Morgunblaðið - 28.11.1952, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 28. nóv. í9’52
Gunnar Bfarnason, Hvaimeyri:
BÚSKAPAItEÍEIMIMSLA
' MARGIR áhugamenn um búskap
og búfræðikennslu hafa oft rætt
við mig um fyrirKomulag bún-
aðarkennslunnar hér á landi og
gagnrýnt hana. Finna menn
kennslunni það helzt til foráttu,
að hún sé ekki nógu verkleg,
en hins vegar sé of mikið gert
að því að troóa í nemendurna
efnafræðilegum formuium oj
öðrum oft torlærðum bóklegum
fróðleik. sern komi að litiu gagni
síðar við bústörfin.
Bændaskóiar hér á landi eru
starfræktir með mjög ávipuðura
hætti og genst i nágrannalöndum
okkar, að mestu bókleg kennsla
sem stýðst við rekstur stórbús.
þar sem notuð er allfulikomin
tækni og nýjar aðferðir, eftir því
sem tök verða á hverju sinni.
Borið saman við búnaðarskóla á
Norðurlöndum, þá held ég að mér
sé óhætt að fullyrða, að almennt
standi bændaskólar okkar þeim
ekki að baki, hvorki í bóklegri
né verklegri kennslu. Þó býst ég
við, að við betri skóla erlendis
séu fullkomnari söfn og meira
fé varið til þeirra hluta en hér
gerist. Á báðum bændaskólum
okkar eru byggingar orðnar gaml
ar og svara alls ekki kröfum
tímans til íveru fyrir nemendur,
og söfnum er þar lítið sem ekk-
ert húsrúm ætlað. Sérstaklega
gildir þetta um húsakostinn hér á
Hvarineyri. En ekki fer ég frek-
ar út í þá sálma að sinni. Annað
er markmið greinar þessarar.
VANDKVÆÐUM BUNDIÐ
AÐ KENNA VERKLEGAN
BÚSKAP
Eins og fyrirkomulag bænda-
skólanna er hugsað og fram-
kvæmt, er mjög miklum vand-
kvæðum bundið að kenna þar
verklegan búskap, aðeins getur
orðið um að ræða kennslu i ein-
stökum störfum, s. s. vinnubrögð-
um við hirðingu búfjár, meðferð
véla og verkfæra og annað slíkt.
Sjálf búskaparkennslan verður
bókleg. Skólabúin eru svo gjör-
ólík almennum bændabýlum, og
rekstur þeirra svo frábrugðin bú-
rekstri bænda, að þau geta ekki
orðið fyrirmynd né kennslu-
grundvöllur í búskap almennt.
Gagnrýnendur skólafyrirkomu-
lagsins vilja fá breytingar á
þessu, en þeir hafa ekki bent á,
hvað þeir vilja fá í staðinn. Ég
hef á sama hátt viðurkennt, að
vafalaust mætti finna kennslunni
betra snið, án þess þó að hafa
getað gert mér grein fyrir, á
hvern hátt það skyldi gert.
Staðreyndin er sú, að bænda-
skólar okkar eru búfræðilegir
skólar en ekki búskaparlegir.
Þeir kenna búfræði en ekki bú-
skap. Þegar mér varð þetta ljóst
og sá munur, sem felst í þessu
tvennu, þá fór ég að velta fyrir
mér þeirri spurningu, hvort hægt
væri að starfrækja skóla, sem
kenndi búskap, og hvernig þeirri
kennslu yrði gerður rammi. Nið-
urstöður þeirra bollalegginga
minna fara hér á eftir:
BÆNDASKÓLI MEÐ
32 NEMENDUM
Ég geri ráð fyrir bændaskóla,
sem tæki 32 nemendur til árs-
dvalar. Þessum hópi yrði skipt
niður í 8 fjögra-manna flokka.
Hverjum flokki yrði í byrjun
skólaársins fengið til umráða og
reksturs lítið bú. Stór bygging
í 8 deildum yrði notuð til kennsl-
unnar. Bústofn hvers flokks gæti
veriðj þannig:
1. 8 mjólkandi kýr ásamt
jmeðfylgjandi geldneyti og
kálfum.
