Morgunblaðið - 21.01.1950, Blaðsíða 11

Laugardagur 21. janúar 1950.
MORGUNBLAÐIÐ
11
Bæta þarf úr húsnæðis-
eklu gamla fólksins
Stjórn Ellihðimilisins beilir sjer fyrir
smíði gamabnennsbústðða
STJÓRN Elli og hjúkrunarheimilisins Grund hefur afráðið að
beita sjer fyrir, að komið verði upp húsum með litlum, en hent-
ugum íbúðum fyrir fólk eldra en sextugt. Húsnæðisleysi verður
hverjum þungbært, sem það reynir, en að engum sverfur það
þó eins og gamla fólkinu. Getur heldur varla talist vansalaust
E>ð sjá ekki svo um, að það eigi einhvers staðar höfði sínu að að
halla eftir langan og erfiðan dag.
Hjer í Reykjavík bætir Elli-
og hjúkrunarheimilið Grund að tryggð sjúkravist á sjúkradeild
VÍSu úr brýnni þörf, en þó Elliheimilisins.
myndi margt gamalmennið |
fagna því, að meira yrði fyrir Fyrirheit um lóðir
það gert, að þessu leyti. Því er
það, að stjórn Elliheimilisins
hefir lagt á ráðin um þær húsa-
Smíðar, er að framan gat.
Stærð hvers bústaðar.
Forstjóri stofriunarinnar Gísli
Sigurbjörnsson, skýrði í gær
hugmyndina fyrir blaðamönn-
um og sýndi þeim líkan vænt-
anlegra bústaða, sem ráðgert er
að reisa eftir teikningu Þóris
Baldvinssonar, húsameistara.
Verður hver bústaður 48 m.
langur, 9,80 m. breiður, sam-
tals 470,4 ferm. og 11,20 m. á
hæð eða alls 5200 rúmmetrar.
Hver bústaður verður 3 hæðir
auk kjallara og rishæðar, og
verða þar 36 ibúðir. 15 tveggja
herbergja og 21 eins herbergis
auk eldhúss og matsals í kjall-
ara, íbúða starfsfólks og
geymslu fyrir hverja ibúð sem
<og þvottahúss.
gtærð íbúðanna
Stærð íbúðanna verður
þessi (allt innanmál); Forstofa
125x230, bað og salerni llOx
230, eldhús 175x230, stofa
370x450 og svefnherbergi 230x
450, eða stærð tveggja her-
bergja íbúðar tæpir 37 ferm.,
en eins herbergis íbúðar rúm-
lega 26 ferm. fyrir utan rúm-
góðar svalir og geymslu í kjall
ara.
Afnotarjettur
Fyrirkomulag verður þetta:
Fjelögum og fyrirtækjum verð
ur gefinn kostur á að kaupa af
notarjett að íbúðum fyrir fje-
laga sína eða starfsmenn og er
miðað við kr. 30,000,00 fram
Jagi fyrir einbýli og kr. 45,000,
00 fyrir tvíbýli að óbreyttu
verðlagi. Húsaleiga verður kr.
200,00 fyrir einbýli og kr. 300,
00 fyrir tvíbýli á mánuði. —
Einstaklingum verður einnig
gefinn kostur á að kaupa af-
notarjett að íbúðum þessum —
enda miðast afnotarjetturinn
við þá persónulega. Þegar íbúð-
ir þessara væntanlegu húsa
geta ekki heilsunnar vegna
sjeð um sig sjálfir, þá er þeim
Stjórn Elliheimilisins hefur
óskað eftir að fá lóðir undir
þrjá slíka bústaði.
Hinn 18. þ.m. var samþykt á
bæjarráðsfundi eftirfarandi:
„Bæjarráð samþykkir að veita
fyrirheit um lóðir fyrir slíkar
byggingar á svæðinu fyrir vest-
an Kaplaskjólsveg, en sunnan
Grandayegar, og heimilar borg
arstjóra að taka úr erfðafestul.
á þessu svæði. — Nánari útvís-
un lóða getur ekki farið fram
fyrr en að fengnum till. húsa-
meistara Elliheimilisins og
skipulagsmanna bæjarins um
byggingarfyrirkomulag og mun
bæjarráð þá jafnframt setja
tyggingarfresti.“
Mun fara að óskum.
