Morgunblaðið - 17.06.1952, Síða 7

Þriðjudagur 17. júní 1952
MORGVISBLAÐIÐ
1
Það ve'rður víst að trúa því, úr
því að það st'éntíur í „Hver er
maðurinn?“, að Hélgi Briem,
séndifulltrúi íslands. í Stokk-
hólmi, sé að fara yfir á sjötta
áratuginn. Flestir jnyndu þó láta
segja sér þetta tvisvar, er sæu
manninn, snaran í hreyfingum
eins og ungling og fjörlegri mörg-
um nýbökuðum stúdent. Sé hins
vegar athugað, hvað á daga hans
hefir drifið, er jafn ótrúlegt, að
maðurinn skuli þó ekki vera
eldri en þetta. .Það er næstum
íljótlegra að reikna upp, hvað
Hejgi P. Briem héfur ekki gert,
og hvar hann hefur ekki starfað,
en hið gagnstæða. Stúderað hefur
hann í Kaupinhafn, Heideiberg,
Öxnafurðu, Berlín, Besancon,
Genf og Guð veit hvar. Hann
hefur verio skattstjóri og banka-
stjóri, setið í grúa af nefndum
og verið fulltrúi íslands í þrern-
ur heimsálfum' og fleiri iöndum
en liér er rúm upp að. telja. —
Að honum skuli þar að auki hafa
unnizt tími til að skrifa þykkan
doðrant og fá íyrir doktorsnafn-
bót., er mér ráðgáta, en hann
«r einn af þeim, sem virðist hafa
tíma til alls, enda manna greið-
viknastur og hjálpsamastur. Þess
munu þeir íslendingar, er dvöldu
■austan Atlants ála á stríðsár-
unum lengi minnast með þakk-
læti, að þegar leiðirnar til heima-
landsins lokuðust, íók Helgi, sem
þá dvaldist í Lissabón, sér fyrir
hendur að semja ítarleg frétta-
tréf frá íslanqli, fjölrita þau 'og.
senda íslendingum í Skandinavíu
og aiinársstaðar sem til •iáðis't.
Þetta var honum líkt.
náttúrufræðilegum og það segi ég
fyrir mina narta, aö þótt Við höí-
um ekki alltaf verið sammála.
þegar við höfum rætt mína fræði
grein, þá hefi ég farið einhvers
U.OCICU i um m'm iraeði af hverjurr:
þeim fundi. Veit ég fleiri hafa
svipaða sögu að segja.
Það veltur ekki á litlu fyrir
okkar litia land, að eiga góða
fulltrúa erlendis og ekki er þýð-
ingarminnst að treyst séu sam-
böndin við fiorrænu f'rændþjóðirn
ar. Þeim sem eitthvað er annt um
sambandiö við stærstu frænd-
þjóðina, má vera það ánægju-
efni, að eiga í Stokkhólmi íull-
trúa sem Helga P. Briém. — Ég
held mér sé óhætt að fullyrða,
að bæði Svíar og íslehdingar
austur þar séu sammáia um, að
þar sé réttur maður á réttum
stað og viiji hafa hann þar cem
lengst.
Helgi P. Briem er bráðskemmti
ftegur heim að sækja. Fyrirrenn-
ari hans einn íslenzkur, myndi
hafa um hann sagt, að harm væri
„kurteis og hýr“ en áreiðanlega
ekki bætt því við, að hann byggi
yfir köldu. Það væri ómögulegt
að endast til að vera s'vona hýr
í hálfa öld, án þess að eiga
ánægjulegt heimili, en Helgi á
lika iiidæla konu, enskrar ættar,
og dóttur fagra svo af ber. Sjálf-
ur er maðurinn óvenjuVakandi og
lifandi og forvitinn í beztu nrerk-
ingu þess orðs. Hann er víðiesinn
og margfróður og veit ég engan
fulitrúa okkar hafa betri skilning
á því, að þa5 er fyrst og fremst
með því að afreka eítthvað á
sviðum bókmennta, li’sta og vís-|
inda, sem við getum sannaö öðr-
um þjóðum um tilverurétt okkar
fámennu þjóðar. Sérstaklega hef-
ur hann mikinn áhuga fyrir vís-
indum, bæði húmanistískum og
Sigurður Þórarinsson.
NEW YORK. -— Stóiiaxarnir :
Wall-stræti liafa lýst þ\í yfir, aö
þéir flytjist á huA me« at>,;v»nu
rekstur sinn, ef New York-borg
stundi við þá fyrirætlun sina
tvöfaida skattlagningu á kaup-
hallarrekstrinum.
