Morgunblaðið - 16.08.1952, Blaðsíða 2

( 2
MORGU^BLAÐÍÐ
Laugardagur 16. ágúst 1952
frá Skúla Skálasynls

sykursýki
ÍEINHVER náungi skírði júlí-
lanánuð fyrir'■'! nokkr.um árum
!„mánuð iétinnar". Það var árið
Jsem 'mest var um sameiginlegu
tsumarleyfin og ýms stór iðnaðar-
|og iðjufýrirtæki þjóðarinnar
%ættu álveg störfum í 2—3 vik-
trr: Hag'skýrslurnar vottuðu svo
áhrifin "eftir á," því að framleiðsl-
t«n í júíl reýndist nær hálfu minni
en í Öðrum mánuðum ársins. —
Síðan var hafinn áróður fyrir því
að fólk tæki sér su'marleyfi ann-
aðhvo'rt fyrr. eða síðar en áður,
irá júníbyrjunj fram í septem-
berlokyr tii þess' "að komast hjá
•vinnustöðvun fyrirtækjanna og
•ofþrengslun . á _gististöðum og í
'jSrnbraúturíum,' og hefir talsvert
unnizt á/Starfstíminn hjá sumar-
‘gistihúsunum hefir lengst, enda
er verðlagið'þár lægra í júní og
september en í júlí og ágúst. Og
]það er orðið sjaldgæft að iðnað-
arfyrirtæki loki alveg vegna
•sumariéýfaýað'minnsta kosti þau
sem nokkuð kveður áð. Enda er
afkastarýrnun • iðnaðarins nú
atniklu minni i júlí en áður var.
Eigi 'að síður er júlí ennþá
mesti makindamánuður ársins
hér I Noregi hjá öllum stéttum
ríema bændur.um og skógar-
böggsm.önnum sumra landshluta.
Hjá fiskimönnum er yfirleitt hlé
úm þessar mundir, nema þeim
sem stundá makrílveiðar við suð-
urströndiná, síldveiði við ísland
eða þorskveíði við Grænland, en
jþeir síðastnefndu láta fremur
itla yfir útkomunni í ár. Og
samkvæmt síldveiðifréttunum
sem útvarpið flytur á hverjum
degi, hefir aflinn verið tregur
Jijá þessum nær 200 norsku skip
um, sem fóru á íslandsveiðar. En
af makríl hafa aflast um 12.000
•smálestir og er það meira en í
lyrra.
Á FERD OG FLUGI
J, Um þessar mundir flytja járn-
brautirnar þrefalt til fimmfalt
£leira “fólk en meðaltalið er, og
jflest af þessu fólki er að fara í
éða að koma úr sumarleyfi. Veðr-
íð var lokkandi fyrri hluta mán-
iaðarins og fólk vildi flýja úr
borgarmollunni. í fjallssvalann,
en síðari „helming- mánaðarins
breytti um. Þá" snjóaði jafnvel í
Jfjöll í Suður-Noregi þegar kom-
!ið var J>úsund metra yíir sjávar-
anál og í sumum uppbyggðum
tféll kartöflugras vegna nætur-
ifrosta. Jafnvel -við suðurströnd-
iina hefirí fólk tollað illa þar sem
þaS ætlaði að „nota sjóinn og
ýjólskinið“ því-að .. sjórinn hefir
iundanfarið ekki verið nema 15
átiga heitur, en það þykir Norð-
inönnum of lítið. Það mun vera
élíka og er á góðum sólardögum
í Skerjafirðinum.
