Morgunblaðið - 18.01.1955, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 18. jan. 1955
MORGVNBLAÐIÐ
7
Greinargerð og andsvar frá Nýja
myndlistafélaginu
EINS OG ljóst kemur fram í
greinargerð Félags íslenzkra
myndlistarmanna hefur félaginu
með bréfi frá Stokkhólmi, dags.
17. febr. 1954, borizt fyrstu boðin
um Rómarsýninguna, þá „ófull-
burða hugmynd“, eins og komizt
er að orði. Þó stendur á öðrum
stað í greinargerðinni að tilboði
ítölsku ríkisstjórnarinnar hafi
verið svarað játandi 13 júlí í sum
ar og staðfest skömmu síðar af
Fél. ísl. myndlistarmanna. Gæti
þetta bent til þess að nefnt Stokk
hólmsbréf, hafi verið veigameira
en látið er í veðri vaka. Er því
augljóst og staðfest að Ásgrímur
Jónsson hefur hvergi hallað réttu
máli, og mátti öllum vera það
Ijóst. „Endanlegt boð um sam-
norræna listsýningu í Róm lá þó
ekki fyrir fyr en um miðjan nóv-
ember s.l.“, segir ennfremur í
greinargerð Félags íslenzkra
myndlistarmanna, en áður er
sagt að tilboði ítölsku ríkisstjórn-
arinnar hafi verið svarað játandi
13. júlí. Er þetta ekki dálítið ein-
kennileg röksemdarfærsla, og
bending um að hér sé verið að
æfa sig í orðaleik, sem ekki er
að skaplyndi manna eins og Ás-
gríms Jónssonar. Bréf um sýn-
inguna barst Nýja myndlistar-
félaginu ekki fyrr en 6. des. s.l.
eins og áður er vikið að, og engar
formlegar umræður áttu sér stáð
milli félaganna.
Norræna listbandalagið hefur
víðtæku menningarhlutverki að
gegna á Norðurlöndum með sam-
sýningum, sýningum einstakra
málara, fræðslustarfsemi o. fl.
Stjórnir þess voru 1947, er ég
þekkti til, skipaðar einum manni,
auk starfandi málara, er var full-
trúi í menntamálaráðuneytum
landanna, opinberum safnvörðum
eða öðrum fulltrúum hins opin-
bera, og sýnir það mjög greini-
lega að gert er ráð fyrir sam-
starfi við stjórnarvöld landanna.
Jafnljóst er af lögum félaganna
að almenn þátttaka er hugsuð
þar í samsýningum, enda deild-
irnar þannig upp byggðar, að
gert er ráð fyrir almennu sam-
starfi hinna ýmsu félaga, og er
mér ekki kunnugt um að útnefn-
ing fulltrúa í einstökum félögum
fari þar eftir almennri höfðatölu-
reglu, enda erfitt að koma slíkum
„lýðræðishugmyndum“ á fram-
færi í listum, þar sem margir eru
kallaðir en fáir útvaldir.
Ekki er mér kunnugt um hvort
stjórn Norræna listbandalagsins
veit hvernig málum er hér hátt-
að, þær breytingar sem orðið
hafa í samtökum málaranna hér
frá því að bandalagið var stofn-
að. Eru það tilmæli okkar að
stjórn Félags íslenzkra myndlist-
armanna upplýsi hvort svo er.
Að öðru leyti leyfi ég mér að
vísa til bréfs okkar til mennta-
málaráðherra dagsí 28. apríl 1953,
og samrit var sent af til F.Í.M.,
en sem er of langt til að birta
hér, þar sem varað er við því að
það félag færi eitt með umboð
Norræna listbandalagsins, og
gagnstætt væri því sem er á hin-
um Norðurlöndunum og lögum
bandalagsins.
