Morgunblaðið - 10.06.1949, Blaðsíða 9

r
Föstudagur 10. júni 1949.
Hátíðabygging háskólans í Árósum að utan,
VIÐBURÐIR Á JÓTLAIMDSFERÐ
Eftir ívar Guðmundsson.
Kaupm.höfn í júní.
DANIR leggja mikla áherslu
á að fá erlenda ferðamenn til
lands síns. í þeim tilgangi hafa
þeir eytt miklu fje í auglýs-
ingastarfsemi víða erlendis,
komið upp fyrirmyndar upplýs-
inga- og ferðaskrifstofum og
loks‘gert, það sem er ef til vill
mest um vert, búið svo að er-
lendum ferðamönnum, að þeir
þurfi sem minst að hafa fyrir
lífinu og geti á sem auðveidast-
an hátt notið ferðarinnar, hvort
sem þeir heldur koma til að
skemta sjer, eða í nauðsynleg-
um erindum. — Umhyggja
danskra stjórnarvalda fyrir er-
lendum ferðamönnum er nokk-
uð farin að fara í taugórnar á
almenningi og þá einkum
dönsku blöðunum og ekki er það
ávalt af fyrirhyggju og fram-
takssemi hins opinbera ferða-
mannaskipulags, sem útlending
ar í Danmörku mæta alúð, hvar
sem þeir koma, heldur með-
fæddri gestrisni Danans.
En fullyrt er, að maðurinn
lifi ekki af einu saman brauði
— og jafnvel ekki einu sinni
dönsku smjör-og-brauðh Það
þarf meira til að hæna ferða-
menn frá útlöndum en góðan
mat. Og Danir hafa upp á margt
annað að bjóða sem hænir fróð-
leiksfúsan ferðalang tii lands-
íns. Sögulegar minjar á hverju
strái, iðnað og búskap, sem aðr-
ír hafa sótt til fyrirmyndar. —
Jafnvel á fjögra daga hraðferða
lagi um dönsku eyjarnar og til
Jótlands, er hægt að komast yfir
furðu mikið til fróðleiks og
skemtunar. Skal reynt að drepa
á nokkuð af því, sem fyrir augu
og eyru ber á svo stuttri ferð.
Duus-kjallarinn í Álaborg.
Það þarf ekki mikið til nú
orðið, að verða fjelagi í ,;Reglu
Kristjáns hins fjórða“ — eða
..Christian den Fjerdes Dag“, er
sá fjelagsskapur heitir á hjer-
lendu máli. En fyrir nokkrum
Duus-kjallarinn í Áiaborg
vofan í rauða herberginu
bærinn og nýi háskólinn
— Góða
— Gamli
árum, meðan nasistar sátu í
Danmörku, var það ekki hver
og einn, sem fekk að drekka þar
mjöð, púns eða öl. Reglan er í
kjallara eins elsta húss í Ála-
borg, og þar hefur verið vín
bjórstofa svo lengi, sem sög-
ur fara af.
Kjallari þessi var áður nefnd-
ur Duus-kjallari. eftir eigand-
anum, en ekki tókst mjer að
komast eftir hvort hann var
ættingi þess Duus. sem við Reyk
víkiingar þekkjum frá Duus-
versluninni, þar sem nú er Ing-
ólfsapótek og Veiðarfæraversl-
unin Geysir, en vel má það þó
vera. Vínstofa þessi skiftist í
tvennar vistarverur og varð það
til þess að gera staðinn að ein-
um frægasta xæitihgastað Dan-
merkur. Þegar gengið et inn
af götunni, er komið inn í ósköp
venjulega veitingastofu, þokka-
lega, en ekkert til þess að skrifa
um heim. En neðar er sá merki-
legasti kjallari, þar sem reglu-
bræður í Kristjáns fjórða fje-
lagsskapnum þjóra á síðkvöld-
um og fara eftii mörgum og
flóknum reglum, sem þeir hafa
sett sjer og hver og einn verður
að undirgangast, áður en hann
fær þar ölkrús, eða mjöð.
