Morgunblaðið - 31.10.1950, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 31. okt. 1950.
MORGUJSBLAÐIÐ
9
GUSTAF
V. SVÍAKOIMUIMGUR ER LAHIMIM

GUSTAF V. Svíakonungur, sem
Ijest aðfaranótt sunnudagsins
varð 92 ára og því elstur allra
þjóðhöfðingja í Evrópu og senni
lega í heiminum. Hann hafði
ráðið ríkjum lengur en nokkur
annar núlifandi þjóðhöfðingi
eða í 43 ár Aðeins tveir aðrir
þjóðhöfðingjar hafa setið leng-
ur að völdum í Evrópu. Franz
Josef Austurríkiskeisari, sem
ríkti í 68 ár og Vietoria Eng-
landsdrottning, sem sat í valda-
stóli í 64 ár.
KOMINN UNDIR FIMMTUGT
ER HANN VARÖ
KONUNGUR
Gustaf konungur fæddist 16.
júní 1858 í Drotningsholm-
höll. Hann var sonur Oscars II.
og konu hans, Soffíu af Nassau.
Hann varð krónprins Svía 1872
er faðir hans tók við völdum og
tók sjálfur við völdum 8. dcs-
meber 1907, er faðir hans dó.
Var Gugtaf því orðinn nærri
fimtugur er hann varð konung-
ur, en hafði eins og sonur hans,
sem nú hefir tekið við konung-
dómi í Svíþjóð, Gustaf VI.
Adolf, oft gengt ríkisstjóraem-
bætti í fjarveru, eða veikinda-
forföllum föður síns. Var Gustaf
meðal annars um hríð ríkis-
stjóri, eða varakonungur í
Noregi þá ungur að aldri.
Þann 20. september 1881
giftfst Gustaf konungur Vict-
oríu, dóttur Fredríchs stórher-
toga af Baden og konu hans
Louise af Prússlandi. Eignuð-
ust þau þrjá sonu. Gustaf
Adolf krónprins (1882), Vil-
helm hertoga (1884) og Erik
hertoga (1889). Erik hertogi
dó 1918, en hinir tveir bræð-
urnir eru á lífi. Victoria drottn-
ing andaðist 1930.
GOÐUR NÁMSMAÐUR
OG FERÐALANGUR
Gustaf fjekk að sjálfsögðu
það uppeldi, sem konungssyni
sæmdi og notaði hann þau tæki
færi, sem staða hans veitti hon-
um til menntunar, vel og dyggi
lega. 18 ára gomall fór hann í
sína fyrstu utanlandsferð, en
margar fylgdu á eftir í hans
langa lífi. Þessa fyrstu utan-
landsferð fór hann til Þýska-
lands, Svisslands og Ítalíu. Að
afloknu stúdentsprófi 1876
stundaði Gustaf nám við há-
skólana í Uppsölum og Oslo.
Fyrstu ríkisstjórastörfum sí,n-
um gegndi Gustaf 1877 og síðan
oft, áður en hann tók við kon-
ungstign og varð það til þess
að hann vandist ungur öllum
ríkisstjórastörfum.
Astsæll þjóðhöfðmgi í 43 ár
lausn þess máls á móti vilja
konungs og þjóðar hans, en
ekki varð það mál samt að var-
anlegu þrætuepli.
í síðari heimsstyrjöld kom
Gustav Svíakonungur allmikið
við sögu, þótt þjóð hans væri
hlutlaus í stríðinu. Svíar
studdu Finna af ráðum og dáð
í vetrarstyrjöldinni 1939—’40
og fóru ekki leynt með. Engum
getgátum þarf að því að leiða
hvar hugur Gustavs konungs
og sænsku þjóðarinnar var, eft
ir innrás Þjóðverja í Noreg.
Sneri Gustav konungur sjer tíl
Hitlers með tilmæli vegna
norsku konungsættarinnar og
vegna flutnings norskra stúd-
enta til Þýskalands.
KONUNGUR OG
ÍÞRÓTTIRNAR
Gustav konungur var kuhn-
astur utan síns eigin lands fyr-
ir íþróttaáhuga sinn og fyrir
eigin afrek í ýmsum íþrótta-
greinum. Konungur var veiði-
maður góður og skytta með af-
brigðum. En frægastur hefir
hann orðið fyrir tennisiðkanir
sínar heima og erlendis. Átti
konungur mikinn þátt í að
glæða íþróttaáhuga meðal þjóð
ar sinnar.
Sjálfur tók hann þátt í al-
þjóða tenniskeppnum og vann
marga sigra, einnig eftir að
hann var kominn nokkuð á efri
ár. Keppti hann jafnan á tenn-
ismótum undir nafninu „Mr.
