Morgunblaðið - 04.06.1952, Qupperneq 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 4. júní 1052.
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar ög afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði, innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
/ fyrsta sinn
ÞETTA er í fyrsta sinn sem kosninga kynni að geta fleytt
gengið er til almennra kosninga honum upp í forsetastólinn.
um forseta íslands. Fram á vor
Var
ar a
Þá er komið að kjarna máls-
ins. Sigurvonir þessa fram-
bjóðanda byggðust eingöngu
á því, að honum gæti tekizt
með áframhaldandi skefjalaus
um áróðri að sundra röðum
Sjálfstæðis- og Framsóknar-
manna að verulegu leyti í
þessum kosningum. Máttur
hans og megin til að valda
sundurþykkju innan lýðræðis-
flokkanna, átti að gera þennan
mann að því emingartákni,
sem þjóðin þarfnast og þjóð-
inni er ætlað að fá í forseta-
kosningum.
Með allri virðingu fyrir þessum
frambjóðanda, hæfileikum hans í
gerðu menn sér vonir um, að
komizt yrði hjá almennum kosn-
ingum að þessu sinni, alveg eins
og meðan Sveins Björnssonar
nout við. Sveinn héitinn Björns-
son var svo alviðurkenndur
manna- og flokkasættir, að ekki
kom til neinna kosninga meðan
þessi fyrsti forseti íslands gaf
kost á sér til þessa embættis.
Margir landsmanna hefðu ósk-
að eftir, að sú þjóðareining, er
var um Svein Björnsson myndi
geta haldizt að honum látnum,
því að mörgu leyti er ófýsilegt
að efna til kosningabaráttu um
frambjóðendur til forsetaembætt-
is um þann mann, sem fyrst og gmáu og stðrU) hljóta ailir menn
fremst á að vera einingartakn gg og viðurkenna, að mcð
þjóðarinnar, á sama hatt og þessari aðferð sinni, þessum kosn
Sveinn Björnsson vai og stjorn- ir)gaun(jirbúningi við forsetakjör
arskrá okkar unga lýðveldis gei ír þefur einrnitt hann orðið til að
rað fyrir. sanna, að hann persónulega hlíf-
Menn gátu búizt við, að ýmiss ist ekki við, að efna til sundr-
konar mistök gætu átt sér sta<ft ungar, ef hann með því getur
við þetta fyrsta forsetakjör, þar ger£ sér einhverjar vonir um að
sem engin reynsla er í þessum hljóta af því ávinning og metorð
efnum með þjóð vorri, ýmis kon- fyrir sjálfan sig.
ar misskilningur gerði vart við
sig í aðdraganda og undirbún-
ingi þessarar kosningar.
Engin ástæða er til þess að
rekja hér aðdrangandann að
framboðum forsetaefnanna
þriggja, sem í kjöri eru að
þessu sinni. í öllum þeim
Einmitt þessi mistök hans,
þetta víxlspor sýnir og sann-
ar, að honum er ekki treyst-
andi til að rækja það embætti
sem hann keppir að og ætlast
til að honum sé trúað fyrir.
Margt bendir til þess, að þess-
. , . _, . um virðulega manni leiki mikill
undirbumngi og aðdraganda h á að verða forseti ísland
er Það e.tt markverðast, sem ega Manni
skiptir mestu mali, að einn ' 6&
frambjóðer.danna þriggja kom
í veg fyrir að samkomulag
gæti tekizt milli lýðræðis-
flokkanna þriggja um fram-
boð við forsetakjör.
Að vísu var Ásgeir Ásgeirsson
að halda, eftir því sem á undan
er gengið. að hann geti naumast
hugsað sér að liía lífinu án þess
að komast í þessa stöðu.
í þetta fyrsta sinn, sem hann
gerir tilraun til að öðlast það
hnoss fj'rir sjálfan sig hefur hann
frá öndverðu tilleiðanlegur til að greiniiega sýnt að hann misskilur
taka þátt í samkomulagi lýðræð- gersarnlega hlutverk það, sem for
isflokkanna við forsetakjörið. En seta ísiands er ætiað Að vera
þegar til átti að taka kom það mannasættir 0g einingarafl okk-
í Ijós, að hann var alls ófaanlegur ar sundruðu smóþjóðar.
ti! nokkurs samkomulags, nema
með því eina ófrávíkjanlega skil-
yrði, að sjálfur hann yrði sam-
eiginlegt forsetaefni flokkanna.
Þessi einstrengingslega fram-
koma frambjóðandans kom skýr-
ast í ljós þegar það vitnaðist, að
kunningjar hans höfðu dreift
— 0g @nn e!nn!
