Morgunblaðið - 30.09.1949, Blaðsíða 2

i
K.
MURGVISBLAíHD
Föstudagur 30. sept. 1949.
Frjáls verslun og a ðnám
Siaffianna er eina ráðið tii
að bæfia úr verslunarólaginu
EKKI verður um það deilt, að
éstandið sem nú ríkir — og síð-
ustu ár hefur ríkt — um út-
vegun á vefnaðarvörum og öðr-
um nauðsynjum heimilanna, er
chafandi.
Auðvitað eru ýmsar skýring-
ar á því, af hverju svo báglega
hefur til tekist. Vitað er t. d.,
að mun greiðlegar mundi hafa
gengið um afhendingu og flutn-
ing vefnaðarvöru til landsins
cn verið hefur nú í sumar, ef
■ekki væri um að kenna gjald-
cyrisskortinum, sem sprettur af
htnu algera síldarleysi.
Álirif aflabrestsins
Sumarsíldveiðarnar gefa nær
hundrað milljónum króna
minni gjaldeyri en menn höfðu
vonast eftir án óhæfilegrar
bjartsýni. Svo stórkostleg von-
brigði hljóta að segja til sín
cg koma einhversstaðar niður.
Af þessum ástæðum hafa
bankarnir orðið að láta algerar
nauðsynjar ganga fyrir og hafa
þvl dregið greiðslu á öllu þvi,
sem með nokkru móti má
dcaga.
Mönnum skilst, að þetta hafi
m. a. komið niður á vefnaðar-
vjrusendingum, sem sumar
munu ekki fást afgreiddar, þótt
htngað sjeu komnar, af því að
gjaldeyrisyfirfærslan fæst ekki.
Óvissa atvinnuveganna
Yfir aflabresti tjáir ekki að
sakast. íslenskt atvinnulíf er
héð meiri sveifium heldur en
þekkjast í þeim löjidum, sem
hafa fleiri atvinnuvegi og ör-
uggari. Mikið hefur t. d. verið
talað um gjaldeyrisskort Breta
að undanförnu. Ástæðan fyrir
því umtali er ekki sú, að Bret-
ar hafi ekki getað jafnóðum
inr. t af hendi allar sínar greiðsl
ur heldur einungis hin, að
ískyggilega fljótt og mikið gekk
á varasjóð þeirra.
Islendingar ráða því miður
ekki yfir neinum slíkum vara-
sjóði í erlendri mynt. Erlendu
inneignunum, sem mynduðust
í stríðinu. var að langmestu
leyti varið til nýsköþunarinnar.
;í>að fje er nú fast í framkvæmd
um og tækjum, og verður þess-
■vegna ekki notað nú t.il dag-
legrar eyðslu. Og mundi það
þó ekki gera svo mikinn skaða,
ef mikið af nýsköpunartækjun-
um hefði ekki vegna aflabrests
ins, orðið í bili baggi í stað þess
að vera auðsuppspretta. svo
sem orðið hefði með skaplegum
aflabrögðum í venjulegu ár-
iferði.
Þbrf á auknum inn-
flutningi nytsamrar
neysiuvöru
Allí eru þotta nokkrar skýr-
ingar á vöruskortinum nú. En
hjér kemur fleira til. íslending-
Lar haía á síðustu árum varið
; of-litlu fje af heildartekj-
:;um sínum til innflutnings á
teeðlilegum neysluvarningi. Þetía
’hefur haft margskonar óheppi-
leg ahrif.
Framsókn og kommúnistar eru and-
vígir auknum innflutningi neyslu-
vara og heimilisnauðsynja
Aðal ókostirnir eru þeir, að
almenningur fær ekki þær
nauðsynjar, sem hann þarf á
að halda, að verðbólgan eykst
og dregið er úr eðlilegri nýt-
ingu þeirra nýsköpunartækja,
sem til landsins hafa veiið feng
in, því að sumsstaðar hafa mið-
ur þarfar framkvæmdir jafn-
vel verið látnar si.tja í fyrir-
rúmi fyrir sjósókn.
