Morgunblaðið - 16.12.1950, Page 8

8
M U R Ll Rl B L AÐ I P
Laugardagur 16. des. 1950
Otg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson. r<
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Lesbók: Árni Óla, simi 3045.
Auglýsingar: Árni Garðcir Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 16.00 á mánuði, innanlands.
í lausasölu 75 aura eintakið. 1 króna með Lesbók.
Varðveisla handritanna
TVÆR TILLÖGUR um handritamálið hafa nú verið lagð-
ar fram á Alþingi. Flytur Pjetur Ottesen aðra þeirra og
er efni hennar það, að skora á ríkisstjórnina að bera nú
þegar fram við dönsk stjórnarvöld kröfu um það, að skil-
að verði aftur handritum þeim og forngripum, sem íslend-
ingar telja sig eiga í dönskum söfnum.
Síðari tillagan er flutt af Gunnari Thoroddsen og er á
þessa leið: •
„Alþingi ályktar að lýsa yfir því, að jafnskjótt sem hand-
ritin íslensku fást afhent frá Danmörku, mun íslenska ríkið
reisa byggingu yfir handritin, þar sem tryggð verði örugg
geymsla þeirra og góð starfsskilyrði. Einnig lýsir Alþingi yf-
ir þeirri fyrirætlun, að veita fje til vinnu við handritin, þar
á meðal styrki til erlendra fræðimanna, sem hjer vildu
-starfa.
Alþingi ályktar að féla ríkisstjórninni að hefja nú þegar,
í samráði við háskóla íslands, undirbúning fyrrgreindra
ráðstafana".
í greinargerð fyrir tillögu Gunnars-Thoroddsen er á það
minnt, að í umræðum um handritamálið sje stundum að því
vikið, að eigi sje vitað, hvað íslendingar vilji á sig leggja
Víkverii skriíar: ýR DAGIEGA LÍFINU
„VITLAL'SI MAÐLRINN
í LJTVARPINU“
Á FYRSTU ÁRUM utvarpsins gekk sú saga,
að til Reykjavíkur hefði komið enskur togari
og að skipshöfnin hefði spurt menn í landi
hvernig stæði á „vitlausa manninum í ís-
lenska útvarpinu“. Ensku sjómennirnir höfðu
heyrt mann kveða upp á íslensku og gátu
ekki trúað því, að maður, sem gæfi frá sjer
slík hljóð væri með öllum mjalla!
En það er nú sama hvað útlendingar segja
um stemmurnar okkar. Þær eru okkar músík
og við þurfum ekkert að skammast okkar
fyrir hana. Auk þess þykir okkur vænt um
kveðskapinn, mörgum, enda ein þjóðlegasta
list, sem við eigum, þótt frumstæð kunni að
teljast.
•
fáir kunna nú orðið
AÐ KVEÐA
HITT ÆTTI OKKUR að vera meira áhyggju-
efni, að þeim fækkar nú óðum, sem kunna að
kveða rímur og önnur kvæði. Rímnafjelagið
mun gera og hefur unnið þarft verk með því
að standa vörð um rímurnar og kveðskapinn,
en ef dæma má eftir þeim fáu mönnum, sem
koma fram opinberlega og kveða, t.d. í út-
varp, eru það ekki nema 3—4 menn, sem
kunna þessa list til hlýtar nú orðið. Þeir eru
flestir komnir til ára sinna og fara eins og
aðrir þegar kallið kemur. Og hvað verður þá?
•
ERU stemmurnar
V ARÐ VEITTAR?
EKKI HEFUR það heyrst, að ráðstafanir hafi
verið gerðar til að varðveita kveðskapinn fyr-
ir framtíðina. Sennilega eru þó til hljóm-
plötur og stálvír, sem geymir rödd kvæða-
manna. En hafa stemmurnar verið ritaðar
niður með nótum til að þær varðveittust á
þann hátt?
