Morgunblaðið - 19.06.1953, Qupperneq 10

10
MORGXJTSBLAÐ1Ð
Föstudagur 19. júní 1953
Holldém Fétnrsááltii
17. júní hátíðahöldin
Hinningsrcrg
GAGNMERK sæmdarkona, Hall-
dóra Pétursdóttir í Laugarholti
1 Bæjarsveit er í dag til moldar
borin á Hvanneyri. Hún lézt 10.
þ. m.
Halldóra var fædd 12. des.
1867. Var hún því á sjötta ári hins
níunda tugar er hún lézt. Hún
var fædd í Grund í Skorradal,
dóttir Péturs Þorsteinssonar
bónda þar og konu hans, Krist-
ípar Vigfúsdóttur. Bjuggu for-
eldrar Halldóru lengi á Grund
við’landskunna rausn og mynd-
arbrag. Áttu þau hjón fjölda
barna. Voru þau Grundarsyst-
kini öll gjörfuleg og var jafnan
viðbrugðið manndómi þeirra
dugnaði og atorkusemi í hví-
vetna. Að þeim systkinum standa
traustar ættir. Eiga þau margt
afkomenda er unnið hafa með
dugnaði og kostgæfni að menn-
ingar- og framfaramálum Borg-
arfjarðarhéraðs. Eru nú ekki eft-
ir á lífi nema tvær systur af
hinum mörgu Grundarsystkin-
uqi.
Halldóra ólst upp með for-
eldrum sínum á Grund og dvaldi
þar' þangað til hún giftist Svein-
birpi Bjarnasyni frá Stórabotni
árið 1899.
Sveinbjörn var frábær atorku-
maður. Hann bar snemma af
öðrum ungum mönnum um fjör,
áhuga og dugnað við hverskonar
störf á sjó og landi. Hafði hann,
áður en hann fór að búa, af
dugnaði sínum, útsjónarsemi og
ráðdeild komið sér upp góðum
bústofni er hann átti í fóðrum
víðsvegar.
Þau Halldóra og Sveinbjörn
reistu bú í Efstabæ í Skorradal
og, bjuggu þar æ síðan meðan
Sveinbjörn lifði, en hann lézt
árið 1921. Eftir lát manns síns
hélt Halldóra áfram búskap um
átta ára skeið, lengst af í Efstabæ.
Eins og fyrr segir voru þau
Sveinbjörn og Halldóra svo vel
á vegi stödd fjárhagslega er þau
létu af búskap, að þau hefðu
getað valið úr jörðum í lágsveit-
um-; Borgarfjarðar, er lágu vel
við, samgöngum, eftir því sem
þá ,var um að gera. En við þær
aðstæður hafði Halldóra alizt
upp. En þau völdu ekki þann
kost. Efstibær er á byggðarenda
frepnst í Skorradal. Þar er land-
rými mikið, víðáttumikil heiða-
lönd, gott undir bú, kjarnabeit
að vetrarlagi, töðu ígildi, þegar
niðri nær. Erfitt var um hey-
öflun í Efstabæ er þau Halldóra
og Sveinbjörg fluttu þangað.
Túnið lítið, heiðaslægjur að
mestu. Heybandsvegur langur og
torsóttur. Það krefst mikillar ár-
vekni dugnaðar og forsjár að
reka búskap við þessar aðstæð-
ur. En þeir erfiðleildar, sem
þarna var við að etja, uxu hinum
Ungu hjónum ekki í augum. Þau
voru þess fullviss, að með þeirri
ákvörðun, sem þau höfðu tekið,
reistu þau sér ekki hurðarás um
öxl. Þarna var verkefni, sem
var við þeirra hæfi. Um þetta
urðu þau sannspá. Hagur þeirra
blómgaðist vel í Efstabæ. Þau
kunnu á því tök að notfæra sér
þau náttúrugæði, sem. þarna voru
fyrir hendi. Stórt bú og gagn-
samt varð brátt ávöxtur iðju
þeirra, forsjá og fyrirhyggju.
Sveinbjörn varð skjótt gróin í
heyjum. Hinum hyggna bónda
var Ijós nauðsyn þess að kom-
ast undir heyfyrningar, slíkur
varasjóður veitti öryggi fyrir
misferli þótt jarðbönn og harð-
indi sæktu hann heim. Eigi var
atorka þeirra Efstabæjarhjóna
minni við umbætur á jörðinni,
en í sjálfum öúrekstrinum. —
Reistu þau á fáum árum
öll hús frá grunni, sléttuðu og
færðu út túnið. Hinn mikli upp-
gangur þeirra Efstabæjarhjóna
og umbótaafrek í hinni af-
skekktu dalabyggð sýnir, hve
samstilltur vilji samfara forsjá
og fynrhyggju má sín mikils og
hve auðsótt það er að hagnýta
náttúrugæði lands vors þegar
lagst er á sveifina svo sem hér
var gert. Og því er á þetta
minnst, að það er mjög lærdóms-
ríkt og til mikillar hvatningar
og uppörfunar því unga fólki
í sveit og við sjó, sem hugieiðir
að taka þátt í hinu nýja land-
námi, sem nú er hafið í sveitum
lands vors.
