Morgunblaðið - 16.08.1952, Blaðsíða 7

Laugardagur 16. ágúst 1952
MORGUNBLAÐ10
S )
UMBOÐSMAÐUR Sölusssmbands
íslenzkra íiskframleiðenda á
Spáni, Þórður Albertson, er á
ferð í Reykjavík þessa dagana.
Blaðið hitti Þórð að máli í vik-
unni og bað hann segia lesendum
tíðindi af Spáni og um. leið eitt-
hvað um ástand og horfur í sam-
bandi við saltfisksölu okkar þar
í landi, en hann hefur um ára-
bil starfað að þeim máíum og
er flestum eða öllum íslending-
um fróðari um landshætíi og
þjóðMf á Spáni. Þórður er bú-
settur í Bilbaó.
fSLENGINGAK í
ÞRIÐ.TA SÆTI
— Á síðastliðnum tveim árum
eða frá því aftur voru tekin upp
viðskipti við Spán eftir heims-
stju jöldina, segir Þórður, höfum
við selt þangað um 1500 smá-
lestir af saltfiski og um 6000
smálestir af verkuðum fiski, en
Spánverjar kjósa helzt þurrkaðan
íisk eins og kunnugt er. Ráðgert
er að á næstunni verði svo af-
skipað 1500 smálesíum til við-
bótar.
Síðasta árið fyrir borgarastyrj-
öldina munu Spánverjar hafa
flutt inn um 70.000 smálestir af
verkuðum fiski en eigin. fram-
leiðsla þeirra nam þá um 10.000
smálestum. Þrátt fyrir öra fólks-
fjölgun nemur innflutningurinn
nú aðeins um 25.000 smál. á ári og
eigin framleiðsla hefur með aukn
um togaraflota komizt. upp í
a. m. k. annað eins. Af innflutn-
ingnum fyrir borgarastyrjöldina
áttum við íslandingar drýgstan
hlut en erum nú komnir aftur
úr bæði Færeyingum og Norð-
mönnum. Saltfisksala Færeyinga
til Spánar er nú yfir 10.000 smá-
lestir árlega og Norðmanna 7000
smplestir, a.Ilt samkvæmt við-
skiptasamningum og á grundvelli
jafnvirðiskaupa eins og hjá
okkur.
Ætlun okkar var og er eins
og fram kom í útvarpserindi at-
vinnumálaráðherra, vorið 1951
(sem birtist i Morgunblaðinu),
eftir hina árangursríku ferð hans
til Madríd í marz 1351, að af-
skipa til Spánar 6000 snriálestum
árlega. Nú er hins vegar srvo kom-
ið, sökum lítilla innkaupa af
okkar hálfu frá Spání, að svo |
virðist sem þessi markaður, sem |
í áratugi var stærstur og hag-1
kvæmastur fyrir íslenzkan salt-
fisk, glatist okkur að mestu. Við
vorum lengst af í fyrsta sæti, j
en erum nú að reyna að halda í
þriðja sætið á eftir Færeyingum i
og Norðmönnum. Gnnþá er það
þó svo, að íslenzkur „Bacaiao“
þykir beztur á Spáni.
ÆUKA ÞARF VÖRUKAUP
íslenzkir fiskframleiðendur
h afa ekki efni á að missa að
verulegu eða öllu leyti Spánar-
markaðinn. Það virðist því ein-
sætt að nauðsyn berí til að
auka vörukaup frá Spáni hið
bráðasta þar sem þau eín geta
trj'ggt, að þessi markaður glat-
ist okkur ekki.
Urn vörukaup frá Spání vil ég
segja: Eins og okkar ágæti
sendiherra þar, Pétur Benedikts-
son, sagði í viðtali við Mbl.