Félag íslenzkra myndlistar-
manna flaggar mjög með fjölda
meðlima sinna, enda vekur Ás-
grímur Jónsson athygli á því í
bréfi sínu að það félag sé fjöl-
mennara. Nýja myndlistarfélagið
hefur átt kost á að fjölga með-
limum sínum, en félagið er stofn-
að með því markmiði að meðlim-
ir þess taki, helzt árlega, þátt í
samsýningum þess með nýjum
myndum, er sanni að félagsmenn
séu í raun og veru starfandi mál-
arar, er óhikað leggi verk sín
undir dóm almennings. Þetta
hlýtur líka að vera skilyrði fyrir
inntöku í félagið, auk þess að ali-
ir meðlimir félagsins samþykki
inntökubeiðnina. Nýja myndlist-
arfélagið hefur birt opinberlega
nöfn meðlima sinna og mun halda
því áfram. Væri æskilegt að Fé-
lag ísl. myndlistarmanna gerði
slíkt hið sama, og er það eina
sönnun þess að í félögunum séu
ekki „gerfimeðlimir“. i
Félag ísl. myndlistarmanna'
virðist telja óheppilegt að þessi
mál séu rædd opinberlega. En
þar sem leitað hefur verið til Al-
þingis um opinberan fjárstyrk til
þess að standa undir kostnaði við
þátttöku íslands í sýningunni, er
hún ekki lengur einkamái málar-
anna. Almenningur í þessu landi,
sem féð leggur fram, á kröfu á
að fá að fylgjast með málunum.
Og raunar hvort sem kostuð er af
opinberu fé eða ekki. Frá hendi
Nýja myndlistarfélagsins fer hér
ekkert á milli mála, sem óæski-
legt er að íslenzkir blaðalesendur
fylgist með. Þessi mál eru engan
vegin komín á þann vettvang að
þau séu orðin „viðkvæm“. Drengi
legar og hreinskilnar umræður
eru rétta leiðin. Þeir aðilar, sem
hér ræða saman, eru margir
hverjir persónulegir vinir og fé-
lagar, og því ástæðulaust að ótt-
ast að út af þessum nauðsynlegu
umræðum spinnist fjandsamleg-
ar deilur, ef báðir aðilar gæta
hófst eins og Ásgrímur Jónsson
gerði í sínu bréfi.
Nýja myndlistarfélagið gerði
með áðurnefndu bréfi til mennta-
málaráðherra, dags. 28. apríl
1953, tilraun til þess að leysa eitt
af höfuðvandamálum þessara
tveggja félaga, nefnilega þátttöku
þeirra í Norræna listbandaiaginu.
Það mun tæplega orka tvímælis
í augum réttsýnna manna og
greinargóðra um listmál, að óvið-
unandi' sé að tveir úr hópi stærstu
málara okkar, Ásgrímur Jónsson
og Jón Stefánsson, séu útilokaðir
frá afskiptum um þátttöku í op-
inberum sýningum erlendis á ís-
lenzkri málaralist, fyrir það eitt
að hafa kosið að ganga úr félagi
því, sem þó fer áfram með um-
boð Norræna listbandalagsins, og
ólíklegt að á meðan svo stendur,
að Alþingi veiti styrk til sýn-
inganna á vegum Félags íslenzkra
myndlistarmanna án sérstakra
skilyrða, eins og líka hefur komið
mjög greinilega í ljós með sam-
þykktinni um styrk til sýningar-
innar í Rómaborg. Það er engin
framtíðarlausn þó að stjórn Fé-
lags ísl. myndlistarmanna séu í
svipinn ýmsir drengilegir menn,
sem sýnt hafa það lítillæti að
telja sig fúsa til að skipa sjálfir
einn fulltrúa frá okkar félagi i
sýningarnefnd, sem varla virðist
þó einu sinni löglegt eftir því
sem fram kemur í greinargerð
félagsins. Sams konar háttvísi
hafa þeir og sýnt gagnvart ein-
um utanfélagsmanni og er von-
andi að ekki verði tekið hart á
því, enda fara þeir ekki dult með
ábyrgðartilfinningu sína gagn-
vart umbjóðendunum ytra, og ]
finnst ýmsum að hún mætti öll-
um að skaðlausu einnig ná
nokkru nánar til eldri félaga
þeirra hér heima.
Eina hugsanlega framtíðar-
lausnin, sem viðunandi er fyrir
þjóðina, sem kemur til með að
bera kostnaðinn við allar meiri-
háttar sýningar erlendis, er að
fulltrúar viðurkenndra, starfandi
málara og hins opinbera, fari
með umboð Norræna listbanda-
lagsins og skipi sýningarnefndir,
eins og tíðkast hjá hinum Norð-
urlandaþjóðunum. Hvort þeir 10
menn, sem nú skipa Nýja mynd-
listarfélagið og félagið Óháðir
listamenn, ættu þar 3 á móti 12
frá Félagi ísl. myndlistarmanna,
skal ekki deilt hér. Ef til vill
verður hægara að átta sig á því
er birt hefur verið opinberlega
meðlimaskrá Félags ísl. mynd-
listarmanna eins og hin félögin
hafa gert.