2. 1 gylta ásamt meðfylgjandi
bldisgrísum.
3. 65 kindur.
4. 100 hænsni.
5. 4 hross.
Hver fjrgra-manna nemenda-
ugga og góða vinnuhesta, en í
byrjun hvers skólaárs fengi hver
nemandi ótaminn fola til tamn-
ingar og vinnu, sem síðan verð-
ur skilað fulltömdum í lok skóla-
ársins. Þá þyrfti hver búseining
að hafa öll verkfæri, sem bú-
rekstri eru nauðsynleg við hesta-
notkun. Nóg væri hins vegar að
hafa einar 3 dráttarvélar, eína
stóra til ræktunar og jarðvinnslu
og tvær minni, sem notaðar yrðu
á félagsgrundvelli.
FRAMLEIÐSLA HVERS BÚS
Framleiðsla hvers bús ætti að
geta orðið sem hér segir:
24000 kg mjólk
1000 — svinakjöt
800 — kindakjöt
15000 egg
3000 kg kartöflur
1000 — gulrófur.
hópur væri svo látinn sjá alger-| söluverðmæti þessarar fram-
lega um þennan bústofn undir leigglu yrgi 110_i20 þúsundir
handleiðslu kennara allt árið. krona af þverju búi miðað við
Kennslan yrði aðallega i því fólg- | núverandi verð og miðað við vel
in að temja nemendunum rétta { meðallagi góðan árangur af bú-
og búfræðilega hirðingu búfjár- j skapnum. Þannig gæti hver nem-
ins, kenna notkun og hagnýtingu andi framleitt fyrir 25—35 þús-
handbóka, reikningsfærslu og und krónur með náminu eftir ár-
skýrsluhald, sem búskapnum og ferði og ástæðum. Að vísu eru
hagfræði hans er nauðsynleg. j mörg útgjöldin, margt dregst frá
Gunnar Ejarnason
j brúttóarðinum og „mörg er bú-
mannsraunin", en hvert bú á að
Hirðing þessa bústofns að vetr-
' inum yrði varla nema um fjögra yera rekig sjálfstætt 0 nemend-
tima verk fynr fjora menn við urnir eiga sjálfir að njóta ar8s.
goðar aðstæður og með aðstoð ins Þeir yr8u látnir kosta sig
og leiðbeiningum hæfra manna. | við námig en fengju þó frjálsa
En ekki tel ég rétt að afnema kennslu og svipaða aðstöðu við
búfræðikennsluna, því að raun- framfærslu og gerist í öðrum
ar er búfræði ekkert annað en sko]um, gn það sem afgangs
reynsla bænda og fræðilegar nið- verður af búrekstrinum, það sem
urstöður tilrauna og rannsókna. hann kann að geta greitt í vinnu-
Mestan hluta ársins þyrfti að laun> eiga nemendurnir sjálfir
. vera bókleg kennsla í 2—3 stund að fá
ir á dag. Nemendurnir, sem |
kæmu í skólann, þyrftu að hafa BÚSKAPARSKÓLI
fengið sæmilega almenna mennt-1 Hér hefur nú verið reynt að
un, og þ. á. m. þyrftu þeir að skýra þessa hugmýnd í stórum
hafa jsert ágrip af efnafræði, dráttum, mjög ófullkomlega, en
miðskólanám í stærðfræði, grasa- þá vonandi nægilega skýrt, til
fræði, jarðfræði og öðrum nátt- þess að menni skilji, hvað helzt
úiufiæðum og auk þess þarf að er um a8 ræða og hver breyt-
krefjast þess, að þeir séu sæmi-1 ing hér er á ferðinni miðað við
lega læsir og skrifandi. Bókleg hið eldra fyrirkomulag búnaðar-
kennsla skólans yrði þá aðallega kennslunnar. Og æskilegt væri
í búfjárfræði, jarðræktarfræði og ’ að menn ræddu þetta viðhorf og
verkfærafræði. Aðrar skyldu- kæmu með tillögur.