ÞÆR fréttir hafa nýlega borizt
handan yfir járntjaldið að einn
rr eðmælendalistum fyrir hann út sauðtryggur kommúnistaþjónn
um allt Iand, áður en hinir lýð- hafi dottið út af línunni og stór-
ræðisflokkarnir tveir höfðu gert
nokkrar endanlegar ákvarðanir
um afstöðu sína til forsetakjörs-
ins.
Með öðrum orðum, Ásgeir Ás-
geirsson og nánustu fylgismenn
hans höfðu ákveðið að hann
skyldi vera í kjöri hvað sem
öðru liði, hverjir sem annars
yrðu frambjóðendurnir.
Þessi snemmborni áróður fyrir
kosningu þessa frambjóðanda
átti vitaskuld að bera vott um
fyrirhyggju og dugnað þeirra
ir.anna, sem af einhverjum ástæð-
um hafa sérstakan hug á, að þessi
roaður umfram aðra verði for-
seti lýðveldisins.
Áróðurinn var svo snemma á
slasað mannorð sitt og pólitíska
framtíð í fallinu. Svo er mál með
vexti að Anna nckkur Pauker,
ute.nrikisráðherra Rúmeníu frá
1947 og varaforsætisráðherra
sama lands frá 1949, hefur gerzt
sek um hlutdeild í samsæri við
hina blessunarlegu þjóðnýtingu
ríkisins, og þar að auki hafi hún
einnig sést sitja að tali við Luca,
ráðherra í sömu stjórn, sem vikið
var frá fyrir líkar sakir hér á
dögunum.
En sagan er ekki þar með 811.
Anna hefur nefnilega viðurkennt
villu sína og lofað bót og betrun
og má halda embætti til bráða-
birgða!
Þetta litla atvik í fjarlægu landi
ferðinni, að ýmsir menn víðs , . , , ,
vegar um land léðu honum eyra, symr enn og sannar frekar hvert
á meðan ekkert var um það vit
að hvaða afstöðu hinir lýðræðis-
fltíkkarnir tveir tækju til máls-
irts.
'Um það leytí sem framboðs-
frestur var útrunninn, gat yfir-
borðsathugun á fylgi þessa fram-
bióðanda leitt til þess, að éih-
öryggið og stjórnfestan er undir
kommúniskum ofbeidis- og öfga-
stjórnum sem ríkja nú í Balkan-
löndunum í skjóli rússnesks her-
máttar. Það er enn ein viðvörun
frjálsum mönnum í frjálsum lönd-
um — rautt ljós, sem boðar hvað
verður ef varúðar og árvekni er
dregnir fylgismenn hans gerðu ekki gætt gagnvart hrnum komm-
sér vonir um, að viðbragðsflýtir únisku ofbeldisseggjum allra
þeirra við undirbúning þessara landa.
Bústaðahverfisbúi hefur
skrifað Morgunblaðinu eft-
irfarandi bréf:
Herra ritstjóri.
ÉG ER í nokkrum vandræðum út
af forsetakjörinu. Um þær mund-
ir, sem framboðin voru ákveðin,
og áður en málrð lá ljóst fyrir,
kom til mín maður með meðmæl-
andalista fyrir Ásgeír Ásgeirsson.
Sagðist vera með kveðjur frá
borgarstjóranum og bað mig um
að skrifa undir, enda mundu Sjálf
stæðismenn almennt, þar á meðai
nokkrir tilgreindir forystumenn,
styðja Ásgeir í kosningunum.
Ég athu<?aði málið ekki frekar
og skrifaði undir samkvæmt
beiðni mannsins.
Siðan hefur komið á daginn, að
mér var mjög viPandi savt, f>-á
málinu. Það er að vísu rétt, að
borgarstjórinn styður tengdaföð-
urinn Ásgek'. Skal ég ekkert um
það spvía frekar. En greini'egt er.
að Sjálfstæðismenn almennt,
flokkurinn og forystumennirnir,
styðja séra Bjarna Jónsson.
Þesrar ég fór að athuga málið
fannst mér þetta sjálfsagt. Séra
Bjarni hefur ætíð verið eindreg-
; inn Sjálfstæðismaður og bó ekki
! blandað sér inn í pólitík með
þeim hætti, að það dragi úr hæfi-
leika hans til að vera sameioing-
artákn þjóðarinnar. Hann hefur
mikla reynslu i að umganpast
, menn, innlenda sem útlenda, háa
• sem lága, fátæka sem ríka. Fáir
hafa þannig meiri lífsreynslu sem
kemur að gagni fyrír íorseta Is-
Iands en einmitt hann. Fáir hafa
I líka með lífi sínu sýnt betur en
! hann. að þeir eigi skiíið virðingu
: og tiltrú fólksins.