í fyrrasumar, er mikil og góð
vara fáanleg á Spání, vefnað-
ai’vara alls konar, skótau, ávext-
ir, þurrkaðir og nýir, ávaxasafi
og svtí mætti lengi telja. —
Mistök þau, sem urðu við
innkaup einnar sendingar í
upphafi geta engan veginn gefið
tilefni til úrslitadóms rnn gæði
spáhskrar vöru, ekki frekar
en úrgangsfiskúr gæti orðið góð-
ur og gildur „Bacalao Isíandia“,
þótt seldur væri sem slikur á
Spáni.
Danir kaupa t. d. vörur fyrir
yfir 50 milljónir dansira króna
árlega af Spánverjum, mest vefn-
aðarvöru. Sá ég slika vöru víða
pcmi
AuScin innkaup þa^an nauðsynieg
fll forðast yfiívofandi
markafrjtasD
Ræi! viS Þérð áibðrfson, intksösnrsnn SíF á Spéni
:SW:*!SS
Þórður Albertson.
í búðum í Kaupmannahöfn og
líkaði hún vel.
Það er því ástæða til að vona,
að íslenzkir . innflytjendur reyni
að beina sem mest viðskiptum
sínum til Spánar, sjáifum sér, ís-
lenzkri útgerð og þjóðinni allri
til hagsbóta.
FERÐAMANNASTRAUMLR
— En svo við snúum okkur
að öðru. Hvað er að segja um
Spán sem ferðamannaland? Eitt
dagblaðanna skýrir frá því í dag,
að 1. fl. hótelherbergi kosti þar
tæpar 60 krónur á dag.
— Það - er rétt, að dýrustu
hótelherbergi á Spáni kosta eitt-
hvað um 60 krónur en þau eru
innan við 10 hótelin á Spáni sem
selja svo dýra gistingu eða ein-
ungis þau, sem tilheyra svoköll-
uðum ,,de luxe“ flokki. Á Spáni
eru gistihús flokkuð af opinberri
nefnd eftir aðbúnaði og er þeim
gert skylt að kynna svo ekki
verði um villzt hverjum flokki
þau tilheyra. Á 1. flokks hóteli
kostar herbergið raunar allt að
því helmingi minna en hér er
frá skýrt eða um 30 krónur. Á
góðum gistiheimilum (pensjón-
ötum) kostar herbergið með fæði
aðeins 55 peseta eða tæpar
23 krónur og mun óvíða unnt að
fá jafngóða gistingu fyrir jafn-
lítið fé.
Spánn er nú eitt ódýrasta
ferðamannaland í heimi og
flykkjast þangað ferðamenn svo
hundruðum þúsunda skiptir á ári
hverju. Ber þar hvað mest á
Bretum, en þeir hafa, sem kunn-
ugt er, yfir litlum ferðagjaldeyri
að ráða (25 sterlingspund). Búa
þeir gjarnan í tjöldum og kom-
ast af með sáralítið fé.
— Hvert mundir þú ráðleggja
íslenzkum Spánarfara að leggja
leið sína?
— Það fer að sjálfsögðu eítir
árstíma og hversu viðreist menn
vilja gera. Evrópumenn sækja
mest til Spánar á haustin og
veturna og leggja þá leið sina
til suðaustur strandarinnar og
borgarinnar Sevilla i Andalúsíu,
þar sem heitast er á Spáni lofts-
lag og blóð. — Á sumrin
eru baðstaðirnir á norðurströnd-
inni mest sóttir af ferðamönn-
um, einkum sá frægasti, i borg-
inni San Sebastian við frönsku
landamærin en þar hefur
spánska stjórnin aðsetur yfir
sumarmánuðina vegna hitanna í
Madrid. Fyrir íslendinga er Vet-
urinn vafalaust heppilegasti
tíminn til Spánarferðar og vilji
þeir kynnast því sem markverð-
ast er þar í Iandi, ættu þeir ekki
að láta hjá líða að heimsækja
höfuðborgina.
— Hvernig er afkoma al-
mennings í landinu?
