stundum
kemur fyrir.
Þa& getur komið sjer svo illa.
• y
Einn lítill heimur.
ÞEGAR Wendel Wilkie kom úr
flugferðalagi sínu umhverfis
hnöttinn skrifaði hann bókina
„Einn heimur“ og sýndi m. a.
framá hvað heimurinn er orð-
inn lítill.
Fjarlægðirnar horfnar og að
jafnvel hinar fjarlægustu þjóð-
ir eru orðnar „nágrannar".
Síðan höfum við sjeð mörg
dæmi þessa, en altaf orðið jafn
undrandi. Á flugvöllunum okk-
ar koma flugvjelar, sem voru
í Afríku fyrir nokkrum klukku
stundum og verða í Ameríku
innan fárra stunda. Þetta er
orðinn svo daglegur viðburður,
að það er ekki talið taka því
að geta þess í frjettunum.
•
í Reykjavík annan
daginn — New
York hinn.
A SUNNUDAGSMORGUNINN,
þegar „Geysir“ Loftleiða var
að leggja af stað í New York
ferð, var jeg staddur úti á flug-
velli. Meðal farþega, sem voru
að fara með flugvjelinn var
George Östlund kaupmaður í
New York. Jeg hafði sjeð hann
hjer á götu fyrir nokkrum dög-
um og spurði hann hvað hann
hefði verið hjer lengi að þessu
sinni.
,,í tvo daga“, svaraði Östlund.
— Já, en jeg sá þig hjer í bæn-
um fyrir eins og viku. „Já,
það er alveg rjett, en jeg er
búinn að vera heima síðan og
nú verð jeg kominn heim til
New York aftur í kvöld“.
Vegna viðskifta sinna við ís-
land, þarf George Östlund oft
að koma hingað og hann getur
leyft sjer að koma til að tala
við viðskiftavini sína, engu síð-
ur, en sá, sem þarf að skreppa
frá Reykjavík og norður á Akur
eyri.
Fjarlægðir í þeim skilningi,
sem áður voru lagðar í það
orð eru ekki til lengur.
Þa^ er eins gott að gera sjer
það Ijóst þegar í stað.
| MEÐAL ANNARA OROA . . |
: a
7l IIMIIMIMIIIIIIIMMIIIMMIMIIMIMMMMIMIIIIIIMIIIMIMIMMIMMIIMtMIMIMIIMIMIMMMMIIlMIMIMIIIIIiiiilllllMMIMIMBtlS
Vonbrlgði ífalsks kommúnista í Rísslandi.
Eftir Henry Buckley,
frjettaritara Reuters.
RÓMABORG: — Ettore Vanni,
kommúnistinn fyrverandi og
nú einn af aðalgagnrýnendum
Stalinstjórnarinnar, hefir hug
á því að fá að bera vitni í meið
yrðamáli Victors Kravchenko
gegn kommúnistablaðinu „Lesí
Lettres Francaises“.
Þessi 44 ára ítalski blaðamað
ur og andfasisti fór frá Italíu
1929, en sneri þangað aftur frá
Sovétríkjunum 1947, eftir að
hafa' dvalið í Rússlandi í átta
ár og unnið í samyrkjubúgörð
um, í verksmiðjum og síðast
sem útvarpsfyrirlesari á ítölsku
fyrir útvarpið í Moskva.
TIL MÓTS VIÐ
KONU SÍNA
RÚSSAR hleyptu Vanni úr
landi til þess að fara til móts
við hina fögru spönsku konu
sína, Paz, sem þá var nýkomin
til Ítalíu eftir átta ára fangels-
isvist á Spáni fyrir andstöðu
sína. við Franco í borgarastyrj-
öldinni. En þegar Vanni kom
til Ítalíu, gerði hann það heyr-
um kunnugt, að reynsla sín í
Rússlandi hefði sannfært sig
um, að kjör alþýðunnar væru
bágbornari þar en hjá nokkurri
lýðræðisþjóðanna.
ínu reymr nann, meö aöstoö
vina sinna í París, að koma
fram sem vitni fyrir Kravc-
henko, til þess að endurtaka á-
sakanir þær, sem hann hefir
komið fram með á hendur
Sovjetstjórninni í Rómaborgar
blaðinu „II Tempo“ og öðrum
blöðum og bæklingum.
• •
LÖNG BARÁTTA
BÓK um Rússland, sem hann
hefir nefnt „Vjer, verkamenn
í Rússlandi“, verður gefin út
í Ítalíu í þessum mánuði.
Bæði hann og kona hans eiga
að baki sjer langa baráttu gegn
fasistum. Vanni settist að á
Spáni 1931 og varð ritstjóri
sósíalistablaðs í Valenciu. 1934
dæmdi herdómstóll hann í tólf
ára fangelsi fyrir byltingarstarf
semi, en hann var látinn laus
1936. Méðan á borgarastyrjöld
inni stóð dvaldist hann á Spáni
og beitti sjer af alefli gegn
Francoherjunum. Þegar styrj-
öldinni lauk með sigri Francos,
flúði Vanni til Oran og þaðan
til Rússlands-
• •
KOMMÚNISTI
1931
í VIÐTALI, sem hann átti ný-
lega við blaðamenn, sagði hann
meðal annars: „Skoðanabreyt-
ing mín skeði ekki á einni svip
1 stundu. Það er ekki auðvelt
að breyta um stefnu, þegar
maður hefir í mörg ár verið
kommúnisti. Jeg gekk í kom-
múnistaflokkinn 1931.
„Þegar jeg sá, hversu illa er
farið með verkafókið í Rúss-
landi, og hve illa það er laun-
að og hýst, varð mjer það smám
saman ljóst, að hjer var vissu-
lega ekki það á ferðinni, sem
jeg hafði barist fyrir mestalla
æfi.
„Jeg er ennþá jafn ákveðinn
sósialisti og áður; en við verð-
ur að fara varlega og gera okk
ur fyrst og fremst far um að
fræða almenning.
MISHEPPNUÐ
„RÚSSNESKA tilraunin hefir
mistekist.
„Hinar ægilegu hörkuaðferð
ir, sem beitt var gegn verka-
lýðnum og sem jeg-sá og reyndi
sem verkamaður, sýndu mjer
það svart á hvítu, að alþýðan
stendur ekki með stjórninni.
; „Stjórnarvöldunum hefir mis
tekist, og leiðtogarnir hafa bú-
ið um sig með grimdarlegum
Frh. á bls. 12.