Morgunblaðið - 24.08.1949, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagui 24. ágúst Í949.
Ctg.: H.f. Árvakur, Reykiavih
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
R; i ■ ijóri: Valtýr Stefánsson (óbyrgðann.)
''rjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 12.00 á mánuði, innanland*.
16.00 utanlands
í lausasðiu 50 aura eintakið. 75 aura með Lesbðe
Frá hjáleigu
til höfuðbóls
í LÝÐRÆÐISLANDI er gagnrýni á gerðir valdhafanna
sjálfsögð og eðlileg. Hún er ekki aðeins leyfileg, heldur
nauðsynleg. Hún á að vera trygging þess að valdhafarnir
misbeiti ekki valdi sínu og miði stjórnarathafnir sínar við
hagsmuni þjóðarinnar. Heilbrigð gagnrýni, frjáls og ó-
hindruð á þannig að vera nokkurskonar öryggistæki almenn-
ings gagnvart stjórnarvöldunum á hverjum tíma.
Þetta er einn af höfuðkostum lýðræðisins og í raun rjettri
Ivkillinn að möguleikum fólksins til þess að geta valið og
hafnað þegar kosið er um menn og málefni. Þjóð, sem ekki
hefur prentfrelsi og fundafrelsi hefur ekki skoðanafrelsi.
„Kosningar“ við slíkar aðstæður eru aðeins skrípaleikur, sem
hefur á sjer yfirskyn lýðræðisins en afneitar þess krafti. Þann
ig eru þær „kosningar“, sem leyfðar eru í löndum „eins-
flokksskipulagsins“, þar sem kommúnistar ráða. Það er þess-
vegna hlægilegt að heyra skellinöðrur kommúnista belgja
sig út um lýðræði og þingræði og þykjast einir vera þessu
skipulagi hollir.
En þótt gagnrýni á gerðir valdhafanna í lýðræðisþjóðfje-
lagi sje eðlileg og sjálfsögð, þá verður hún að fullnægja
vissum skilyrðum til þess að eiga rjett á sjer. Gagnrýni,
sem eingöngu er neikvæð hefur lítið gildi. Gagnrýni, sem
felur aðeins í sjer ádeilu og niðurrif, missir marks. Til þess
að gagnrýni á gerðir valdhafanna að hverju sinni geti talist
rjettmæt verður hún að vera að einhverju leyti jákvæð. Hún
verður að benda á leiðir til þess að bæta úr því ástandi,
sem á er deilt.
íslenskt lýðræði er ungt að árum, enda þótt íslendingar
eigi elsta þing veraldarinnar. Mikið skortir hjer á að gagn-
rýnin á stjórnarfar landsmanna og valdhaía hennar gegni
því hlutverki, sem hjer að ofan er lýst. Við höfum leyfi til
þess að gagnrýna stjórn okkar og þing, guði sje lof. Ennþá
hefur hugarfar íslensku þjóðarinnar ekki myrkvast svo af
hinni austrænu villu að hið frjálsa orð og gagnrýni sje kæfð
eða bönnuð. En gagnrýni íslendinga á ráðamenn sína er nú
og hefur stundum áður verið alltof neikvæð. í henni kennir
líka alltof mikið þess hrokagikksháttar og uppbelgings, sem
einkennir oft tal og skrif fáfróðra manna, sem raunverulega
hafa ekkert jákvætt til málanna að leggja. Þeir geta aðeins
rótast um með hávaða og fullyrðingum. En í gagnrýni þeirra
örlar ekki á neinu jákvæðu, ekki á minnstu glætu, sem lýst
geti þjóðinni inn á nýja leið og skynsamlegri í baráttu henn-
ar við margskonar erfiðleika.
