Morgunblaðið - 15.08.1952, Page 7

MQRGV1SBLAÐ1Ð
Föstuöagur 15. ágúst 1952
7 )
Simviniiufé
Það hafa margar fjálgar
skálaræður verið haldnar urn sam
einingu Evrópu, á liðnum misser-
um. Hugsjónin hefur ávallt verið
fyrir hendi: því ættí hin land-
fræðilega heild álfunnar að akipt-
. ast fjandsamlegum ríkislanda-
mærum? En þó mörg falleg orð
hafi sögð verið, þá er árangurinn
þó öllu minni. Evrópuráð héfur
verið sett á laggimar og er það
staersti áfanginn á langri leið, að
því er mörgum virðist. En ráð
þetta, sem situr í Strassborg hef-
ur harla litlu enn áorkað, :nest
■ sökum tfegðu ríkjanna, einkum
Englands, til þess að veita nokk-
ur stjórnmálaleg og þjóðréttar-
leg réttindi sín víðarí ríkjaheild.
-& Varnarbandalag jEvrópuríkj-
, anna svonefnt var stofnað íyrir
. tveimur mánuðum síðan, en þátt-
tökuríkin voru aðeins sex ög
bandalagið er máttlaust sökum
þess, að England neitaði þátt-
_íöku.
En þrátt fyrir að svo hafi treg-
,lega til tekizt um marga þætti
„hinnar sameinuðu Evrópu“ þá
rís þó ein björt staðreynd úr
tíimmu djúpi ósamkomulags:
Schuman-áætlunin.
Fyrir fjórum dögum varð
hin stórbrotna áætlun um sam-
iíaugHnanEiahafiiarliréf frá PáSí Jósissyní;
Ferðoleg inilli Merðnrliiiiiii
s
ar hann var fertugur að aldri.
Líf hans hefur verið hið ævin-
týraríkasta; hann hefur selt verð-
bréf í Wail Street, hann hefur
óíifiktist við
ÉlB'afe as,g“-si éllcErliö'M
yiísr Dímrmy fSdye í M&lwt
.Tean Monnet.
Ekki lengur Frakki, heldur
Evrópumaður.
Kaupmannahöfn í júlí 1952.
FERÐAMANNASTRAUMUR-
INN yfir Eyrarsund hefir aukizt
stórkostlega, eftir að Norður-
landabúar — að Islendingum und
anteknum — geti ferðast milli
Danmerkur, Svíþjóðar, Noregs og
Finnlands án þess að sýna vega-
bréf. Akvörðun um þetta var eins
og kunnugt er tekin á fundi í
Stokkhólmi í júní og gekk í gildi
linn 32. júlí.
Afnámi vegabréfanna er þann-
ig fyrir komið við Evrarsund, að
éistakar dyr eru fyrir Skandín-
<va, þegar farið er milli Dan-
nerkur og Svíþjóðar. Fyrir út-
endinga eru aðrar dyr, og verða
oeir að sýna vegabréf. íslending-
>r eiga þarna heima meðal útlend
inganna. Skanðínavarnir eru vit-
anlega lang fjölmenr.astir. Þegar
konan mín fór nýiega til Má’m-
eyjar, þá voru það ekki r.ema
tvær manneskjur, nefnilega hún
og frönsk kona, sem sýndu vega-
bréf. Er talið ógerlegt að koma í
veg fyrir, að útlendingar fylgist
með Skandínövum og komizt
þannig hjá vegabréfsskcðun.
keypt loðskinn í Kanada, rekið
sænska eldspýtnaverksmiðju og
starfað í Washington sem brezk-
frönsku
einingu meginhluta kola og stál-
iðnaðar Evrópu undir eina yfir-! samv>nnu brezku og
stjórn að veruleika. Þá tók fram- skipafélaganna, í kreppunm tap-
kvæmdaráð áætlunarinnar til aði hann fyrstu miUjomnni smm,
stai'fa, og hefur meiri völd í þess- an b° að yerða nokkru smm
um sökum öllum en ríkisstjórnir gjaidþrota. Það var að frumkvæði
þeirra landa, er að henni standa.l Monnets, sem Bandamenn pont-
Þannig hafa þjóðirnar afsalað uðu fJ»lmargar flugvelar og her-
sér nokkrum réttindum sínnm á birfðn' ,r Bandankjunum, er
efnahagssviðinu, til þess að öll- lelddl ll! bess’ að ba«dar>sku
um aðilum komi til góða, í stað vopnaverksmiðjurnar yoru þeg-
þess að standa fast á öliu sínu, ‘ fr reiSubunar að hefja fulla fram
svo sem á stjórnarfarssviðinu. lelðslu a fyrstu manuðum styrj-
Ríkin, sem að risaáætlun þess-
ari standa telja 160 millj. neyt-
endur í sex löndum. Nú verður
kol og stál unnið úr jörðu undir
einni yfirstjórn, er engum ein-
stökum st.j órnarskipunum þarf
að hlýða; aðeins gegna sameigin-
legum hagsmunum ríkjanna allra.
