Morgunblaðið - 13.05.1949, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 13. maí 1949.
TÆRSTI ÓSiGUR OFBELDISSTEFIMUNNAR
tEGAR íulltrúar sigurvegar-
ímna í síðustu heimsstyrjöld
fnttust í Potsdam sumarið 1945
að Evrópustyrjöldinni nýlok-
Tnni ríkti töluverð bjartsýni um
g'ott samkomulag gæti tekist
* i.llt þeirra um afstöðuna til
Tims gjörsigraða Þýskalands,
sem lá fyrir fótum þeirra. A
Yalta ráðstefnunni höfðu að
vísu ýmsar blikur verið á lofti.
Verulegur ágreiningur hafði
F.omið upp þar milli Stalins
tnarskálks og þeirra Churchills
cg Roosevelts. Hefur Byrnes,
fyrrverandi utanríkisráðherra,
ákýrt frá því í bók sinni um
smningamál stórveldanna o. fl.
í úríðslokin.
Samkomulag um Berlín
í Potsdam tókst endanlegt
aamkomulag um sameiginlega
ýfirstjórn og hersetu fjórveld-
hnr í höfuðborg Þýskalands.
Vbru Rússar þó lengi tregir til
að Ijá máls á því að Frakkar
tækju þátt í henni. Voru enda
fnótfallnir því að þeir tækju
yfirleitt þátt í hernámi Þýska-
lands en bentu á að nær sanni
yæri að bjóða Pólverjum og
Júgóslövum slíka þátttöku.
En sjónarmið Vesturveld-
fmna sigraði. Churchill, sem
pæði á Yalta og í Potsdam hafði
ti jldið fast fram hlut Frakka,
om kröfu sinni fram og Attiee,
íem í miðri Potsdam ráðstefn-
tmrj varð forsætisráðherra, tók
fcráði'nn upp þar sem Churchill
ffeppti honum.
' En sambúð Rússa við hina
Vestrænu bandamenn þeirra í
Eerltn var frá upphafi ýmsum
yandkvæðum bundið. Rússar
fcöfou frá upphafi ætlað sjer að
T'r.ja einir í Berlín. Stalin hafði
p.-ílað sjer hina þýsku höfuð-
tiorg einum. Hann -gat þess-
vegna aldrei gleýmt því að
raunverulega var Potsdamsam-
Itomulagið gert að honum nauð-
tigurn. Slíku gat jafn stór mað-
Ur ekki kingt í einu vetfangi.
fægar þetta er vitað verður hin
í'rfiða sambúð sigurvegaranna
i Berlín allt frá upphafi miklu
Skiljanlegri.
)P,Hssar þreifa fyrir sér
Það fór líka þannig að ekki
teið t löngu þar til Rússar fóru
oð þreifa fvrir sjer um nýjar
leiðir til þess að ráða einir í
Beriín. Þeir þverneituðu öllu
fi.irnkomulagi um gjaldeyrismál
tiorgarinnar. hófu einstæðar of-
L'eldtsaðgerðir í borgarstjórn-
inni og reyndu á alla lund að
þróngva kosti vesturveldanna,
r.o.m fiöfðu erfiða aðstöðu vegna
Jness að Berlín var umlukt her-
♦támssvæði Rússa. Lauk þessum
skæruhernaði Rússa með því
að vorið 1948 Ijet Stalin Soko-
lovsky banna allar samgöngur
við Berlín á landi, ám og vötn-
uxn. Tilgangur Stalins með
J>essu herbragði var beiniínis
.**■£ að freista þess að flæma Vest
urveldin 'frá Berlín.
„Kalda stríðið“
Hið ,,kalda stríð“ kommún-
4 fo r-tóð nú sem hæst. Hver þjóð
iii af annarí í Austur-Evrópu
TiafðL verið undirokuð. Masaryk
Tu.fði verið myrtur og Benes
Tlæmdur frá völdum. Petkoff
Tinigdur o. s, frv. Smáþjóðir
Kommúnistar föpuðu „kalda stríðinu
fi
Áhrif Atiantshahbandalagsins
Vestur-Evrópu voru mjög ugg-
andi um hag sinn. Veggur ná-
granna þeirra brann og fimmtu
herdeilair kommúnista hjeldu
uppi öflugri moldvörpustarf-
semi innan þjóðfjelaga þeirra.
Fjárhagur þessara þjóða var
erfiður og víða ríkti mikill
glundroði í efnahagsmálum
þeirra.
Fljótt á litið virtist Stalin
eiga leik á borði með áfram-
haldandi „frelsun" smáþjóð-
anna á meginlandi Evrópu.
setuliða. Hafa flugvjelar þeirra
farið um 200 þús. ferðir í þess-
um flutningum, sem tel.ia verð-
ur til mestu afreka í flugmálum
heimsins.
