Morgunblaðið - 28.11.1953, Side 7

Laugardagur 28. nóv. 1953
MORGVNBLAB1&
7
Gísli Jónsson, alþm.:
Á íólkið að
þoia mö!
ijársukkið 1 skipaútgerðinni
Arhók Ferðafélags
íslands 1953
ÞRENNT er það, auk bættra vega ' stök fræðigrein (speleologi) og
HINN 19 þ. m. skrifar forstjóri
Skipaútgerðarinnar enn langan
pistil um strandferðirnar. Er þar
lögð megin áherzla á, að þál. til-
laga okkar S. Ág. sé borin fram
í hefnigirni, og að rekstrarhall-
inn sé ekki nema 5.5 millj. króna,
þótt undirirtaðir og endurskað-
aðir reikningar stofnunarinnar
sýni það svo að ekki verði á móti
mælt, að hallinn sé 9.5 millj. Þá
er forstjórinn með allskonar af-
sakanir fyrir því hvernig rekstr-
inum sé komið, og gerir síðan
mjög misheppnaðar tilraunir til
að láta þetta líta svo út, að engin
ástæða sé til gagnrýni, og engra
umbóta þörf.
Áður en ég svara hinum ein-
stöku atriðum í greinum forstjór-
ans, vil ég leyfa mér að benda á,
að tillaga okkar Sig. Ág. sneiddi
hjá allri gagnrýni á rekstur
Skipaútgerðarinnar. Við bendum
aðeins á hina brýnu nauðsyn á
breytingu á ákveðnum þætti sam
göngumálanna og að nauðsynlegt
sé að láta ríkissjóðinn hætta
rekstrinum og koma honum í
hendur annarra aðila, er öll skii-
yrði hafi til að leysa af hendi þá
þjónustu rikissjóði að kostnaðar-
lausu og til enn meiri þæginda
og hagsbóta fyrir fólkið í land-
inu, og sýnum fram á, að þetta
hafi verið gert í sambandi við
annan þátt samgöngumálanna
með svo góðum árangri að ekki
verður um villzt. Það var út af
þessari tiliögu, að forstjórinn
taldi sér skylt að berjast fyrir
því með hnúum og hnefum að
ekki yrði hróflað við stofnun-
inni, heldur fái hún að starfa
áfram óáreitt, hversu mikið fé,
sem það kann að kosta ríkissjóð-
inn, og hversu litla þjónustu
henni kann að þóknast að #áta
koma á móti. Sjálfur telur hann
þetta skyldu sína. Aðrir líta svo
á, að hann hefði átt að fela þann
þáttinn einhverjum öðrum, sem
minni hagsmuna höfðu að gæta
fyrir sig persónulega.
★
Rekstur Skipaútgerðarinnar er
önnur saga og er vel þess vert,
að henni sé gaumur gefinn, eink-
um ef skipuiagið á að haldast ó-
breytt. Er ekki nema eðlilegt, að
forstjórinn telji sér skylt að
verja þennan þátt, svo mjög sem
áhrifa hans hafa gætt í sambandi
við reksturinn fyrr og síðar.
Þegar litið er yfir reikninga
Skipaútgerðarinnar sést að ríkis-
sjóðurinn hefur innt af hendi til
hennar i beinum fjárframlögum,
sem hér segir:
athugasemd um Skipaútgerð rík-
isins:
„Rekstrarhalli strandferðanna
er í frv. áætlaður 6.5 milij. kr.
Er það tæplega 1.5 millj. króna
hærra en á fjárlögum þ. á. en
nokkru lægra en á áætlun for-
stjórans. í þessari áætlun eru út-
gjöld áætluð svipuð og gert var
á fyrra ári, en forstjórinn telur,
að tekjur hafi minnkað verulega
að undanförnu og verði því að
gera ráð fyrir auknum halla“.
Þessi ummæli ráðherra er bein
viðurkenning á því, sem við flm.
