Morgunblaðið - 09.05.1950, Qupperneq 9

Þriðjudagur 9. maí 1950.
MORGUNBLAÐIÐ
NORSK STEFNUBREYTING í FJÁRMÁLUM
ÞAÐ hefui v^rið ogjiibert
leyndamál í Noregi í allan vet-
ur sem leið, að ekki yrði hjá
þvi komist að láta af þeirri
NoregsbrjeÍ frá Skúla Skúlasyni
stefnu, sem stjórnin hefur hald- j
til sin finna. Hver dagur, sem
ið til streitu í fjárhagsmálum
llíður er tapaður þeirri lagfær-
hins opinbera og mörkuð var af inSu’ s®m óhjákvæmilega verð
ur að koma. Og um leið vaxa
vandræðin og erfiðara verður
Brofors fyrv. fjármála- og núv.
verslunarmálaráðh. ríkisstjórn-
arinnar, sem setið hefur við ,a ra a V1 ^au
völd undanfarin fimm ár.
Sú stefna hefur verið kölluð
,,stabiliseringslínan“ — verð-
festingarstefnan. Samkvæmt
henni var það æðsta boðorðið
að halda öllu verðlagi í sem
föstustum skorðum • óbreytilegu
gengi' krónunnar út á við og
óhögguðu veiðlagi nauðsynja á
heimsmarkaðinum. En til hins
síðara verður hið opinbera að
taka á sig auknar niðurgreiðsl-
ur á öllum innfluttum nauð-
synjavörum, ef þær hækkuðu
í verði.
Stjórnin taldi verðfestingar-
stefnuna óhjákvæmilega til
þess að tryggja vinnufriðinn í
landinu og afstýra atvinnuleysi
og verkföllum, og segja má að
það hafi tekist hingað til, því
að í rauninni hefur alls ekki
verið um neinar stórvægilegar
kaupdeilur að ræða í Noregi
eftir stríð, og atvinnuleysi hef-
ur verið hverfandi
En af andstöðuflokkum stjórn
arinnar, og þá einkum hægri
flokknum, hefir hvað eftir ann-
að verið bent á, að með því að
halda áfram uppteknum hætti,
væri þjóðinni stefnt út í ófarn-
að og voða. Jafnvel Erik Bro-
fors sjálfur hefur fyrir löngu
viðurkent, að ef Norðm. hefðu
ekki notið Marshallhjálparinn-
ar væri þjóðin nú þegar komin
f vandræði fjárhagslega.
Góður tími 4er liðinn síðan
Gunnar John, hinn mikilsmetni
þjóðbankastjóri Noregs tók til
máls og sagði, að þjóðin hefði
síðan 1947 lifað yfir efni fram
og benti á að fjárþensla hins
opinbera ætti að nokkru leyti
sökina á því. Hann drap þá
einkum á ógætilega fjárfest-
ingu, og á ýms önnur atriði, á
eigi ósivpaðan hátt og banka-
stjórar Landsbankans hafa gert
S áliti sínu, sem út kom í vetur
sem leið.
Mikilsmetinn norskur hag-
fræðingur, Erling Petersen pró-
fessor, sem skrifar mikið um
fjárhagsmál í blöðin og árum
saman hefur haldið stutt er-
indi um fjárhagsmál í útvarp-
inu, hefur verið óþreytandi í
því að vara við hættunni. —
Fyrir hálfurn öðrum mánuði
bar hann fram beinar umbóta-
íillögur í sex liðum, sem hjer
verður nokkuð minst á, til þess
að lesandinn geti< glöggvað sig
hvað það er, sem fjármálamenn
,,af gamla skólanum“, telja
nauðsynlegt, til að forðast að
Siglt sje í strand.
Kreppuástand að skapast.