Raunverulega höfðu Rússar
tapað taflinu um Berlín strax
og auðsætt var að Vesturveld-
unum mundi takast að halda
uppi flutningum um „loft-
brúna“ -og brjóta samgöngu-
bannið þannig á bak aftur. Þrátt
fyrir þá staðreynd er ekki víst
að Rússar hefðu horfið frá bann
Þeir unnu taflið
Robertsson og Clay, hernámsstjórar Breta og Sandaríkjamanna
í Berlín.
En Vestur-Evrópu þjóðirnar
sáu hættuna, sem yfir þeim
vofði. Þær sáu örlög þjóðanna
fyrir austan þær og vildu ekki
bíða þess að röðin kæmi að
þeim. Þær hófu þessvegna öfl-
uga, víðtæka og nána samvinnu
sín á milli um efnahagslega end
urreisn sína og nutu til þess
þróttmikils stuðnings Ameríku,
sem komið haf'ði með fram-
leiðslukerfi sitt öflugra en
nokkru sinni fyrr út úr styrj-
öldinni.
Arangur þessarar samvinnu,
sem nú er rúmlega ársgömul
hefur orðið geysilegur. Efna-
hagur margra þjóða Vestur-
Evrópu er nú að rjetta við, mat-
vælaskortinum hefir að veru-
legu leyti verið útrýmt og auk-
ið örvggi hefur skapast í at-
vinnumálum þeirra.
Loftbrúin
EN jgfnhliða því að Vestur-
Evrópa hefur tekið að rjetta við
í efnahagsmálum tókst Bretum
og Bandaríkjamönnum að snið-
ganga sámgðngubann Rússa við
Beriín. Rússum varð ,ekki að
þeirri von sinni að 2 miljónir
Berlinarbúa. sem bjuggu á her-
námssvæðum Vesturveldanna,
yrðu áhorfendur að birgðaþroti
og vandræðufn af völdum sam-
göngubannsina. Þvert á móti
sáu bessar miljónir Þjóðverja
og allur heimurinn furðulegt
ævintýri gerast. Vesturveldin
lögðu nýjan veg yfir það land,
sem Rússar rjeðu yíir umhverfis
jBerlín. Þessi vegur iá um loftið,
hin svokallaða „loftbrú" varð
j til. LTm þá brú fluttu Vesturveld
: in vistir og aðrar nauðsynjat7 til
líbúa B.eriínar og sinna eigin
íinu ef ekki hefði annað og
mikilvægara komið til.
Atlantshafsbandalagið —
Rússar tapa „kalda
stríðinu
En við hinn mikla árangur
af efnahagssamvinnu lýðræðis-
þjóðanna í Vestur-Evrópu og
hina glæsilegu niðurstöðu loft-
flutninganna til Berlínar bætt-
ist svo það í byrjun aprílmán-
aðar s. 1. að þessar þjóðir mynd-
uðu með sjer öflugt bandalag til
verndar frelsi sínu og öryggi
heimsfriðarins.
Það spor reið Berlínarlokun
Sovjetstjórnarinnar að fullu.
Stalin sannfærðist um það að
Sokolovsky hefði nú lítið að
gera í Berlín lengur og kallaði
hann heim. Hefur ekki verið
sagt frá því að honum hafi ver-
ið haldin nein veisla við kom-
una til Moskvu. Samgöngubann
hans hafði farið hrapalega út
um þúfur. Rússar voru orðnir
að gjalti fyrir Berlínarbúum og
öllum heiminum. Alit Vestur-
veldanna hafði hinsvegar stór-
aukist við afrek þeirra í flutn-
ingunum um „loftbrúna“.
Stalin og menn hans sáu áð
þýðingarlaust var að halda
banninu áfram. Það var ekki
lengur hægt að gera sjer minstu
von um að það bæri þann ár-
angur að flæmá Vesturveldin
frá Berlín. Það var ekki held-
ur hægt að nota það til þess að
hræða smáþjóðir Vestur-Evr-
ópu með því. Samvínna þeirra
varð stöðugt nánari bæði inn-
byrðis og við hin vestrænu stór-
veldi.
Stærsti ósigur útbraiðslu-
stefnu kommúnista
Þegar þannig var komið ijet
Stalin Jakob Malik fara á stúf-
ana vestur í New York. Milli
hans og fulltrxxa Bandaríkjanna
tókust nú viðræður um afnám
Berlínarlokunarinnar. Arangur
þeixra er nú kominn í ljós. Ber-
lín hefur verið opnuð og við-
skiptahömlum verið ljett af
milli Vestur- og Austur-Þýska-
lands. Er rík ástæða til þess að
fagna þeim staðrcyndum. Horf-
ir nú nokkru friðvænlegar en
áður í alþjóðamálum.
Niðurstaða Berlínardeilunn-
ar er stærsti ósigurinn, sem ut-
anríkisstefna Sovjet-Rússlands
og útþenslustefna kommúnista
hefur beðið síðan að síðustu
heimsstyrjöld lauk. Orsakir
þess ósigurs eru fyrst og fremst
tvær, glæsilegir tæknilegir yfir-
burðir Breta og Bandaríkja-
manna í æfintýrinu um „loft-
brúna“ og hin nána samvinna
lýði’æðisþjóðanna um efnahags
lega endurreisn sína og vernd
frelsis þeirra og öi-yggi heims-
friðarins.
