Morgunblaðið - 15.08.1952, Qupperneq 5

; Föstudagur 15. ágúst 1S52
MORGUNBLAÐIÐ
31
- --
lim ÆsíomáS IV.
Iíong' Kong í júlí.
Kír.verjar eiga sér a.m.k. 3 þús-
tir-d ára sögu. Það, sem menn vita
um hin fyrstu kínversku ríki, er
að þau voru á litlum svæðum
norSan til í Kína, í dal Gula
íljótsins og í Wei-dalnum. Marg-
ar þjóðir byggðu fyrrum það
land, sem nú kallast Kína og eru
, «ekki alíar liðnar undir lok. í þrjú
Þúsund ár hefir Han-þjóðin, þ.e.
hinir eiginlegu Kínverjar — ver-
3ð að nema land frumbyggjanna
«g Þrátt fyrir það er enn land-
svæði, í hinu eiffinlega Kína, á
• stæfð við Frakkíand, sem er
bygpt. leifum af þessum frum-
byggjum. Þessar leifar er að
finna hér oa þar i Szechwan,
Wunnan og Kweichcw fylkjum.
Enginn veit tölu þeirra, en fróðir
menn áætla 13—30 milljónir. —
Þessi svæði eru ekki afmörkuð á
öðrum kortum en tungumálakort
-um, þó þar hafi verið sjálfstætt
ríki frumbvggjanna fram á síð-
ustu öld. Víða á þessum svæðum
fara Kínverjar aðeins með völd
að nafninu til. En þeim stafar
•engin hætta af þessum þjóðflokk
um. I fvrsta lagi em þsir frum-
stæðir, í öðru lagi margir og sund
urleitir (alls 180 bjóðflokkarl o"
fala mismunandi tungumál. í
"þriðja lagi hafa þeir engin ný-
f jzku voDn. Mestallt sæmilegt
akurlendi hafa Kínveriar tekið
frá beim og ástæða er til að ætJa
?.ð útrýming þeirra muni halda
áfram.
VF.L FALI TÐ AÐ HAFA
• „VINNUHÁSKÖLÆ“ í TIBET
Tíbet komst undir Kína að
r.afninu til um 1696 e. Kr. Lítið
af Kínverjum hefir sezt þar að,;
nema kaupmenn, embættismenn
«og hermenn og þeir hafa oft ver- 1
3ð reknir úr landi, með því að
. jafnan hefir verið grunnt á því
ríóða miJIi þessarra þjóða. En
kommúnistar sendu her til Tíbet
til þess sð „levsa hlekki þjóðar-'
innar“. Á þessu ári hefir verið
getið um uppreins gegn þessum
her. i
Snemma á þessari öld hafa
Kínverjar skorið stórar sneiðar
af Austur-Tíbet og myndað úr
þeim kínverskt fylki. Þar með er
- sýnt að þeir hafa í huga út-
henslu á kostnað Tíbet. Þau
fylki, sem að mestu levti eru
bannig til orðin. heita Tsine1--.i
og Síkang og kallast enn „nýju
fylkin“. Köld og hrjóstrug eru
þessi landsvreði og erfitt fyrir
menn úr hlýjum og frjósömum
dölum að nema þar land. En þau
oru vel fallin til þess að h.-fa
har „VinruháskóJa hins nv.ia
lifs“. en það kalJa Kínverjar þær
þrælkunnarviniiUsteðvp". r-m
hin nýia stjórn hefir stofnað til
þess cð „endurbæta me’m méð
afurhaldsheila“. þ e. bá. sem
kommúnist aflnkkurinn trevrtir
sér ekki til rð kúga með múg-
sefjum og áróðri.
ÞÝÐIN'G SINKIANG-FYLKIS
Sinkiang (þ.e. Austur-Túrk-
setan) er mikið landflæmi, rneir
en 1,711,000 ferkílómetrar, fvrir
norð vestan hið eiginlega Kína.
Ibúatalan er ekki talin nema 4—5
milljónir. Kínverjar náðu þar
völdum miklu fyrr en í Tíbet.