Bent er á þetta að gefnu tilefni. Við ís-
lendingar höfum verið trassar að varðveita
söguleg verðmæti, en kveðskapnum megum.
við ekki gleyma, þótt við verðum kallaðir
„vitlausir“, að skemmta okkur við þessi hijóð.
á vökunni.
•
JÓLAKAFFI HANDA
ÖLLUM — EF
KAFFISKORTURINN undanfarið er það, sem.
margir menn eiga verst með að sætta sig við,.
af þeim lífsins gæðum, sem þeir hafa orðið
að neita sjer um, sökrnn gjaldeyriserfiðleik-.
anna. Kaffið er eína „óhófið“, sem fjölda
margir veita sjer.
Kaffilaus jól misstu mikið af hátíðarbragn-
um. En nú hefur þó tekist svo vel til, að ahir
geta fengið á könnuna um jólin, ef rjett ér á
haldið. Kaffið, sem kemur í verslanir um
næstu viku og nu er verið að brenna er nægj-
anlegt handa öllum, er vel er með það farið.-
En þá verða einstaklingar að neita sjer um,
allt hamstur og kaupmenn að skammta rjett.*
•
NÓG KAFFI EFTIR JÓLIN
STRAX EFTIR hátíðar er von á nýrri kaffi-
sendingu og einnig hefur verið tryggt kaffi
nokkuð fram í tímann eftir það.
Sendingin, sem kemur eftir jól verður
væntanlega einnig nokkuð ódýrari, en síðasta
sendingin, þannig a.ð kaffið mun lækka aftur
í verði, ef allt er með felldu.
Það er mannlegt, að hver og einn oti sínum
tota og eitthvað er okkar þjóð betur gefið,
en svonefndur þegnskapur. En samt sem áður
ætti að mega vænta þess, að menn sýni það
nú í verki gagnvart kaffinu, að þeir geri ekki
tilraun til að safna að sjer meira, en þeir
nauðsynlega þurfa um jólin, til þess að allir
geti fengið eitthvað bragð.
til þess að veita handritunum þá viðtöku, er sæmir slíkum
menningarfjársjóði. Meðal annars hafi verið um það spurt
í blaðagreinum nú að undanförnu, hvort íslendingar vilji
búa safninu trygga geymslu og fræðimönnum starfsskil-
yrði til þess að vinna að handritunum og útgáfu þeirra.
Virðist því fullt tilefni til þess og tímabært, að Alþingi geri
nú ályktun um það mál. —
Það er ástæða til þess að fagna þessari tillögu. Þó að
eðlilegt sje, að íslendingar beri fram kröfur sínar um end-
urheimt handritanna þá er hitt ekki síður sjálfsagt, að þe;r
geri raunhæfar ráðstafanir til þess að taka við þeim og
geyma þeirra. Slík yfirlýsing, sem felst í tillögunni, hlyti
að vera mjög þung á metunum í viðræðum okkar við Dani
um þessi efni. Verður að vænta þess, að Alþingi samþykki
hana hið allra fyrsta og að með því verði lagður grundvöll-
ur að lokasporinu í þessu þýðingarmikla máli, endurheimtu
og heimílutningi hinna íslensku handrita til Sögueyjunnar,
sem skapaði þau.
*ris!mann Guðmundsson skrifar um
BÓKMENM
Sátu hjá !!
í FRJETTASKEYTI frá frjettaritara Morgunblaðsins á ísa-
firði, sem birtist hjer í blaðinu í gær, er frá því skýrt, að
vjelbátar sjeu nú almennt gerðir út frá verstöðvunum við
Djúp. Á ísafirði stundi flestir bátar veiðar, nema bátar Sam-
vinnufjelags ísfirðinga, útgerðarfjelags Finns Jónssonar,
þingmanns ísafjarðarkaupstaðar. Þeir hafi í allt haust legið
bundnir í höfn. Af þessu tilefni samþykkti bæjarstjórn ísa-
fjarðar áskorun til þessa útgerðarfjelags, sem bæjarfjelag-
ið hefur stutt af fremsta megni undanfarin ár, um að hefja
útgerð a. m. k. nokkurra skipa sinna. Telur bæjarstjórnin
brýna nauðsyn bera til þess, til að bæta úr atvinnuástándi
í bænum.
