Morgunblaðið - 09.02.1951, Blaðsíða 7

Föstudagur 9. febrúar 1951
« ** I -
Ludvig Möller útgterðar-
maður — Minningarorð
s*
HART NÆR hálfáttræður kvaddi
hann þennan heim í einu því
húsi, þar sem „dauðinn og lækn-
arnir búa". Þegar jeg sá hann síð
asta sinni, stóð in hugum kæra
fósturdóttir hans við rúmstokk-
inn og hjelt í hönd honum. Nú,
þegar hann er allur, rifjast upp
minningarnar um þennan sam-
ferðamann og samherja, sem jeg
átti nokkur mök við áratugum
saman.
Fyrsta sinni sá jeg Ludvig
Möller vestur á ísafirði voric.
1913 á stórstúkuþingi. Hann var
fulltrúi stúkunnar „Fram" m
49 á Hjalteyri. Jeg fylgdist ve'
með öllu, því að jeg var þá \
fyrsta skipti fulltrúi á Stórstúku-
þingi, en hann var þá 15 árt
gamall templar og hafði áður ve
ið á Stórstúkuþingum. Var hanr.
rnjög áhugasamur um bindindi og
bann. Jeg hafði lesið eftir hani
greinar í „Templar" á ritstjórn-
arárum Pjeturs Zophóníassonar
er var hershöfðingi templara í
bannbaráttunni 1908. Sagði Pjet
ur mjer, að Ludvig hefði verif
einn af bestu undirforingjum síi
um í baráttunni fyrir banninu
Ferðaðist hann þá um Eyjafjarð-
ársýslu og var allur í starfinu og
Stríðinu. Það var hann ætíð, ef
hann á annað borð lagði hönd á I
plóginn. — Ludvig ritaði grein í
Minningarrit templara 1909. —
Kemst hann þar svo að orði:
„Enga hugsjón veit jeg fegurri
en þá að bindast traustum fje-
lagsböndum til þess að hjálpa
þeim mönnum, sem liggja særðir
við veginn, og að halda fram
þeim sannleika, að þeir sterku
eigi að styðja þá veiku í samein-
uðu bræðralagi, sem er gagn-
stætt máltækinu: „Sjálfur leið
þú sjálfan þig" (en það var kjör-
Orð andbanninganna). — L. M.
¦var hrifinn af bræðralagshugsjón
Góðtemplarareglunnar til ævi-
loka.
. Christian Ludvig Möller, en
svo hjet hann fullu nafni, enda
L. M. var póstafgreiðslumaður
á Hjalteyri 1897—1933 og sím-
stöðvarstjóri þar 1906—1933. —
Hann var tvíkvæntur. í fyrra
sinn kvæntist hann 4. sept. 1904
Maríu, f. Rasmussen, fósturdótt-
ur Helga Guðmundssonar, h.ier-
aðslæknis á Siglufirði. Hún and-
aðist 10. desember 1925. Var hún
fríðleiks- og myndarkona, og var lands, er ekki sprottin af skyldu
rækni heldur fyrst og fremst af
löngun og þrá", sagði frú Anna
Borg Reumert, er hún ræddi við
blaðamenn í skrifstofu þjóðlei'
hússstjóra í gærdag, en frúir
kom hingað með „Gullfaxa" :
fyrrakvöld til að leika hlutverl
heilagrar Jóhönnu í samnefndv
'eikriti Bernards Shaw. Einnif
hefir komið til orða að hún Ijeir'
! leikriti síðar í vetur, „Dröm-
'pil" eftir Strindberg.
^ASAMLEGT AÐ VERA
KOMIN HEIM
Guðlaugur Rósinkranz þjóð-
leikhússtjóri sagði, að það vær;
sjerstaklega ánægjulegt fyrr
leikhúsið að hafa fenaið fn'
Onnu til að taka að sjer þetta
hlutverk og sagði, að leikhúsið
væri þakklátt Konunglega leik
hú'sinu fyrir, að hafa gefið
Það var þrá, en ekki skylda,
að koma heim ó ný til starfa
r
„Islenskan er mjúlr, en sferk
Frú Anna Borg Reumert segir frá.
„MARGRA ára von mín og ósk,
sem nú hefir rættst, að fá tæki-
færi til að starfa með íslenskum
leikurum og leika fyrir íslenska
áhorfendur í Þjóðleikhúsi ís-
ffc
rf
fallegt heimili þeirra. — Þótti
gestum þar gott að koma. í ann-
að sinn kvæntist Möller 1931 Þór-
dísi Sigfúsdóttur frá Hólmlátri,
einnig gervilegri konu, en þau
skildu samvistir eftir nokkur ár.