Hinn forni silkivegur, þar sem
' silki var ílutt allt til Rómaveldis
Iiins forna fyrir 2000 árum, Já
t;m þetta Jand. Kínverjar fengu
þar nokkur völd á þeirn tíma, en
hafa aldrei verið nema lítill hluti
• af íbúunum, Hitt eru austur-
tvrkneskir þjóðflokkar og
Mongólíumenn, og hafa báðai
þessar þjóðir gert Kínverjum
marga skráveifu um langar cld-
ir — og hafa aldrei litið á sig sem
Kínvcrja. Meðan Kínaveldi var í
mestum blóma, náði valdasvið
keisaranna Iangt vestur fyjrir
j|öfu§ur b
\mmw
Koríið sýnir Iegu liins umdeilda lands, Manchúríu.
Sinkiang, inn á stór svæði, sem'
nú heyra Ráðstjórnarríkjunum. [
Sinkiang er að miklu leyti eyði
mörk. Sunnan til í þessu Jandi
er hin mikla eyðimörk, Tala
Makan, nokkur hundruð þúsund
ferkílómetrar af eyðisandi, en
fyrir norðan hana eru allstór vel-
ræktuð svæði, sem fá vatn ofan
úr Tien-Shan fjöllum. Sunnan
eyðimerkurinnar voru áður all-
blómlegar borgar, en margar
þeirra hafa druknað í foksandi
og eru nú í eyði. Með því að
þetta landsvæði þornar meir og
meir með hverri öld og hefir áð-
ur verið frjósamara en það er
nú, þá getur ekki verið um mikla
aukna akuryrkju að ræða þar.
Aftur á móti hafa fundizt kol ög
dálítið af olíu og allmikið af
málmum á þessum svæðum og
þar sem vatn er fyrir hendi, geta
vel risið upp iðnaðarborgir. Ann-
að mál er það hvort Kínveijum
er ætlað það hlutverk að byggja
þær. Rússnesk áhrif hafa þar
verið afar sterk í nokkra áratugi
og hætt er við að þeir hafi þar
nú tögl og halgdir. Frá hernaðar-
legu sjónarmiði er landið mikil-
vægt. Sérfróðir menn segja að
sá, sem hefir völd yfir Sinkíang,
hafi betri hernaðarlega stöðu en
nokkur annar í styrioldum, sem
kunna að verða í Asiu. Msetti
einnig minnast þess að Iíúnar
og Mongóiar hafa áður lagt leið
sína um þetta land á innrásar-
ferðum sinum til Enrópu fyrr á
öldum. Búa frændur þeirra enn
í þessu lándi.
MONGÓLÍU-MENN
Ytri Monffdiia er alþýðulýð-
veldi með ráðstjórnarskipulagi, í
náinni samvinnu við Ráðstjórn-
arríkin og hafa Kínverjar þar
litið að segja. En Innri-Mongolíu
hafa Kínverjar skipt í þrjú fylki
og hafa áratugum saman verið
að nema þar land og rækta, með
sínum eigin akuryrkjuaðferðum.
Mongólsku þjóðinni fer mjög
fækkandi og er það óskemmtileg
saga, sem ekki skal sögð hér.
Kínverjar plægja Iand, sem
Mongólíumenn hafa notað sem
beitiland. Hafa þeir orðtæki, sem
segir: „Þegar Kínverjar koma, þá
kemur eyðimörkin“. Ekki er það
þó’ nema að litlu leyti satt, því
eyðimörkin hefir verið þar í
margar aldir. En Mongoliumenn
síunda - ekki akuryrkju, heldur
húsöýrarækt. Kínverjar plægja
upp graslendið og sá í það.korni.
Geíst þetta vel í nokkur ár, þar
til óvenjulegir þurrkar koma og
blása moldinni burt á vorin, áð-
ur en kcrnið er komið ,upp. Verð-
ur þá graslendið að eyðimörk
og hungursneyð meðal kínversku
landnemanna. Þrátt fyrir þetta
er landnám Kínverja í Innri-
Mongólíu allmikið og vitað er
að kommúnistar hafa þar
„Vinnuháskóla hins nýja lífs“.
