Morgunblaðið - 08.02.1952, Blaðsíða 5

Föstudagur 8. febrúar 1952
MORGZJNBLAÐIÐ
5 1
Ánægjulegast að vinna að mannuðarniáluni
t>AD er ekkert sérlega gaman að
yera orðin svona gömul. Það get-
íð þér líklega ímyndað yður. Nei,
mér finnst ég hafi ekkert að segja
til þess að birtast opinberlega þó
ég eigi afmæli. Afmælisdagar eru
eins og aðrir dagar.
Þannig komst frú Guðrún
Jónasson m. a. að orði þegar Mbl.
heimsótti hana í gær að heimili
hennar á Amtmannsstíg 5. En
þessi merka kona, sem haft hefur
víðtæk afskipti af fjöimörgum
félags- og mannúðarmálum á 75
ára afmæli í dag.
ÁNÆGJTJLEGAST AÐ VINNA
AÐ MANNÚÐARMÁLUM
— Hvað fínnst yður hafa verið
ánægjulegast í lífsstarfi yðar þeg
ar þér lítið til baka yfir farinn
veg?
— Ég hefi alltaf haft mikinn
áhuga fyrir að'vínna að öllu, sem
lýtur að mannúðarmálum. Sá á-
hugi vaknaði þegar ég var ungl-
ingur vestur í Kanada.
— Hvenær fluttust þér þangað?
— Þegar ég var 11 ára fór ég
þangað með foreldrum mínum.
'Við settumst að í Þingvallabyggð
inni.
— Hvernig vegnaði ykkur þar?
— Þar var ekki um annað að
ræða en þrotlausa vinnu. Allir
xuðu að leggja fram ýtrustu krafta
sína. En íólkið eygði möguleika
til þess að komazt úr fátæktinni
«g þessvegna var til nokkurs að
virtna. Svo braust það áfram með
harðfylgi og dugnaði, treysti á
síálft sig og komst yfir erfiðleik-
ana.
— ttV6 lenei voruð bé~ vestra"
— Ég var þar í 18 ár. Úr Þíng-
vallabyggðinni flutti ég til Winni
peg og kom baðan hingað heim
á’úð 1905. Ætlnði raunar vestur
aftur en úr því varð aldrei. En
ég á góðar endurminningar það-
an og leist vel á mig þar.
SLYSAVARNIRNAR OG
SAMEININGARAFL ÞEIRRA
— Hvað viljið þér segja um
starf Kvennadeildar Slysavarna-
félagsins, sem þér eruð formaður
í?
— Fyrst og fremst það, að mér
þykir vær.t um þann g<Í5a félags-
skap. Kvennadeildin verður 23ja
ára í vor. Ég man, að þegar undir
búningsfundur hennar var hald-
inn í gamla Varðarhúsinu þá var
ég þess mjög hvetjandi að konur
stofnuðu slíka sérstaka deild.
Taldi líklegra að störf þeirra fyrir
slysavarnirnar bæru meiri áranp-
ur ef þær hefðu sérstök „samtök
en ef þær væru í almennúm fé-
lögum.
Raunin hefur líka orðið sú, að
þessi kvennadeild hefur allt frá
upphafi haldið unni lifandi starf-
semi. Ég fer ekki að telja upn
verk hennar að þessu sinni. En
það er Vón mín og vissa, að þau
hafi orðið og muni verða til gagns
og blessunar.
— Hvaða verkefni liggja r.ú
framundan á sviði slysavarn-
anna?
— Þau eru fiölmörg. En fyrst
og fremst verður að halda við
áhuganum fyrir eflingu þeirra.
Það er mín skoðun að deildir
slysavarnafélagsins um land alit
búi yfir miklu sameiningaraíli og
þær geti að ýmsu levti verið fyr-
irmynd fyrir þjóðlífið í heild.
Þar vinna allir í friði og ein-
drægni. Við þurfum svo rrtikið á
því að halda að geta staðið sam-
an. Ef við gerðum það yfirleitt,
væri mörgum steini rutt úr vegi.
rORMAÐUR HVATAR
FRÁ UPPHAFI
— Þér. hafið einnig verið íor-
maður Sjálfstæðiskvennafélags-
ins Hvatar frá upphafi þess fé-
lags?
— Já, það erU i þessum mánuði
liðin 15 ár frá stofnun bess. Hvöt
héfur jafnan viljað Ijá góðum
málum lið og láta sig mefmingar-
og mannúðarmál skipta.