— Hsgur Spánverja hefur mjög
farið batnandi að undanförnu,
einkum tvö síðustu árin. Veldur
þar mestu urh, að úrkoma hefur
verið óvenju mikil og næg vatns-
orka fyrir iðnaðinn en rafmagns-
skortur hefur ósjaldan valdið
stöðvun verksmiðjurekstrar á
Spáni. Af sömu sökum hefur
ólívu uppskeran verið óvenju góð,
en Spánverjar eru sem kunnugt
er, heimsíns mestu framleiðend-
ur ólívuo’íu. 1 ár er einnig búizt
við metuppskeru á ávöxtum,
appe’sínum, vínberjum og banön-
um. Eftir heimsstyrjöldina stóðu
langvarandi þurrkar öllu at-
vinnulífi mjög fyrir þrifum, en
nú hefur sem sé brugðið til hins
betra og hefur það að sjálfsögðu
haft víðtæk áhrif á afkomu alls
almennings í landinu til batnað-
ar. Á síðastliðnum vetri var af-
| numin öll skömmtun matvæla á
Spáni.
^ ENDURREISNIN
| — Verður enn vart afleiðinga
af eyðileggingu borgarastyrjald-
arinnar?
— Spánverjar voru komnir
talsvert áleiðis við endurreisn
landsins árið 1939 er heims-
styrjöldin skall á, en þá stöðv-
aðist endurreisnarstarfið vegna
einangrunar landsins. í stríðslok
var svo háfizt handa á nýjan
leik og telja Sþánverjar sig nú
vera komna á réttan kjöl og af-
leiðingar hildarleiksins úr sög-
unni að mestu. Opinberlega hef-
ur verið tilkynnt, að öllum póli-
tískum föngum hafi verið gefn-
ar upp sakir og jafnframt öllum
þeim, sem dvaiizt hafa í útlegð
vegna afskipta sinna af borgara-
styrjöldinni verið boðið að
hverfa heim á ný og þeir ekki
látnir gjálda skoðana sinna.
Jaimi, ríkiserfingi, sonur Aifons-
os fyrrum Spanarkonungs, er nú
búsettur í Portugal en kemur oft
til Spánar og nýtur fullkomins
ferðafrelsis.
KAÞÓLSKASTA LANBIÐ
— Menntun og trúarlíf?
— Unglingafræðsia er enn sem
fyrr að mestu í höndum kirkj-
unnar og þjóðin upp alin við
strangan siðalærdóm. Trúin er
því að sjáifsögðu snar þáttur í
lífi fólksins enda hefur Spánn
verið talið eitthvert kaþóiskasta
land veraldar. Ég beld að ég fari
ekki með ýkjur þótt ég segi að
hver einasti Spánverji fari í
kirkju einu sinni í viku og fjölda
margir byrja daginn með bæna-
gerð í kirkju. Oll dagbiöð Spánar
flytja trúarlegt efni á degi hverj-
um.
SALTFISKUR OG HITAVEITA
— Hvað veit alþýða manna um
Isiand?
— Flestir vita tvennt. Fyrst og
fremst það að íslendingar frara-
leiða góðan saltfisk og að á ís-
iandi eru hús hituð með hvera-
vatni.
Þegar Evrópumótið í íþróttum
,'rar haidið í Briissel um árið og
Islendingar fengu m. a. tvo
meistaratitla var sérstaklega frá
því skýrt.í spönskum blöðum og
vakti athygii, því að íþrótta-
áhugi er vaxandi í landinu. Stjórn
arvöld á Soáni hvetja þjóðina
mjög tii íþróttaiðkana enda talið
æskilegra að hinir skapmiklu
Spánverjar kappræði fremur um
knattspyrnu en stjórnmál.
Framh. á bls. 11
. EFTIRFARANDI skýrs]u yfir
þróun iðnaðarins á íslandi
1950—1952 lagði Landssam-
band iðnaðarmanna fram áj
hinu norræna iðnþingi, sem
haldið var hér í Reykjavík í
vikunni. Hún gefur yfirlit yfir (
það helzta, sem er að gerast í
iðnaðarmálunum hér á landi.