Frá því er sagt að Jóhannes
Kjarval og Tómas Guðmundsson,
form. Bandalags íslenzkra lista-
manna, hafi brugðizt vel við
málaleitunum um meðnaæli með
umsókn um styrk til sýningar-
innar. Er það varla meira en hver
og einn annar mundi hafa gert,
gerandi ráð fyrir að samkomulag
yrði um val myndanna, eins og
þessir menn munu vafalaust hafa
treyst, þar sem þá hafði ekkert
komið fram opinberlega um deil-
ur félaganna.
Um val mannanna í sýningar-
nefndina er ástæðulaust að vera
langorður, þar sem Þorvaldur
Skúlason, Gunnlaugur Scheving
og Svavar Guðnason eru allir
þekktir málarar, og sem eins og
réttilega er bent á í greinargerð
Félags. ísl. myndlistarmanna, að
við höfum oft leitað til sjálfir til
að aðstoða okkur við myndaval
og annað. Hitt er jafnótvírætt að
tveir þeirra af þremur og tveir
af fjórum, ef undirritaður hefði
tekið þátt í nefndinni eins og ráð
var fyrir gert, eru fulltrúar „ab-
straktmálara", og viljum við alls
ekki fallast á, að yfirlitssýning
síðustu fimmtíu ára eigi að
minnsta kosti helmingur mynd-
anna að túlka þá stefnu í mynd-
list okkar, eins og val nefndar-
manna gefur ákveðið til kynna.
Á það er bent óþarflega hátíð-
lega, að Félag ísl. myndlistar-
manna hafi kostað sýningu þeirra
Jóns Stefánssonar, Jóhannesar
Kjarval og Ásgríms Jónssonar á
sínum tíma til Stokkhólms. Þetta
boð frá Svíþjóð um að sænska
deildin sæi um sýningu verka
þessara þremenninga er í fullu
samræmi við lög bandaiagsins, og
mun Félag ísl. myndlistarmanna
ekki hafa átt frumkvæði um þá
sýningu, heldur Svíarnir sjálfir.
Er næsta óviðfeldið að minna
elzta málara landsins, brautryðj-!
andann í íslenzkri málaralist og
úm félagsmál íslenzkra málara,
á, að félag það er hann hefur
öðrum fremur komið á öruggan
fjárhagsgrundvöll, telji eftir að
greiða kostnað við sendingu á
myndum hans til Svíþjóðar,
kostnað sem félaginu mistókst að.
fá greiddan af opinberu fé, eins •
og eðlilegast hefði verið. I
Að sinni skal ekki um það
rætt, hve brýn nauðsyn hafi verið j
fyrir núverandi meðlimi Nýja j
myndlistafélagsins að grípa til í
þess ráðs að hverfa frá öllum j
eignum sínum í Félagi ísl. mynd- ‘
listarmanna og aðstöðu 1 Nor-
ræna listbandalaginu og stofna
nýtt félag. En er lesin eru niður-
lagsorð greinargerðar Félags ísl.
myndlistarmanna þar sem drótt-
að er að alþigismönnum að þeir
afgreiði óyfirveguð mál í ofboði,
gætu þau ummæli gefið til kynna
um aðdragandann að því, að fé-
lagið klofnaði.
Ég mun ekki draga einkabréf
eða einkasamtöl inn í þessar um-
ræður, enda mundi slíkt engin
áhrif hafa á úrslit málanna, sem
um er deilt. Óviðurkvæmilegt
orðbragð um afgreiðslu mála á
Alþingi teijum við ekki heppilegt
í þessum umræðum. En sem bet-
ur fer hafa allir menn hér ennþá
rétt til þess að tala sínum mál-
pm, og gildir það jafnt um okkur
7 og hina 41 meðlimi Félags ísl.
myndlistarmanna.