Petersen bendir á, að bæði
Stjórnin og stjórnarandstæðing
ar sjeu sammála um að kreppu
ástand sje að skapast í Noregi,
og að ,,eitthvað verði að gera
til að koma fjárhagsmálunum á
heilbrigðan grundvöll“. — En
Okki sje hægt að gera þær ráð-
Stafanir án þess að íþyngja þjóð
inni á ýmsan hátt og þessvegna
sje eðlilegt að stjórnin kinoki
Sjer við að leggja spilin á borð-
ið. ,,Það er auðveldara að láta
reka á reiðanum því að enn þá
er sly.sið ekki yfirvofandi. En
það eru fimm ár síðan gengis-
fallið gagnvart dollar var fram
kvæmt, og þrír mánuðir síðan
fyrstu frílistarnir fóru að láta
„Þetta er nættulegt ástand.
Jafnvel þó að við í framtíðinni
gerum smávægilegar lagfær-
ingar er hætt við að menn þori
ekki að hrófla við sjálfum
kjarna þess viðfangsefnis. Það
þarf djörfung til að grípa til
þeirra læknislyfja, sem duga
gegn kreppunni sem vjer erum
staddir í. Hjer dugir ekki að
fara gömlu ieiðirnar og reyna
að dytta hjer og hvar að þeim
reglum, sem við höfum fvlgt
hingað til. En þó er svo að sjá,
að það sje þessi leið, sem stjórn
in ætli að fara. Afleiðingin get-
ur aðeins orðið ein- Við sitjum
fastir í kreppunni Erfiðleik-
arnir munu ávalt verða hest-
lengd á undan getu okkar til
‘áð ráða við þá“.
Tillögur til úrbóta
Og að lokum ber Petersen
próf. fram beinar tillögur í 6
liðum, sem hann telui nausyn-
legar til úrbóta:
1) Stórþingið gefi yfirlýs-
ing um að fjárhagslegt kreppu
ástánd sje í iandinu, sem geri
það nauðsynlegt, að gera bráða
birgðaráðstanir, sem geti brot-
ið í bága við bað, sem lagt hef-
ur verið til grundvallar fyrir
stefnu stjórnarinnar í fjárhags-
og fjelagsmálum.
2) Lög Urn skattfrið verði
samþykt, þess efnis, að enginn
sje skyldur að greiða árið 1950
skatt af hærri tekjum, en hon-
um voru gerðar við niðurjöfn-
unina 1949. — Þettu telur Pet-
ersen að aukið geti framleiðsl-
una að mun.
3 Stórþingið samþykti bann
við kauphækkun meðan krepp-
an helst. Hinsvegar er gert ráð
fyrir að fólk afli sjer auka-
tekna með eftirvinnu fremur en
hingað til, enda verði þær tekj-
ur skattfrjálsar.
4) Niðurgreiðslurnar breytist
þannig, að full trygging sje
fyrir því, að þær nemi ekki
meiru en 600 milj krónum á
ári. Helst ættu þær að lækka
niður í 400 miljónir og væri þá
fenginn jöfnuður ó fjárlögun-
um.
5) Oll ákvæði um stvtting
vinnutíma eða lenging sumar-
leyfa, frá því sem var 1. jan.
1949, falli burt og komi ekki
til framkvæmda meðan kreppu
ástandið helst.
6) Lagt ákal fvrir bankana,
meðan kreppuástandið helst, að
láta almenn útlán aldrei fara
fram úr því, sem var 1. jan.
1950 að viðbættum 10fó.
Höfundur tillagnanna geng-
ur þess ekki dulinn, að þær
muni mæta mótspyrnu úr ýms
um áttum og að sumum muni
þykja þær órjettlátar. En hann
bendir á, að með því að vinna
lengri tíma (skattfrjálsa eftir-
vinnu), sje öllum í lófa lagið að
rýra ekki lífskjör sín frá því,
sem nú er, þó að niðurgreiðslur
lækki og kaupið sje ekki hækk-
Hægrimenn vilja gagngerar
breytingar.