Einn son barna átti Ludvig, Víg-
lund, bókara í Sjúkrasamlagi
Reykjavíkur, myndar- og greind-
armann, en tvær eru fósturdætur
L. M.: Dröfn, dóttir Ólafs Sig-
urðarsonar, skipstióra á Siglu-
firði, nú gift kaupmanni í
Brönderslev á Jótlandi, og Helga
stúdent, dóttir Jakobs Möller,
sendiherra, og er hún nú gift
Richard Thors, yngri, hjer í bæ.
Reyndist Ludvig þessum fóstur-
dætrum sínum báðum sem sann-
ur faðir. — Síðustu 6 árin dvald-
danskur í föðurkyn, var fæddur ist nann ýmist hjer í Reykjavík
Anna Borg.
leitt og Poul Reumert, sem síð-
ar varð eiginmaður minn, að
kona. sem ekki kynni málið
yrði ráðin til leíkhússins.
En enginn hefir heldur hjálp
að mjer eins og hann til að læra
dönskuna og þótti mjer hann
meira að segja fullstrangur á
^tundum, er hann bannaði mjer
að tala íslensku á heimili okk-
'ar, einnig eftir að bróðir minn
og s^tir komu til okkar. Helst
mátti jeg ekki umgangast íslend
inga á meðan jeg var að læra
dönskuna.
„Þetta var það, sem jeg varð
T.ð gjalda fyrir dönskunámið og
með öðru móti hefði það ekki
tekist. Og nú mun jeg gera mitt
besta til að tala móðurmálio
mitt lýtalaust".
Onnu frí frá störfum og kvaðst!
vonast til að hún gæti dvalið sinnL Sem dæmi um ^ngan
hjer það sem eftir væri vetrar. starfsdag hans gat Anna þess,
„Það er dásamtlegt að vera að l Sær hafi hann átt að vera
komin heim og sjá ísland í á æfingum í útvarpinu kl. 9—11
vetrarríki eins og það er nú. — f- h- Þar næst að vera á æfing-
íslenskan snjó hefi jeg ekki sjeð um í Konunrfega leikhúsinu frá óvart Hún sagði
í rúmlega 20 ár, nema tilsýnd- klukkan 11.30—4. — I utvarp- þegsa lei8.
ar á fjöllunum í apríl í fyrra. í mu átti hann að vera frá klukk-
Og nú vonast jeg eftir að norð- I an 4—6 °* leika ta kvöldið í
urljósin komi fram eitthvert Konunglega leikhúsinu. Þegar
„ISLENSKAN ER STERK.
EN MJÚK"
Er hjer var komið varpaðS
frú Anna fram staðhæfingu,
sem kom flestum viðstöddum á
eitthvað á
að Stóra-Bergi í Höfðakaupstað
29. júní 1876. Voru foreldrar hans
Ole P. Chr. Möller, verslunar-
stjóri þar, síðsr kaupmaður á
Hjalteyri, og kona hans, Ingi-
björg Gísladóttir, hreppstjóra á
Neðri-Mýrum Jórssonar. — Var
hún af merkum bændaættum í
Húnaþingi. Ljest hún háöldruð
hjer í bæ fyrir rúmum 8 árum.
Ole P. Möller var fæddur í Graf-
arósi, en þar var faðir hans, Chr.
L. Möller þá verslunarstjóri, en
kona hans var Sigríður Magnús-
dóttir Norðfjörð beykis í Reykja
vík. Faðir Chr. L. Möiler var P.
Chr. Möller, kaupm. í Reykja-
vík, sonur Chr. L. Möller, sem
kom frá Danmörku til Ólafsvík-
ur um miðja 18. öld og var versl-
Unarstjóri þar.
Ludvig Möller ólst upp með
foreldrum sínum á Stóra-Bergi,
fór í Möðruvallaskóla og útskríf-
aðist þaðan vorið 1895. Eftir það
var hann verslunarmaður hjá
föðurbróður sínum, Jóh. G. Möll-
er, á Blönduósi, til ársins 1897,
að hann fluttist með foreldrum
sínum og systkinum norður á
Hjalteyri við Eyjafjörð. Vann
hann þar við verslun og útgerð
föður síns og í fielagi við hann
til vorsins 1913, að hann tók sjálf
ur við versluninni og rak hana,
ásamt útgerð, þar á staðnum og
síðan í Hrísey til vorsins 1944. —
Árið 1931 stofnaði L. M. síldar-
söltunarstöð i Hrísey í f jelagi við
Jón Arnesen a Akureyri, og ráku
þeir hana saman, þangað til
Arnesen dó árið 1937. Keypti L.