Að þessir tegund gagnrýni er lítið gagn, oft minna en
ekki neitt. Enda er hún ekki sett frarp í þeim tilgangi að
vinna gagn heldur miklu fremur til hins að skapa glund-
roða og auka á erfiðleika þjóðarinnar. Það er þessi tegund
gagnrýni, sem hjáleiga kommúnista, hið svokallaða „Þjóð-
varnarlið“ hefur tamið sjer. Á þessari tegund gagnrýni hef-
ur allur málflutningur blaðs þess byggst frá upphafi. Þar
hefur aldrei sjest bregða fyrir tilraun til þess að taka já-
kvæða afstöðu til nokkurs máls. Nokkrir hugsjónasnauðir
sjervitringar og handbendi kommúnista hafa vaðið þar fram
á ritvöllinn og kastað skít í allar áttir. Það hefur verið skerf-
ur þessarar ærusveitar til baráttunnar fyrir heilbrigðara
stjórnarfari.
íslendingar þarfnast heilbrigðara og betra stjórnarfars.
Þess-vegna er nauðsynlegt að haldið sje uppi skynsamlegri
gagnrýni, sem felur ekki aðeins í sjer ádeilu, heldur og já-
kvæðar tillögur um úrlausn vandamálanna. En fólkið, sem
hleypur um og slettir aur í allar áttir án þess að gera minnstu
tilraun til þess að benda á nýjar leiðir —, það vinnur þjóð-
íhni ekkert gagn. Það gerir sjálfu sjer aðeins til minnkun-
ar með því að setja upp spekingssvip við þessa iðju sína.
Það, sem verra er fyrir það sjálft, það gerir sig jafnhliða
hlægilegt.
„Fína fólkið“ í „Þjóðvörn“ er nú í þann mund að flytja
af hjáleigu sinni heim á sjálft höfuðbólið, þar sem Brynjólf-
ur Bjarnason fer með bússtjórn í umboði Stalins. Það er
ástæða til þess að óska því góðrar íerðar. En hjer eftir vill-
ist.enginn á því. „Fínheit“ þess blasa nú við í allri sinni dýrð.
IÁluerfi ólri^ar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Gestrisnin
í Reykjavík
O" NUR Reykvíkinga hættir
til að gagnrýna þann aðbúnað.
sem við verðum fyrir úti á
landi þegar við erum á ferða-
lögum. Því miður er sú gagn-
rýni oftast nær á rökum reist-
,En við megum ekki halda, að
við sjeum fullkomnir í þeim
efnum sjálfir, að taka vel á
móti gestum. Þvert á móti
eiga utanbæjarmenn, sem til
höfuðborgarinnar koma í
kynnisför í hinum mestu erfið
leikum, ef þeir eiga ekki hjer
kunningja, eða ættingja, sem
taka á móti þeim. í Akureyr-
arblaðinu íslendingi er lítillega
drepið á þetta og þar sem jeg
veit, að Reykvíkingar taká
rjettmætri gagnrýni með þökk
um, leyfi jeg mjer að birta
hjer aðfinnslur Akureyrar-
blaðsins:
•
Húsvilllir og
svangir
utanbæjarmenn
í ÍSLENDINGI segir á þessa
leið:
„. . . . Það er annað en gam-
an að vera ferðamaður í Reykja
vík. Ferðamaðurinn fær helst
hvergi inni. Hótelin eru fá og
smá og allajafna fullsetin og
nógu erfitt getur verið að fá
mat á veitingastöðum.
„Æði oft er þar einnig full-
setið og þeir, sem seint koma,
fá ekkert, því allur maturinn
er þá „búinn“.
Húsviltur og svangur maður
er ekki öfundsverður“.
Bensín og
guðræknin
í Reykjavík
,,OG svo uppgötvar ferðamað-
urinn, að Reykjavík er svo
brostin borg, að hann fær ekki
bensín á bílinn sinn á sunnu-
degi frá klukkan 11 f.h. til 3 e.
h. Þá hlýða víst allir Reykvík-
ingar messu og stunda ekkert
óguðlegt athæfi eins og það. að
selja náunganum bensín á
krónu lítrann.