þál. höldum fram, að vegna
breyttrar aðstöðu og aukins skipa
stóls Eimskipafélagsins og SIS
hljóti tekjur Skipaútgerðarinnar
að fara minnkandi og rekstrar-
hallinn vaxandi og því sé óhjá-
kvæmilegt að gera þá skipulags-
breytingu, sem við bendum á.
Þessi athugasemd gaf mér til-
efni til þess að rannsaka hverjar
áætlanir forstjórans hafi verið
um rekstrarhalla og framlag rík-
issjóðs á næsta ári, sem ráðherra
segir að séu að eins nokkru
hærri en í fjárl-frv. Komu þá
fram margar óvæntar upplýsing-
ar, er vel eru þess verðar að
almenningur kynnist. Er þá fyrst
að telja áætlað framlag ríkis
sjóðs, sem er 3.5 millj. króna
hærra, en ráðherra sá sér fært að
taka inn á frv. Ég hefði nú haldið,
að álmennt væri þetta -talin all-
miklu hærri tala, þptt ráðherra
fari svo hógværum orðum um
þetta í greinargerðinni. Að vísu
er hér með talin.hjá forstjóranum
2.6 millj. króna framlag til hús-
byggingar fyrir Skipaútgerðina,
sem þó aðeins eru byrjunarfram-
kvæmdir, en hitt er þá og jafrí-
augljóst, að fjöldi útgjaldaliða er
alltof lágt áætlaður, þegar þær
tölur eru bornar saman við
reynzlu undanfarinna ára Má í
því sambandi benda á, að gert er
ráð fyrir að fram fari á árinu við-
gerð á Þyrli, sem talin er að
kosta muni allt að 1 millj. króna,
áætla 165 þús. kr. til viðhalds á
áhöldum.
★
Um þátttöku landhelgisgæzl-
unnar í sameiginlegum kostnaði,1
sem reiknaður er á 325 þús. kr.,
en allur skrifstofukostnaðurinn
er áætlaður nærri 1.5 millj. kr.,
segir forstjórinn í bréfi sínu:
„Reiknað er með þátttöku land-
nelgisgæzlunnar í skriistofu-
kostnaði Skipaútgerðarinnar eins
og áður, enda þótt nokkur óvissa
riki um fyrirhomulagið í fram-
tíðinni. Skal í þessu sambandi á
það bent, að enda þótt landhelgis
gæzlan verði algerlega tekin af
Skipautgerðinni, verður varla
hægt að lækka skrifstofukostnað-
inn neitt að ráði fyrir það og
mundi því skipting stofnunarinn-
ar hafa í för með sér allverulega
hækkun á hinum sameiginlega
kostnaði strandferðadeildarinnar,
vegna þeirra verkaskiptinga, sem
þar er nauðsynlegt að hafa“.
Ef þessi orð forstjórans eru
ekki sögð beinlínis út í bláinn,
eða til þess að reyna að færa rök
fyrir því að stjórn og afgreiðslu
landhelgisgæzlunnar ætti ekki
að taka undan Skipaútgerðinni,
þá verður hann að viðurkenna,
að rökrétt ályktun af þeim er, að
Eimskipafélagið og SIS geti án
nokkurra aukinna útgjalda bætt
á sig skrifstofustöriunum, sem
fylgja strandferðunum, en sa
kostnaður er í dag nærri 1.5
millj. kr. Væri þetta eitt nægileg
ástæða til að breyta skipulaginu.
Og ef spara mætti slíka upphæð
á einum lið, hvað rnætti þá ekki
gera á öllum liðunum samanlagt.
Forstjórinn leggur áherzlu á,
að telja mönnum trú um að þál.
sé framborin af hefnigirni frá
minni hálfu. Ég hafi hér áður
óskað eftir að fá umsjón með
skipum útgerðarinnar, og því
hafi verið neitað, og sjálfsagt
hefði hugur minn orðið allt ann-
ar til stofnunarinnar, ef þessari
ósk minni hefði verið mætt. —■
Þannig hugsa aðeins smámenni,
og bættrar ferðatækni, sem á
þessari öld hefur, öðru fremur
aukið þekkingu Islendinga á
landi sínu: Ferðabók og Lýsing
íslands eftir Þorvald Thoroddsen,
kort herforingjaráðsins af Islandi
og árbækur Ferðafélags íslands.
