Morgunblaðið - 27.10.1951, Page 8

I
MORGUTSBLAÐIÐ
Lcfu gardagur 27. okt. 1951.,

Utg.: H.f. Arvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgfíarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 16.00 á mánuði,
f lausasölu 75 aura eintakið. 1 króna með Lesbók.
„Lífið Lyrjiir þegar menn ern
76 ára gamlir“ segir ChurchiKl
Bresku kosningarnar
ÞINGKOSNINGAR í Bretlandi þjóðarinnar, og styðst sennilega
vekja jafnan mikla athygli. —| við hreina flokksstjórn, þar sem
Sjaldan mun þó hafa verið fylgst flokkur hans hefur meiri hluta á
með þeim af jafn miklum áhuga þingi. Eru þá liðnir rúmir tveir
víðsvegar um heim og nú, enda áratugir síðan íhaldsflokkurinn
skoðun margra, að úrslit þeirra j hefur einn farið með völd í Bret-
kynnu að hafa veruleg áhrif ájlandi. Engu verður auðvitað enn' kom uppgjöfin. Nýjar kosning-
þróun heimsmálanna í næstu f um það spáð, hvaða áhrif stjórn- j ar voru ákveðnar,
framtíð.
SJEÐ er nú fyrir um úrslit
bresku þingkosninganna. At-j
kvæðatölurnar tala sínu niáli.
Attlee hefur lagt fram lausn- j
arbeiðni stjórnar sinnar og
Churchill hefur verið falið að
mynda stjórn. Hann liefur nii
hlotið hlutskipti Attlees — að
stjórna Bretlandi og ráða yfir!
örlitlum meirihluta á þingi. I
tilraunum sínum gafst Attlee \
upp vegna þess hve meirihluti
hans var naumur. Hvað eftir
annað varð að smala saman öll-
um þingmönnum ef knýja átti
einhverju máli í gegn. Þjáðirl
af veikindum, skreiddust þeir
til atkvæðagreLðslunnar. Og svo!
Verkamannaflokkurinn hefur
nú fárið með völd í Bretlandi í
rúm sex ár. Hinn mikli kosninga-
sigur Verkamannaflokksins 1945
kom mörgum á óvart, þar sem
Churchill hafði þá með afburða
forustu leitt þjóðina í gegnum
hörmungar og erfiðleika stríðs-
áranna, og það virtist því næsta
kynlegt, að þjóðin skyldi hafna
forustu hans strax er óveðrinu
Ijetti.
Verkamannaflokkurinn hefur í
meginatriðum fylgt sömu stefnu
pg íhaldsflokkurinn í utanríkis-
málum, og hefur verkamanna-
flokksstjórnin mjög dyggilega
unnið að því að efla samtök lýð-
ræðisþjóðanna gegn yfirgangi
kommúnista. Hins vegar hefur
flokkana mjög greint á um inn-
anlandsmál, og einkum hafa orð-
ið mikil átök um þjóðnýtingar-
stefnu Verkamannaflokksins.
Breskir jafnaðarmenn hafa síð-
ustu árin þannig haft aðstöðu til
þess að reyna ágæti stefnu sinnar
í framkvæmd og sanna þjóðinni
kosti hennar. Hafa þeir líka reynt
að hrinda henni í framkvæmd á
mörgum sviðum. Hefur þessum
tilraunum jafnaðarmanna í Bret
arskiptin hafa á bresk stjórnmál
og þróun alheimsmála, en telja
má þó líklegt, að stjórn Churc-
hills styðji mjög ákveðið sam-
starf hinna vestrænu lýðræðis-
þjóða og stuðli að enn nánari
samskiptum Evrópuþjóðanna,'
þar sem Churchill hefur verið
mjög ákveðinn talsmaður náins
samstarfs þessara þjóða.
Þessar kosningar leiða það
í ljós, að lýðræðishugsjónin á
sjer dýpri rætur í Bretlandi
en flestum eða öllum öðrum
löndum. Af 625 þingsætum
hlutu kommúnistar ekki eitt
einasta sæti, og þeir tíu fram-
bjóðcndur, sem flokkurinn
hafði nú í kjöri, fengu svo
háðulega útreið, að þeir misstu
allir tryggingafje sitt, þar eð
þeir fengu hvergi einn áttunda
hluta atkvæða í kjördæmum
þeim, er þeir búðu sig fram í.
í kosningunum í haust höfðu
kommúnistar 100 menn í
kjöri, og stórminnkaði kjör-
fylgi kommúnista nú frá þeim
kosningum.