I fjárhagsnefnd Stórþingsins
gerðu fulltrúar hægrimanna,
Stranger og Lindebrække alvar
legan ágreining um fjárlaga-
frumvarpið í heild og vildu vísa
því til stjórnarinnar aftur til
gagngerðrar endursamningar
og buðust til samvinnu við
stjórnina á þeim grundvelli að
verulega yrði dregið úr niður-
greiðslum eins og stjórnin sjálf
hefði stungið upp á — því það
athyglisverðasta við frumvarp-
ið var að stjórnin sjálf áætlaði
niðurgreiðslurnar ekki nema
600 miljónir, í stað þess, að þær
hefðu þurft að verða 1050 milj.,
ef vöruverð hefði ekki átt að
hækka — og að jaínframt yrði
lögleiddur styrkur til þeirra, er
verðhækkunin kæmi harðast
niður á, svo sem barnmargar
fjölskyldur, gamalmenni og ör-
yrkja, og að ^kattur yrði lækk-
aður á þeim. Ennfremur að verð
launuð skylda góð vinnuafköst, I
í stað þess að nú væri ,,refsað“
fyrir þau, með því að skatt- , ..._ ,
leggja eftirvmnu svo hatt, að ö
fyrir aðgerðum stjórnarinnar.
Á greiðslujöfnuðinum við út-
lönd væri nú 1200 milj. kr.
halli, og því gæti þjóðin ekki
verið alveg afnumdar a þessum staðið undir_ £f njðurgreiðsl_
vörum, mundu brauðin kosta
89, rúgmjel 35, hveiti 90 aura,
smjörlíki 2,50, smjör 9,75 og
kaffi 11.80.
Enn fremur lækka niður-
greiðslur að mun á tilbúnum
áburði og kjarnfóðri. Þvkir
stjórninni enginn skaði skeður
þó nokkur dtagi úr sumri land-
búnaðarframleiðslu, svo sem
eggja og svínakjöts. En með
óbreyttu verði á rúgmjöli
mundu bændur hafa freistast
til að kaupa það til skepnufóð-
urs, því að það hefði orðið ó-
dýrara en annað kjarnfóður
verður með nýja verðlaginu. —
Þess vegna varð að hækka verð
ið á korni. Þá verður feldur
niður styrkur, að upphæð 22
miljónir, sem útgerðarmenn
hafa haft til veiðarfærakaupa.
Og loks verða lækkaðar niður-
greiðslur á vefnaðarvöru og
vinnufatnaði. Þess má geta, að
kaupmönnum, bökurum o. fl.,
er óheimilt að taka upp nýja
vöruverðið fyr en þeir hafa selt
gömlu birgirnar. sem þeir
það gerði menn afhuga því, að
afla sjer aukatekna. Sömuleiðis
að efla sparnað með því að
skattleggja ekki smærri spari-
sjóðsinnstæður o. fl. o. fl.
Það voru yfir 70 þingmenn,
sem höfðu beðið um orðið við
aðalumræðu fjárlaganna. C. J.
Hambro fullyrti þar, að þingið
gerði sjer alls ekki grein fyrir
hvernig ástatt væri um fjárhag
þjóðarinnar, því að stjórnin
hjeldi því leyndu. Var skorað
á stjórnina að halda leynifund
um fjárhagsmálin í þinginu og
leggja öll spilin á borðið. Þegar
hjer var komið málum, hafði
stjórnin enn ekki gert grein fyr
ir hvar ætti að taka þessar 450
miljónir, sem munaði á áætluð-
um og raunverulegum niður-
greiðslum.
Gerhardsen forsætisráðh. til-
kynti í þessum umræðum, að
þingið mundi fá að heyra um
hvað stjórnin hugsaði sjer að
gera í niðurgreiðslumálinu, en
dró hinsvegar ekki dul á, að
fjárhagsástandið væri alvarlegt.