Kúgunar- og yfirgangstilraun
ir kommúnista hafa brotnað á
einarðri og hiklausri samvinnu
lýðræðisþjóðanna.
Vonbrigði
fimmtuherdeildanna
Um leið og allir frjálslyndir
og lýðræðissinnaðir menn í
Vestur-Evrópu gleðjast yfir
þessum. úrslitum standa fimmtu
herdeildir kommúnista hvar-
vetna vonsviknar og vesældar-
legar. Þær hafa mist af strætis-
vagnipum. Þeim tókst ekki að
magna efnahagsöngþveitið og
gera úr því eymd og volæði.
Þær töpuðu „kalda stríðinu“ og
Hann tapaði
sjer er nú ekki eins gunnreifuP
og áður.
En allir frelsisunnandi menn
fagna sigri frjálslyndis og vest-
rænnar lýðræðishyggju yfir
hinu myrka ofbeldi, sem nú hef
ur orðið að láta undan síga og
opna Berlínarborg að nýju.
Sokolovsky,
liernámsstjóri Rússa.
Berlín var opnuð. Sokolovsky
mistókst fyrirtæki sitt en Rob-
ei'tsson og Clay hjeldu velli.
Friðarsamtök lýðræðisþjóðanna
sem fimmtuherdeildirnar hafa
barist trylltri baráttu gegn eru
nú trygging þess að Rússum
mun ekki haldast uppi að ræna
fleiri Evrópu þjóðir frelsi þeirra
Upp á allt þetta horfa fimmtu-
herdeildirnar gneypar á svip.
Jafnvel Brynjólfur Bjarnason
með sínar 800 miljónir frá
„Berlín til Kyrrahafs“. að baki
Umferðin um Kefla-
víkurfiugyöll í apríl
í APRÍLMÁNUÐI 1949 lentu
269 flugvjelar á Keflavíkur-
flugvelli. Millilandaflugvjelar
voru 192. Aðrar lendingar voru
innlendar flugvjelar og björg-.
unarvjelar vallarins.
Með flestar lendingar voru
eftirfarandi flugfjelög:
American Overseas Airlines
55, Trans Canada Air Lines 36,
British Overseas Airways Corp-
oration 22 og Air France 11.
Með millilandaflugvjelunum
voru 4.711 farþegar. Til ís-
lands komu 129 farþegar, en
hjeðan fóru 226. Flutningur
með millilandaflugvjelunum
var 66,693 kg., að viðbættum
28,697 kg., sem hingað komu
og 3.003 kg., sem send voru
hjeðan. Flugpóstur með milli-
landaflugvjelunum var 46,691
kg„ þar af komu 1.492 kg. hing
að, en 454 kg. voru send hjeð-
an.
Ný flugvjel af „Convair“ gerð
eign Oriental Airways í Pakist-
an lenti hjer á flugvellinum,
vjelin kom frá San Diego •$
Kaliforníu og á að afhenda
hana eigendum hennar. Einnig
lentu hjer fjórar aðrar nýjai’
flugvjelar frá belgiska flugfje-
laginu „S. A. B. E. N. A.“
Flugvjelar frá tveim nýjum
flugfjelögum lentu hjer á flug-
vellinum. Flugfjelögin eru Coa-
stal Airlines frá New Jerseý
ríki í Bandaríkjunum og NeWj
England Air Express frá Massa-
chusetts ríki í Bandaríkjunum,
Gestir í bænum
FRÖKEN ÁRNÝ er hjer með
nemendasýningu — nokku^
meistaraverk. Það sem ein-
kennir sýninguna er ró nem-
endanna yfir verkefnunum. —
Grandvarleikur sjest og hug"
kvæmni yfir fjarskyldum sam-
stæðum að stilla í hóf — þarnú
eru stórir og litlir fletir.
Hvergi ber á að svo mikiö
hafi legið á að koma verki upp
á vegg eða til innrömmunar a‘d
gripið hefir verið til „ofab-
straktionar“ til að klára hlut.
Fröken Árný, sem ferðasii
hefur um borgir og lönd og
numið list, er djarfhuga stúlkp
með mikla menntun og reynsiu-
kunnáttu um hvað má gera a
þessu listarinnar sviði. En eú
það ekki hnattrænt hugðarefni
frá því mannkyn byggðist þess-
ar hannyrðir og prjón—er ekkai
þarna fegrunarfjelag mannkyna
ins, jú vissulega en þarna myndi;
fegrunarfjelag mannkynsins —*
jú vissulega — en þarna mynd:i
fálka erfitt að hremma hiðl
fagra kyn, cr fröken Árný safn-
ar um sig í Hveragerði. — Sýn-
ingargestur í aíhafnafullri borg
þráir líka alltaf að finna hrifn-
ingu yfir fegurð afurðanna.
Bless.
Jóh. S. Kjarval,