Áður en Olympíuleikimir hóf-
ust fór mikil alda útlendra
skemmtiferðamanna austur yfir
landið og núna er önnúr að koma
;að austan., Þó að gestakoman til
Helsingfors yrði minni en gert var
jráð fyrir , hafa Olympíuleikirnir
ékki látið sig án vitnisburðar
íhér í Noregi, því að fjöldi fólks
íiefir komið hér á leið til leikj-
Janna eðá frá,~ekki sízt frá lönd-
)um, sem .lítið gera að Noregs-
Jieimsóknum, svo sem Suður-
Ámerikuríkjum, Suður-Afríku og
ÍÁstralíu. Það sem af er sumr-
inu hafá gcstakomur orðið miklu
Imeiii í ár en á sama tíma-í fyrra,
kegir Alfhild Hovden, hinn ötuli
ýitari Ferðastofnunar Oslóar og
nágrennis. Og þó að um þúsund
gistihúsarúm hafi bæst við í höf-
■Uðborginni siðan í fyrra, auk
pess sem hinn nýi stúdentagarð-
íir á Sogn við- Osló hefir verið
tekinn til notkunar fyrir gesti,
hefir verið mikil þurrð á gesta-
íiúsnæði" 1 Ósló og öll gistihús
full. *
| Hins vegar hefir að öllum jafn-
aði verið rúm á sumargistihús-
únumÚiþp tíl fjalla og þau láta
ialsvert mismunandi yfir . af:
Fara í fugtþýsundataii
tíi sykurkaupa i
. komunni í ár. Dýru gistihúsin á
vesturlandinu, svo sem í Olden,
Loen og Stalheim hafa tæplega
jafngóðar „vertíðir“ nú og fyrir
stríð, því að breyting er orðin
á fólkinu sem ferðast. Áður var
það nær eingöngu auðugt fólk,
sem sá sér fært að fara í önnur
lönd til að skemmta sér, en nú
eru það millistéttirnar — starfs-
fólk ýmsra greina, sem sparar
1 af kaupinu til sumarleyfisins og
fer þá til annara landa. Af
þessari breytingu leiðir að eftir
stríðið byggja Norðmenn alls
ekki lúxushótel fyrir sumar-
'gesti, heldur reyna að gera hús-
in sem ódýrust, en þó þannig að
! ekki verði að þeim fundið, og
spara sér fjölmennt þjónalið.
I
SYKURSJUKT
FERDAFÓLK
; Þegar ferðaskýrálur yfirstand-
andi árs verða gerðar upp mun
það koma á daginn, að á árinu
, 1952 hafi miklu fleiri Norðmenn
ferðast til Svíþjóðar en nokkurn-
tíma áður í sögu þessara þjóða.
Og það er enginn vandi að finna
ástæðuna til þessa.
í vor ákvað sænska verzlunar-
málaráðuneytið að útlendum
sem til Svíþjóðar kæmu skyldi
heimilt áð kaupa og flytja á
burt með sér 10 kiló af sykri, án
þess að sækja um útflutnings-
leyfþ eða nokkur kíló af kaffi.
Á þessum vörum er nú frjáls
sala í Sviþjóð og engin niður-
greiðsla, svo sykurinn kostar þar
í norskum peningum kr. 1.75, en
í Noregi er hann greiddur niður
og kostar 65 aura. Svo bætist við
innflutningstollurinn til Noregs,
30 aurar, svo að kaupverðið er
kr. 2.05 á kílóið eða meira en
þrefalt hærra en í búðunum í
Noregi. Ef ferðakostnaður og
tímaeyðsla er talið með verður
sykurkilóið aldrei minna en 5
krónur norskar þegar heim er
komið, enda er gangverðið á
sykri á skuggamarkaði allt að
8 n. kr. — eða tífalt búðarverðið.
En í búðinni er sykurinn skammt
aður og það naumt.
Sykursjúka ferðafólkið ferðast
með járnbrautum en þó einkum
með bifreiðum yfir landamærin.
Til þess að gefa dálítla hugmynd
um hve margir eru haldnir þess-
ari nýju tegund sykursýkinnar
skal ég nefna að á þriðjudaginn
var fóru 1575 bifreiðar yfir landa-
mærin á Svínasundsbrú, milli
Halden og Strömstad eða meira
en einn bíll á mínútu að meðál-
tali allan sólarhringinn. Á toll-
stöðinni þar voru greiddar 20.000
krónur í toll á einni viku, nær
allt fyrir sykur, og svarar það
til þess að 60 smáelstir hafi verið
fluttar inn þá viku á þessari einu
leið. Á járnbrautarstöðinni í
Kornsjö, þarna skammt frá, er
áætlað að um 300 „sykurtúristar"
fari yfir landamærin með hverri
lest, en þær eru alls átta á sólar-
hring. Þessir tveir staðir eru aðal-
stöðvarnar við suðurlandamærin.
En austur á bóginn er líka farið,
með bifreiðum yfir landamærin
hjá Örje og með járnbrautinni
til Charlottenberg. Þaðan er sömu
söguna að segja. í Örje segja toll-
verðirnir að ferðafólk fái lánaða
krakka og unglinga með sér aust-
ur yfir landamærin til að „fá út
á þá sykur“. Þeir telja að sára-
lítið af þessum sykri sé notað til
bruggunar — það eru húsmæð-
urnar sem viða að sér til þess að
geta sykrað sem mest af berj-
unum, og er það að vísu ekki
láandi. Norski verzlunarmála-
ráðherrann hefir nú auglýst auka
skammt, 2 kíló, af sykri vegna
berjasykrunar, en það þykir ckki
nóg.