MÖRG VANDAMÁL
IDNAÐARINS
Eins og sást af siðustu skýrslu
Landssambands iðnaðarmanna á |
9. norrænu iðnráðstefnunni í
Finnlandi 1950, um ástand iðn-
aðarins á íslandi, — var útlitið
ekki bjart fyrir íslenzkan iðnað
þá. Ástandið hefur ekki batnað
og enn er óvissa með framtíð-
ina. Vandamál iðnaðarmanna eru
mörg og erfið, Kækkandi laun,
efnisskortur og óvissa á peninga-
markaðinum.
Byggingariðnaðurinn er mik-
ilsverður hluti íslenzka iðnaðar-
ins, því að á honum grundvallast
aðrar iðngreinar svo mjög. Á-
standið í byggingariðnaðinum
hefur því áhrif á fjölmargar aðr-
ar greinar.
I Siðustu ár hefur byggingar-
starfsemin verið takmörkuð og
undir stjórn Fjárhagsráðs, sem
tekur ákvarðanir um fjárfest-
ingu. Það hefur ásamt efnis- og
fjárskorti sett svip sinn á alia!
byggingarstarfsemi bæði hins op-
inbera og einstakiinga.
■ Af þessum og öðrum ástæðum
hefur gætt atvinnuleysis í hin-
um ýmsu greinum byggingariðn-
aðarins og áhrifanna um leið
orðið vart í öðrum iðngreinum.
Smærri iðnfyrirtæki hafa orðið
að draga saman atvinnurekstur
sinn og sum fyrirtæki orðið að
hætta störfum styttri eða lengri
tíma.
I Útflutningsvörurnar gefa af sér
erlendan gjaldeyri m. a. til kaupa
á hráefnum og verkfærum til iðn-
aðarins. Megin útflutningsvörúr \
íslands eru fiskafurðir og land-
búnaðarafurðir. V'erðið á þess-
um vörum fer nú lækkandi á
heimsmarkaðinum og skánar
ástandið ekki við það.
AFNÁM HAFTAXNA
| Landssamband iðnaðarmanna
og félagsmenn þess hafa jafnan j
verið fylgjendur frjálsrar verzl-1
unar og viljað afnám þeirra hafta
sem sett voru á árunum eftir.
Stríð. Síðari hluta ársins 1951 j
var linað nokkuð á verzlunar-1
höftunum og um ieið afnumin
verðlagsstjórn og höft á birgða- j
söfnun. Hinni frjálsu verz’un hef-
ur hins vegar verið komið á að
miklu leyti með þeim hætíi, að
gjaldeyrir til kaupa á fullunn- j
um vörum hefur fengizt á réttu
gengi, meðan greiða verður 60%
skatt til bátaútvegsins af gjald-
eyri til kaupa á hráefnum til
framleiðs’u sömu vara hér. Þar
að auki voru framleiðendurnir
hér ilia staddir á öðrum sviðum
í samkeppninni við innflytjend-
urna, vegna takmarkar.a á efnis-
inr.flutningi.
i
GÆTI SKAPAZT
TRAUSTUR ÍIORNSTEINN
Enr.þá virðist ríkisvaldinu og
löggjöfinni ekki vera það ljóst,
að ef iðja cg iðnaður mættu
sama velvilja og stuðningi sem
fiskveiðar og landbúnaður, þá
myndi þar með skapast einn
hornsteinninn enn i atvinnulífi
þjóðarinnar, sem myndi hafa
verulega þýðingu fvrir úíflutn-
inginn.
Þróunin á sviði iðnaðar síðustu
ár hefur að mestu verið í því
fóigin að afla betri og fullkomn-
ari verkfæra til þess að auka
framleiðsluna og fcæía hana. —
Samtímis hefur síðustu ár verið
unnið að því að koma upp nýjum
iðjuverum, sem samsvara betur
en áður kröfum tímans og m5
segja að það hafi tékizt framaíl
öllum vonum.