„Stjórninni er Ijóst, og hefur
oft lagt áherslu á hve fjárhags-
ástandið er alvarlegt“, sagði
hann. „Það hefur oft verið sagt,
að stjórnin hafi gefið of bjarta
mynd af ástandinu. En þegar
andstæðingarnir hafa birt
svarta mynd af því, til þess að
veikja aðstöðu stjórnarinnar,
er það ljóst, að stjórnin verður
að sýna björtu hliðarnar — án
þess að jeg viðurltenni þar með
að stjórnin hafi sýnt of bjarta
mynd af ástandinu. Af ábyrgri
stjórnarvalda hálfu. heíur ver-
ið svarað með raunrjettum stað
reyndum“.
Verðhækkun.
Á pálmasunnudagskvöld kom
svo svarið við þeirri spurningu
hvar verðhækkunin, sem staf-
aði af 450 miljón króna sam-
drætti á niðurgreiðslvnum ætti
að lenda. Það varð brauð og
korn, viðbit og kaffi, sem fyrst
og fremst eiga að taka á sig verð
að.
Með öðrum orðum: eina hækkunina. Og í rauninni varð
leiðin út úr ógöngunum eru hækkunin ekki eins mikil og
aukin vinnuafköst og þarafleið
andi meiri framleiðsla. — Án
þessa stendur þjóðin ekki und-
ir því að halda við núverandi
lífskjörum sínum. Eins og er,
þá eyðir hún meiru en hún
aflar.
ýmsir höfðu óttast. Venjuleg
rúgbrauð hækkuðu úr 53 i 75
aura, rúgmjel úr 41 í 68, hveiti
úr 62 í 70 aura, smjörlíki úr
krónu í 2.25, smjör úa 6.20 í
7,35 og kaffi úr 4.05 í 8.00.
Ef niðurgreiðslurnar hefðu
Tekið með skilningi.
Eftir að þessi boðskapur
hafði verið fluttur í útvarpinu
á sunnudagskvöldið, tóku til
máls formenn verkamannasam
bandsins, vinnuveitendasam-
bandsins, bændasambandsins
og smábændasambandsins og
loks Gerhardsen forsrh Konrad
Nordal gat þess að vej kamanna
sambandið (L. O ) hefði fall-
ist á lækkun niðurgreislanna
en áskilið sjer rjett til að taka
upp samninga um breytt kaup-
gjald í haust, ef verðhækkunin
hefði í för með sjer að vísitalan
færi yfir „rauða strykið“ —
165.6 stig. Gamla rauða strykið
var 159,6 stig, en var hækkað
við síðustu allsherjar kaup-
samninga, sem gerðir voru í
vetur. Þá var ákveðið, að eigi
skyldi krafist kauphækkunar,
þó að vísitalan kæmist upp að
165.6. — Fyrir pálmasunnudag
var vísitalan 158.6 og þolir þvi
7 stiga hækkun. En svo telst til
að áður umrædd verðhækkun
muni hafa í för með sjer 8 stiga
kauphækkun. En nú er það svo
að samningarnir frá í vetur eru
lagalega bindandi, þó að vísi-
talan fari yfir nýja rauða stryk-
ið (165.6). Það er því ekki hægt
að krefjast breytingar á kaup-
inu, heldur aðeins að reyna að
fá því breytt með friðsamlegu
móti, samningaleiðina. Og for-
maður vinnuveitenda tók vel í
að eiga samninga við verka-
mannasambandið á komandi
hausti. Formenn bændasam-
bandanna töldu einnig að þeir
mundu sætta sig við brevting-
una, að því leyti sem að því
veit.
í tæka tíð fyrir nýju kaup-
samningana 1951 skal stjtSrnin
hafa athugað möguleika á enn
frekari takmörkun niðurgreiðsl
anna.