— Svo hafið þér átt sæti í bæj-
arstjórn Reykjavíkur?
— Jú, rétt er það. Síðan árið
1928 hefi ég lengstum getið fundi
i, þ'mnar, stundum sem varabæjar-
‘ iúlltrúi. Mér hefir fundizt starfið
Samld og greinar nm
frú Guðrúnu Jónasson
bæiorfnlhrúa 75 úra
þar ánægjulegt. Þegar ég hefi
viljað koma áhugamálúm mínum
þar á framfæri hafa þau ævinlega
átt vísan stuðning.
— Hvað er að frétta af Hall-
veigarstöðum. Eruð þér ckki for-
maður fjáröflunarnefndar þeirra
samtaka, sem að því máli vinna?
— Jú, ég vona að Hallveigar-
staðír rísi áður en langt um líður.
Allmikið fé er nú til til byggingar
innar og góð lóð fengin vjð Tjörn-
ina eins og kunnugt er. íslenzkar
konur hafa unnið að framkvæmd
margra mannúðarmála. Það er
fyrst þegar Hallveigarstaðir kom
ast upp, sem þær eignast sitt eigið
félagsheimili. En það er þó óvíst,
hvenær hægt verður að byrja að
byggja.
Guðrún Jónasson.
SAMSTARF VIH MARGAR
ÁGÆTAR KONUR
— Ég vil svo að lokum, ségir
Guðrún Jónasson, segja það, að
ég á margs að minnast frá sam-
starfinu við margar ágætar konur
í þeim samtökum, sem ég hefi
starfað í. Þær hafa verið úr öll-
um stéttum og stjórnmálaflokk-
um. Fyrir það vil ég færa þeim
innilegar þakkir um leið og ég
óska þeim og samtökum okkar
gæfu og gengis á ókomnum ár-
um. En umfram allt óska ég þjóð-
inni vaxandi samhugar og skiln-
ings á nauðsyn þess að standa
saman. Það er eitt af frumskil-
yrðum framfara og vaxandi menn
ingarlífs.
Þannig lauk þessu stutta sam-
tali við frú Guðrúnu Jónasson.
Hún hefur lítinn áhuga fyrir að
fjölvrða um líf sitt o« starf. En
undir niðri á hún fjölda áhuga-
mála, sem hún mun halda áfram
að berjast fvrir þótt árunum
fjölgi að baki henni.
Mbl. óskar þessari mcrku 1 or.u ,
allra heilla og þcss jafr.fi'cint, að
hún eigi eftir að sjá ssm f sct aí
áhugamálum sínum á sviði mann
úðar- og menningarmála komazt
í framkvæmd. Það ýrðu þau sig-
urlaun, sem hún sjálf kysi sér
helzt.
S. Bj.
★
FRÚ GUÐRÚN JÓNASSON er
fædd að Felli í Biskupstungum
8. febr. 1877 og á því 75 ára af-
mæli í dag. Foreldrar hennar
voru Pétur Einarsson bóndi að
Felli og kona hans, Halla Magnús
dóttir Jónssonar í Bráðræði.
Guðrún fluttist til Vesturheims
með foreldrum sínum 1888 og
dvaldizt þar til 1904. Þá kom hún
aftur til Islands og setti á stofn
verzlun i Reykjavík, með Gunn-
þórunni Halldórsdóttur leikkonu,
og hafa þær rekið þá verzlun síð-
an í nærfellt hálfa öld.
Snemma tók að bera á þeim
áhuga frú Guðrúnar á félags- og
mannúðarmálum, sem einkennt
hefur öll hennar störf á langri
ævi. Meðan hún dvaldizt vestan-
hafs hóf hún ásamt nokkrum
konum öðrum hjálparstarfsémi
fyrir fátæka Islendinga. Eftir að
hún kom heim hóf hún víðtæka
félagsmálastarfsemi. Hún átti
sæti í_ framkvæmdanefnd Stór-
stúku íslands í nokkur ár. í Slysa
varnafélagínu hefúr hún lagt
fram mikið starf og msrkileet, én
formaður kvennadei'dar félags-
ins hefur hún verið s'ðan 1930.