Ætla mætti að samkomulag
gæti fengist um, að kippa þessu
í lag. Allra síst skyldu menn
halda, að í því efni stæði á
Framsóknarmönnum og komm
únistum. Báðir hamast nú og
hafa lengi hamast yfir ólaginu
í verslunarmálunum og vöru-
skortinum.
Framsókn og kommar
vilja auka skortinn á
nauðsynjum heimilanna
Ferill Framsóknarmanna er
hinsvegar í framkvæmdinni sá,
að þeir hafa ætíð verið á móti
auknum innflutningi á neyslu-
vörum, sjerstaklega vefnaðar-
vörum. Hefur þetta komið fram
m. a. í íjárhagsráði, þar hafa
framsóknarmenn stundum vilj-
að auka skammtinn á vefnað-
arvörum en jafnframt greitt at-
kvæði á móti því, að flytja inn
svo mikið af þeim vörum, að
nokkur von væri til að skammt
inum yrði fullnægt.
í kosningaundirbúningnum
hafa þeir einnig snúist mjög
hatramlega á móti því, að
neysluvöruinnílutningúrinn
yrði aukinn. Sama er að segja
um kommúnista.
Afstaða kommúnista í þessu
sem öðru er skiljanleg. Þeir
vilja efla óánægju manna yfir
vöruskortinum, og þessvegna
beinlínis hindra að úr honum
verði bætt. Flokksdeildin er
ætíð söm við sig og bregst aldrei
röngum málstað.
Braskararnir nota
sjer höftin
Enginn vafi er á, að úr.nú-
verandi ástandi mætti bæta að
mun með því að leyfa meiri
innflutning en gert hefur verið
á hinum brýnustu neysluvör-
um, og þó einkum vefnaðarvör-
um og öðrum heimilisvörum.
Enginn skyldi þó halda, að með
slíkum ráðstöfunum einum
verði til fulls bætt úr því ó-
fremdarástandi sem er. Á með-
an höftin ríkja og núverandi
jafnvægisleysi heldur áfram í
þjóðarbúskapnum, heldur á-
fram að þróast svartur markað-
ur og óheilbrigðir Verslunar-
hættir. Hversu veí sem stjórn-
völdin vilja vera á verði í þess-
um efnum, geta þau ekki kom-
%* goSn‘ s&ípan “á', ‘ me’ðah’ nú-'
verandi fyrirkomulag er haft.
Braskararnir eru ætíð reiðu-
búnir til þess að nota sjer slíkt
ástand sem nú er, sjálfum sjer
til ágóða. Braskarar á borð við
Hjálmtýr Pjetursson, Hauk
Björnsson og ýmsa fleiri hugsa
ætíð mest um það eitt að græða
peninga.
Verslunarfrelsið er
eina úrræðið
Eina ráðið er að hverfa frá
haftafyrirkomulaginu og taka
upp frjálsa verslun sem fyrst.
Þetta verður að vísu ekki gert
til fulls fyrr en leiðrjetting er
komin á jafnvægisleysið í verð-
lagsmálunum, En aukið versl-
unarfrelsi mundi í senn verða
mikilvægur þáttur í að koma
slíku jafnvægi á og um leið
verða eðlileg afleiðing þess,
þegar það hefði náðst.
Þar sem skipulagning og á-
ætlunarbúskapur eru komin á
hæst stig, eins og t. d. í Sovjet-
ríkjunum, þar er svarti mark-
aðurinn beinlínis lögákveðinn
þáttur þjóðskipulagsins. Við Is-
lendingar óskum ekki eftir slík
um þjóðfjelagsháttum. Við höf-
um nú þegar fengið meira en
nóg af afleiðingum skipulagn-
ingarinnar og áætlunarbúskap-
arins.