Hitt er svo anr.að mál, að all-
ar þessar ráðagerðir eru háðar
því,. að nauðsynleg leyfi fáist
frá fjárhagsráði og að öflun
nægilegs fjármagns takist, ,,en
jeg er ekki í neinum vafa um,
að þetta er hvort tveggja fyrir
hendi“, segir Gísli Sigurbjörns-
son.
Jósep Húnfjörð 75 ára
Þú ert knár og kynjastór
kant við elli að glíma,
kannski byltu þó sem „Þór“
þú færð einhverntíma.
Varla á knje þjer koma má
kerling þó að sinni,
því að seint hún sigrast á
söngvagleði þinni.
Eykur fögnuð þjóðar þrátt
þegar Húnfjörð syngur
kvæðalagið kynja hátt
karlinn lista slyngur.
Oft og mörgum stytta stund
stökur löngu kunnar.
Færir yndi fjörgar lund
fegurð ljóhendunnar.
Auðnuhagur yndi býr
enn við bragakliðinn.
Söngvafagur sólarhlýr
senn er dagur liðinn.
Geislum vafið kemur kvöld
kyrðin um þig streymir.
Þögnin varla verður köld
vísan nafn þitt geymir.
Kjartan Olafsson
Vön
fromraishistúlka
getur fengið atvinnu á veitingahusi í miðbænum nú
þegar Uppl. í skrifstofu Ragnars Þórðarsonar Aðalstr. 9.

ÍJtftJUOLIUULPÚIU JOlllMÍUOÚC1
Stóríbúðarskaf turinn.
ÞEGAR Haraldui konungur
„lúfa“ gekk til ríkis í Noregi,
segir sagati að hann hafi tekið
af hverjum mann landeignir
hans allar og svo hafi hann ver
ið „gjörhugal!“ að „saltkarlarn
ir“ og þeir sem mörkina „ortu“
hafi orðið að borga honum
skatt. Hann hafi alla menn þjáð
og þjakað. því allir menn hafi
orðið að vera hans „leiglend-
ingar“. Undan þessari kúgun
flúðu forfeður vorir og leituðu
hingað til lands, til að vernda
fjöregg hvers frjálsborins
manns, sem er frelsið.
Ættjarðarástin var þeim lí
blóð borin. en frelsið vár þeim
dýrmætara: bess '.’egna gerðu
þeir „útsker“ þetta að sínu óð-
ali og mynduðu hjer lýðveldi.
Lög þau sem feöur vorir geng-
ust undir að halda, við myndun
alsherjarrikis á A.lþirigi 930,
eru talandi vottur um merki-
lega vitsmuni, iifandi frelsis-
skrá og rjettlætistilfinningu.
Undir þessum öryggishjálmi
dafnaði svo hagur forfeðra
vorra, að lýðveldistímabil vort
hefur verið með rjettu kallað
„Gullöld íslendinga“.
Illar örlaganornir urðu þess
valdandi, að þjóð vor glataði
frelsi sínu. svo þræidómshlekk
ir erlendrar kúgunar vóru á
hana lagðir. í þeim viðjurn
f jekk hún að súpa beiskan bik-
ar böls og báginda, hungurs og
drepsótta.
Sagan sýnir að frelsisgvðjan
var sá Ijóskyndill og aflgjafi,
sem við hjelt hinum mergsogna
þjóðarmeiði og veitti þjóð vorri
aftur vorhug og starfsorku. sem
að síðustu færði okkur að nýju
fullveldi og 'viðurkenningu
hinna stærri þjóða. .Nú vortuðu
allir að nýr frelsisdagur flytti
okkur aftui ljósgeisla rjettlætis
ins. Leiddar af þeirri vonar-
stjörnu komu þúsuudirnar sam
an á Þingvöllum, við hjartastað
vorrar móður 17. júní 1944. með
útbreiddan vonarfaðminn móti
frelsisgyðjunni endurheimtri í
skúða rjeítlætisins. Enginn gat
þá látið sjer til hugar koma, að
meðal landsins barna findist
sá vargur í vjeum, sem atað
gæti gyðjuna auri ófrelsis og
rangsleitni.
Á liðnum árum hefu- löggjaf
arþing vort flekkað þenna
fagra rjettlætisskrúða frelsis-
gyðjunnar með vanhugsuðum
skaðlegum lögum, sem að yfir-
varpi eru tulin styðja að þjóðar
heill en eru í framkvæmdinni
þjóðarböl.