Þessi hækkun mundi kosts
fjár'aflafyrirtækin 6,5 millj. dals
á ári, og þá upphæð viija víxl-
ararnir ekki greiða. Þeir segjast
ætla að fiytjast til annarrar borg-
ar, ef New York hverfi ekki :"rá
þessari áætlun.
hmf
. v s'3v'‘fK-.v'JÍ.v KXv y,> ■
MH
í* J E R *
fáið biæfegTÍ og mýkri
húð — er þjer notið:
OIÍvu onan
Z’almolive sápi
• viðheldur
yndisþokta
sesku l’ðar.
.í'SÍÍs'
Hcildsöluhirgðir: O. Johnsón & Kaaber,
,,ÞÚ HELDUR áuðvitað eins og
allir aðrir, að ekkert sé gert hér
i i Grikklaiidi nú án triends fjár
! og erlends' framtaks. Komdu og
1 heimræktu mig einhvern daginn
og.ég skal sýna þér fratn á hifí
gagnstæða".
Þe.ð var enskúr vifrar minn, son
ur hins kunna uppeldisfræðing's
Geöffreys Vvinthróps Youhgs,
sém'þetta mæiti og ég varð glað-
ur við tilmæ'lum b.ans. Þessi úngi
maður, sem giftur er sönsKri
konu, fósturdóttur danska sendi-
herrans í Aþehu, var kallaður iil
Grikkiands fyrir 4 á'um til sið
takasta á hendur síjófn heima-
vistarskóla, sem konungúr imi
með aðstoð nokkurra griskra upp
eldismanna, hugðist setja á stofn.
TORSAGA
Kér er um að ræða algera ný.i-
ung í skólamáium, sern h'ófst ?
Þýzkaiandi efti." fyrri heimsstyrj-
'ild undir handléiðs-lu Kurts
Hahns, eins hins merkasta braut-
• -yðjanda í uppeldismálum á síð-
istu áratugum. Honum var visað
ír landi, þegar Hitler kom tii
valda, þar sem hann frá unphaf’
barðist gegn stjórn hans. Settist
íann þá að í Bretlandi og síófn-
íetti skóla þar fyrir áeggjan vina
únna. Eftir ævintýralega sögu
iveggja áratuga hefur þessi skóli
1 Gordonstown unnið hylli og ó-
’kiptan stuðning alira, s.em íi‘
lans þekkja. Maðal nemettd;
sinfca telur hann m. a. Filipus he:
toga af Edinborg, eigittmann Eng-
landsdrottningar.
Huf'rnvndiTla að skóJa sínurr
fékk Hahn við lestur „Lýðveldis-
ns“ eftir Plato. Svor.a geta örlög
n verið kaidhæðin, að fvrst’
'ríski skólinn að fyrirmynd hinr
’orna spekings skuíi vera að
’luttur! Ýakmark Hahns er „heil-
irigð sál í hraustum líkama“, og
•r að því keppt með alhiið;
istundun líkamlegra og analegrr
efinga. Lejkir, íþróttir og líksm
'eg vinna skipa sama sess og bók-
:ám. Hahn leggst gegn þeirri teg-
md skóla, sem hann nefni:
ióniska, þar sem börnunum "
’rjáist að velja þær námsgreinar
ærn þeim falia bezt og leggja ein
biiða áherzlu á þær. Smekku-
barnsins er engan veginn örugg
vr mælikvarði á það, hvar hæfi
’eikar þess liggja. Ræðst han-
-njög gegn sálgreiningarkenning
um Freuds og nefnir mörg sláanc
læmi máli sínu tif stuðnings.
En jafníramt er hann eindreg
’nn andsíæðingur kins Spart
anska skola, sem hann svo rfefn-
;r, þar sem stefnt er að því ?•
uppgötva afburðamennina :cyri
ríkið, en íjöldinn verður út und
ir\. Bókaormurinn og íþróttagarp
jrinn fá þar a5 njóta sín, en aðr-
ir ekki. Að vísu eru ýmiss konai
: tömstundaiðkanir leyfðar dg jafn
vel t-il- þeirra hvatt, en þær skipa'
éngarr veginn sarna ræmdarsess
ag bókhámið eða bróttimar.
Hinn platónski skóli stefnir &5
því að hjálpa nemendunum til að
uppgötva sinn innri mann og
finna stcðu sína í iífinu. Það verð
ur aðeins gért með því að koma'
þeim í kynni við sem flest af ::v ir
bæi'urn manniegs líís. — Undi:-
staða hamingjusams íí-fe-ér líkam
leg Hæfni. ög har.a geta alli'r cð’-
ast með r.okkurri ástundun. Að
sjálfsögðu falla mörgvrn Hkams-
æíingarnar illa i byrjun, en baö
'breytist í flestum ti’.fe1lum mt J
tímanum. — Kenna verður börn-
umim s;:álfsaea, því að hann er
eítt af skilyrðum siá’fstjáningar.