Á aldarfjórðungs ævi sinni hef-
ur Ferðafélagið unnið stórmerkt
menningarstarf með útgáfu þess-
ara bóka. Eðlilega eru þær þp
nokkuð misjafnar að gæðum,
enda hafa þær ekki allar orðið
jafn vinsælar. Þá síðustu í röð-
en kostnaður við viðhald ekki á- -sem ávallt eru þess fús að selja
Ár
1949 framl. ríkissj.
1950 framl. ríkissj.
1951 framl. ríkissj.
1952 framl. ríkissj.
eða alls úr ríkissjóði
á þessum árum ..
Hér eru þó van-
reiknaðar afskr. ..
svo að rekstrarhall-
inn er alls .........
Frá þessum halla er
þó búið að draga
hagnað af rekstri
oiíuskipsins Þyrill
svo að raunveruleg-
ur rekstrarhalli á
strandferðaskipun-
um er á þessu
tímabili ............
Kr.
2.098.659.00
2.349.684.00
3.956.510.00
7.785.963.00
16.190.816.00
3.222.288.00
19.413.104.00
3.868.574.00
23.281.678.00
og fer síhækkandi árlega eins og
þetta yfirlit sýnir.
★
í greinargerð fjármálaráðherra
fyrir fjárlagafrv. því er nú er til
umræðu í þinginu, stendur þessi
ætlaður nema 100 þús. kr. hærri
en á s.l. ári, svo að einhver staðar
þarf fé til þess að greiða þennan
mismun, og svo mætti lengi
telja. Þá vekur það athygli, að
nú gerir forstjórinn ekki ráð fyr-
ir neinum rekstrarhagnaði af
„Þyrli“ til að mæta hluta af tapi
annarra skipa útgerðarinnar eins
og að undanförnu. í stað þess er
gert ráð fyrir 400 þús. króna
nýjum útgjaldalið til þess að
mæta skaðabótakröfu, sem dæmd
hefur verið í undirrétti á Skipa-
útgerðina, fyrir vöruskemmdir
árið 1949. Er þó hér aðeins um að
ræða hluta af kröfunni, en öll er
hún um 1 millj. króna. Einhvers
staðar þarf að taka það fé, ef
dómurinn skyldi verða staðfestur
í Hæstarétti. Annars er það harla
einkennilegt, að útgerðin skuli
ekki hafa tryggt sig gegn slíkum
áföllum. Var almennt talið að nú-
verandi forstjóri útgerðarinnar
hafi árum saman annast vátrygg
ingar fýrir félagið, sem umboðs-
maður vátryggenda á meðan
hann enn var skrifstofustjóri hjá
stofnuninni, eða þar til Alþingi
fyrirskipaði með lögum aðra og
heppilegri skipan þeirra mála.
Hefði forstjórinn á þeim árum
átt að geta numið þau undirstöðu
atriði í tryggingarmálum, að ó-
verjandi sé fyrir fyrirtæki, jafn-
vel þótt allur almenningpr standi
á bak við það, að hlaupa sjálft
svo stórkostlega áhættu, sem hér
hefur verið gert.
Þá gerir forstjórinn ráð fyrir
80 þús. króna halla á vöruaf-
greiðslunni, auk 178 þús. kr. til
áhaldakaupa eftir að búið er að
sál og sannfæringu fyrir fé.