M. þá hlut hans í stöðinni og rak
hana síðan einn, ásamt verslun
til vorsins 1944, að hann hætti at-
vinnurekstri við Eyjafjörð og
seldi stöð og skip. — Möiler ljet
jafnan vel vanda verkun á síld
og öðrum sjávarafurðum. — Var
hann kröfuharður við verkafólk
sitt, að það ynni verk sitt vel, en
þrátt fyrir það þótti gott að vera
hjá honum, því að hann var mjög
áreíðanlegur í viðskiptum við
verkafólk sitt
eða í Danmörku og þá ýmist í
Brönderslev hjá fósturdóttur
sinni eða í Kaupmannahöfn. Að
sumrinu var hann stundum
nyrðra, heimsótti fornar stöðvar
við Evjaf jörð og dvaldist um hríð
í Höfðakaupstað og síðast í sum-
ar, sem leið. Unni hann átthög-
um sinum og þótti þar gott að
vera.
Ahugasamur var L. M. um þjóð
mál og studdi fast flokk sinn, en
bindindis- og bannmálið var
samt mesta áhugamál hans um' húsinu skyndilega og voru þá
næsta kvöldið. Það verður mjer
stórkostleg sjón", sagði Anna.
LITLU MUNAÐI AÐ EKKERT
YRÐI ÚR ÍSLANDSFÖR
„Það er eins og allt hafi geng
ið mjer i haginn til þess, að úr
Islandsferð yrði að þessu sinni.
Það leit þó ekki svo út fyr í vet-
ur, að úr því gæti orðið, síður
en svo", sagði frú Anna.
Þannig stóð á, að aðalleikrit
Konunglega leikhússins á þessu
leikári átti að vera „María
Stuart" og hafði jeg fengið hlut
verk Maríu drotningar, en frú
Bodil Ibsen átti að leika Eliza-
beth drotningu. En svo kom það
fyrir, að frú Ibsen fór frá leik-
ævina. Bæði hann, foreldrar hans
og systkini voru stofnendur stúk-
unnar „Fram" nr. 49 á Hjalteyri
árið 1898. Var L. M. einn af aðal-
forvígismönnum hennar allt til
þess að hún lagðist niður árið
1919. Mátti stúkan teljast fyrir-
mynd um margt. Eftir það var
Möller um skeið utan Reglunnar,
en kom aftur, og sjaldan hef jeg
hitt glaðari mann en hann, þeg-
ar hann hafði aftur tekið öll stig
Reglunnar. Þá fannst honum sem
hann væri kominn heim á ný.
Mörg in síðari árin var hann fje-
laeí st. „Verðandi" nr. 9, og
rækti hann fjelagaskyldur sínar
þar ið besta.
Heilsan bilaði ekki verulega
fyrr en síðustu mánuðina. Hann
andaðist í Landsspitalanum 30.
janúar.
Reglubræður hans sakna vinar
i stað. Astvinir hans eru harmi
lostnir. — Guð blessi hann og
varðveiti á lífsins landi'.
B. T.
________________ t
Giftingarhömlur
leiksýningu lauk í gærkveldi,
fór hann með einkaflugv.iel til
Malmö og ók í nótt til Stokk-
hólms, þar sem hann les upp
,,Don Juan" i „Dramaten", síðan
lá fyrir að aka næstu nótt áleið
is til Kaupm.hafnar og byrja
álíka langan starfsdag og þar
sem frá var horfið. !
Ekki eru heldur horfur á að
Poul Reumert geti komið hingað
til lands næsta vetur, því þá á
hann 50 ára leikaraafmæli og
verður bað hátíðlegt haldið við
Konungleea leikhúsið með sýn-
ingum og öðrum hátíðahöldum,
sem taka allan hans tíma þann
veturinn.