greinar þurfa að vera smíðar á Stofnun svona bændaskóla yrði
tré og járn og byggingar húsa. 1 nokkuð kostnaðarsöm, en ef
Hentugt væri að láta skólann beztu menn telja, að hér væri
hefjast 1. nóvember. Dagleg stigið spor til framfara, til að
vmna við bústörf og nám yrði bæta bændamenninguna og upp-
12 stundir. • fræðslu sveitaæskunnar, þá
Fyrir þennan bústofn þarf ^^i lh „búbót“ gjarnan kosta
ræktað land eigi minna en 10 ha. n°Kkr<m milljónir, og ég held, að
Hver flokkur yrði látinn annast k°stnaðurinn gaéti eklci farið
3lgerlega um jarðyrkju- og hey- lrpm ur kaupverði eins botn-
| skapai störfin, og auk þess hefðu j vörpungs.
þeir um þriðjung ha af garð-1 í mnrg ár hefur staðið til að
landi og 1 ha kornakur hver byf»gja bændaskóla á Suðurlandi,
flokkur eða stærri
um.
eftir ástæð-
HESTAR OG HESTA-
VERKFÆRI
Mjög væri mikilvægt, að nem-
og hefur það verið sett í landslög.
Ég efast um, að þörf sé fyrir nýj-
an bændaskóla með sniði þeirra
skóla, sem nú eru fyrir, á Hólum
og Hvanneyri. Að minnsta kosti
er þörfin ekki brýn að sinni. En
endurnir væru látnir vinna sem ef hægt væri að finna jarðveg
mest af störfunum með hestum fyr*r allan þann fjölda æskufólks
og hestaverkfærum, því að hverj * sveitum, sem ekki sækir faglega
um nýyrkja og ungum bónda er menntun, Þótt það leggi búskap
nauðsynlegt að kunna að nota | fynr s,g; ba væri það mikilvæg
hesta, og hirða þá og temja. Mest, umb6t í uppeldismálum sveit-
er uppeldi sveitaæskunnar hér á í*!?n1a' get hugsað mér, að
landi ábótavant á þessu sviði. I bnsn‘aParskólí gæti ef til vill leyst
Ungur og efnalítill maður eða' Þetta ,verk®fni- »g færi þá vel á
nýbýlandi hvorki getur eða má reisa slíkan skóla i Skálholti.
leyfa sér að byrja á því að kaupa
sér dráttarvél. Hins vegar er
nauðsynlegt að kunna að nota
þær, og ekki sízt er mikilvægt
að kenna mönnum að nota stór-
virkar búvélar í félagsskap, og
á slíku skólabúi mundi niikið
reyna á þessa samvinnu. „Búin“
yrðu að laga sig eftir hentug-
leikum hvers annars, og „bænd-
Gunnar Bjarnason.
England'Beigía
Haimes Jónsson feóndi
A.-Meðalholtiim sextngur
i
LONDON — Enska landsliðið,
sem leika á gegn Belgíu á
Wembley, miðvikudaginn 26. nóv.
urnir" myndu læra samstárf um!hefur venð vabð-
verkfæri og hvers konar félags-1 Það verður: Merrick (Birming-
störf í búnaðarfélagi skólans, þar ham>. Ramsey (Tottenham), L.
sem vandamál búskaparins ’yrðul Smith (Arsenal), Wright (Wolv-
rædd á raunhæfan hótt og af es>. Froggatt (Portsmouth) Dick-
„bændum“, sem finna skóinn inson (Portsmouth), Finney
kreppa að sér, á sama hátt og (Preston), Bentley (Chelsea),
gerist í lífinu sjáífú. ' i Lofthouse (Bolton), R. Froggatt
Búið þyrfti að eiga 8—10 ör-(Sheífield W.)t Elliott (Burnley).
HANNES JÓNSSON, bóndi að
A.-Meðalholtum í Gaulverjabæj-
arhreppi varð sextiu ára 24. þ.m.