★
Þegar skipaskoðunarstjórinn
hætti að hafa eftirlit með skipum
Skipaútgerðarinnar og Eimskipa-
félagsins, leitaði ég hófanna hjá
báðum þessum aðilum, hvort þeir
vildu semja við mig um eftirlit
með skipurn þeirra. Hvorugur
svaraði þeirri málaleitun, enda
ekki gengið eftir svari af minni
hálfu. Hér var algerlega um
frjáls viðskipti að ræða, og aðil-
um alveg í sjálfsvald sett að taka
afstöðu til málsins, enda engum
áróðri haldið hér uppi af minni
hálfu. Hvernig má það þá vera,
Þorsteinn Þorsteinsson
inni fram til þessa, árbókina 1953,
sem fjallar um Mýrasýslu, tel ég
í tölu þeirra beztu. Það er erfið-
ara en flcstir gera sér i hugar-
lund, að þjappa saman í átta ark-
ir prentaðs máls lýsingu á jafn
merkilegu og fjölbreytilegu hér-
aði og Mýrasýslu þannig að
manni finnist fátt á vanta og þó
svo, að lýsingin verði hvorki þurr
r.é strembin, en þetta virðist mér
Þorsteini sýslumanni Þorsteins-
syni hafa tekizt. Hann virðist vita
flest, sem vert er að vita um
ættarhérað sitt, hann sknfar
kjarngott mól og hressilegt, frá-
sagnarmátinn er þjóðlegur, hann
kryddar lýsingarna hæfilega
sögulegum fróðleik og hikar ekki
við að notfæra sér kveðskap leir-
skálda til að festa lesendum í
minni bæjanöfn oð önnur ör-
nefni. Hann kann að segja langa
sögu og merkilega í stuttu máli,
sbr. línurnar um Gunnlaugsstaði
á bls. 67 í árbókinni. Náttúrulýs-
ingarnar eru lausar við mærð
og yfirborðskennda átthaga
rómantík og dylst þó ekki ást
höfundar á þessu náttúrufagra
héraði.
þykir mörgum spennandi. Þa5
væri e. t. v. ráð að bjóða ein-
hyerjum af þeim útlendu stúd-
entahópum, sem sækja hingað á
sumrin, að gera kort af stærstu
íslenzku hraunhellunum.
★
Ekki er hægt að geta árbóka
Ferðafélagsips án þess að nefna
myndirnar. í þetta skipti eru þær
allar teknar af Páli Jónssyni og
Þorsteini Jósefssyni og er það
nægileg trygging fyrir því að þær
séu yfirleitt vel teknar. .Prentun
þeirra má og yfirleitt teljast góð,
þótt einstaka myndir hafi orðiiS
hálf grámyglulegar. Bezta mynd-
in að mínum dómi er heilsíðu-
myndin af höfuðbólinu Ökrum.
Ég myndi telja heppilegt að hafa
yfirleitt meira af heilsíðumynd-
um í árbókunum og fækka þá
heldur myndum sem því svarar.
Þetta gildir einkum um lands-
lagsmyndir, sem yfirleitt njóta
sín betur í heilsíðustærð, m. a.
vegna þess, að venjulegt auga
skynjar þá þriðju vídd þeirra
miklu betur en þegar þær eru
í hálfsíðustærð.
★
Ég las Árbók Ferðafélagsins;
1953 daginn sem ég fékk hana,
sat við fram á nótt og hætti ekki
fyrr en lokið var. Mín fyrsta
hugsun að lestri loknum var sú
að þessi bók ætti það skilið aS-
henni væri á lofti haldið. Ég las.
hana að nýju núna um daginn,
og var að þeim lestri loknum.
enn sömu skoðunar og áður. Þvi
rita ég nú þessar línur og hefði.
fyrr átt að vera.
Stokkhólmi í nóvember 1953
Sigurður Þórarinsson.
a þessari málaleitun framkalli
hjá mér hatur og hefnigirni, sem
komið hafi ’á stað slíkum tillög-
um nú, mörgum árum síðar, en
samskonar afgreiðsla á málinu
hjá Emskipafélaginu, auki árlega
vinsældir mínar í þeirra garð. Og
hvernig má þetta hafa áhrif á!
gjörðir Sig. Ágústssonar meðfl.-
manns þál. Eru þessi rök ekki
heldur langt sótt. Eru þau ekki
tákn þess að forstjórinn er á
beinu undanhaldi í málinu, og
veit nú varla lengur hvað til
bragðs skal taka. En svo að ég
snúi mér nokkuð að þessari ráð- '
stöfun, úr því forstjórinn hefur
óskað að draga hana inn í um-
ræðurnar, þykir mér rétt að upp-
lýsa, að hefði mínu fyrirtæki ver-
ið falin umsjón með skipum út-
gerðarinnar, þá kostaði sú um-
sjón nú, 17 þús. kr. á ári fyrir öll
skip hennar, en samkvæmt áætl-
un forstjórans, er gert ráð fyrir
Framh. á bls. 11.