íslendingar hafa átt mörg góð
skipti við hina fráfarandi ríkis-
stjórn í Bretlandi og þeir treysta
því, að hin nýja breska ríkis
fyrsta ráðherraembættið — Versl-
unai-málaráðherra — var honum
falið 1908. Frá þeim tíma til
1929 liðu fáar stundir án þess að
hann hefði með höndum mikils-
vert starf stjómmálalegs eðlis.
Mikilsverðasta starfið sem hann
hefur gegnt tókst hann á hendur
1940 og 5 árum síðar var hann
leiðtogi bresku þjóðarinnar er hún
ásamt bandamönnum sínum fagn-
aði sigri yfir óvini sínum.
ÖLDUBRJÓTUB
ÍHALDSFLOKKSINS
Um nokkurra ára skeið reri
Churchill einn á báti á hinum
stjórnmálalega sjó. Stafaði það af
ósamkomulagi við leiðtoga Ihalds-
manna vegna Indlandsmála og til-
komu ríki Hitlers í Þýskalandi. j
En í dag er hann máttarstólpi
Ihaldsflokksins og sá kletturinm
sem flestir brotsjóirhir brotná á, J
og honum er að fullu kunnugt um
i stöðu sína á stjórnmálasviðinu. 1
„Gamli hermaðurinn“ býr enn-
þá yfir óþrjótandi lífsafli og er
jafn ungur í anda og skóladreng-
ur. Hann kann þá list fremur
öðrum að láta kertið loga á báð-
um cndum.
, Hinn ótæmandi hugmyndasjóð-
ur hans og hæfileikinn til að fram-
kvæma er ósnortinn af árunum
76, en það vita þeir best sem með
honum vinna.
a
VIÐURKENNDUR 1
HÆFILEIKAMAÐUR r
Andstæðingar á stjórnmálasvið-
inu gera enga tilraun til að dylja
hæfileika hans. Oft heyrast þú
undrunarraddir yfir því að maður
gæddur skapgerð sem Churchill
skuli vera forystumaður Ihalds-
manna. En engan þarf að undra
þó leiðtogl á borð við hann fari
sínar eigin götur og láti ekki gaml-
Framh. ó bls. 12
Velvakandi skrifar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Churchill forsætisráðherra
tröppum ráðherrabústaðarins
í Downingstreet 10.
landi verið veitt athygli víða er- stjórn muni sýna hagsmunamál-
lendis, enda hafa jafnaðarmenn' um íslensku þjóðarinnar góðan
' skilning. Vonum vjer einnig, að
bæði hjer á landi og annars stað-
ar óspart bent á Bretland til
sönnunar yfirburða jafnaðar-
stefnunnar.
Kosningaúrslitin nú sýna
. það, að almenningur í Bret-
landi hefur aðra skoðun á sós-
íalismanum. Breska þjóðin
hefur nú gefið ótvíræða yfir-
lýsingu um það, að hún hafi
ekki trú á sósíalismanum til
að leysa vandamál sín. Eru
þessar kosningar því mikið
áfall fyrir sósíalista hvarvetna.
Er það einna eftirtektarverð-
ast, að talið er víst, að f jöldi
verkamanna í iðnaðarborgum
landsins og hinum þjóðnýttu
iðngreinum hafi snúið baki
við Verkamannaflokknum.
Það mun yfirleitt hafa verið
skoðun manna í Bretlandi, að
íhaldsflokkurinn fengi nú meiri
hluta, þótt hann hafi að vísu
reynst minni en ýmsir spáðu.
Verkamannaflokkurinn fjekk
mjög nauman meiri hluta í al-
mennu þingkosningunum í haust,
og vildi heldur tefla á tvær hætt-
ur nú í nýjum kosningum heldur
en stjórna áfram með jafn tæpu
þingfylgi, ekki síst eftir að ýmsir
af þingmönnum flokksins og ráð-
herrum snjerust gegn stefnu
stjórnarinnar í hervarnamálum.
Það mun fyrst og fremst hafa
verið óánægjan með stefnu
Verkamannaflokksstjórnarinnar í
innanlandsmálum, sem olli fylg-
istapi flokksins í kosningunum í
haust. í þessum kosningum voru
utanríkismálin aftur á móti meira
höfð á oddinum en venjulegt er í
Bretlandi, en svo sem kunnugt
er hefur breska stjórnin átt við hinum siðspillandi boðskap sín-
mikla erfiðleika að stríða á því1 um til íslenskrar æsku, en því
sviði að undanförnu. miður er nokkur ástæða til að
Hinn aldni þingskörungur og álíta, að þessi nýja siðgæðisbar-
þjóðhetja Winston Churchill mun átta þeirra sje eitthvað í ætt við
bú aftur taka við forustu bresku1 friðartal þeirra._________
hinni nýju ríkisstjórn takist að
leiða til farsælla lykta þau erf-
iðu vandamál, sem breska þjóð-
in á nú við að stríða.