Starfsemi Landssambands iðn'.
aðarmanna hefur verið aukin og
útvíkkuð. Frá 1. apríl 1951 hefur
sambandið ráðið framkvæmda-
stjóra, ungan iögfræðing að nafni
Eggert Jónsson og það hefur
keypt húseignina Laufásveg 8 í
samvinnu við Trésmiðafélag
Reykjavíkur. Þar hefur sam-
bandið nú skrifstofur sínar og
eru þær að öilu levti hentugri en
gamia skrifstofan í Kirkjuhvoli.
Með þessari breytingu væntir
sambandið þess að geta rækt
betur hlutverk sitt, veitt félags-
mönnum aihliða aðstoð til að
leysa dagleg vandamál og önnur
vandamál sem snerta iðnaðinn.
IÐNADARBANKINN
í mörg ár hafa iðnaðarmenn
barizt fyrir því að fá eigin pen-
ingastofnun, iðnaðarbanka. Sá
draumur er nú að rætast, þar sem
Alþingi samþvkkti 19. des. 1951
lög um stofnun „Iðnaðarbanka
íslands h.í.“
Raunar er stofnhöfuðstóllinn
ekki mikill, 6>ú milljón kr., en
þetta er þó byrjunin. Ríkið legg-
ur fram 3 milljónir, Landssam-
band iðnaðarmanna V/2 milljón,
Félag íslenzkra iðnrekenda lx/%
milljón og (2 milljón kr. verður
boðin út til söiu sem hlutabréf.
Menn vonast eftir að höfuðstóil-
inn verði greiddur inn síðari
hluta sumars og bankinn stofn-
aður með haustinu.
IÐNSÝNING í HAUST
Fyrir frumkvæði Landssam-
bands iðnaðarmanna og Féiags
íslenzkra iðnrekenda verður haid
in í haust, hér í Reykjavík, iðn-
sýning, sú stærsta, sem haldin
hefur verið á íslandi. Þrjár aðrar
stofnanir standa að baki sýning-
unni: Bæjarstjórnin í Reykjavík,
Samband íslenzkra samvinnufé-
laga og Sölumiðstöð hraðfrysti-
húsanna. ■
í ár eru 200 ár liðin síðan
Skúli Magnússon, landfógeti,
gerði fyrstu tilraun til verk-
smiðjuiðnaðar á íslandi, en það
varð eiginlega orsökin til þess
að Reykjavík fékk kaupstaðar-
réttindi.
Sýningin fer fram í hinum nýja
iðnskóla, sem nú er í smíðum.
Menn vænta þess, að sýningin
verði til þess að gera almenningi
ög yfirvöldunum ljósa þýðingu
iðju og iðnaðar, og að þau eru
c^ðin stór þáttur í íslenzku at-
vinnulífi. Það er vitað mál, að
hinir aðalatvinnuvegir þjóðarinn-
ai', fiskveiðar og landbúr.aður,
fela í sér meiri áhættu og eru
bundnari verðbreytingum á
, heimsmarkaðr.um en iðja og iðn-
aður.
Endurskoðun á lögum um iðju
og iðnað var ekki lokið á síðasta
þingi. Það var samkomulag um
að skynsamlegt væri að fresta
breytingum urn sinn, þar til tími
og aðstæður yrðu hentugri.
RAFVIRKJANIRNAR
OG ÞRÓUN EÐNADARINS
Raforkuframkvæmdirnar við
Laxá og Sogið eru þýðingarmik-
ill þáttur í þróun iðnaðarins. —•
Sama er að segja um hina stóru
áburðarverksmiðju í nágrenni
Reykjavikur, sem nýlega var
byrjað á og sementsverksmiðj-
una á Akranesi, sem nú er í und-
irbúningi.
Öil þessi iðnfyrirtæki munu
vissulega hafa rnikia þýðingu
fyrir þróun íslenzks iðnaðar, gefa
mörgum atvinnu, spara erlendan
gjaldeyri og hafa áhrif á efna-
hagsmálin.
tílB'liS Jíil
NÁMSKEIÐIN TÓKUST VEL
Samkvæmt samningi milli
Frarrth. á bls. 11