Og þó fá NoTðmenn talsvert
meira af sykri nú en fyrs'tu ár-
in eftir stríð og undu þá vel viö
það. Hins vegar virðist sykursýk-
in vera orðin einskonar ástríða
nú, eða réttara sagt „sport“. Fólk
hefir gaman af þessu og vill eyða
peningum í það, sumir aðeins til
að fá sykurinn en aðrir til þess
að „demonstrera" gegn skömmt-
uninni og Brofoss verzlunarmála-
ráðhcrra. Margar áskoranir hefir
hann fengið um að afnema
skömmtunina til þess að losa fólk
við að greiða Svíum toll og álagn-
ingu af sykrinum, en hann situr
enn við srnn keip og telur „ekki
tímabært“ að gera það. i
I í Danmörku leggur fólk líka
stund á Svíþjóðarferðir, en þar
er erindið að fá sér kaffi. Sykri
' haía Danir nóg af. ,
í STJÓRNMÁLUNUM
er tiltölulega hljótt um þess-
ar mundir. Það er helzt verðlags-
frumvarpið sem talað er um.
Stjórnin hafði sent 14 stofnun-
um og samböndum frumvarpið
til álita í vor og höfðu tólf svar-
að innan frestsins sem settur var,
til 1. júlí. Flest svör leggjast mjög
á móti frumvarpinu, og má sér-
staklega nefna svör iðnaðar-,
bænda- og útgerðarmannasam-
bandsins, sem telja frumvarpið
óhafandi, og enginn af þessum
fjórtán aðilum hefir mælt með
frumvarpinu nema verkamanna-
sambandið. Málaflutningsmanna
félagið telur frumvarpið fára í
bága við stjórnarskrána og ýmsir
benda á að það geti alls ekki
samrýmst lýðveldishugsjóninni
en sé hinsvegar mjög keimlíkt
ýmsum þeim lagaboðum sem
Mussolini og Hitler létu frá sér
fara meðan þeir voru og hétu.
Það er viðurkennt að jafn mikil
afskifti af atvinnulífi þjóðarinn-
ar sem frumvarpið heimilar, geti
verið nauðsynleg á stríðstímum,
en séu óhafandi á venjulegum
tímum og gefi stjórninni og em-
bættismönnum hennar svo mikið
vald að slíks séu ekki dæmi
nema- í einræðisríki. Það er lík-
legt að stjórnarflokkurinn standi
ekki óskiftur að því að fylgja
málinu eftir, og í vinstriflokkn-
um á það lítið fylgi, þó að „hö'f-
undur“ hugsjónarinnar, Thagaard
verðlagsstjóri ,teljist til þess
flokks. Þessi tvö lagafrumvörp
um verðlag og ,,rasjonalisering“
hafa sætt harðvítugari mótspyrnu
en nokkurt frumvarp, sem kom-
ið hefir fram eftir stríð.
Norðmenn \'ilja yfirleitt draga
sem mest úr afkiftum stjómar-
innar af daglegu lífi almennings.
Þeir eru orðnir leiðir á höftun-
um og öllum eyðublöðunum,
nefndunum og starfsmannabákn-
inu, sem er orðið ískyggilega
stórt. Nýlega er lokið við að
vinna úr manntalinu sem fór
fram haustið 1950. í skýrslum
Hagstofunnar kemur fram að
starfsmannafjöldinn hefir aukizt
um 70% á árunum 1930—50, og
er nú 274 þúsund manns. —
Fjölgunin á þessum 20 árum
er 115 þús. manns. En á sama
tíma hefir sjálfstæðum atvinnu-
rekendum fjölgað um 32 þúsund
upp í 359 þúsund og verkafólki
og verkstjórum um 80 þúsund
upp í 757 þúsund, eða til jafn-
aðar um 20% þeim sem vinna að
framleiðslunni í landinu. Þetta
er að vísu sama sagan sem víða
annarsstaðar og ekki mun útkom-
an vera betri hjá okkur, því þess
minni sem þjóðin er því meiri
Framh. á bls. 4 i
Gunnar Ðúi Júlínsson. — Ljéem.: V. GuSm.