Svo fjavri er sjónarsvið rjett
lætisins, að lagasmiðir vorir, í
stað þess að höggva rangláta
lakaklekki af þjóðinni, kepp-
ast við að snúa aðra nýja. Jeg
við að eins benda á örfáa af
þeim mikla f jölda sem hin ran-
láta lagakeðja er snúin saman
úr, sem vekur þjóðinni þá ólífis
und að frelsisgyðjan verður fyr
en varir frá henni tekin. Meðal
þeirra eru lögin um ,,F;,árhags-
ráð og Viðskiptanefnd, sem eru
eyðandi afl á athafnaþrá
rrianna, þegar engir.n má fram-
kvæma neitt sem heitir án
þeirra samþvkkis. hyort helduf
eru verklegár framkvæmdir
eða viðskipti. Skömmtnnarskrif
stofan hefur aldrei gagn gert
en kostað mikið f je á ári hverju
Húsaleigulögin eru talandi
tókn vanlr'ggju og rangsleitni,
í garð þeirra s°m hafa haft j
manndóm og hyggindi. til að j
reisa skýli yfir sjálfa sig og
aðra.
Skattþegnarnir eru skattpínd
ir, en óhófseyðsla löggjafans
nemur aldvei staðar; dýpra og
dýpra er farið ofan í pyngju
manna og starfslið þess opin-
bera í gerfihjúpi nefnda og
ráða, er með nefið niðri í hvers
manns kyrnu. Alt stefnir að
sama marki, að flá og reita fje-
muni manna og svínbeygja
hvern og einn undir ok kúgun-
ar og ófrelsis. Frá sölum Alþing
is berast þær frjettir, að þar
sje um þessar mundir verið að
bæta nýjum hlekk í fjötur rang
lætisins.
Stóríbúðarskatturinn virðist
vera einskonar nýársgjöf til
Reykvíkinga. valin heiðurslaun
til þeirra, sem byggt hafa höfuð
borg landsins.
í nafni rjettlætisins og mann
kærleika ei frumvarp þetta
flutt á Alþingi; en þegar að er
gætt verður annað uppi á ten-
ingnum, ekkjur og aflvana
gamalmenni fá sinn bróðurpart
í ríkum mæli.
Mörg hjón í þessum bæ hafa
á leigu íbúð sem er frá 75 til
130 fer. að flatarmáli. Um eitt
skeið æfinnar, meðan brönin
eru í föðurgarði, eru oft 5—10
menn í íbúðinni enda getur íbúð
in þá ekki talist óhóflega stór.
En straumur tímans nemur
aldrei staðar; börnin vaxa upp
og verða fullþroskaðir menn og
konur, sem byggja sitt eigið
heimili, eða leita gæfunnar til
fjarlægra staða. Gömlu hjónin
eru að síðustu ein eftir í íbúð-
inni, oftár þrotin að kröftum,
en vilja fegín lifa saman kvöld-
stund æfinnar og ilja hugann
við arineld minninganna í helgi
"eit þeirra, heimilinu, þar sem
bau hafa notið sælu lífsins við
störf þroskaáranna, meðal
barna sinna og vina eða borið
sameiginlegar þjáningar og
sorgir.
„Gjafir eru yður gefnar“,
sagði Bergþóra og eruð þjer
litlir, ef þjer launið þær að
engu.“ Þessum öldruðu hjónum
eru valin heiðurslaunin. Þau
skulu skattpínd um allmargar
þúsundir á ári hverju, annars
verða þau-að hröklast burt úr
húsi sínu. Eins fer fyrir þeim,
sem enn minni íbúðir hafa. Þaú
hafa ekki haft fyrir jafn mörg
um börnum að sjá og því kom-
ist af með minna húsnæði, t.d.
um 50 férm. En sigð dauðans er
títt að verki, einn fellur fyrir
henni í dag og annar á morgun.
Þá er ekkill eða ekkja eftir í
ibúð þeirri, sem hefur verið
helgireitur hans eða hennar um
langt árabil. Nú fær það hjón-
anna, sem eftir lifir samúðar-
kveðju frá þeim herrum, sem
gæta þess að lögunum sje hlýtt.