Milli Mongólíuþjóðamia og Kín-
verja hefir verið mörg hundruð
ára barátta um beitilartd og akur-
lendi. Hér haía gjör-ólíkar þjóð-
ir háð langa glímu. Tóku
Mongólíumenn allt Kínaveldí,
mikið af Mið-Asíu og nokkuö af
Evrópu og lögðu undir sig á
dögum Genghiz Khahn. Drottn-
Uðu eftirkomendur hans yfir
Kínverjum nálega heila öld
(1280—1368).
LANÐNÁM KÍNVERJA í
MANCÚRÍU
Kínverskúr menntaskólakenn-
ari hefir sagt svo vel frá tog-
streilunni í Manchuríu að mér
finnst bezt að Iáta hann tala.
„Frumfcvggjar. Manchúríu —
Manchúmenn og ýmsir Mongóla-
þjóðflokkar — hafa verið í nán-
um tengslum við Kina. í tvö þús-
und ár, 300 f. Kr. til 1644 e. Kr.,
voru þeir orsök óþæginda og inn-
rása. Múrinn Mikli var gerður
sterkari austan til en annars
staðar til þess að auðið væri að
halda frá sér þessum hættulega
óvinum kínversku þjóðarinnar.
Margir þjóðflokkar norðan til
hófust til valda og misstu völd
eins og hin langa saga sýnir fyrir
vora daga.
Árið 1644 náðu Manchúmenn
loks völdum yfir Kínakeisara
(Ming keisaraættinni) og lögðu
allt Kínaveldi undir sig. En un
leið og þeir lögðu það undir sig,
voru þeir sjálfir lagðir undir
Kína. Flestir þeirra yfirgáfu land
sitt og runnu smátt og smátt inn
í kínversku þjóðina. Manchúvía
var eftirlátin fáum mönnum og
auðlindír hennar ekki notaðar.
Þegar hinir framsæknu Kínverj-
ar vildu fara til Manchúríu, bann-
aði Manchú stjórnin þeim að sefj-
ast þar að. Allt fram á síðustu ár
Manchú keisaraættarinnar ver
þessi mikla slétta. með f.iöllunum
umhverfis hana, litt hagnýtt land,
JAPANAR og rússar
GLÍMA UM MANCHÚRÍU
Arið 1854 var hin japanska þjóð
knúð til að opna land sitt fyrir
áhrifum og verzlun hins vest-
ræna heims.i Þegar Japan var
fullt af fólki og orðið öflugt land
hvað nýtízku her- og flotavald
s.nerti, þá vildu Japanar þenja sig
út á nýju svæði. sem gaeti gefið
þeim tækiíæri til eó verða mikil
þjóð. Síyrjöítíin milli Japan og
Kína 1804—35 var til þess að geta
framkvænit s'ika úíþennslu. Med
því að Manchú kéisaraættin var
mjög siðspiit og brótílf.us. var
Japönum auðvelcur sigurinn.
Árangufinn var að Tapan íók
Chosen ( þ. e. Kóreu) og Líao-
tung skaga.
Þaö var líka land. snm
einnig leit Manchúviu rirndar-
auga. Rússland (1891—1903) var
að leggja íárnbraut bvers yfir
Síberíu og leitaðist við að :"á rér
höfn við sióinn; r*m ekki'vnr jsi
Lögð r-ð vetri til; Árið 1893 levíði
Kína Rússum að leggja Austur-
Kína-járnbrauíina frá Manchúl;
beint. gegn um Heilunkigng
(fylki) til Vladivostok. en þetta
stytti. fjarlægðina frú Siberíu að
höfninni með 568 mílum og opn-
Frh. á bls. 8.