Ætla mætti að Alþýðuflokksmenn í bæjarstjórninni hefðu
greitt þessari atvinnubótatillögu atkvæði. En það gerðu þeir
ekki. Þeir sátu hjá, greiddu ekki atkvæði!!! Það kom þeim
ekki við, hvort stærsta útgerðarfjelagið í bænum gerði út
báta sína eða ljeti þá liggja í höfn. Þeim er hitt miklu meira
áhugamál, að láta fyrrverandi forstjóra þess útmála hall-
ærið og vandræðin á ísafirði á Alþingi en setja báta hans
á flot til atvinnubóta fyrir ísfirðinga!!!
Sjómenn á ísafirði og víðar á Vestfjörðum hafa á þessu
hausti fallið frá fastri kauptryggingu til þess að ljetta imdir
með útgerð báta sinna. Þrátt fyrir það hefur fyrirtæki Finns
Jónssonar ekki treyst sjer til að ýta bátum sínum frá landi,
enda þótt flestir aðrir útgerðarmenn vestra geri út. En Al-
þýðuflokksþingmaðurinn frá ísafirði treystir sjer til þess
að gera kröfur á hendur óðrúm, útmála hallærið og kenna
það ríkisstjórninni Það er háns eina bjargráð fyrir ísfirskt
fólk. Mundi það ekki hrökkva skammt til úrbóta? En þann-
ig eru „úrræði“ Alþýðuflokkjsins.
AF HEIÐARBRÚN
Kvæði eftir Heiðrck Guð-
mundsson.
Akureyri.
[MEÐ FYRRI bók sinni, „Arfi
öreigans“, vann Heiðrekur
Guðmundsson sjer glæsilegt
sæti á fremsta bekk hinna
yngri ljóðskálda. Nú er komið
út eftir hann nýtt kvæðasafn.
Ekki skal því leynt, að undir-
ritaður opnaði það með mikilli
eftirvæntingu, og synd væri að
segja að það ylli vonbrigðum.
Skáldið hefur vaxið, þroskast
og þjálfast, þótt ekki hafi það
(tekið nein stór stökk. En leikn-
in er orðin meiri, vinnubrögðin
vandaðri og öruggari, hugurinn
víðsýnni og víðfeðmari. —■
í bókinni eru mörg góð
kvæði, — já, allflest eru þau
góð. En ætti jeg að benda á
einhver sem skara fram úr,
myndi jeg nefna kvæðið:
1 „GaIdra-Loftur“. Að vísu þyk-
ir mjer höf. fara nokkuð troðn-
ar leiðir, er hann t. d. endar á
isama hátt og þjóðsagan, en
I hver og einn hefur sína skoðun
á slíku. Það, sem í mínum aug-
um gerir þetta kvæði merkara
en mörg önnur, er, að í því felst
ábending um að Heiðrekur
muni vera vel til þess fær að
gera söguljóð. Orðgnótt hans,
myndauðgi og dramatísk kingi
eru einmitt af þessháttar toga,
jað úr mætti vafalaust spinna
ljóðsagnir. Nú kveða fáir sögu-
ljóð hjer á landi og væri vel,
að einhver tæki upp þann hátt.
— Heiðrekur Guðmundsson
gæti eflaust gert það með prýði.
Það er talsvert af römmum seiði
bestu rímnanna okkar í þessum
erindum úr „Galdra-Lofti“;
I „Dauðans afl úr dróma vaknar,
dísir ljóssins falla í mók.