Sjálfstæðisflokkurinn
einn vill beita þeim
ráðum, sem duga
Almenningur verður sjálfur
að fá að ráða því, hvað hann
vill kaupa og í hvað hann vill
verja fje sínu. Engar nefndir
og ráð hafa betur vit á þörfum
fólksins en fólkið sjálft.
Þessvegna er eina úrræðið
það að stefna að afljetting hafta
og endurreisn frjálsrar versl-
unar. Eini flokkurinn, sem vill
beita sjer fyrir þessu er Sjálf-
stæðisflokkurinn. Af þeirri á-
stæðu og mörgum öðrum fer
fylgi Sjálfstæðisflokksins nú ört
vaxandi um land alt.
Kvöldfagnaðar Sjálf-
á
slæðismanna í Bol-
ungavík og Hnífsdal
UM næstu helgi verða haldin
tvö hjeraðsmót Sjálfstæðis-
manna í Norður-ísafjarðar-
sýslu, í Bolungavík og Hnífsdal.
í sumar var haldið fjölmennt
hjeraðsmót Sjálfstæðismanna í
Djúpi að Reykjanesi.
Meðal ræðumanna á mótun-
um verður Sigurður Bjarnason
frá Vigur, þingmaður kjör-
dæmisins. Nýtur Sigurður
mikilla vinsælda og trausts í
hjeraði.
Þá verða fjölþætt skemmti-
atriði á mótunum.
Sjálfsræðisflokkurinn á ör-
uggu fylgi að fagna í Norður-
ísafjarðarsýslu og hafa fjelags-
samtök flokksins í sýslunni
eflst mikið að undanförnu eink
um meðal yngra fólksins Fjelag
ungra Sjálfstæðismanna í ísa-
fjarðardjúpi hafði alla forgöngu
um hið glæsilega hjeraðsmót að
Reykjanesi í sumar en það var
sótt mjög víða að úr sýslunni
og nokkuð úr öðrum sýslum.
Það vekur
eftirtekt —
laugardagskvöld
UM ÞESSAR mundir er að hefj
ast vetrarstarfsemi Sjálfstæðis-
fjelaganna hjer í bænum. Fell-
ur hún að þessu sinni saman
við kosningabaráttuna, sem er
hafin af fullum krafti. Stjórn-
málabaráttan setur því svip
sinn á starfsemina eins og að
líkum lætur. En fjelögin vilja
líka halda uppi venjulegri kynn
ingar og skemmtistarfsemi.
Sjálfstæðisfjelögin fjögur hafa
Pramh; a t)ls“ *9‘ “ *
* I, • » » 0 H »<«
Sveinspréf í mat-
reiðslu- og fram-
reiösluiðn
í GÆR luku 20 menn sveins-
prófi í matreiðslu- og fram-
reiðsluiðn. Prófin fóru fram í
Stýrimannaskólanum, í þeim
húsakynnum, sem Matsveina-
og veitingaþjónaskólanum eru
ætluð í framtíðinni.
Því miður hefur skólinn ekki
enn getað setst þarna að fyrir
fullt og allt, því að nokkuð
skortir enn á að húsakynnin
sjeu fullgerð. Hafa því þeir,
sem sveinsprófi luku í gær,
stundað nám í einstökum veit-
ingahúsum í bænum.
Þarna í Sjómannaskólanum
er málum þó svo komið. að
gerla má sjá, að eldhúsið er
einstakt í sinni röð, og fullyrða
kunnugir, að það sje eitt hið
fullkomnasta kennslueldhús á
Norðurlöndum.
Gera má ráð fyrir, að skól-
inn geti hafið starfsemi sína á
næstu mánuðum, en hvenær
það verður, er ekki hægt að
segja með vissu, þar sem enn
vantar ýmis nauðsynleg áhöld.
Eldhúsið er eins og fyrr seg-
ir allt hið fullkomnasta, og á
mestan þátt að fyrirkomulagi
þess og öllum þægindum Gunn
laugur Ólafsson, bryti, sem
með árvekni og af þekkingu
hefur sagt fyrir um það, hversu
best mætti koma hverju og
einu fyrir.