Siðgæðið og
kommúnisiar
ÞAÐ hefur vakið nokkra undrun,
að íslenskir kommúnistar hafa
nú gerst sjerstaklega hávaða-
samir talsmenn aukins siðgæðis
í landinu og virðast jafnvel telja
sjer til tekna ályktanir ýmissa
menningarsamtaka í þeim mál-
um.
Því ber vissulega að fagna, að
sem sterkust samtök sjeu mynd-
uð til eflingar siðgæði og kristi-
legum lífsvenjum með þjóð vorri,
því að siðferðisþrek þjóðarinnar
er helsti hyrningarsteinn sjálf-
stæðis hennar.
Hitt hlýtur að vekja furðu,
þegar þeir menn þykjast sjer-
staklega vel fallr.ir til forustu
í siðgæðismálum þjóðarinnar,
sem reynt hafa að uppræta
allar kristnar siðgæðishug-
myndir úr hugum íslenskra
æskumanna. Samkvæmt hinni
kommúnistisku trúarjátningu
eru slíkar dyggðir, svo sem
skírlífi, hjúskaþartryggð og
þjóðrækni úreltar borgaraleg-
ar kennisetningar, sem ekki
geta samrýmst sönnu komm-
únistisku hugarfari.
Því ber að sjálfsögðu að fagna,
ef kommúnistar hafa fallið frá
Úrslitin sína að fylgi Verka-
mannaflokksins hefur minnk-
að. Sama er að segja um fylgi
Frjálslyndra, neina hvað það
hefur minnkað miklu meira.
Kommúnistar liafa þurrkast út,
j en íhaldsflokkurinn á auknu
fylgi að fagna. Hans verður
hlutskiptið að stjóma. 1 6 ár
hefur flokkurinn verið í stjórn-
arandstöðu. Stefnan hefur ver-
ið ákveðin og forustan mætt
mest á einum manni, Winston
Churchill. Enn mun það falla
í hans hlut að marka stefnuna
og allra augu beinast nú til
þessa 76 ára eljumanns, sem
falin hefir veri-5 myndun ríkis-
stjórnar.
„WINNI“ ER HANN
KALLAÐUR
Þessar kosningar eru þriðja til-
raun á sex árum, sem Winston
Churchill, leiðtogi Ihaldsflokksins
og stjómarandstöðunnar á þingi,
gerir til að komast til valda.
Tvisvar á þessum sex árum hafa
breskir kjósendur snuið við hon-
um baki sem leiðtoga þeirra á
krókóttum vegi friðarins. Þrátt
fyrir það fær ekkert haggað
þeirri virðingu sem þjóðin ber fyr-
ir honum og sess hans í sögu Eng-
lands sem stjórnmálamaður og
leiðtogi á styrjaldartímum mun
um aldaraðir standa ógreyptur af
tímans tönn.
„Winne“, eins og hann er kall-
aður meðal vina, er 76 ára að
aldri. Hann hefur gaman af að
tala um Ewart Gladstone, sem
var forsætisráðherra 84 ára að
aldri, en það er einsdæmi í sögu
Englands. Þá telur hann á fingi-
um sjer, hvað þetta met muni
lengi standa. Einustu merkin se.n
76 ár hafa sett á þennan mikla
þjóðarleiðtoga eru lítilsháttar
deyfð sjónar og heyrnar.
ÞEKKIR SÍN STÖRF
Churchill hefur oftar verið ráð-
herra en nokkur annar stjórn-
málamaður breskur. Hann komst
Ifyrst á þing aldamótaárið og
Breyttir siðir
DAGLEGA LIFIГ fjekk brjef
þetta frá V. G.: „I Morgun-
blaðinu nýlega hefir Velvakandi
vakið máls á eftirtektarverðri
breytingu á kveðjusiðum þjóðar
vorrar, og að öllu leyti til lakari
siða nema fækkun kossanna.
Eigi einungis þegar guðað var
á glugga sögðu menn „hjer sje
guð“, heldur var það líka sagt al-
mennt, þegar menn komu í bað-
stofu eða þar, sem fólk var inni.
Þá var og algengt í mínu minni,
að menn sögðu „guð laun“, þegar
þeim var borinn matur. Var þeim
þá svarað: „Guð blessi þig“ eða
„blessi þig drottinn“. (Þannig
svaraði faðir minn jafnan).