Framleiðslan ár hvert raim aema
220 millj. lesta af kolum og 31
irtillj. lesta af stálL
Loks er efnahagur hinna
.ramalsvörnu höfuðandstæðinga,
Frakklands og Þýzkalands saman
slunginn undir einni evrópskri
stjórn; vopnaverksmiðjur Krupps
og Creosots hafa gengizt undir ( WASIHNGTON, 12. ágúst. — Til-
sómu log um hraefm og íram- kynnt var j Bandaríkjununl j
FERÐAMANNASTRAUM-
URINN EVKST MJÖG
Hið aukna ferðafrelsi hefir gert
ur sendiráðsmaður. I fyrn neims- |að verkum> að ferðamannastraum
urinn yfir Eyrarsund hefir sett
styrjöldinni var hann yfirmaður
aldarinnar.
j Eins og af æviferli hans má
1 ráða hefur Jean Monnet öðlast
mikla fjármálareynslu, er ætla
1 má að korni honum að góðu haldi
í starfi sínu. Því það mun reyn-
ast honurn erfitt fyrstu mánuð-
ina; að fá hina tregu og varkáru
Bretastjórn til scmvinnu og þátt-
töku í Schuman-áætluninni.
leiðslu o
. -Pt-- » rtcf
tollar milli ríkja eru
aiiðr>rirímr levstir í
Sommsrsef Maugham
dag, að ný kjarnorkuverksmiðja
verði reist í Suður-Ohio. Smiðja
upp. Þannig er einm stærstu for- þessi á að kosta 1200 milljónir
: .....umu lj 11l" uppuuii og airam- ■ dala, — Reuter-NTB.
haldi stríðsreksturs burtu kippt
úr álfunni og sá áróður, er uppi
Lefur verið hafður um þátt
vopnaverksmiðja í styrjöldum úr
sögunni á meginlandinu.
Of Það mun því ekki ofmælt nð
Schuman-áætlunin, heitín eftir i
hinum framsýna upphafsmanni
sínum, franska utanríkisráolierr-
ánum, sé stærsta og velglynd-
asta dæmið um evrópska sam-
vinnu, sem ein getur bjargað
Evrópuþjóðunum úr þeim hruna-
dansi, er þeim hefur svo oft áður
orðið að xaili.
A'-mav höfuðsmaður þessarar
jniklu áætlunar, franski hagfræð-
,j . og „ijornmaJamaöurinn
Jean Monnet, var í síðustu viku
kjörinn yfirmaður hennar allrai
á aðalráðstefnunni í Luxemborg.
Hann er 63 ára gamall, rauð-
hærður bjartsýnismaður, elju
jiiauur og afkasta hínn mesti, ei
trúir á verk sitt án þess að nokki
um efaskugga bregði þar Jyrir.
y- Monnet er sonur fransks
konjakksframleiðanda; hsetti i
skóla þegar hann var 16 ára
gamall og átti milljónaauð, þeg-
nýtt met og er nú orðinn ennþá
meiri en á fyrstu árunum eftir
heimsstríðið, þegar vöruskortur-
inn í Danmörku var mestur og
Danir streymdu til Málmeyjar til
að kaupa vörur.
Aður en vegabréfin voru af-
numin fóru að meðaltali 50,000
á viku með Eyrarsundsskipunum
milli Kaupmannahafnar og Málm
eyjar. En nú fara h. u. b. 20.000
daglega með þessum skipum,
suma daga 25.000. Því nær eins
margir fara með ferjunum milli
Helsingjaeyrar og Helsingjaborgr
ar. Suma daga fara þannig 50.000
yfir Eyrarsund. Talið er að 600.
000 hafi farið yfir sundið fyrsta
hálfa mánuðinn eftir afnám vega
bréfanan.