Jafnskjótt og börnin h-afá fundið
styrkleiks sinn — en ekki f Trr —
veiöur að koma beim í kynni
víð veikleika. þeirra. ósigrar eru
jainómissandi' og sigrar. í góðu
uppeldi. — Hahn leggur,'hegin-
áherzíu á góða fœðu öR fagurt
umhverfi skólans. • — Þvi miður
leyfir rúmið ekki frekari umræðu
um þessa stórmerliu .nýjung í
skólamáíum.
HEIMSÓKN
Skóiinn í Aþenu er til húsa í
einu af úthverfum borgarinar.
Hann er umgirtúr fögrum skógi,
þar sem eru ótæmandi möguleik-
ar ‘til .leika og útiiífs. Það var sól-
•bjartur vordagur, þegar ég heim-
sótti Young, og hann fór 'm'eð rtiig
um staðinn og sýndi mér lífið
þar. Á íþróttavellinum voru
nokkrir clrengjanna að boltaleik,
skammt þar frá unnu aðrír að
gró'ðursetningu og jarðrækt. I
vinnustofunni stóðu enn aðrir
yfir hefilbekkjum, og úti í skóg-
inum voru nokkrir þeirra í eit-
ingaieik undir stjcrn skátafor-
ing.ia. Allt ber vitni áhuga cg at-
hafnasemi.
•
„Dregur það ekki úr ttámsaf-
köstunum að leggja slíka áherzlu
á útiiíf?“ spurði ég.
„Þverth mó'ti, það örvar dreng-
ina. Þeir hafa nægan tíma íil
lestrar, en allur sá tími, sem
venjulega fer í vafasamar
skemmtanir eða slæpingshátt, er
hér heigaður hoilum leikum og
vinnu“.
„Á hvaða aldri eru drengirnir,
o.g hvernig eru þeir valdir?“
„Sem stenöur éru þeir á al-dr-
inum 10—14 ára, én með tímán-
um vonumst við til að gera þetta
að menntaskóla jafnframt. Eins
og þú sérð, er ná unnið að bygg-
ingu miklu stærra skólahúss, sem
gerir okkur kieift að auka nem-
.endatöluna að mun. Þeir eru nú
'10 talsins og eru vaidir með e. k.
prófum, þ. e. a. s. reynt er að
’komást fyrir gáínafar þeir'ra með
samtölum. Meiri rtluti nemenda'
.greiðir fullt skólagjald o'g er því
af efnuðu fólki, en 25% þeirra
hijóta námsstyrki og verða að
/era af f'átækum komnir. Er leit-
•rzt við að vejja þessa nemendur
ir ölium hluíum Grikklands, og
næsta ár ef í fáði að senda próf-
refnd um allt landið til að vel.ja
lýja nemendur. Sá áhugh sém
sumir foreldrar hafa sýrtt á að
'comp sonum sínum hingað, er
ippörvandi. í fyrra kom hingað
. úáfátækur prestur norðar. p-r
Ipirus með son sinn, og höfðu
reir ferðast fótgangandi ; heila
' /iku, og þó var það engan veg-
inn víst, að drengurinn jrrði t-ek-
• 'nn. Til ailrar harningju stóðst
hann prófið“.
„Hver greiðir byggingarkosta-
að og nárrtsstyrki?"
„Það gérir „Þjóðræktarstofn-
•inin ‘, sem að mestu lifir á frjáls-
im gjöfum einstaklinga. Kon-
mgurinn átti frumkvæð:ð að
stofnun þessa skóla, og ailt fé,
sem til hans kemur er grískt.
'^essi skóli er ein sönnun þess, að
Trikkir eru ekki algerlega upp
á aðra komni.r fjárhagsiega“.
„Hvernig er stjórn skólan/
hagað?“
„Drengjunum cr skipt niður í
tvö. hús. sem hvöru um sig ei>
stjórnao af einum kennaranna.
Þessi „hús“ heyja kappíeiki sín
á rníllr og hafa samkeppni í öll-
um greinum: Hvor húsráðenda
ber fulla ábyrgð á sínum drengj-
um gagnvart mér. Auk bessara
tveggja manna eru svonefndur
bóknámsstjóri,. verknámsstidri,
eiaidkeri og læknir, sem allir eru
ábvrgir eagnvart nér og mynda
skóraráðíð“.
V!5 'skoðuSum skólabygging-
'arnar>s/m að nokkru eru nýjar
óg að nokkru í gamalii höll, r?m
peíin var áf einum hinna gömiu
miiljónamæringa. Svefnsalirnir
votu bjartir os "úmgóðir, C—10
drengir í rtverjum.