Og víðast er skrúfað fyrir
vatnið á þvottaplönunum á
þessum tíma, svo að þrifnaðar
áhugi bíleigandans ber ekki
guðræknina ofurliða og hann
fari að föndra við að þvo bil-
inn sinn þegar hann ætti að
hlýða messu. Sinn er siður 1
landi hverju.
Aðkomumönnum þykir þetta
skrítið. Og skyldi hafa orðið
mikil framför síðan sá háttur
var upp tekinn að skrúfa fyrir
bensínið á messutímanum?“.
•
í Tivoli á afmæli
Reykjavíkur
TVÍTUG stúlka skrifar um
skemtiferð í Tivoli á þessa
leið:
„Það var Ijómandi skemti-
legt í Tivoli á afmælisdegi
Revkjavíkur.
Hinir erlendu listamenn
voru sannarlega hrífandi og
það var gaman að sjá lögreglu
þjónana og slökkviliðsmennina
togast á um reipið.
Páll ísólfsson var fyndinn
og sniðugur að vanda og
stjórnaði söngnum af skörungs
skap. Hann hældi söngfólkinu
óspart og margendurtók, að
aldrei hefði Þjóðkórinn tekið
betur undir.
En því miður var hól hans
þið naprasta háð“.
Ömurlegt
á að heyra
„ÞAÐ var óttalega ömurlegt
að heyra í einni og einni mann
eskju, innan um allan þenna
fjölda, því að langflestir stein-
þögðu-
„Unga fólkið var þarna í
miklum meirihluta og gat því
að sjá ágætt sýnishorn af æsku
höfuðstaðarins. Þetta var yfir-
leitt laglefft og mvndarlegt
fólk, vel klætt og bar það með
sjer. að bað lifir í alsnægtum.
En það er leitt til þess að
m+a, pð hin glæsilega íslenska
æska skuli klemma saman var
irnar, þegar hún er beðin að
s-'mgja þíóðlög. eins og „Lýsti
ml“. ..Jeg ■'úl elska mitt
laod“ oe ..Ólafur reið með
björgum fram“.
«
Áminningarorð
AÐ lokum koma svo þessi á-
minningarorð frá hinurp unga
brjefritara, sem ungir og gaml
ir munu að minsta kosti geta
tekið undir. hvað sem söng-
röddinni líður:
..Æskufólkið íslenska .er vfir
leitt hvorki feimið nje hlie-
drægt, ng það hefur góðar
söngraddir og ágætt minni,
þegar um er að ræða dægurlög
og erlenda slagara.
Þessar slæmu undirtektir
stafa bví áreiðanlega ekki af
feimni nie getuleysi, heldur að
eins af því, að æskunni þykir
þjóðlögin leiðinleg og gamal-
dags og hún kærir sig ekki
um að kunna þau.
En þessi þióðlegi menningar
arfur okkar Islendinga má ekki
elatast, og ættu foreldrar og
kennarar að reyna að kenna
pQcVnrmi að meta hann að verð
leikum“.
MEÐAL.ANNARA^ORÐA^^^^^^I
Farið 4,500 fet undir yfirborð sjávar
FRÁ ÞVÍ var skýrt í frjett-
um 17. þ. m., að Bandaríkja-
maðurinn Otis Barton hefði
deginum áður komist dýpra í
sjó niður en nokkur maður ann
ar í heiminum. Honum tókst
að komast i 4,500 feta dýpi,
skammt undan strönd Kali-
forníu, en til þess notaði hann
stálkúlu, sem er rúmlega fimm
fet í ummál og rúmað getur
tvo menn. Veggir kúlunnar eru
5% þuml. á þykkt, og á henni
eru tveir kvartsgluggar, til þess
að gera vísindamönnunum
kleift að skygnast um í sjón-
um.