í DAG er Jón Þ. Björnsson,
skólastjóri á Sauðárkróki sjötug-
ur. Á þessuni merku tímamótum
í lífi hans vil ég minnast hans
með nokkrum orðum, þótt miður
verði en vert væri og hann ætti
skilið sökum mannkosta sinna og
mikils ævistarfs, sem þegar er
unnið, og svo er hann kvikur í
hreyfingum og stæltur, að enn
á hann voilantíi mörg starfsár
ramundán.
En mikil. eru þessi tífnamót í
lífi hans og reyndar eihnig okkar
hér á Sauðárkróki, því að lann
lætur í dag af skólastjórastarfi
lögum samkvæmt. Virðist því
ekki óeðlilegt, að minningarnar
um kennarann og skólastjórann
komi í hugann, enda er þar um
að ræða ævistarf hans, og er þó
fjarri því, að þá sé talið allt það,
sem hann hefur lagt á gjörva
hönd um dagana, enda er baö
sannast sagna, að íárr menn eru
Jón Þ. Ejörnsson.
gæddir annarri eins starfsgleði
samfara fjölþættum og góðum
hæfileikum til sálar og likama.
Ég á svo margs góðs að ininn-
ast frá samstarfi okkar Jóns Þ.
Björnssonar í 18 ár og kyrinum
við hann, að ég veit naumast á
hveriu ég ætti að byrja, eins og
ég finn líka, að ætti ég að lýsa
hinum margbættu störfum hans,
yrði ég víða við að koma, og þó
hefur hanri unnið allt ævistarf
sitt hér á SauSárkróki.
Ég á um að velja að byrja á
því, að koma til Jóns í barna-
og unglingsskólann, þar sem
hann hefur ráðið ríltjum í 44 ár,
eða á skriístoíu hans, þar r.em
hann hefur oít seíið og ur.nið
fram á nætur, cinkum á beim
röskum tveim áratugum, ;;em
hann var oddviti Sauðárkróks-
hrepps, eða koma :neð nonum út
í Templarahús og fylgjast með
honum, þar sem hann hefur leitt
bindindisrnál þorpsins í marga
| áratugi, starfað með æskumönn-
um og fullorðna íólkinu og
stjórnað bamastúkunni. Um ailt
þetta mætti rita langt nál, og
verður það vafalaust gert, enda
vcrða með því raktir rikir þætt-
ir í sögu byggðarlagsins. Það
verður aö sjálfsögðu ekki gert
hér, en hinsvegar langar mig „il
að minnast eins þáttar í ævi-
starfi .Tóns Þ. Björnssonai', enaa
finnst mér ég þar sjá skapgerð
hans alla. Það er hlutdeild íans
,i xæktun jarðarinnar. Ég kom eitt
s.'.nn seni oftar til lians, þar rem
hann var að starfi á fögrum sujri-
ai degi á túnfclettihum sínum uppi
á Nöfunum. og þá sagði hann mér
frá því, að fcletturinn hans væri
íyrsta túnið, sem tekizt hefði að
komá' í rækt þar uppi á :nóun-
um, en þar eru nú komin nörg
og stór tún, þótt jarðvegu'rinn
virðist ekki frjór né gróðurrikur.
Jón sagði mér frá því, -að þeir,
sem byrjuðu að rækta bessa
ófrjóu móa, hefðu gefizt upp,
þeir hefðu hvorttveggja í r.erin
verið of stórhuga og of Iþoiin-
móðir. Það ssm ríður á, er r.ð
taka ekki of rriikíð fyrir í ciriu,
hlúa eins vel og unnt er, geíasfc
ekki upp. Og þetta hefur ein-
kennt Jón Þ. Björnsson í öllunx
störfum hans, bindindismálum og.
barnafræðslu og hverju ððru. —-
Hann gerir hvert verk, sem hann
tekur að sér, eins vel og hann.
framast getur, kastar aldrei hönd-
um til neins, hversu smávægi-
legt, sem það kann að virðast,
hlííir aldrei sjálfum sér við vinmt
og áreiðanlega myndi enginn, er
þekkir hann, bera honum á brýn,
að hann láti af skoðun r.inni fyrir*
hverjum goluþyt, eða honum oé-
gjarnt til að gefast upp, haffc
hann tekið sér eitthvað fyrir
hendur, sem hann er sannfærð-
Ur um, að til heilla og hagsbótæ
horfi.