Bæjarfulltrúi í Reykjavík var
frú Guðrún kosin árið 1928 og
átti þar sæti scm aðalfulltnii tú
1946, en siðan sem varabæjarfull-
tfúi og kemur mjög oft til henn-
ar kosta að sitja bæjarstjórna‘r-
fúndi. í starfi sínu í bæjarstjórn
hefur hún haft'mörg og góð tæki
færi til að vinna að hueðarefnum
sínum: mannúðar- og liknarmál-
um. í fjölda ára hefur hún átt
sæti í fátækra- og framfærslu-
nefnd, heilbrigðisnefnd bæjar-
stjórnar og síðan 1934 í barna-
verndarnefnd. Þau tækifæri, sem j
frú Jónasson hefur þannig fengið
til þess að vinna góðum málum (
gagn, hefur hún notað vel. Það er
erfitt að koma tölu á þau mál, I
sem hún hefur komið fram til
góðs, en lengi mun minnzt þess
drjúga þáttar, sem hún átti í því
að koma upp barnaheimilum,
húsmæðraskóla, fæðingadeild og
fjölmörgu fleira.
Við samstarfsmenn hennar í
bæjarstjórn þökkum frú Guð-
rúnu Jónasson hið ágæta sam-
starf og munum jafnan meta góð-
vild hennar, sáttfýsi og einlægan
áhug.a fýrir bættu’m högum þeirra
sém bágast eiga í bjóðfélaginu.
Gunnar Thoroddsen.
★
75 ARA er í dag hin þjéðkunna
merkiskona frú Guðrún Jónas-
son.
Fædd er frú Jónasson að Felli
í Biskupstungum 8. febr. 1877.
Barn að aldri fluttist hún með for
eldrum sínum vestur um haf, og
dvaldizt þar í 17 ár, eða þar til
1905 en þá kom hún aftur heim til
íslands og settist að hér í Reykja
vík. Hefur hún svo búið hér tíð-
an. Hér hefur hún unnið sitt æfi-
starf, sem er kaupmennska, og
rekið myndarlega verzlun i sam-
félagi við frk. Gunnþórunn Hall-
dórsdóttur, bæði hér í Reykjavík
og í Hafnarfirði.
Þeir sem til þekkja, um þennan
atvinnurekstur hennar, vita að
þar fer saman du’gnaður og áreið
anlegheit í starfi og heiðarleiki í
öllum viðskiptum.
Þótt frú Jónasson hafi valið
sér verzlun að lífsstarfi, ser og
sínum til framfæris, þá er það
síður en svo að það hafi verið
hennar aðal æfistarf, heldur
miklu fremur sá þáttur sem hún
hefur átt í félagsmáium bæjar-
ins, mun þessa starfs hennar
verða minnst um ókomin ár, og
það að verðleikum'. ÖIl mannúð-
ar- og líknarmál hafa átt styrka
og öfluga stoð hjá frú Jónasson
og kvenfélög bæjarins ekki sízt
kvenréttindamálin, hafa hjá
henni átt öruggan málsvara og
notið dugnaðar hennar og kjarks
bæði í orðu mog athöfnum.
Fyrstu kynni mín af frú G.
Tónasson eru líka í sambandi við
kvenfélars'dðrf. Þá var hún ný-
komin til landsíns eftir veru sfna
í Vesturheimi. Hafði hún þegar
stofnað eða- átt ríkan þátt í stofn-
unkvenfélags innan Góðtempl-
ara'^glunrtar. Var það kvenstúk-
an Ársól, sem starfaði hér urti
nokkur ár með miklum blóma.
Erú Jóriasson hafði þá, auk starfs
ins í Ársól, tekið að sér gæzlu-
■ mannsstarf bárnastúkunnar
„Diönu“. — Sást þá fljótt hve
gáðúr foringi frú Jónassón var er
hún fljótléga gferði hina íitlu
barnastúku að fyrirmynd. Upp-
eldismál og v.elferðarmál barn-
anna hafa og alla tíð verið hertni
áhUga- og hjartansmál, enda hef
ur hún nú um fjöida mörg ár
verið í Barnaverndarnefnd
Reykjavíkur dg unnið þar mikið
ög óeigingjarnt r.tarf.
Þegar slysavarnardeild kvenna
var stofnuð hér í ReykjaVík fyr-
ir röskum 20 árum síðan, tók frú
G. Jónasson við forustu þar, og
hefir haldið henni síðan. Þar er
hún eins og alls staðar heil og
óskipt og lífið og sálin í þeim
félagsskap.