Mér hefur verið tjáð, að sýn-
ingarveggir þeir, sem ætlaðir eru
íslandi á norrænu sýningunni í
Rómaborg séu 144 metrar að
lengd. Nefndin hefur nú byrjað
starf sitt með því að úthluta Ás-
grími Jónssyni, Jóhannesi Kjar-
val og Jóni Stefánssyni veggrými
fyrir 5 myndum hverjum, og sýn-
ist það í fljótu bragði ekki vera
tiitakanleg rausn, ef vegglengd
ísl. deildarinnar er eins og mér
heíur verið tjáð.
F. h. Nýja myndlistarfélagsins
Jón Þorleifsson.
Yfirlýsing vegna þátttöku
í Rómaborgarsýningunni
frá félaginu „Ófidð/V listamenn"
FÉLAG íslenzkra myndlista-
manna hefir skorað á listamenn
að senda verk sín til úrvals íyrir
væntanlega sýningu í Rómaborg,
jafnframt birt nöfn þriggja mál-
ara, sem eru meðlimir félagsins
og eins utanfélagsmanns, er eiga
aðvelja málverk þauer sýna skal.
Einn myndhöggvari á að vera
með í nefndinni um val :nynd-
höggvaraverka Félagið virðist
hafa misskilið hlutverk sitt í
þessu máli, álíta að það eitt sé
meðlimur Norræna listbanda-
lagsips hér á landi, á sama hátt
og áður þegar flestir myndlista-
menn störfuðu í því.
Önnur lönd, sem eru meðlimir
Bandalagsins, Danmörk, Noregur,
Svíþjóð og Finnland, starfa sam-
kvæmt þeirri meginreglu, að sem
flest félagasambönd hafi íulltrúa
í sýningarnefndum og stjórn
deildanna, er jafnvei íormaður
stjórnskipaour sumstaðar og
kostnaður greiddur úr ríkissjúði.
Sýningin í Róm grundvallast á
þessum forsendum, og hefir 'hæst-
virt Alþingi veitt rmkinn íjár-
styrk í því augnamiði. Þrjú mynd
listafélög eru nú starfandi hér á
landi, höfðu þau samstarf síðast-
liðið ár um sýningu í Danmörku,
að vísu ekki á vegum Norræna
list bandalagsins, sýning þessi
gaf von um að félögin gætu unn-
ið saman að málefnum myndlista-
manna.
Sýningin í Róm á að vera ýfir-
litssýning um þróun myndlistar
á Norðurlöndum í hálfa öld, er
því eðlilegt að sýningarnefndin
sé skipuð eldri og yngri lista-
mönnum, fulltrúum allra félag-
anna, samkvæmt venju: Fimm
manna nefnd annist val málverka
og svartlistar en þrír velji myiid-
höggvaraverk.
Félagið „Óháðir listamenn4*
rnótmælir því að þáttt&ka íslands
í sýningum Norræna listbanda-
lagsins sé einkamál Félags ís-
l^nzkra myndlistamanna, eða
nokkurs annars félags. Geti því
sýnmg undir forystu eins íélags
engan vegipn talist fullgilú þátt-
taka íslands í fyrirhugaðri sýn-
ingu í Rómaborg.
Teljum við sjálfsagt að farið
verði að vilja hæstvirts Alþingis
um val nefndar fyrir sýninguna,
og að samkomulag náist u*n önn-
ur atriði varðandi sýninguna. Að
öðrum kosti teljum við undirrit-
aðir okkur ckki fært að taka þátt
í sýningunni.
Reykjavík, *5. janúar 1955.
Finnur Jónsson,
Gunnlaugur Blöndal,
Guðmundur Einarsson,
Ríkarður Jónsson.
Orðsending til listamanna
Mikit afvinna í
Grundsrtirði
GRUNDARFIRÐI, 14. janúar —
Vertíðarbátarnir hafa nú stund- j
að róðra í 11 daga samfleytt, en
þeir eru þrír enn sem komið er.!
Hefur afli þeirra verið frá 4—6
tonn í róðri. Hefur aflinn ýmist
verið hertur eða frysfur., Mikil
atvinna er nú hér og er margt
aðkomufólk komið hingað yfir
vertíðina og er von á fleiru. —■
Gæftir hafa verið góðar. ■—Emil.
ENN er risin deila meðal lista-
manna hér á landi. Nú stendur
hún út af þátttöku íslendinga í
samnorrænni sýningu í Róm, eða
öllu heldur út af því, hverjir
velja skuii verkin á sýninguna.
segja, en ég leiði það hjá mér að
segja, en ég leiði það hjá með að
svo stöddu, enda nauðsynlegt að
hafa hemil á tungu sinni, þegar
borið er sáttarorð á milli manna.