MÁTTI EKKI TALA
ÍSLFNSKU ÁRUM SAMAN
Frú Anna lætur i ljós kvíða
fyrir því, að hún hafi eftir rúm
les?a 20 ára f.iarveru tapað ís-
lenskukunnáttu sinni og þá
fyrst og fremst framburði og á-
herslum málsins. Þótt enginn
hefði komið tveimur dögum síð- | væri henni sammála á þessum
ar en raun varð á, hefði jeg held fundi, að svo væri, var rætt um
ur ekki getað komið að þessu það um stund. Kom sú skoðun
sinni, því þá var jeg beðinn að, fram, að henni myndi varla veit
leika í kvikmynd, sem á að fara ast erfiðara að leika á íslensku
að taka. Hefði jeg vafalaust en henni hefði reynst að leika
þekkst það boð, ef ekki hefði, svo vel á dönsku, að hún hlaut
verið komin tilmælin frá Þjóð-' sjerstaka heiðursviðurkenningu
leikhúsinu. Þetta kalla jeg, að, fyrir fallegt mál í Konunglega
allt hafi snúist mjer í hag. Á leikhúsinu. Er það útaf fyrir sig
hinn bóginn verð jeg að segja.' nærri einstætt um erlenda
að stjórn Konunglega leikhúss-' leikara, að þeir hljóti slíka við-
al'ar ráðasrerðir um sýningar á
„Maríu Stuart" úr sögunni, þar
sem engin var til að taka hlut-
verk frú Ibsen. Þetta varð til
þess, að til mála kom, að jeg
fenfi levfi til íslandsferðar.
Ef að boð Þjóðleikhússins
ins tók s.ierstaklega vel í að gefa
mjer friið og er jeg þakklát fyr-
ir það. Hversu lengi jeg get
verið að þessu sinni er ekki gott
að segja, en jeg vona að það
verði frameftir vetri, því hinar
stuttu heimsóknir okkar hjón-
anna til íslands hafa ekki gefið
urkenningu.
KOM EKKI TIL HUGAR AÐ
HÚN YRÐI DÖNSK
LEIKKONA
„Þegar jeg fór til náms í Dan
mörku kom mjer ekki til hug-
„Er ekki almennt álitið, að
islenskan sje hart mál, en dansk
an mjúk? — Að mínum dómi
er þetta ekki rjett. íslenska
tungan er sterk, en mjúk og
mun mýkri en danskan, sem er
hart mál.
Nefndi Anna nokkur dæmi,
máli sínu til stuðnings og var
rökum hennar ekki mótmælt,
enda erfitt. „Margir íslending-
ar eiga erfitt með að læra
dönsku. af því að þeir halda, að
málið sje mjúkt, en það fellur
eins og hamarshögg í saman-
burði við íslenskuna, sem renn
ur mjúk og ljúf af vörum ís-
lendinga".
MIKJLL
LEIKLISTARVIÐBURÐUR
Það er mikill leiklistarvvið-
burður hjer í bæ, er Anna Borg
fræsasta leikkona Islands, kem
ur fram í Þióðleikhúsinu. Hún
hefir ekki leikið hjer á íslensku
frá bví að hún fór með hlutverk
Höllu í Fialia-Eyvind Albingis
hátíðarárið. Enn muna menn og
ræða snilldarleik hennar í því
hlutverki.
I Siálf vill Anna Borg ekki gefa
leikhúseestum of miklar vonir
ir oit segir:
I ,.Jeg fiekk handritið að hlut-
verki mínu þremur dögum áður
en jeg fór að heiman. — Þetta
hlutverk hefi jeg aldrei leikið
áður. Getur verið að bað sje
gott, að jee hefi ekki leikið bað
á dönsku. En maður veit aldrei
¦ hvernig hlutverk heupnast, sem
, maður tekur að sier fyr en kom-
ið er langt á æfinfar. En jeg
mun gera mitt besta".
í. G.
Kosningar í V-Afríku
MADRID: — Til skamms tíma
hafa spænskir stjórnarerindrek
ar ekki mátt kvænast nema LANGUR STARFSDAGUR
spænskum konum eða a. m. k. LEIKARA
ar, að jeg yrði nokkurntíma
tækifæri til að vinna neitt að dönsk leikkona. Sú hugsun var|
ráði hjer heima. svo f jarri mjer, að jeg varð undr LON.DON, 8. febr. — í dag hóf-
! andi er jeg var kölluð á fund, ust kosningar til hins nýja
forstjóra Konunglega leikhúss- þings Vestur-Afríku. Fá íbú-
ins að leiknámi loknu og boðin arnir þarna nú meira sjálfsfor-
annarri
frá spænsku mælandi löndum. Frú Anna ber sjerstakar staða við leikhúsið. Jeg hafði
Nú hefir þessu verið breytt kvcðjur manns síns, Poul Reu- farið út til að læra leiklist í
þannig, að þeir mega líka gift- merts til íslands. Þvi miður er þeirri von, að jeggæti ef til vill
ast konum frá Brazilíu og hann, svo önnum kafinn, að orðið leikkona á íslandi. — Eng I inu, þar af 75 innfæddir.
Portúgal. —• NAB hann getur ekki komið að þessu um fannst það heldur jafn frá- :y-t-..____ — Reuter.
ræði en í nokkurri
afríkanski'i nýlendu.
84 fulltrúar taka sæti á þing-