?r
g héldi rakleí
Tvífygir ákursyringar opna málvsrkasýninp
TÓMUR SAIUR
ÞAÐ var dauðakyrrð í hinni
stóru og glæsilegu byggingu
Gagnfræðaskólans á Akureyri,
er við komum þangað á miðviku-
dagskvöldið. Bergmálið ómaði
um galtóma gangana. Hverjum
gæti dottið í hug að hér væri
málverkasýning, er auglýst hefði
verið opin aðeins í 10 daga. Sú
er þó raunin. Á þriðju hæð skól-
ans, í stórum sal, eru allir veggir
þaktir teikningum, vatnslitamynd
um og olíumálverkum, samtais
um 120 myndum. Þegar.komið er
inn í salinn, þar sem Staddir eru
aðeins þrír sýningargestir, blasa
við okkur á norðurvegg abstrakt-
málverk. Þetta er sú tegund list-
ar, sem jafn jarðbundnar sálir og
við fáum ekki skilið, litir og
fletir og —?
AUGNAYNDI
En þarna var fleira að sjá og
margt fallegt, svo segja má,
að salurinn hafi verið fullur af
augnayndi. Ekki var þó mikill
íburður í sýningunni, engir stórir
og skrautlegir rammar, aðeins fá
olíumálverk voru innrömmuð. —
Þarna eru heldur ekki á ferðinni
neinir voldugir meistarar, heldur
hæglátir, en upplitsdjarfir frí-
stundamálarar. — Þar sem svo
margar myndir eru sem þarna,
kennir auðvitað margra grasa,
enda getur að líta allt frá galsa-
fullum karikatur til djúpfagurra
helgiiríynda. Okkur fannst mest
til vatnslitamyndanna koma, enda
setja þær svip sinn á sýninguna.
AD KROTA OG KRASSA
Eftir að hafa skoðað sýning-
una, ræddum við nokkra stund
við listamennina. Hinn 19 ára
gamli Aðalsteinn Þráinn Vest-
mann varð þar fyrst á vegi. Hann
er fæddur og uppalinn Akureyr-
ingur og hefur lengst af dvalizt
hér, nema þann tíma, er hann
dvaldist við nám í Handíðaskól-
anum í Reykjavík. Þaðan útskrif
aðist hann eftir tvo vetur með
teiknikennarapróf. Hann er nú að
| læra húsamálningu, en kv jðst
gera það mcira af þörf fyrir lifi-
brauð, en af löngun, því að hug-
1 urinn dvelur við teikningar og;
j listmálun, enda segist hann hafa
, verið að „krota og krassa“ frá
því hann man eftir sér. Er viS
inntum hann eftir því hvað hon-
, um þætti skemmtilegast að málar
kvað hann það vera landslags-
myndir. Vatnslitina sagði hanr*
skemmtilegasta allra lita. Flelztut
! fyrirmyndir hans eru fulltrúar
hinna nýrri listforma, Bracqe og
stíliseringar hans og ríaturalist-
inn Turner. Honum fannst Jó-
hannes Kjarval bera hæst allra
íslenzkra málara, en af þeim
yngri þótti honum rnest til una
Sverri Haraldsson. Er við spurð-
um Vestmann hvert hann sækíi
helzt fyrirmyndir sínar, kvað
hann það aðallega hingað í bæinrs
og nágrenni hans, enda sagðist
hann lítið hafa ferðazt og aldreí
út fyrir landssteinana. Við spurð-
um hann að lokum: „Hvert mynd-
irðu fara, ef þú ættir kost á því
að sigla?“ „Ég færi beina leiði
til Parísar," svaraði hann um-
svifalaust.
RANN Á LYKTINA
Gunnar Dúi Júlíusson er einnig
harðsoðinn Akureyringur 21 ársr
að aldri. Á sýningunni eru 2S
myndir eftir hann, al'lt olíumál-
verk. Hann kveðst ekki hafa farið
að stunda teikningar og listmálurt
fyrr eli eftir að hann var farinrt
að venjast allmikið málingarlykt
— Hann hefur nú stundað
húsamálningu í fimm ár, en þa<5
eru aðeins þrjú ár síðan hann
fór að mála á léreft. Lært hefur
hann iðn sína hjá Hauki Stefáns-
syni málarameistara hér í bæ og
einnig það litla er hann kveðst
kunna til málaralistar. Vestmanrs
er eínnig nemandi Hauks. Gunn-
ar hefur nú sót.t um inngöngu í
Handíðaskólann og hyggst fara
þangað til náms. Báðir eru þeir
félagar meðiimir í Félagi frí-
Kramh. á bl& 10 í
_______.
r,' v- ? 1 ■
Aðalsteinn Vestmann, — Ljósm.: V. Guðm,