Enda þótt ég þykist vita að
Hannesi sé lítið um það gefið að
hans sé getið opinberlega, hætti
ég á það, að velja þessi tímamót
í æfi míns ágæta vinar, og rifja
-upp fyrir mér, að vissu méð fá-
um og fátæklegum orðum, fá-
eina þætti úr lífssögu þessa
reynda heiðursmanns.
Hannes er fæddur að Austur-
Meðalholtum liinn 24. nóvember
árið 1892, sonur hjónanna Krist-
ínar Hannesdóttur og Jóns Magn-
ússonar, er þar bjuggu um langa
hríð.
Ólst hann og upp hjá foreldr-
um sínum og kynntist fljótiega,
eftir því sem þróttur óx, að vinn-
an var dyggð, sem flestir þeir er
sér bjarga vildu, urðu að stunda
af trúmennsku og hyggja meir
að afköstum heldur en eftirtekju.
Eigi sat Hannes skólabekk í
æsku umfram það sem þá al-
mennt var um unglinga, en beindi
huga sínum því betur að náminu
í hinum milda skóla er allir verða
að ganga, og hljóta síðan sínar
einkunnir, sem eðlilega eru ærið
misjafnar. En líísins skóli hefur
frætt Hannes um margt og ég
fullyrði að í þeim skóla hefur
hann tekið góð próf og lært þar
fyllilega að meta hinar fornu
dyggðir, svo sem trúmennsku,
iðjusemi og nægjusemi.
Hannes er dulur maður að
eðlisfari og ekki fyrir að flýka
huga sínum við hvern sem er.
Svo er hann og lítt fyrir það
gefinn að hreykja sjálfum sér eða
gjöra sig góðan á kostnað ann-
arra, en vill kryfja hvert mál og
verkefni til mergjar og rasar í
engu um ráð fram. Slíkir menn
eru af samferðafólkinu, alltof oft
mældir með röngu máli og þeim
öðrum meir hampað, sem með
aáreysti fást við viðfangsefnin.
Mjög ber allt starf Hannesar
'pess vitni, að þar er hinn trausti
jg búhagi maður að starfi. Bú
hans er snoturt og traust og um-
^engni öll til fyrirmyndar, engar
’.jónhverfingar, heldur er þar allt
byggt upp á hinum trausta grunni
er vel sæmir íslenzkum bónda.
Hannes kann þá list er of fáir
kunna, að flýta sér hægt um ýms-
ir nýungar á sviði landbúnaðar,
en hefur með sínu góða búviti
aflað smátt og smátt ýmissa
iækja er nútíminn býður til auk-
inna afkasta og vinnusparnaðar.
Hannes hefur tekið virkan
bátt í félagslífi sinnar sveitar, og
í þess þágu verið falin hin ýmsu
trúnaðarstörf, svo sem hrepps-
nefndarstörf um nokkur ár, í
stjórn sjúkrasamlags o. fl., hvað
hann allt hefur rækt af stakri
trúmennsku og skyldurækni.
Sízt skildi ég gleyma starfi
hans í þágu ungmennafélags okk-
ar sveitar, þar sem hann oft á
tíðum hefur verið hinn stóri mað-
ur. Formaður þess félags var
hann fyrr á árum og síðan, þrátt
fyrir sinn aldur, ætíð liðtækur
við hvert það málefni er hann
hefur talið til heilla fyrir æsku
sinnar sveitar. Fer það og ekki
milli mála að starf Hannesar í
ungmennafélagsskapnum hefur
miðazt við það fyrst og fremst
að gjöra þann félagsskap þannig,
að hann yrði æskunni í senn til
sóma og gagns.
Hannes hefur frá unga aldri
I jafna haft rikan og einlægan á-
huga fyrir leiklist og tekurennþá
virkan þátt í þeirri starfsemi unp
mennafélaes okkar. Er því sízt að
1 leyna, að þar hefur Hannesi oft
langað að gjöra meira en efnin
og andrúmsloft til þeirra mála
ekki leyft.
En á þessum tímamótum í æfi
Hannesar, þegar hann jafnframl
getur litið yfir nær 40 ára starf-
semi í leiklíátarmálurri' ungJ
mcnnafclagsins, vildi ég flytja
honum þökk og árnaðarósk frá
öiium samsveitungum hans, sem
telja einhvers virði fyrir menn-
ingarlíf sveitarinnar, að þar sé
haldið uppi leiklistarlífi.