Hin mikla manndómskona, sem
nú hefir endað æfiskeið sitt í
hárri elli var frábær húsmóðir.
Heimili sínu stjórnaði hún ávallt
með hinum mesta myndarbrag og
skörungsskap. Hún. var kona
mjög reglusöm. Mátti þar ekk-
ert úr skorðum ganga. Hver hlut-
ur varð að vera á sínum stað.
Hún vakti ávallt yfir velferð
allra á heimilinu, jafnt þeirra,
sem vandalausir voru og hinna
vandabundnu, enda voru þau
hjónin mjög hjúasæl. Eigi getur
meiri greiðasemi og gestrisni en
þeirrar, sem gestir og gangandi
áttu að mæta í Efstabæ.
Halldóra bar aldurinn vel til
síðustu stundar. Eftir að hún
fluttist frá Efstabæ var hún um
skeið í Langholti. En síðustu ár
æfi sinnar dvaldi hún hjá dótt-
ur sinni, Jórunni, og tengdasyni,
Birni Blöndal, bónda í Laugar-
holti. Onnur börn Halldóru eru:
Kristín húsfreyja í Bæ, gift Guð-
brandi Þórmundssyni bónda þar,
og Þorgeir leikfimiskennari, for-
stjóri Sundhallar Reykjavíkur-
bæjar. Hann var kvæntur Berg-
þóru Davíðsdóttur, ættaðri úr
Eyjafjarðarsýslu, en hún lézt fyr
ir ári síðan.
Með Halldóru frá Efstabæ er
til moldar gengin mikil mann-
kostakona og dugnaðarforkur.
Lífsstarf henar er skýrt dær\i
þess hve hljóðlátt starf sveita-
konunnar megnar mikils til þess
að bæta lífsskilyrði þjóðarinnar
og auka hagsæld landi voru.
Pétur Ottesen.
G/tFA FVLGSR
r.rúlofunarhring
anum frá
"úgnrþór
Rafnarstræti 4
— Sendir gegr
■óstk röfu. —
lendið ná-
tvæmt mál. —
A BF.7.T 40 4VCLÝS4 A
" I MORGTJVl*L.**tlWV "
............ ....................••••»•■•••.............
■
Að gefitu tilefni
■
ítrekast hér með að sandtaka á Njarðvíkurfitjum er
I stranglega bönnuð án leyfis.
■
j Eggert Jónsson db.
■
• Innri-Njarðvík.
[MmmmmaMBmBmmBuwmwmmmBmwwmamwwwwmmmwnaBmmmmamMmmwmwmmm-mBMMmmammmwmw
Framhald af bls. 6
hindra frekari yfirgang. Atlants-
nafsbandalagið er eitt slíkt varn-
arbandalag, sem var stofnað af
brýnni nauðsyn. Vér íslendingar
gerðumst aðilar að því, enda
meginhluti þjóðarinnar því fylgj-
andi þar sem vitað er að hlut-
teysi það sem vér, eins og fleiri
smáþjóðir treystum áður, er
einskisvirði þar sem einræðisriki
eiga hlut að máli.
VÍGVÉLAVALD FÆR AÐEINS
STAÐIZT UH STUND
Nú virðist vera um stefnu-
breytingu að ræða hjá forustu-
ríki einræðisþjóðanna, hvort sem
pað er aðeins að yfirvarpi, eða
Jýpri rök liggi til. Engin þjóð
mun fagna því innilegar, en vér
íslendingar, ef stefnir til friðar
og öryggis. Látum'oss vona að
svo verði. — En þá er hér eitt
glöggt dæmi um það, að yfir-
gangur einræðisríkja og einræð-
isherra verður aldrei sigraður
nema með nægilegri einbeitni —
nægulegu valdi. Sé nú um raun
verulega stefnubreytingu að
ræða, er hún fram komin vegna
bandalags lýðræðisríkjanna,
vegna þeirra öflugu hervarna, er
þær hafa komið á. Lýðræðisöfl
heimsins hafa lagt hnefa svo
mikinn á borðið fyrir framan ein-
ræðisöflin, að hann heftir frekju
þeirra og yfirgang. Fyrir og í
síðustu heimsstyrjöld sáum við
stórveldi nazismans hefjast, grátt
fyrir járnum, og læsa heljarklóm
’um hvert nágrannaríkið af öðru.