íbúar hinra fjögurra. framan-
nefndu Norðurlanöa hafa losnað
við vegabréfsskoðunina. En nú
má sjá kílómetra langar bifreiða-
biðraðir við lendingarstaði bif-
reiðaferjanna. Og fólk stendur í
löngum biðröðum við farmiða-
Danny Kaye
Finnlands er að ræða. Þar að auki
geta þeir samkvæmt eldri ákvæð-
um fengið ferðafé fyrir 2.000 kr.
á ári, ef þeir fara til Islands, Bret-
lands eða annara landa á sterlings
svæðinu og 750 kr., þegar farið er
til annarra Marshalllanda. Dansk
ur maður, sem ætlar sér að ferð-
ast til íslands (eða Bretlands),
Noregs, Svíþjóðar, Finnlands og
til einlivers Marshalllands á meg-
inlandinu, getur þannig fengið er-
lendan gjaldevri til ferðarinnar
fyrir 8750 kr. á ári.
Við þetta bætist, að frá 1. júlí
má ferðafólk, sem kemur til Sví-
þjóðar, taka með sér hálft kíló
kaffi, þegar það fer heim. En
kaffið er ennþá skammiað í Ðan-
mörku, og skammturinn er ekki
nema 250 gr. á mann á mánuði.
Þess vegna streyma Danir nú til
Svíbióðar, til að ksupa þessa eft-
irsóítu vöru. Þess eru dæmi, að
sumir fari þangað svo að segja á
hverjum degi. Sykur, sem ennþá
er skammtað í Darmörku, er lika
eftirsóttur, þegar Danir fara yíir
sundið.
þá eru skammtaðar i Danmörku.
Danir framleiða og flytja út mik-«
ið af sykri, en fyrir það geta þeir
fengið vörur, sem annars yrðu að
greiðast í dollurum. Þeir sjá sér
þess vegna ekki íært að afnema
sykurskömmtunina fyrst um sinn.
MÓ BRENNT í VETUR
Erlent eldsneyti fá þeir af mjög
skornum skammti og verða því
líká að nota mó á komandi vetri.
Það hafa þeir nú. gert á hverju
ári síðan 1939 að undanteknum
vetrinum 1950—51.
Annars er mikið af flestum
vörum í dönskum verzlunum.
Dar.ir hafa gefið því nær 70% af
innflutningi :"rá Marshaillöndun-
um frjálsan. Síðastliðna 3 mánuð-
ina hefir jafnvæl verið hægt að
kaupa banana, sveskjur, rúsínur
o. fl. þurrkaða ávexti í búðunum,
en þessar vörur höfðu ekki verið
fáanlegar í Danmörku í 13 ár.
Ennþá er mikill skortur á bíl-
um. Búizt er þó við, að eitthvað
rætíst úr þessu í nánustu fram-
•cíð.
AUKNAR ÐOT.EAEATEK.H R
Danir vinna að því að afla sér
aukinna dollaratekna. í þeim til-
gangi hefir ríkisstjórnin ákveðið,
að útflytjendur, sem selja vörur
til doilaralandanna, fái til frjálsra
umráða erlendan gjaldeyri fyrir
upphæð sem svari 10% af and-
virði útflutningsins til dollara-
landanna. Þessa upphæð fá þeir
þó ekki í dollurum heldur í gjald-
eyri þeirra landa, sem eru í EPU
(Greiðslubandalagi Evrópu). Má
nota hann til að flytja inn vörur,
sem ekki eru á frílistum, þó ekki
skammtaðar vörur. Þe-ir sem fá
þenna frjálsa gjaldeyri þurfa
ekki að nota hann sjálfir. Þeir
geta selt hann, og er þá búizt við
50—r60% yfirborgun. Talið er lík-
legt, að þessi gjaldeyrir verði aðal
lega notaður til að flytja inn bíla.