Aðalfundur Fylkis
á isafirði haldinn
s.l finimhidagsfcv.
ÍSAFIRÐI, 27. nóv. — Aðalfund-
ur Fylkis, félags ungra Sjálfstæð-
ismanna á ísafirði var haldinn
að Uppsölum í gærkvöldi. For-
maður félagsins, Jón Páll Hall-
dórsson flutti skýrslu stjórnarinn
ar fyrir liðið starfsár en Valde-
mar Jónsson gerið grein fyrir fjár
hag félagsins og las upp endur-
skoðaða reikninga þess.
Stjórn félagsins var öll endur-
kosin, en hana skipa: Jón Páll
Halldórsson formaður, Albert
Karl Sanders, Kristján G. Jónas-
son, Ólafur Þórðarson og Valde-
mar Jónsson. — í varastjóra.
Ég er ekki það staðkunnugur ‘ voru kosnir: Garðar Pétursson,
í Mýrasýslu að ég geti dæmt um jon Karl Sigurðsson og Sigurður
það, hvort lýsingarnar séu réttar , xh. Ingvarsson. Þá fór fram kosn.
í öllum smáatriðum, en ekki jng tveggja manna í uppstilling-
hygg ég að í bókinni séu margar arnefnd, en Sjálfstæðisfélag ís-
villur sem máli skipti. — Hitt er firðinga hefur áður kosið menn í
nefndina. Kosningu hlutu: Matt-
hías Bjarnason og Albert KarL
Sanders, en til vara Jón Páll Hall
dórsson.
Eins og undanfarin ár, efnir
Fylkir til fullveldisfagnaðar að
Uppsölum næstkomandi sunnu-
dag og verður vandað til þeirrar
skemmtunar. — J.
svo annað mál og snertir ekki
þessa árbók sérstaklega, að ég
að afgreiðsla Skipaútgerðarinnar j aeskilegt gæti verið, að
meira væri af kortum í árbok- ,
unum en verið hefur hingað til, j
svo og af línuritum, það er oft'
hægt að segja meira á þann hótt
! en með löngum lestri. Það gæti
t. d. verið fróðlegt að sýna á
1 korti byggð ból og eyðibýli í við-
komandi héraði samkvæmt jarða
bók Árna og Páls og á öðru korti
byggðina eins og hún er nú, eða
sýna með línuritum breytingar
á íbúatölu í hinum einstöku
sveitum viðkomandi sýsla frá j
1703 fram til vorra daga.
★
Síðasti kafli árbókarinnar 1953
fjallar um hina merkilegu hraun-
hella í Hallmundarhrauni og er
byggður á ritgerð Matthíasar.
Þórðarsonar í Skirni 1910. Enn,
er margt órannsakað um þessa
hella og engin almennileg kort
til af þeim og er þetta ekki vansa-,
laust, þar sem um svo >nerkileg
náttúrufyrirbæri er að ræða. I (
útlöndum er hellarannsókn sér-
Moshe Sarett
tckur við
JERUSALEM, 24. nóv.: — Verka-
lnannaílokkur ísraels (Mapais),.
ákvað í dag, að efticmaður Ben
Gurions fyrrum forsætisráðherra
skyldi vera Mashe Sarett utan-
ríkisráðherra landsins. Jafnframt
hefur Pinhas Lavon verið gerður
að landvarnaráðherra, en því
embætti gegncli Ben Gurion sam
tímis forsæíisráðherraembættinu.
Endanleg ákvörðun um fyrr-
nefndar útnefningar verður tek-
in á miðstjórnarfundi flokksins á
morgun. — NTB-Reuter.