Gustaf Svíakonungur sjest hjer á myndinni með barnabarnabörnum sínum. Á hnjám hans situr G“. — Tennisiðkanir lagði
Carl Gustaf prins, sonur Gustafs Adolfs prins, sem fórst í flugslysi í Kaupmannahöfn 1947. — Gustaf ekki niður fyr en hann
var kominn undir nírætt, og
Carl Gustaf er nú krónprins Svíþjóðar, eftir að afi hans, Gustaf Adolf hefir tekið við völdum.
hann fram á
KONUNGUR OG
STJÓRNMÁLIN
Á uppvaxtarárum Gustafs og
alt framyfir að hann tók við
völdum sem konungur var all
umhleypingasamt í sænskum
stjórnmálum. Fyrst voru það
sambandsdeilurnar milli Norð-
manna og Svía. Má segja að
Gustaf hafi fengið sína eldskírn
í stjórnmálalífinu í þeirri deilu.
Gustaf hafði að nokkru leyii
verið alinn upp í Noregi og því
kynst norsku þjóðinni vel. Er
það vitað, að hann lagði gott
eitt til málanna í sambands-
deilunni og átti mikinn þátt í
friðsamlegri lausn málsins, sem
lauk sem kunnugt er með sæmd
fyrir báða aðila, þótt allhátt
Ijeti á stundum, meðan á samn-
ingum og undirbúningi stóð.
Annað stórmál, sem Gustaf
varð að taka afstöðu til á
fyrstu stjórnarárum sínum, var
stjórnarskrámálið sænska. Það
var mikið hitamál hjá sænsku
þjóðinni. Annað aðal innan-
veiðar stundaði
allra síðustu ár.
! hafsmaður að þriggja konunga| síðustu tvö árin hefir kon-
fundjnum í Malmö 1914, er ungur verið máttfarinn og
hann, Kristján X. og Hákon heilsuveill, eftir sótt stranga,'
Noregskonungur hittust. Var sem hann þó yfirvann eftir
sá fundur til að ryðja braut- langa og þunga legu, en allt
ina fyrir nbrrænni samvinnu á fram á síðasta vor fór hann í
ýmsum sviðum. Síðar hittust sína árlegu ferð til Miðjarðar-
eir Norðurlandakonungar aft hafsstrandar Frakklands og
ur til fundar i Oslo 1917 í sama andlegu atgjörvi sínu hjelt kon
tilgangi. ungur fram á síðustu stund.
| í janúarmánuði 1949 setti
Hlutleysisstefna Sviþjóðar Qustaf konungur sjálfur Ríkis-
var konungi mikið áhugamál, þjngjg 0g ias hásætisræðu
en Því aðeins að Svíar hjeldu sína en síðan hefir Gustaf
fallri virðingu sinni og rjetti. Adolf sett þingið í forföllum
í fyrri heimsstyrjöld reis deila
mikil um Álandseyjar og gekk
Gustaf V. og Tage Erlander forsætisráðherra.
„Mr. G“ leikur tennis.
ríkismál á fyrstu stjórnarárum
konungs, var landvarnamálið,
sem náði hámarki með bænda
förinni til Stokkhólms 1914. —
I ræðu, sem konungur hjelt við
það tækifæri, tók hann svo á-
kveðna afstöðu í málinu, án
þess að ráðfæra sig við ráð-
gjafa sína, að Staaff forsætis-
ráðherra sagði af sjer. En fyrir
milligöngu konungs fjekkst
einnig góð lausn á þessu vanda
máli. j
Gustaf konungur þótti samn
ingamaður góður og ráðhollur,
svo að hann var oft nefndur
ráðgjafi ráðgjafa sinna. En fast
ur var hann fyrir í skoðunum,
sem hann setti fram á skýran
og eðlilegan hátt svo allir
máttu skilja. i
I
KONUNGUR OG SAMVINNA
NORÐURLANDA |
Gustaf konungur var upp-1
föður síns.
Gustaf V. Svíakonungur mu,n
lengi verða minnst sem ástsæls
konungs, því hann var vinsæll
konungur í þess orðs bestu
merkingu. Hann þekkti gjörla
skyldur sínar sem konungur og
við ótal tækifæri sýndi sænska
þjóðin, að hún elskaði og virti
hinn aldraða konung sinn.
Gustaf konungur var ávallt
trúr þeim kjörorðum, sem
hann valdi sjer er hann tók við
konungstign:
„Með þjóðinni fyrir föður-
landið“.
í. G.
Gustaf V á veiðum
Forsetinn sendi 1
samúðarkveSjur
FORSETI ÍSLANDS, herra
Sveinn Björnsson, sendi í gær
Svíakonungi samúðarkveðjur í
tilefni af láti Gustafs V. kon-
ungs. Síðar sama dag, barst
forseta símskeyti frá Svíakon-
ungi, þar sem hann tilkynnti
opinberlega andlát föður síns.
(Frjettatilkynning frá ríkis^
stjórninni). ^