KRÓNFRINSINN MEBAL
. vE.VMENIIA
í ei'nni skólastofunni stóð ;/fir
•söngtimi, og fékk ég -að hiusta á
drengina syngja nokkra ættiarð-
arsangva. Á aftasta -bekk satkrón
prinsinn. Konstaníhi, 11 ára gám-
all, én tók ekki þátt í söngnum.
Hann kom og heilsaði mér
og sagðist vera veikúr' í liáTsi
og þess vegna ekki geta sungið.
Har.n taiaði góða ensku, sem og
fiestir riemendur skólans, en virt-
ist lítið eitt feiminn. Það var
ekki að sjá að nokkur niunur
væri gerður á.honum og bekkjar-
bræðrum hans. Hann var kiædd-
úr sama búningi og virtist í aug-
um drengjanna vera einn af
þeim.
„Við reynum að halda við grískfe
um venjum, eir.s og unnt er“,
sagði Young. „Kennum þeim.
gamla g'ríska söngva og" g'ríska
þjóðdansa. Skólinn er ao öllu'
leyti grískur. og ég var hingað
kallaður, vegna þess að þcrf var
á manni með reynslu í rekstri
þessarar tegundar skóla.“
„Eru drengirnir hér árið unr
kring?“
..Nei, þeir hafa 3 mánaða sunf-
arleyfi, en ég vildi gjerna fá því
til leiðar komið, að hluti þeirra
væri hér um kyrrt yfir sumarið.
— Um hverja heigi förum við í
feiðaiög upp í fjöil eða til fornra
sögustaða. Drengirnir hafa biátt
á/ram ekki títna til að láta sér
leiðast!“
KONUNGURINN VINNUR
:v?EEKT STARF
Yfir tebollunum á vistlegu
he-imili Y’oung-lijónanna, þar sem
m.a. var að finna Snorra-Eddu á
íslenzku, ræddum við um fram-
tíð Grikkiands og þau vandamái,
sem að því síeðja. Hann sagði
mér frá skólunurn á eyjunni
Lercs og víðar, sem Páll konung-
ur setti á stofn fyrir kommúnista
æskuna. Þar hafa æskumönnuji-
um verið kenndar ýmsar iðnir og
t/vggð atvinna eð námi l'oknu.
Fjestir þessara ungu manna
„gengu áf trúnni“, þegar þeim
voru trtyggð mannsæmandi kjör,
og þpgar þeir sáu, að iærdóm-
arnir sem þeim höfðu verið inn-
rættir í búðum kommúnista
höfðu við engin rök að styðjast.
Kcnungurinn yann hylli þeirra
með því að heimsækja þá einn
síns liðs og tala til þeirra eins og
jafningja. Margir þessara ungu
pilta höfðu frá blautu barnsbeini
alizt upp við fátækt, vesaldóm og
hatur — og það hafði á þá gagn-
tæk áhrif að mæta vináttu og
skilningi. Það er engum vafa
bundið, að fyrsta skilyrðið til
lausnar hinr.a víðtæku vanda-
mála Grikkja, er að snúa sé:~
til æskunnar og Rúa henni
betri kjör tii menntunar og
; þroska. Þetta hefur konungurinn
gert sér ijóst og gengið á undan
með góðu eftirdæmi. Hann hefur
unnið sér traust almennings :með
því að senda krónprinsinn í skóla
(þar sem börn af öllum stettum
eiga iafnan 'étt til skólavistar.
Það hefðu ekki allir bjóðhöfðingj
ar gert í la-ndi. þar sem veður eru
svo vágjorn sem í Grikklandi síð-
ustu úrin.
Aður en ég kvaddi skoðuðum
við gamla kaþellu úti fyrir and-
dyri skólans, byggða í gotnesk-
um stíl. Undarlegt fýrirbæri í
Giikklandi! „Hér höfum við guðs
þiónustur okkar, og að sjálfsögðu
höfum við norgunbænir, borð-
bænir og kvöldbænir aíla daga
vikunnar. Kristin trú er éinn af
hornsteinum skóla okkar.“
Við hiiðið stóð lögreglumuöur,
og á' vakki i skóginum hacöi ég
séð nokkra fleiri. „Þeir eru ekki
að gæta mín“, sagði Young brcs-
andi. „Þetta eru lífverðir kon-
ungs, sem hafa gát á krónþvins-
inum. Hættan iiggur stöðugt við
dyrnar, og það mund’i ekki koma
sér vel íyrir okkur, ef chópp
hentu hann nér“.
Á heimleiðinni komu mér í hug
sannleiksorS Kurts Hahns:
„Menning vor er sjúk. En vér
erum ekki aðeins kallaðir til að
géra sjúkdómsgreininguna. Upp-
eidið verður að iækna hina
„sýkíu borg'1-, sem vér lifum í“.
Sigurður A. ’.Iagnússoa.
■3?