Húsgögnin þar eru gamlar
öltunnuj í stað borða og harðir
trjestólar En á veggjum hanga
margskonar ■ gamlir munir og
minjagripir. Þjónar hafa fram-
an á sjer leðursvuntur í stað
ljereftsdúka, sem algengast er
annars staðar og sumir beirra
líkjast meira frammistöðu-
mönnum í sjóræningjamynd frá
16. öld en dönskum veitinga-
þjónum nútímans.
ef ekkert væri annað áð íjá'dðii
rjettara sagt heyra um Stoio
Restrup herragarð, þá væri eiirs
gott að sitja áfram i Dusskjall-
aranum og þamba öl. Eh' það
er meira að sjá þar og heýra,
þvi nú er í herragarðinum ekm
hinna svonefndu „Smábænda-
skóla“, sem eru sjerker.milegar
ofnanir í dönskum kennslu-
lálum.
mábændurnir með íslenska
kerruhestinn.
Islenskur hestur kemur lit.il 3
áttar við sögu Store Restrup
erragarðs. Því fvrir 40—50 ár-
m var kerru ekið heim í hlaðiJ
herragarðinum, en íslenskum
esti var beitt fyrir vagninn - í
errunni sátu tveir smábænditr
.r nágrenninu og gerðu boð fyr
' herraroanninn, Þeir. ypuirSw
vort sá orðrómur væri se.nnur,
em þeir hefðu heyrt, að herra-
arðurinn væri til sölu. Herra-
'arðseigandi tók því fálega. -—
lann hefði ekki í hyggju áð
elja ættaróðalið ,;og þar'að
tuki“, bætti hann við, — heldur
'óttalega — yrði kaupverðið að
'reiðast út í hönd ,ef sala kæmi
il greina. Bændur sögðu þad
'kki til fyrirstöðu. að greiða
taupverðið. þegar í stað tg-sk;Á
■>að ekki orðlengt, að bændurn-
r keyptu herragarðinn. Var nú
íinu mikla landi stórjarðarinn-
tr skifti milli fjölda margra
mábænda, sem brátt urðu
ijargálnamenn, vel flestir.
Frá gamla bænum í Árósum.
3000 hluthafar í skólanurm.
Síðar var stofnaður þarna
stofnuð og hver meðlimur fekk framhaldsskóli fyrir börn smá.
lykil að hurðinni á leynigöng- hændanna Skólinn er einkafvr-
Þegar nasistarnir komu.
Þegar þýski herinn kom til
Álaborgar komu þýsku her-
mennirnir fljótt auga á þenna
stað. Hefir sennilega minnt þá
á vínstofur í heimalandi þeirra.
Þarf það engra skýringa við, að
Dönum, sem voru vanir að sitja
þarna og svala þorstanum með
einu glasi, eða tveimur, af öli,
þótti þetta bölvað. Fór.svo að
lokum, að sprengja mikil var
sett i fremri veitingastofurnar
>g sprakk hún þar með þeim
ifleiðingum, að staðurinri var
jhæfur til ölsölu og þar ekki
engur til setunnar boðið. Kjall-
irinn skemdist þó ekki mikið,
;n eigandinn Ijet í veðri vaka,
ið hann væri hættur bjór og
/ínsölu, bar sig aumlega og lok-
iði fremri vfcitingastofunm og
íylti upp milli veggja í lijallar-
mum.
Fór svo um hríð, að fáa grun-
aði, að Duus-kjallarinn kæmi
að gagni til eins, eða neins.
Leynilögreglan og Kristján
fjórði.
Hverfi það sem þetta hús er
í, er gamalt mjög. Strætin bak
við það þröng og dimm nú, hvað Hún dó af barnsförum, eftir
þá á meðan loftvarnamyrkvun miklar þjáningar og barn henn-
unum til þess að hann gæti
skotist í kjallarann, þegar lít-
ið bar á. Blómgaðist fjelags-
skapurinn brátt.