Arið 1924, hinn 19. júlí, gekk
Hannes í hjónaband með unn-
ustu sinni, Guðrúnu Andrésdótt-
ur írá Vestri-Helium í Gaulverja
bæjarhreppi. Einnig þar heíur
sannast á Hannesi að hann er um
margt lukkunnar barn, svo góð-
um kostum er eiginkona hans bú-
ín. Hún er sú kona í minni sveit,
sem ég met um margt umfram
aðrar kunningjakonur mínar,
lífsgleði Guðrunar og léttlyndi
j er iöngum viðbrugðið. Eigi hygg
! ég að margir hafi heyrt hana
æðrast um eitt eða neitt, og hef-
ur hún þó ýmsu mætt, svo sem
veillri heilsu og ástvinamissi. —•
Guðrún hefur jafnan á reiðum
höndum hnittin svör og á ein-
staklega gott með að koma öllum
í gott skap er henni eru nálægir.
Guðrún er og greind kona og
hyggin, sem reynzt -hefur manni
hennar traustur lífsförunautur.
I Þessi fátæklegu orð mín í til-
efni sextugsafmælis þíns, Hannes,
skulu ekki höfð fleiri. Ég árna
! þér heilla og gæfu og óska af al-
hug að enn um langa hríð megi
sveit okkar njóta samstarfs við
þig og konu þína, en til ykkar
höfum við unga fólkið í Gaul-
verjabæjarhreppi ærið oft sótt
| ráð og góða leiðsögu í félagsmál-
um okkar.
Gunnar Sigurðsson,
Seljatungu.
- Samfal vB Önnu
Ásmundsdóftur
Framhald af bls. 7
vörur „íslenzKrar ullar" með
þeirri kvöð, að starfsemi fyrir-
tælcisins yrði haldið áfram í sama
anda og verið hafði á meðan við
veittum því forstöðu og að hún
rynni inn í starfsemi kvenna-
heimilisins Hallveigarstaða, þeg-
ar það tæki til starfa.
HLYNNA BER AD AUKINNI
FRAMLEIBSLU Á FYRIR-
MYNDAR HEiMILISIDNAÐAR-
VORUM
— Eru ekki einhverjar merk-
ar fyrirætlanir uppi á teningnum
í þessum málum?
— í ráði er að stofnað verði
til nórrænnar heimilissyningar í
Kaupmannahöfn á næstunni og
standa vonir til að íslenzk heim-
ilisiðnaðarfélög geti tekið þátt í
henni. Einnig hefir íslenzkur
heimilisiðnaður í hyggju að
I stofna innan skamms til sam-
' keppni um íslenzka mirijagripi.
Hið einlægasta áhugamál mitt
um þessar mundir er, að hlynnt
sé eins og unnt er að aukinni
framleiðslu á fyrirmyndar heim-
ilisiðnaðarvörum sem með tíð og
tíma gætu orðið að fullgildri ís-
lenzkri útflutningsvöru. Mjög
æskilegt væri að við gætum kom-
ið upp ferðasýningu erlendis til
kynningar á heimilisiðnaði okk-
ar. Eftir þeim viðtökum að dæma,
sem ég fékk í Ameriku s.L sum-
ar, er ég í engum vafa um, að
þar mundi slík sýning bera mik-
inri og heillarikan árangur.
Við eigum hið dýrmætasta hrá-
efni, þar sem er íslenzka ullin,
jurta og sauðalitirnir og auðlind-
ir þær, sem við eigum í Þjóð-
minjasafninu.
Persónulega hefi ég þá trú á
smekkvísi, listhneigð og dugnaði
hinnar ungu íslenzku konu, seg-
ir frú Anna Ásmundsdóttir að
lokum, að hún beri gæfu til að
vinna að framgangi þessa máls og
hazli sér í framtiðinni völl sem
útflytjandi á þjóðlegum heimilis-
iðnaði á heimsmarkaði.