Við máltíðir
KENNT var mjer sem öðrum að
segja eða hugsa við upphaf
máltíðar: „Guð blessi mig og
mína fæðu“ og að lokinni máltíð:
„Guði jeg lof.“
Signing og bæn var svo sjálf-
sögð kvöld og morgna og eins
þegar höfð voru skyrtuskipti.
Hungur og klæðleysi hallær-
anna höfðu kennt þjóðinni að
meta og þakka fæði og klæði og
aðrar náðargjafir guðs. Þess í
stað virðist nú velgengni og óhóf
síðustu ára hafa kennt sumu fólki
að fussa og fúlsa við matvælum
og telja það óæti, sem ekki er
eins og alveg nýtt eða nokkru lak
ara en annað. — Það hefir ekki
þurft að treina líf sitt með göml-
um beinum og skinnsneplum eins
og forfeður þess.
Gert krossmark
fyrir dyr
ENN var einn meðal annarra sá
góði siður, að þá er menn lok-
uðu bæ sínum, gerðu þeir kross-
mark með hægri hendi og mæltu
um leið: „Guð geymi hús og
menn“. — Og sama sagðist gömul
merkiskona, sem jeg þekkti, ætíð
hafa gert og sagt, þá er hún faldi
eld í hlóðum,
Nú er ávarpið á dönsku
ISTAÐ þessara og annarra gam-
alla og góðra siða og einfaldr-
ar íslensku er nú farið að særa
íslenskt eyra og spilla tungu
vorri með margs konar aurslett-
um útlendum. Til dæmis tek jeg
hjer einungis ávörpin dönsku:
„Hvernig hefurðu það?“ og
„hafðu það gott“, í staðinn fyrir
„hvernig líður þjer?“ og „iíði
þjer vel“,
Lagfæringar er þörf.
MALFRÆÐINGAR vorir og
málvöndunarmenn ættu að
vakna af andvaraleysi sínu, Játa
ekki alla slíka visku sína lenda f
ófrjóu málfræðistagli í skólum
landsins, leiðindagjörnu og lítt
skiljanlegu miklum þorra æsku-
lýðsins. :
Látið heldur dagblöðin og út-
varpið leiðbeina sí og æ öllum
almenningi, ungum og öldruðum,
um það, hvað vel er sagt og hva<$
ekki má nota. Tel jeg, að það
mundi miklu áhrifaríkara en mál
fræðin til þess að fegra mál vort.
og firra það aurslettunum. En
dygði ekki slík leiðbeining, þá
mætti grípa til hæðni og fyrir-
litningar við þá, er málfarsspjöll-
in fóstra eftir sem áður.“
Jeg þakka V. G. ágætt brjeL
Mjólkurbúð í
Bústaðavegshverfinu
FYRIR skömmu benti húsmóðir
á það hjer í þáttunum, hve
bagalegt væri, að fisk- og mjólk-
urbúð vantaði alveg í Bústaða-
vegshverfinu. Verður að sækja
mjólkina um langan veg, en hús-
mæðurnar eiga ekki heiman-
gengt.
Nú get jeg glatt húsmæður
hverfisins með því, að ráðin verð
ur bót á þessu fyrr en varir. Mað
’ur hefir tjáð mjer, að hann ynni
nú að því að koma upp fisk- og
mjólkurbúð í Bústaðavegshverf-
inu. Hann býst við, að því verði
lokið fyrir hátíðir.
Þykir gamla orðabókin
ófullnægjandi
SKÓLAPILTUR hefir sent mjer
þessar línur, og segir, að þær
sjeu skrifaðar í rjettlátri gremju:
„Kæri Velvákandi. Jeg vil biðja
þig að fræða mig um, hvort ekki
sje að vænta nýrrar ensk-ísl.
orðabókar, þar sem orðabók
Geirs Zoega er að margra dómi
mjög úrelt og illt að lesa eftir
henni?
Jeg hefi hlerað, að nú sje
„enskumáður" einmitt að semja
þessa nýju orðabók, og það er
beðið eftir henni með eftirvænt-
ingu. Hvenær kemur hin nýja
bók á markaðinn?“
í
Ný bók í smíðum.
ETTA mun hárrjett hjá skóla-
piltinum, að miklir ensku-
menn hafa orðabók í smíðum, en
samning orðabókar er ekkert
áhlaupaverk, enda er hætt við að
hennar sje ekki að vænta í bráð.
Orðabók Geirs kom fyrst út
fyrir aidamót, svo að engin furða
er. þó að hún sje orðin nokkuð
á eítir, þó að stórkostlegar endur-
bætur hafi að vísu verið gerðar á
henni, Nú mun hún enn eiga að
koma út bráðlega og þá Ijós-
prentuð.. ___^