Er það ákaflega einföld lausn
á þessu hiáli og því er það, að ég
sting niður penna.
Meðan félag okkar listamann-
anna var eitt og óskipt, var
reynslan sú, að innan þess mynd-
uðust oftast þrjár fylkingar með
ólík sjónarmið., fyrir nú utan sjálf
stæðar skoðanir hvers einstak-
lings. Stefnumál voru ákaflega
óljós, enda virtust flokkadrætt-
iynir einkum verða út af valda-
streitu einstakra manna. Þegar
einhver fylkingin varð í minni-
hluta og kom engum manni að, í
stjórn félagsins, eða neindir, urðu
menn eðlilega óánægðir. Þá var
það, að ég stakk upp á því, að
við hefðum hlutfallskosningu, svo
að hver hópur hefði sinn fulltrúa
í stjórn og nefndum, samkvæmt
höfðatölu. Uppástungu minni var
hafnað og afleiðingarnar eru nú
komnar í Ijós. Þeir sem verst gátu
þol&ð að vera í minnihluta, sögðu
sig úr félaginu og teymdu með
sér sum gf „stærstu nöfnunum“..
Nú hlýtur þeim góðu mönnum
að hafa verið það Ijóst, að um
leið afsöluðu þeir sér ýmsum rétt-
indum, svo sem umráðum yfir
Listamannaskálanum, þátttöku í
Bandalagi ísl. listamanna og j
Norræna listabandalaginu. Það
er ekki hægt „bæði að éta kök-
una og geyma hana“, eins og sagt
er á ensku.
Ég tel að visu að Félag '.slenzkra
myndlistarmanna sé enn fúst til
samstarís á réttlátum og heiðar-
legum grur.dvalli, og þvi geri ég
það að tillögu minni, að við höf-
um hlutíallskosningu um nefnd
þá, er velja skal verkin á Rómar-
sýninguna Hvert félag birti sinn
lista, og kosning fari fram á til-
teknum stað og stund undir cftir-
iiti eins fulltrúa frá hverjii félagi
og einum fulltrúa, sem :rr*ennta-
málaráðuneytið skipi. Kosninga-
rétt hafi allir félagsmenn hinna
þriggja félaga, en auk þe^s allir
akademisklr listamenn, sem ekki
eru í neinu félagi.
Þetta er í alla staði réttlátt og
lýðræðisleg tilhögun, sem allir
aðilar ættu að geta fellt sig við,
bæði listamennirnir sjálfir,
menntamálaráðherra og Alþingi.
Ég get ekki stillt mig úm að
gera smá athugasemd við rit-
stjórnargrein, er birtist í Visi i
fyrradag, varðandi þetta mál.
Af lestri greinarinnar verður
ekki annað ráðið, en að abstrakt-
menn (þ.e a.s. Félag ísl. mynd-
listarmanna) heimti að fá að
dæma málverk eftir Asgrím
Jónsson, sem þeir höfðu þegar
boðið honum að senda eftir eigin
vali. Svona röksemdir er ekki
hægt að nota nema i pólitík.
Magnús Á. Árnason.
Knattspyrnudómara-
námskeið
á Suðiu nesium
NÝLEGA er lokið í Keflavík
knattspyrnudómaranámskeiði' er
Íþróttabandalag Suðurnesja
gekkst fyrir. Kennari var Hanþes
Sigurðsson. Nemendur voru júr
fjórum íþróttafélögum á Suðúr-
nesjum og 16. des. var haldið pyóf
sem níu nepiendur gengu*un»ir
og stóðust allir. Prófdómari var
Guðjón Einarsson.
Að próíinu loknu flutti-Guðjón
Einarssan erindi um „Ábyrgðlog
skvldur kn,aftspyrnudómara“.
Loks var sameiginleg kaffi-
drykkja er ÍBS bauð til í BÍió-
höllinni í Keflavík. Þar flutti Páll
Jónsson stutta ræðu og þ&kkaði
kennara og prófdómara fyrir
hönd nemenda og Hannes Sig-
urðssson ávarpaði viðstadda. Er
með námskeiði þessu bætt úr til-
finnanlegum dóinaraskorti þar
syðra. — BÞ.
t Ik