Af öllum þessum ástæðum og
fleirum hika ég ekki við að telja
hann langbezta frambjóðandann,
sem nú er völ á. Með því vil ég
ekkert ljótt segja um hina fram-
bióðendurna, en ég verð að segja
eins og er, að ég sé eftir að hafa
skrifað undir meðmælaskjalið
með Ásgeiri.
Eo er ég bundinn með undir-
skrift minni til eð kjósa Áseeir?
Það. að Sjálfstæðismenn almennt
styðii hann hefur ekki reynzt
rétt. ÖU samt.ök beirra hafa þvert
á móti lýst. vfir stuðningi við ann-
an frambjóðanda, sem ég sjálfur
tel vera míklu betri.
Aðalstuðninesmenn Ásgeirs
sýnast ekki heMur teka kosninga-
loforðin hátíð’ega. Þannig sá ég í
blaði Áseeirsmanna, „Forseta-
kiöri“, leiðhnininear um b?ð. að
kjósendurnir þvrftu ekki eð kjósa
þann, sem þeir létust ætla að
kjósa, heldur skvldu bara „b’óta
á Iaun“, eins og það var kallað
í blaðinu.
Eins fannst mér hor«arstiór-
inn, beear hann gaf öllum Stálf-
stæðismönnum svndakvittun fyr-
ir það að brevðast Uokknum, að
hann eæti bá ekki tekið iUa á því.
! þótt hollustu beirra við eðra yrði
j ekki öruggari en við flokkinn.
Togarar Bæjar-
úlgerðarinnar
VIKUNA 25,—31. maí lönduðu
togarar Bæjarútgerðar Reykja-
víkur afla sínum í Reykjavík sem
hér segir:
26. maí: B.v. Hallveig Fróða-
dóttir 228 tonnum af ísfiski til
íshúsa og í herzlu, og 9 tonnum
af lýsi.
30. maí: B.v. Jón Þorláksson
211 tonnum af nýjum fiski í ís-
1 ús og herzlu, og tæpum 8 tonn-
um af lýsi. — B.v. Pétur Hall-
dórsson 114 tonnum af saltfiski,
19 tonnufn af mjöli og 6% tonni
af iýsi. - - B.v.' Þork'ell Máni 103
tonnúm áf saltfiski, 150 tonnum
af hr'aðfrystum fiski og rúmum
5 tonnum af lýsi.
í vikunni uniiu 85 manns í salt-
fiski, en 50 manns í fiskherzlu
bjá Bæjarúígerðinni.
liB imdirsBirift-
forsertdym
Spyr hvoi't hasin sé hund-
inn með undirskrift síuúií
Mér finnst þessvegna að ekki
sé hægt að ásaka mig fyrir það,
þótt ég hafi að engu þá undir-
skrift, sem ginnt var út úr mér
með röngum upplýsingum.
Rúsíaðahverfisbúi.
•k
Telja má líklegt, að vandræði
bréfritarans. séu ekki eins dæmi.
Að allmargir séu í sömu aðstcðu
og hann, að þeir hafi verið ginnt-
ir til undirskrifta áður en vitað
var með vissu hvernig framboð-
unum yrði háttað. Að sjálisögðu
giidir það jafnt um alla kjósend-
ur, að þeir verða að greiða at-
kvæði samkvæmt sannfæringu
sinni á kjördegi og kemur bá
ekki til greina hvernig afstaða
manna hefur verið áður en að
fullar upplýsingar voru fyrir
hendi um frambjóðendurna.
En þess má geta sérstaklega,
að eins og bréfritarinn, sem og
allur almenningur veit nú, að
söguburður um stuðning "orystu-
manna Sjálfstæðisflokksins við
Ásgeir Ásgeirsson er mjög orðum
aukinn og margar kviksögurnar
alveg tilhæfulausar.
Velvakandi skiifar:
UR DAGLECA LtllNU
Víðtæk leit að
krabbameini.
VÍÐA erlendis er hafin markviss
leit að krabbameini með hóp-
J skoðunum á borð við berklaskoð-
! unina, sem við þekkjum vel. Nú
hefir Krabbameinsfélag íslands
uppi ráðagerðir um að hefja slíka
j krabbameinsleit á hausti kom-
: anda, og er þegar hafinn undir-
. búningur að þessu máli.
I Það er kunnugt, að mest veltur
á, að sjúkdómurinn sé greindur
j á byrjunarstigi. Jafnvel er stund-
j um þörf á að finna hann áður en
sjúklingprinn kennir hans.