Náist ekki samningar um
kaupgjald milli verkamanna-
sambandsins og vinnuveitenda-
sambandsins í haust, skal kon-
ungur skipa 7 manna nefnd, er
ákveði hvort breytingar — og
þá hve miklar — skuli gerðar
á kaupgjaldinu, það sem eftir
er samningstímans.
urnar hefðu átt að haldast ó-
breyttar hefði verið áhjákværni
legt að leggja 400—500 kr. nýja
skatta á hvern þegn en sú leið
væri ekki fær. Ennþá hjeldust
niðurgreiðslur á mjólk, osti, keti
og sykri óbreytt. En það rnátii
skilja á ræðu ráðherrans, að það
sem þegar hefði verið gert. væ: i
aðeins einn liður í endurskjpun
fjárhagsmálanna „Á nýjum
fundum munu fulltrúar stjórn-
málaflokkanna hefja umræðir
um málefni, sem varða lausn
hinna fjárhagslegu vandamála.
Þeir fundir hefjast eftir páska ‘.
-----Það er sjerstök ástæoa
til að festa sjer í minni, að
þessi bráðabirgða-,,lækning‘*,
hefir átt sjer stað með friði og
spekt, og að þeir, sem heht
þættust verða fyrir barðinu á
verðhækkuninni, mögla ekki. —
Það er engin ástæða til að ótt-
ast, að vinnufriðurinn haldist
ekki áfram, og það stafar af því
að öll þjóðin gerir sjer grein
ljóst, að hún verður að leggja
meira á sig en áður, til þess,
að fleyta sjer yfir örðugleikana.
En þetta er aðeir.s einn þáít-
ur úr líftaug þjóðarinnar. Norð-
menn þurfa vafalaust að ge: a
fleiri ráðstafanir til að komast
á fastan grundvöll, eftir allt
umrótið, sem af síriðinu staí-
aði, bæði heima fvrir og erlend-
is. Gerhardsen hjelt því frana
í ræðu sinni, að aðgerðirnar
nýju táknuðu ekki það að stjórn
in hefði yfirgefið verðfestingar
stefnuna, heldur væru þetta
„nauðsynlegar aðgerðir til að
geta haldið henni áfram“. Um
það verða andstæðingar hans
honum ekki sammála.Þeir segja
þvert á móti, að nú hafi dómur
verið kveðinn upp yfir stefr.i
stjórnarinnar — af henni
sjálfri! Og hlutlaus áhorfandi
getur ekki neitað því, að það
sem nú hefur gerst, er í bága
við það, sem stjórnin hjelt
fram yfir síðustu kosningar. Þá
voru boðaðar rýmkanir á skömt
un og þessháttar en alls ekki
verðhækkun á vörum. Og þó
var fyrirsjáanlegt þá, að ekki
var hægt að halda óbreyttu
vöruverði nema.með stórhækk-
uðum gjöldum úr ríkissjóði, því
að dollarhækkunin var komin
til framkvæmda þá.
Hjer hefir stjórnin í fyrsta
sinn tekið upp nýja skömtun.
Það er „skömt.un gegnum budd-
una“, og eina ráðið til að gera
hana Ijettbæra, er að afla sjer
meira fjár en áður. Með meiii
vinnu. Og meiri vinna á að
skapa meiri útf-lutning, til þess
að þurka úr þennan 1200 milj.
króna halla, sem nú er á utan-
ríkisviðskiftunum.
Skúli Skúlason.
Þjóðinni er ljóst að hún verður
að leggja hart að sjer.
Gerhardsen ráðh'. gerði grein
Bonn-stjórnin ræðir
þatttöku í Evrópu-
^ Jri
raoi
BONN, 8. maí — Þýska stjórn-
in mun taka til umræðu á ráðu-
neytisfuridi á morgun, hvort
Þýskaland taki sæti í Evrópu-
ráðinu. Adenauer forsætisráð-
herra tilkynnti þetta í dag. —■
Síðar verður málið lagt fvrir
þýska þingið, en það hefur úr-
slitavald til að ákveða, hvort
boðinu um þátttöku i Evrépu-
ráðinu skuli tekið. — Reuter.