Þolgæði hans og þrótíúr hafa
verið honum sjálfum mikil
blessun á lífsleiðinni og aldrei
meir en þegar mest á reyndi, ert
vafalaust hefur það verið þá, er
hann missti konu sína, Geirlaugu.
Jóhannesdóttur, frá 10 börnum,
það yngsta var nýfætt. Fyrstu
árin þar á eftir voru erfið, þá var
gott að kunna ekki að gefast upp,
en eiga í þess stað þrotlausa starfs
orku og óbilandi ástúð og um-
hyggjusemi. Það var árið 1932,
að Geirlaug andaðist. Árið 1940
kvæntist Jón seinni konu sinni,
Rósu Stefánsdóttur, sem einnig er
hin mesta ágætiskona.
Ég get ekki stillt mig um að
minnast þess, að af cúninu hans
Jóns skólastjóra blasir Veðramót
við, þar sem æskuheimili hans
stóð. Þar bjuggu foreldrar hans
lengst, þau góðkunnu og gagn-
merku hjón, Björn Jónsson dbrm.
og hreppstjóri og Þorbjörg Stef-
ánsdóttir frá Heiði. Það er að
vísu ekki langt frá Veðramóti íil
Sauðárkróks, en sjö áratuga :;lóð
er þó orðin nokkuð löng.
Jón Þ. Björnsson fór ungur í
Möðruvallaskóla dl móðurbróður
síns, Stefáns Stefánssonar. Hanxi
var aðeins 17 ára gamall, er hann
var gerður kennari heima í sveit
inni sinni að loknu gagnfræðan.
Síðan stundaði hann nám i
kennaraskólanum í Jonstrup í
Danmörku í þrjú ár. Hann kom.
heim aftur árið 1908, að loknn
námi. Roskin kona, sem þá var
ung stúlka, sagði mér, að hann
hefði verið fallegur naður, enda
veit ég, að honum hefur ekki
verið verr farið í búningi æsku-
mannsins en undir r.ilfurkrónu
sjötugsaldursins. Þó skipti hitt
ekki minna máli, að nann var
betur búinn að fjölbreyttum
hæfileikum og menritun en jlestir
aðrir kennarar þá, og gat áreið-
anlega valið um staði til að hefja
köllunarstarf sitt. Hann valdi
Sauðárkrók og tók að kenna
börrium þorpsins og ungmennum,
jafnvígur á allar námsgreinar,
bókleg fræði, teikningu, smíðar,
leikfimi og söngfræði. Svo vel
| var hann að sér í hinni síðast-
: töldu námsgrein, að hann gerði
‘ nemendur sína, þá, ssm hæfileika
i höfðu, nótnalesara, en sjálfur lék
hann á fiðlu. Ég hygg, að enn í
dag muni ekki margir kennarar
hefja störf með jafn fjölöreyttar
! gáfur né aðra eins kennarahæfi-
í leika og cr þetta engum sagt íil
| lasts.
Það hefur verið gæfa :"yrir
j Sauðkrækinga að njóta ævistarfs
: Jóns Þ. Björftssonar skólastjóra.
i Stunclum hefur honum ef íil vill
l' fundizt starfið svipað og ræktun
| ófrjórrar nioldar, en jiann hefur
; alcrei verið í hættu ao gefast
j upp. Guðstrú hans, vrúin á r.igur
j hins góða, þrek og viljastyrkur
I hefur allt einkennt hann og því
er bletturinn hans vel yrktur.
Margar hamingjuóskir berast
Jóni Þ. Bjömssyni í dag og nikl
ar þakkir. Og gott c-r að á ma,
að enn er höndin traust, hjajtað
hlýtt og hugurinn íullur
hreirtni einlægni og alúð. s
af
Helgi Konráðsson,