Þeir verða að visu miklum mun
dýrari en aðrir bílar, en senni-
lega verður 'oó ekki skortur á
kaupendum. Á þenna hátt ætti að
vera hægt að flvtja inn á þessu
FARA m MAUMEYJAR EFTIR
EINU PUNDI AF KAFFI
í útvarpinu danska var nýlega
söluna 'og íollsæzluna. Mörgum viðtal við nokkrar húsmæður um
sinnum er fó’k skilið eftir í (kafíikaupin i Svíþjóð. Ein þeirra | ári 5.0C0 fjeiri bíia en annars
hundraðatali á hafnarbökkunum, sagði:
þegar troðfull skip leggja frá j „Kafíipundið kostar rúmlega 7
landi. Oft er þarna um síðasta .d.kr. í Málmey. Farmiðirm fram
kvöldskipið að ræða. ' og aftur kostar 9,20 kr. Eg hefi
Þetta hefir sérstaklega valdið mat með heimanað til ferðarinn-
miklum vandræðum í Málmev ar. Kaffið kostar mig þannig rúm
vegna skorts á gistihúsum. Á ilega 16 kr. pundið. En ég ætla
hverri :-óttu verður fjöldi ferða- Jmér að halda áfram að fara ti!
fólks að sofa í biðsölum á járn- Svíþjóðar til að kaupa þar það
brautarstöðinni, á bekkjum í görð kaffi, sem ég þarf á að halda,
um bæjarins eða á lögreglustöðv-
unum. Þetta eru ekki aðeins Dan-
ir, sem hafa ekki getað fengið far
með skipunum til Kaupmatma-
hafnar, heldur Iíka margír Svíar.
Þeir strevma nú til Má’meviar
þangað til skömmtunin í Dan-
mörku verður afnumin. Þetta
kaffi verður að vísu dýrt, en ég
vil heldur spára á öðrum svið-
um en vera án þess“.
Önnur húsmóðir fór alla leið
langt Horðan úr landi. Þetta fólk frá Vordingborg á Suður-Sjálandi
æíiar að nota tækifærið til nð
fara til Dahmerkur -án vegabréís
og hefir búizt við að geta gist í
Má’mey á leiðinni, en <mtur nú
ekki fengið þar húsaskjól.
A UKTNN FFEBAMANNA-
GJALDEYRIR
til Málmeyjar til að há sér í eitt
pund af kaffi.
Talið er, að Danir kaupi nú í
Svíþjóð tíu þusund kg. kaffi að
jafnáði á dag. Svíar segja, að einn
fimmti hluti þess kafíis, sem Dan-
ir drekki, sé keypt í Svíþjóð. Eng
inn tollur er greicjdur af þessu
DANNY KAYE I ÐANMORKU
Danny Kave, bandaríski kvik-
myndaleikarinn, kom nýlega til
Kaupmannahafnar — án þess að
vera i skotheldu vesti. Hann hafði
þó skcmmu áður sagt., að hann
byrð.i ekki að koma til Danmerk-
ur, nema hann væri í skotheldu
vesti, af því að Danir væru stór-
reiðir við hann út af kvikmynd-
inni um H. G. Andersen, en í
henni leik'ir Danny Kaye æfin-
týraskáldið.
Margir í Danmörku voru gram-
ir út af þessari kvikmynd, þegar
fyrstu fréttirnar af henni bárust
frá Ameríku. Sögðu margir, að
hún væri ósamboðin hinu heims-
fræga æfintýraskáldi. Seinna
hafa ýmsir Danir séð hana í
Bandaríkjunum og lokið miklu
lofsorði á hana. T. d. sá Hedtoft
hana nýlega í Hollywood og sagði
að Danir ættu að vera þakklátir
Það er þó ekki eingöngu af- ^Dönsku tollverðirnir hafa ekkert, fyrir þessa kvikmynd. Sagði hann
ennfremur, að Danny Kaye léki
H. C. Andersen blátt áfram aðdá-ý
við það að athuga, að ferðafólk
taki lakg. kaffi með sér.
nám vegabréfanna, sem aukið
hefir ferðámannastrauminn ’yfir
Eyrarsund: Danir fá nú meira fé Danir eru nú að gera sér vonir. anlega.
Ilann átti að ganga undir upp-1 en áður til utanferða. Frá og með ^um, að þessi kaffikaup í Sviþjóð I Margt manna tók á móti hmum
,kurð í Svisslandi, en læknarnir 12, júlí geta þeir fengíð ferða- j leiði til þess að kafíiskcmmtunin, fræga kvikmyndaleikara, þegan>
ælja hann ekki nógu hraustan fé fyrir 2.000 danskar krónur á verði afnumin í Danmörku.
til að það sé þorandi. Maugham ári til hvers lahds, þegar um I Kaffi, sykur og erlent elds-
er nú 78 ára. I ferðir tii Svíþjcðar, Noregs eðar.eyti eru eir.u vörurnar, scm emx-
hann kom til flugvallarins í Kast-b
rup. Og mikill mannfjöldi safn-l
Framh. á bls. 11