Forvígismennirnir
vinna ósleitilega.
ÞAÐ má öllum Ijóst vera, hve
veigamikið starf Krabba-
. meinsfélagsins er, þegar þess er
| gætt, að fleiri látast ekki úr nein-
um sjúkdómi á Islandi en einmitt
úr krabbameini.
( Félagið hefir þegar rumskað
við landsmönnum, brýnt fyrir
þeim að vera vel vakandi um
heilsu sína, frætt þá og aflað
þeirra tækja, sem beztar vonir
gefa um árangur. Á ég þar við
l.ióslækningatækin, sem Krabba-
meinsfélgið gaf og tekin hafa ver-
ið í notkun í Landspítalanum.
Látum ekki á okkur
standa.
EN eins og við sjáum af áæUun-
inni um krabbameinsleitina,
þá er síður en svo, að hn«mvudin
sé að láta staðar numið. Sýnileva
vakir það fyrir hinum dugmiklu
forvígismönnum samtakanna, að
við stöndum hvergi að baki beim,
sem lengst eru kommr erlendis
um varnir og lækninnar þessa
skæða og hvimleiða ,sjúkr>éms.
Kvnni bá svo að fara, að Islend-
ingar yrðu til fyrirmyndar, að
þessu levti, þegar fram í sækti.
En eitt er almenninei uauð-
svnlegt að hafa í huga, að óeigin-
gjarnt starf forystunnar ber þá
fyrst fullan árangur, þegár bað
nvtur fulls skilninys ov nóðid'idar
okkar allra. Það þarf þá ekki
heMur að efa, að þau skilyrði
séu fyrir hendi.
Jafngildir 70 þús.
smálestum steinkola.
ARLEGA streyma um 20 millj-
ónir lesta af heitu vatni úr
öllum borholum landsins, og er
um helmingur þess vatnsmagns
nýttur. Hafa fróðir menn komizt
að þeirri niðurstöðu, að nytjar
þær, sem við höfum af þessu heita
vatni séu sömu og af 70 þús.
smálestum steinkola.
Ekki þarf að minna menn á
verð kolanna, svo að Ijóst má
öllum verða það feiknarvei ðmæti
sem við eigum í heita vatninu.
Mesta mannvirki
á íslandi.
EKKI er mér kunnugt um, hvort
sambærilegar skýrslur eru til
jum vatnið, sem við eigum ýmist
j beizlað og óbeizlað í ám og vötn-
j um landsins. Líklegt er þó að svo
sé.
Líður ekki heldur nokkurt ár,
að ekki sé stórum bætt við vatns-
virkjanir landsins. Og enn er
sóknin hert. I vikunni, sem leið,
ADRÍMMM-C
írafossstöffin.
var seinast lagður hornsteinninn
að neðanjarðarorkuverinu við
Sogið, en írafossstöðin er mesta
mannvirki, sem enn hefir verið
ráðizt i á íslandi, enda hljóðar
kostnaðaráætlunin upp á 1C5
milljónir krór.a.
Mesta jarðhýsi á landinu.
ÞAÐ er ekkí ófróðlegt að vita í
þessu máli, að stöðvarhúsið er
stærsta iarðhýsi á landinu, frm
sorengt hefir verið í bergið. Er
það hvorki meira né minna en 2f)
metrar undir loft og 42 metrar á
lengd, en alls ufn 10 þús. rúm-
metrar. Af því má ma»Pa, hví’ík
feikn af grjóti hafa verið sprengd
úr berginu og flutt á burt.
En auk þess eru mikil jarðgöng
"’ð o° f’-á helli bessum, sem vatn-
inu verður veitt eftir.
Ofanjarðar yfi.r steinhvelfing-
unni eru líka hús. Þaðan ganya
lyftur og stigar niður í sjálft
stöðvarhúsið.
Lambakiötiff á þrotum.
FISKSALARNIR hafa lýst því
að vondar ho»fur séu á öflun
fisks fvrir bæjarbúa nú í sumar.
Og nú hefir að kalla seinartá
inmbakiötstutlan verið étin.
Mátti líka sjá, að eitthvað óvenju-
legt var á sevði á fimmtudaginn,
begar ös oa iafnvel biðraðir voi-u
i hverri kjötbúð til að fá i soðið.
Ekki er þar með sagt, að landið
sé kjötlaust, með því að fleira er
k.jöt en lambakjöt. Og þá megum
við ekki glevma hvalkjötinu, sem
nú kémur eins og kallað, sem
fyrr, þegar úrvalið er annars
minnst.