Ef um 50 ferm. íbúo er að ræða
þá verður skattkrafan 2 þús-
undir á ári. Ef íbúðin er 80 fer-
metrar, þá verður hún 8 þús.
á ári o. s. frv. Því l&ar vinar-
kveðjur hvagur hgið.ursko.na sú,
setn ber fram á alþingi írurrt*:
varpið um stóríbúðarskatt, að
færðár Skuli í framtíðinni ald-
urhnignum. syrgjandi mönnum
eða konum þessa lands. við dán
arbeð maka síns. Jeg get hugs-
að mjer, að þung þrautaganga
verði mörgum gömlu hjónun-
um. þegar stóríbúðaskatturinn
hrekur þau frá húsi því, sem
Daú hafa lifað og startað sam-
an í á þröskadögum æfinnar, og
litlar hamingjuóskir verði þeim
færðar, sem nota trúnað þann
og traust, sem þeim er veittuf
af alþjóð manna með þvi að
kjósa þá til að taka sæti á al-
þingi, til þess að vinna þar að
þjóðarhag, en í stað þess snúá
slíka helfjötra eins og hjer á
sjer stað.
Jeg vil aðeins bregða upp iít-
illi mynd til skýringar. Hjer
í bænum er ein stórmerk sóma-
kona, meðal f jölda annarra, sem
jeg þekki. Hún hefir undur-
snotra, en ekki stóra ibúð, um
75 ferm., að flatarmáli. í þessu
súi hefur hún lifað og stariáð
langan æfidag, með ástrikum
maka og góðum börnum, sem
nú eru dáin eða hafa fcyggt
sitt eigið heimili. Þessi aldur-
hnigna sómakona geymir allt,
sem ástvinur hennar átti og
hafði mætur á, sem helga
dóma. Litla skrifstofan hans
stendur enn eins og hún var,
þegar hann kvaddi - þennan
heim. Heitasta ósk hennar og
von er sú, að aftanbjarmi kvöld
sólar æfíhnar fái að verma
hennar sál til hinstu stuntíar í
blómumskreyttu íbúðinni, vin-
hlýju, sem hún á vörmorgni æf-
innar bjó sjer og manni sínum,
að hún fái óáreitt að lifa í helgi
reit þeim, sem hún fóstraði börn
þeirra og naut ástar hans og
umhyggju í sorgum og gleði.
Jarðneska fjemuni á kona
þessi ekki mikla, svo að hún
verður óumflýjanlega að yfir-
gefa hús þetta, ef frumvarp
þetta um stóríbúðaskatt verður
að lögum. Þannig mætti lengi
telja, en jeg læt hjer staðar
numið og vil með fáum orðum
benda á annað, sem leiðir af
þessu frumvarpi, ef að lögum
verður. Ríkið verður að setja
á stofn ennþá eina rándýra rik-
isstofnun, skrifstofu með fjölda
starfsmanna, sem er ætlað að
gæta þess, að lögunum sje hlýtt.
Það þarf að safna skýrslum um
stærð allra íbúða á svæði því,
sem lög þessi ná 5rfir. Hvað
margir menn eiga heima í
hverri þeirra, og hvenær hver
og einn flytst þaðan eða deyr.
á hverjum tíma, til þess að
skattheimtan missi einskis í.
Jeg get hugsað, að mörg ein
húsfreyjan þakki lítið heim-
sóknir slíkra herra, sem vaða
um öll herbergi hennar, mæla
allt og meta og eru sífellt á
verði eins og köngulóin yfir
vef sínum. Hvað slíkt skrif-
stofubákn muni kosta á ári skal
ósagt látið, en hitt er víst, að
mikið fje hverfur í það hyldýpi
á ári hverju. Til samanfctsrðar
má benda á í fjárlögunum þelta
ár er gert ráð fyrir, að Húsa-
leigunefnd R'eykjavíkur kosti
ríkissjóð kr. 140,580,00. — Að
tollstjóraembættið í Reykjavtk
kosti kr. 1.719,865.00. Samkv.
ræðu fjármálaráðherra á Ai-
þingi, kostar Fjárhagsráð krón-
ur 914.499.38, skömmtunarsk; if
stofan eftir sömu heimild kr.
1016.044.83. Af þessum dæm-
Framh. á bls. 12.