JVIannréttindum, föðurlandi, fé og
fjörvi voru þeir sviptir án misk-
unnar, sem voru á annarri skoð-
un en hinir nýju drottnarar, og
í engu hinna undirokuðu lar.da
skorti heimamenn, sem gengu til
liðs við aðkomumenn, veittu
þeim vitneskju um þá, er voru
andvígir hinni erlendu yfirstjórn
og notuðu tækifærið til að ryðja
úr vegi mönnum, sem þeim af
einhverjum ástæðum var illa við.
Valdið, grimmdin og miskunnar-
leysið virtist sezt, að ríkjum til
langframa í sumum helztu menn-
ingarlöndum heims. En ósigur
nazismans, hins mikla vígvéla-
valds, sýndi svo glöggt, að engum
á síðan að dyljast, að vald, sem
byggir á vopnum, ófrelsi og kúg-
un, fær ekki staðizt nema um
stund. Slíkt er eins og að ætla að
stífla straumþungt fljót. För þess
verður heft um sinn, en að lok-
um brýzt það fram og fellur í
hafið á ný.
OFBELDI OG YFIRGANGUR
ER ÓSIGRI OG DAUÐA VÍGT
Við lok síðari heimsstyrjaldar-
innar sameinuðust flestar þjóðir
heimsins, í einni stofnun, er fjalla
skyldi um og reyna að leysa á
grundvelli skilnings og sann-
girni vandamál, er upp kynnu gð
koma og tryggja á þann hátt frið
og öryggi allra þjóða. En viðsjár
og vopnabrak hefur samt sem áð-
ur farið sívaxandi. ísland mun
ávallt stand.a þar í hópi sem
mannréttindi, lýðræði, frelsi
þjóða og öryggi einstaklinga er
viðurkennt í orði og verki. Vér
trúum því að ofbeldi og yfir-
gangur sé ósigri og dauða vígt,
hverjir sem því beita.
Þið munið eftir listaverki Ein-
ars Jónssonar, DÖGUN. Tröll
hefur rænt stúlku og heldur með
hana áleiðis til hellis síns. Sólin
kemur upp áður en tröllið nær
hellinum. Það steinrennur um
leið og það kreppir hnefana móti
rísandi sól, og drættir heiftar og
haturs stirðna í andlitinu, en
stúlkan reynir að smjúga úr
heljargreipunum. Listamaðurinn
lætur hinsvegar ósagt hvort henni
muni takast það eða ekki.
Sú hönd, sem fyrir síðustu
styrjöld greip föstustu nátttrölls-
taki um frelsi.og mannréttindi, er
stirnuð. Svipaðar krumlur eru
enn á lofti. Vér eigum allt undir
því, eins og aðrar smáþjóðir, að
hver hönd, sem seilist til ofbeld-
is og friðspjalla, steinrenni.
. LYDVELDIÐ NIU ARA
! í dag eru liðin níu úr síðan lýð-
veldi var stofnað af nýju á Þing-
velli við Öxará. Þann atburð
þráðu íslendingar öldum saman.
Kynslóð eftir kynslóð unnu beztu
menn þjóðarinnar, skáld, stjórn-
málamenn og aðrir. að því að sá
draumur mætti rætast. Nú hvílir
| varðveizla fengins frelsis í hönd-
um sjálfra vor, æskunnar og
j framtíðarinnar. Ungu stúdentar,
sem í dag gangið vonglaðir frá
skólabekknum, sumir til frekara
| náms, en aðrir til daglegra starfa
1 i annríki þjóðlífsins, ég óska
‘ ykkur gæfu og gengis. Þjóðin
i væntir mikils af ykkur. Hafið að
| leiðarljósi starf þess manns, sem
1 okkur er sérstaklega hugstæður
i í dag. Án efa eru í ykkar hópi
1 menn og konur, sem örlög þessa
. lands verða falin á úrslitastund-
um. Ef til vill eru meðal ykkar
jafnokar Jóns Sigurðssonar þeg-
ar skyldan við ættjörðina kallar.
Berið merki hans óflekkað um
ykkar tíð og skilið því þannig í
hendur framtíðarinnar.
Góðir Islendingar! Hvorki ein-
staklingar né þjóðir komast hjá
mannraunum og háska, en mestu
skiptir, hvernig við örðugleikun-
um er snúizt. Vér tökum hvert
um sig undir með skáldinu sem
segir:
„Ég trúi því íslands, að hugur óg
hönd
og hreystin og kjarkurinn vinni“.