Bíður djöfsi í dimmum krók.
Gottskálk biskup grimmi
vaknar,
grafarfriðs og næðis saknar.
Rís hann upp með rauða bók.
Gengur í sveit með gráum
púkum,
glottir kalt og napurt hlær
„Vel er'sungið sonur kær“.
Galdraskinnu krepptum
kjúkum
kreistir í sinaberum lúkum.
Arminn teygir nær og nær.
Loftur hamast. Hug sinn knýr
’ann.
Hriktir í trjám og skjálfa bönd.
Fram hann rjettir hægri hönd.
Faðirvori á fjandann snýr ’ann.
Froðu gegnum vitin spýr ’ann.
Kirkjugólfið rís á rönd“.
„Orlof“ er snjallt smáljóð,
sömuleiðis: „Búðarþjónninn“,
— en það fjallar um sveitapilt,
sem hefur þráð að „komast í
búð“, eins og það var eitt sinn
kallað. Hann fær ósk sína upp-
fyllta og uppfyllingin heldur
honum föstum í búðarholunni
æ síðan. Látlaust sögð hvers-
dagsleg harmsaga, vei gert
kvæði. Hversdagsleg og látlaus
er líka sagan um gætna mann-
inn, — en broddur í henni, sem
ýmsa gæti hitt. „Helga í ösku-
stónni“ er mjög vel orkt kvæði,
— enofurlítið frumlegra hefðu
það nú að skaðlausu mátt vera.
— „Sumardagurinn fyrsti“ er
gull/*»llegt ljóð, einkum fyrsta
erindið:
„Rís úr rökkurdjúpi
roðaskær og fagur
yfir fannkrýnd fjöllin
fyrsti sumardagur.
Gullnir geislafingur
greiða skýin sundur.
Brýst úr vetrarviðjum
vorsins dýra undur“.
„Perlufestin" ber nafn með
,1
1 1 R
rjettu, — fallegt, heilsíeypt og
snjallt smáljóð, eitt af þeim
bestu í bókinni. Einkar hug-
næmt er og kvæðið: „Feðgar
á ferð“, frumlegt að formi Qg
efnismeðferð. —
Heiðrekur Guðmundsson hef
ur ekki brugðist vonum bók-
menntaunnenda með þessari
nýju bók. Hann er á þroskaleið
og vaxandi. Og af ungu skáldi
verður ekki með sanngirni
meira krafist.
ÚR FÓRUM JÓNS ÁRNA-
SONAR. SENDIBRJEF.
Finnur Sigmundsson bjó tiE
prentúnar.
Hlaðbúð.
MERKILEG og mjög skemmti-
leg bók, sem mikill fengur er í!
Jón Ámason, sá er safnaði og
gaf út íslenskar þjóðsögur og
ævintýri, er svo merkur maðúr
í íslenskum bókmenntum, að
honum verður seint of mikill
sómi sýndur. Er bók þessi fyrra
bindi af tveimur, sem hefur inni
að halda brjef frá honum og til
hans, en nauðsynlegar skíring-
ar útg. fylgja hverju brjefi. —
Fjalla þau að miklu leyti um
söfnun og útgáfu þjóðsagn-
anna, en veita auk þess lesand-
anum innlit í eínkalíf Jóns
Árnasonar og ýmisra samtíðar-
manna hans og er það gott
krydd í bókinni, sem er öll hin
læsilegasta. Þarna eru allmörg
brjef frá þekktum mönnum til
Jóns, þar á meðal frá Jóni Sig-
urðssyni forseta. — Þykir mjer
verk þetta girnilegt mjög til
fróðleiks — og eitt af þeim, sem
maður lítur oft í, sjer til
ánægju.
SÍÐASTI GOÐINN.
Eftir Björn Þórðarson.
Prentsmiðja Austurlands.
BJÖRN Þórðarson hefur ritað
Framh. á bls. 12.