Eitt af þeim málum sem frú
Jónasson hefur mikinn áhuga á,
er að konur landsins eignist sltt
eigið félagsheimili.
Kunnugt mun flestum að konur
hafa um árabil alið með sér þær
vonir, að Hallveigarstaðir mættu
rísa af grunni. En svo á hið fyrir-
hugaða kvennaheimili að heita.
Á stríðsárunum lá þetta mál hiðri
áf vmsum ástáeðum, en 1945 var
málið vakið upp á ný, með endur-
nýjuðum kröítum. Tók þá frú
Jónasson að sér forustuna um f jár
söfnun fyrir bygginguna. Hefur
hún þar unnið alveg- ómetanlegt
starf og fjársöfnunin geng-
ið . vel, þótt ýmsir örðugleik-
ar og óheppni hafi verið þess vald
andi að bygging er enn ekki haf-
in. —
Frú Guðrún Jónasson hefur
alltaf haft mikinn áhuga á stjórn
málum, o" urmið mikið starf á
því sviði. Árið 1928 var hún kosin
í bæjarstjórn Réykjavíkur fvrir
Siálfstæðisfiokkinn og heíur ver-
ið þar síðan, nú hin síðustu ár
sem varafulltrúi þar eð hún hefur
heldur viljað draga sig í hlé fyrir
hinum yngri. I bæjarstjórn hefur
húft unnið mikið og komið fram
ýmsum þörfum umbótum, en um
það mun verða skrifað ýtarlegar
hér í blaðinu af öðrum.
Að síðustu vil ég nefna hér, það
félag, sem ég hefi starfáð með
frú Jónasson í um hálfan annan-
tug ára, en það er sjálfstæðis-
kvennafélagið „Hvöt“. Félagið
var stofnað 16. febr. 1937, var
hún þá þegar kosin formaður
þess og hefur hún verið það óslit-
ið síðan. Þar héfi ég bezt kynnst
hennar ágætu hæfileikum, ósér-
plægni hennar og áhuga fyrir
þeim málefnum, sem hún telur
mega verða til gagns fyrir land
og lýð. Þar eins og annarsstaðar
hefur hún komið fram með sinni
1 alkunnu prúðmennsku og hóg-
| værð og allstaðar viljað bæta og
bera sáttarorð á milli.
í fáum orðum sagt, hefur
öll kvnning mín af frú Jónasson
og öll framkoma hennar bæði
eagnvart einstaklingum og í fé-
lagsstörfum, verið á þá leið, að
é<r se>ri óhikað að þrátt fyrir það,
að hún hefur nú 75 ár að baki,
eigi hún þann andlega auð og
þá sálargöfgi, að hún verður
aldrei gömul þótt árunum fjölgi,
því „fögur sál er ávallt ung und-
ir : ilfurhærum“.
Hafðu þakkir fyrir öll hín störf
fyrir góð málefni. — Lifðu h'eil.
Kristín L. Sigurðardóttir.
★
TALAN „75“ er ein af mínum
uppáhaldstölum, en tildrögin til
þess eiga sér sögu, sem ekki á við
að rekja hér.
En að tala þesSi er mér sérlega
hugnæm í dag er af því, að það
er afmælisdagur vinkonu mirtnar
frú Guðrúnar Jónasson. Hún
verður nú 75 ára.
Eins og aldarhátturinn er nú
munu árin sízt þykja auka á kosti
kvenna, en það eru nú einu sinni
lögmál lífsins, að meira gött er
hægt að láta af sér leiða á 75 ár-<
um en á 25!
Það er á alþjóðarvitorði, að frú
Guðrún Jónasson hefur með sér-
stakri alúð og ósérplægni unnið
að mörgum þjóðþrifamálum, en
að sinni vil ég aðeins nefna eitt
sem út af fyrir sig er svo umsvifa-
mikið, að það nægir til að gjöra
nafn hennar virt og elskað um
aldur og æfi. Það er óþreytandi
starfi hennar að slysavarnarmál-
um íslands.
fslenzkar konur hafa tekið svo
mikinn og virkan þátt í fram-
kvæmdum slysavarna lands okk-
ar, að óþarfi er að tala um sér-
stakar kvennadeildir, bar kemur
ekki til greina ncma fórnfýsi og
dugnaður, sem konur að sjálf-
sögðu eiga til að bera í eins ríkum
mæli og karlmenn, nema fremur
sé.