Þegar striðinu lauk var veit-
ingahúsið á stofuhæð opnað á
ný, en „Regla Kristjáns fjórða“
heldur áfram og hefir hið besta
ferðamanna aðdráttarafl. —
Fylgja allskonar sjervisku regl-
ur því, að verða þarna fjelagi
og fá afhentan lykil, að ieyni-
göngunum.
Góða vofan í rauða herberginu.
Store Restrup á Jótlandi er
forn herragarður. Einn af fjöl-
mörgum í Danmörku. Þar bjó
einu sinni aðalsmaður sem gerði
tilraun til að byrla þáríkjandi
Danakonungi eitur. Ráðabrugg-
ið komst upp og aðalsmaðurinn
var neyddur til að drekka eitr-
ið sjálfur. Þessi herramaður,
irtæki, sem nýtur lítilfjörlegs
ríkiss.tyrks. En börn smábænda
úr nágrenninu fá þar framhalds
mentun fyrir lítið skólagjald og
þeir unglingar, sem ekki geta
greitt áskilið skólagjald, sem
er 145 krónur á mánúði, "mpd
fæði og húsnæði, fá námsstyrl',
þannig að þeir þurfa ekki" trð
borga með sjer nema 35 krónur
mánaðarlega fyrir sex mánaða
námskeið. í skóla þesum eri*
engin próf haldin ^kólastjórn.m
gerir ráð fyrir því, að þeir ung-
lingar, sem vilja eyða fje dil
skóladvalar hafi það mikinn á-
huga fyrir náminu, að óþarfi
sje að halda prúf, .enda er.-.tH
skólans stofnað-eingöngu í þeirn
tilgangi, að veita ungiingum
nokkra framhaldsmenntun, sem
getur komið þeim að gagni i
ilífinu.
Skólinn er eign hlutafjelags
var í Alaborg. Fjekk þá einn
af vanagestunum i Duuskjall-
aránum þá hugmynd, að kjall-
arinn væri hinn heppilegasti
fundarstaður fyrir þá menn, er
hafði nokkrum árum áður gifst ,°S eru hluthafar samtals 3000,
17 ára gamalli aðalsmær. ætt- en allmargir eiga ekki nema
aðri frá Fjóni Tókust ástir með | króna hlutabrjef, aðr;r meira
þeim, en hin unga brúður varð . eltir efnum og ástæðum.
brátt ástsæl fyrir hjartagæsku j
sína og göfuglyndi á alla lund. Gamíi tíminn og sá nýi
í Arósum.
I Árósum er á einni morgun-
stund hægt að kynnast lifnað-
ar dó einnig. Húsfrúin unga lá
á sæng í svonefndu Rauða her-
bergi. Komi það fyrir, að þarn
dvelji næturlangt í Rauða her-
berginu, kemur frúin enn þann
unnu gegn Þjóðverjum á laun dag í dag í herbergið og strýkur
barninu blítt um ennið. — For-
stöðumaður herragarðsins sagð-
ist ekki vera trúaður á vofur,
En hann tryði þessari sögu bók-
J staflega.
! En vofur eru víða að sögn, og
og varð það úr, að gerð voru
leynigöng inn í kjallarann frá
hliðarstræti. Brátt var ölið
a könnunni á ný í Duuskjall-
aranum.
Þá var regla Kristjáns fjórða
arháttum danskra borgara fyr
á öldum og skoða einn nýjasta
og þó um leið einn af kunnar*
háskólum heimsins.
Gamli bærinn“ í Árósum er
bygðasafn, eitt hið merkilegasta
á öllum Norðurlöndum. í gamla
bænum hafa verið reist gömul
hús víðsvegar að frá Danmörku.
Innan húss og utan eru þaú éins
Frh. á bls. 12.