Frjettamönnum var í gær-
kvöldi boðið að sitja dýrlega
veislu skólans í tilefni af
sveinsprófinu. Mátti glöggt sjá,
að„ engir viðvaningar voru að
verki, hvorki um matreiðslu
nje framreiðslu.
í þessum ágætu húsakynn-
um, sem skólanum eru ætluð,
liggur beint fyrir, að framleiða
mat fyrir nemendur þeirra
skóla, sem í Stýrimannaskóla-
húsinu hafa bækistöð og þess
óska, enda er hugmyndin, að
svo verði.
Þeir, sem í gær luku sveins-
‘ Frahih.‘á BIs. 9
AÐ KOMMÚNISTAR skull
ekki hafa getað fengið neinn
skárri mann en Finnboga
Rút Valdimarsson, til þess að
reyna að andmæla greinum
þeim, sem Bjarni Benedikts-*
son utanríkisráðherra hefig
skrifað hjer í blaðið um ut-<
anríkismál íslands.
OG ÞEGAR RÚTUR eftir langa
mæðu tekur til máls, þá skuli
það sem hann skrifar, verrj
svo miklar fjarstæður og;
vitleysa, að hann vekur a
sjer almenna meðaumkvun,
svo að meinlaus staka sem
kemur út í nýju sönglaga->
safni, þar sem rætt er uœ
einhvern ,,Rút“, sem á
„voða bágt“ Verður aí
almenningi tvímælal ausf)
heimfærð upp á Rút þenna.
AÐ MAÐUR sem að nafninu ti3
hefir stundað nám í stjórn«
lagafræði, skuli gera sig svo
hlægilegan að halda fram
fjarstæðum einsog þessumj
Að vegna þess, að slúðursög-
ur gengu um það í Bretlandi
á 18. öld, að Frakkar væru
mannætur, en sögusagnig
þær reyndust ekki á rökum
bygðar, þá muni frásagnir a£
stjórnarháttum einvalds-
stjórnar Sovjetríkjanna verai
alrangar.
OG VEGNA ÞESS að Victoria
gamla Englandsdrotning tal-
aði aldrei illa um Þjóðverja,
enda þótt þeir gerðu margí
misjafnt, bæði í styrjöldinnl
1914—18 og eins í seinni
styrjöldinni. þá sje það bæði
alrangt og heimskulegt afS
láta sjer til hugar koma, að
Sovjetstjórnin hafi nokkuð
ilt í huga, gagnvart Evrópu-
þjóðum, þó hún að vísu hafl
kúgað undir sig 80 miljónir
manna í nágrannalöndum
sínum, síðan síðustu stvrjölól
lauk.
ÞAÐ GETUR VERIÐ að komm«
únistar hafi ánægju af að
lesa þessi svonefndu and-
mæli Finnboga Rúts, og þeir*
haldi, að þau komi málstac3
hinna rússnesku einvalda aW
gagni. En hitt er alveg vísti
að frjálshugá íslendingum
er heldur gerður greiði meS
því, að Þjóðviljinn birti slík-
ar greinar sem „veslingsta
Rúts. Því það leiðir í Ijóa
hversu ákaflega hinir ís-
lensku kommúnistar eru illal
farnir, og hafa ljelega máls-
vara til'að skrifa í blað sitt.
Gengi þýska marks-
ins
BONN, 29. sept. — Það var á-
kveðið í dag á fundi þýskvt
stjórnarinnar að lækka gengiíi
um nærri 20%. — Var þess3
ákvörðun tekin eftir nokkurra
daga viðræður við landstjórct
V esturveldanna í Þýskalandii
Fjármálasjerfræðingar Vestur-
veldanna voru þeirrar skoðun-
ar, að rjett væri að lækka gengl
marksins til samræmingar vi(3
Sterlingspundið um 25%, en
þýskir fjármálasjerfræðinga .1,
vildu okki “S’vtx* mikla 'íæi-díutn 1