En hvort sem karl eða kona á
í hlut, þá þarf sérstaka hæfileika
til þess að vera leiðtogi og þáð er
fáum gefið; en einmitt þeim eigin
leikum er frú Guðrún Jónasson.
gædd.
Það eru ef til vill ekki allir, sem
gjöra sér’grein fyrir 'hve mikla
festu, þolinmæði og ekki sízt
sannfæringu um góðan málstað
þarf til þess að bera merki sam-
starfs eins hátt og frú Guðrún
Jónasson gjörir og hef.ur gjört
Um fjolda mörg ár. Það er því
ekki að ófyrirsynju að margir,
bæði konur og karlar, minnast
hertnar í dag með aðdáun og
þakklátum huga.
Ég er ein af þeim og vildi
gjarnan hnýta henni veglegri
krans, en raUn verður á. Þvi mið-
ur á ég ekki mikið af málskrúðs-
blómum í fórum mínum, enda.
veit ég að frú Guðrún Jónasson-
kann manna bezt, að meta
hispurslaus virðingar- og vin-
áttuorð, 6em runnin eru undan
hjartarótum.
Thcra Frlðriksson.
★
ÉG KYNNTIST frú Guðrúnu
Jónasson fyrst í New York árið
1918. Á þfeiin árum var fámenn-
ui hópur ísler.dinga í N. Y., aðal-
lega námsfólk og kaupsýslu-
menn, sem dvöldu þar lengur
eða skemur. Ein i þeim hópi
var frú Guðrún Jónasson. Ég
man bezt eftir frú Guðrúnu i
hópi okkar, sem þá vorum unga
fólkið. Þar varð hún fcrátt vin-
sæl, enda kona skemmtileg, full
af áhuga, hjálpsöm og hollráð og
eins og síðar reyndist, óvenju
trygglynd.
Löngu síðar átti ég því láni
að fagna að starfa með frú Guð-
rúnu. Það var á árunum 1934 til
1942 í Barnaverndarnefnd Rvík-
ur, en þar hefur frú Guðrún átt
sæti í stjórn frá byrjun. Þar
kynntist ég bezt persónulega marg
þættum félagsstörfum hennar.
Komu í hlut nefndaiinnar margs
konar afskipti af börnum og
vandamönnum þeirra. En þá var
starf þetta mjög erfiðleikum
bun.dið, þar sem engin barna-
heimili voru til. Frú Guðrún
rækti þetta starf aldrei sém
skrifstofustarf. Hún kynnti sér
með eigin sjón þau vandamár,
sem henni var trúað fyrir, því
hún var ólöt á að heimsækja
fólk, lcynnast því og skilja kring
umstseiður þess. Þess vegna átti
hún oft raunhæfustu og beztu
tillögurnar iil úrbótaa, þegar
málin voru rædd á fundum
nefndarinnar. Þannig minnist ég
frú Guðrúnar í dag, sem vernd-
ara smælingjanna í þjóðfélag—
inu, raungóðs vinar og einhvers
merkilegasta persónuleika, sem
ég hefi kynnst í Hfinu.
Hugheilar hamingjuóskir færi
ég þér, frú Guðrún, með ósk um
að mega sjá þig sem lengst ganga
starfsglaða um stræti borgar-
innar.
Guðný Jónsdóttir,
hjúkrunarkona.
★
Á 75 ÁRA afmælisdegi frú Guð-
rúnar Jónasson, vil ég biðja Mbl.
fyrir eftirfarandi línur:
Það, sem rrtér er sagt um af-
mælisbarnið er áðeins það, sem
snýr að Slysavarnafélagi íslands.
Skömmu eftir stofnun félagsins
fóru konur hér í Reykjavrk atf
ræða það sín á mili, á-hvern hátt
þær gætu bezt orðið að liði í þess-
um nýju félsgssamtökum.
Þeim kom saman um það, að
heppilegast veeri að konur stofn-
uðu féiagssamtök kvenna, sem
væri tileinkuð Slysavarnafélag-
inu og markmiðið væri aðallega
að safna fé til starfseminnar.
Kvennadeild Slysavarnafélags
Islands í Reykjavík var stofnuð.
Fyrir formannsvali varð frú Guð-
rún Jónasson. Hefur hún verið
einróma kosin formaður alla tíð
síðan. Nú fyrir 4 dögum, var frú.
Framh. á bls. 8