Barton hnekkti heimsmeti
dr. William Beebe, sem fyrir
fimmtán árum komst á 3,028
feta dýpi við Bermuda.
0 0
LJÓSIN BILUÐU
BARTON hóf ferð sína niður
í undirdjúpin um hádegi, og
klukkustundu seinna var kúl-
an, sem fest var við stáltaug
frá móðurskipinu, komin 4,500
fet undir yfirborð sjávar. Þá
voru um 2,000 fet ófarin nið-
ur á botn, en hætt var við að
reyna að ná því dýpi, sökum
þess að leitarljós stálkúlunnar
voru þá biluð.
Það tók klukkutíma og tutt-
ugu mínútur að draga kúluna
upp á yfirborðið og innbyrða
hana í móðurskipið.
0 0
KALT NIÐRI
BARTON var í stöðugu síma-
sambandi við aðstoðarmann
sinn, dr. Maurice Nelles. Hálfri
klukkustund eftir að kúlan lagði
af stað niður í undirdjúpin, til-
kynnti dr. Nelles í gegnum sím-
ann, að hún væri komin á meira
dýpi en gamla metið var.
„Þú ert nú á meira dýpi, en
nokkur maður hefir áður kom-
ist á“, sagði dr. Nelles í gegnum
símann.
Barton svaraði þessu engu,
en tilkynnti hinsvegar: „Jeg er
að hugsa um að fara í peysuna,
sem jeg er með. Það er byrjað
að verða skratti kalt hjerna
niðri“.
0 0
NÓGU GAMAN
ÞEGAR hjer var komið, byrj-
uðu þeir Barton og aðstoðar-
maður hans að ræða um það,
hve djúpt ætti að reyna að kom
ast að þessu sinni.
„Jeg held að 500 fet í við-
bót ættu ekki að saka‘, sagði
Barton eftir nokkrar umræð-
ur.
Skömmu síðar bilaði ljósaút-
búnaður kúlunnar.
„Jeg er hálf hræddur við að
fara yfir 4,000 fet“, tilkynnti
Barton, „það er margt, sem
okkur er í óhag. Og án ljósa,
hefur það litla þýðingu“.
Eftir að kúlan hafði verið
látin síga enn um stund, kall-
aði dr. Nelles í símann: „Þú
ert nú 4,000 fetum undir yfir-
borðinu“.
„Svo, já“, svaraði Barton,
„það er nógu gaman“.
„Viltu fara dýpra?“ spurði
Nelles.
„Jeg held a,ð þetta sje nóg“,
svaraði Barton. „Jeg er örlít-
ið sjóveikur, eða eitthvað þess-
háttar. Svimar svo lítið — en,
bíðum við, við skulum reyna
4,500. Jeg held að 4,500 sje
nóg“.
0 0
MARGT TALAÐ
BARTON og dr. Nelles skegg-
ræddu saman, á meðan verið
var að draga stálkúluna upp
aftur. Nelles skýrði fjelaga sín-
um frá því, sem fram fór uppi
á yfirborðinu, sagði honum frá
flugvjelum og máfum, sem sá-
ust frá skipinu, rabbaði um
veðrið og vjek að lokum máli
sínu að skipskokkinum.
„Viltu fá nokkuð sjerstakt að
borða, þegar þú kemur ppp?“
spurði hann.
„Jeg er ekki ýkja svangur“,
svaraði Barton.
Skömmu síðar sást ofan á
stálkúluna hans, þar sem hún
maraði í kafi við skipshliðina.
Van Manstein
HAMBORG, 23. ágúst: — í
dag hófust hjer í Hamborg
rjettarhöld yfir þýska hershöfð
ingjanum von Manstein. -— Er
hann meðal annars sakaður um
að hafa staðið fyrir illri með-
ferð á óbreyttum borgurum á
ófriðarárunum og fjöldamorð-
um á Gyðingum. — Reuter.