—★—
SÍÐDEGISSKEMMTANIRNAR
Mannþröngin á Austurvelli,
sem var mjög mikil, tvístraðist
nú. Á íþróttavellinum fór fram
íþróttakeppni sem skýrt er frá á
öðrum stað. — Á Arnarhóli fór
fram barnaskemmtun, sem hið
vinsæla dægurlagatónskáld Sig-
fús Halldórsson stjórnaði. Tókst
sú skemmtun mjög vel, og má
þakka það Sigfúsi. Þar sagði séra
Sr. Friðrik talar við börnin.
Friðrik Friðriksson nokkur orð
við börnin. Hann hvatti þau til
þess að verða landi sínu og þjóð
til gagns og sóma. Var séra Frið-
rik hylltur innilega af mann-
fjöldanum, sem stóð á Arnarhóli.
Suður í skemmtigarði Tivoli var
og margt um manninn síðdegis.
UM KVOLDIÐ
Kvöldsólar naut ekki, er kvöld-
skemmtun þjóðhátíðarinnar hófst
á Arnarhóli, með' leik Lúðra-
sveitar Reykjavíkur, en því næst
var hátíðin sett af formanni þjóð-
hátíðardagsnefndar, Þór Sand-
holt. — Við feikna hrifningu
mannfjöldans sungu óperusöngv-
ararnir Guðmundur Jónsson og
Einar Kristjánsson, svo og hin
sænska óperusöngkona, Hjördís
Schymberg. — Borgarstjórinn,
Gunnar Thoroddsen flutti af-
bragðs ræðu um tunguna og
verndun hennar. Er ræða borgar-
stjóra birt á bls. 6. Þjóðkórinn
söng nokkur lög og var vel tekið
undir hjá dr. Páli ísólfssyni, sem
að vanda stjórnaði þessum ágæta
kór. — Að lokum var svo dans
stiginn á Lækjartorgi, í Lækjar-
götu og á Hótel íslandslóðinni, —
þar til kl. 2 um nóttina, að dans-
stjórinn á Lækjartorgi, Erlendur
Ó. Pétursson, sleit kvöldskemmt-
uninni með því að biðja nær-
stadda að hylla höfuðborgina
með húrrahrópi. — Hátíðahöld
dagsins höfðu farið vel fram, en
er hér var komið tóku sumir
samkomugestirnir að gerast all
ölir.
★
Um morguninn fór forseti ISI,
Benedikt G. Waage, ásamt stjórn
sambandsins upp í Kirkjugarð og
lagði blómsveig að leiði Jóns
Sigurðssonar. Einnig var bar
lagður blómsveigur frá bæjar-
stjórn Reykjavíkur.
Aðalfundi Tann-
læknafélagsins
lokið
SÍÐASTLIÐINN laugardag var
haldinn hér í bænum aðalfund-
ur Tannlæknafélags íslands.
Að loknum aðalfundarstörfum
flutti dr. odont. Ulf Posselt frá
tannlæknaskólanum í Málmey í
Svíþjóð, erindi um tilhögun
kennslu í skólanum, en sá skóli
er einn nýjasti og fullkomnasti
tannlæknaskóli í Evrópu og þó
víðar væri leitað. Geta má þess
m. a. að gólfflötur skólabygging-
arinnar er 18.000 fermetrar. —
Öll skilyrði til vísindaiðkana á
sviði tannlæknavísinda eru þar
hin ákjósanlegustu.
Á sunnudaginn og mánudaginn
hélt doktorinn námskeið fyrii
tannlækna í Háskólanum, og
fjallaði það um sjúkdóma i
kjálkaliðnum og aðgerðir á þeim.
Á þessum aðalfundi voru tekn-
ir í félagið fjórir tannlæknar,
sem námi luku nú í vor við
tannlæknadeild Háskólans. — 1
stjórn Tannlæknafélagsins voru
kosnir: Björn Br. Björnsson for-
maður, sem var endurkosinn, Jón
Kr. Hafstein ritari, einnig end-
urkosinn og þá var gjaldkerinn
endurkosinn, en það er Rafn
Jónsson. — Meðstjórnendur voru
kosnir þeir Skúli Hansen og Við-
ar Pétursson.
VöriDgeymsla
Upphituð vörugeymsla óskast nú þegar. — Margskonar
húsnæði getur komið til greina.
Upplýsingar í síma 1067 eða 81438.
PRJONAGARN
Nýkomnir margir litir. Sérstaklega gott fyrir handprjón.
VERZLUNIN VARÐAN
Laugaveg 60. — Sími 82031.