Morgunblaðið - 30.01.1955, Blaðsíða 2

2
MORGUTSBLAÐIÐ
Sunnudagur 30. jan. 1955
Ölíuféiögin eru neydd ti! ú kaupa
„vaxborni! oiíuna frá Bússlaudr
Rússar neita krötum héðan um að
bætf sé úr göllum ohunnar
Afneitnði hlutleysisstefnu, hufði
forustu um norrænt sumsturf
^JÓÐVILJINN hefur að undan-
förnu, eins og raunar oft áður,
Teynt að gera sér pólitískan mat
út þeim erfiðleikum, sem her-
skálabúar eiga við að etja
Nú vita auðvitað allir, að her-
skálarnir eru ekki í notkun
vegria illvilja einhvers pólitísks
ílokks eða „sleifarlags“ af hálfu
ríkis eða bæjarstjórnar. —
Ástæðan til þess að herskálar
eru ennþá notaðir til íbúðar, en
einfaldiega sú, að á síðasta ára-
tng hafa orðið slíkar byltingar í
byggð landsins, að ekki eru dæmi
til annars eins og hefur þetta
meðal annars komið fram í óvið-
ráðanlegu aðstreymi fólks til
Keykjavíkur.
Af opinberri hálfu og þá ekki
sízt af hálfu bæjarstjórnar
Reykjavíkur hefur fjöldamargt
verið gert til að bæta úr þeim
vandræðum, sem fólksfjölgunin
í Reykjavík hefur skapað og
að því er stefnt, að herskálar
verði ekki notaðir til íbúða
enda er öllum Ijóst að slík hús-
næði eru ekki til frambúðar
"þó aðstæðurnar hafi knúð menn
til að nota þá lengur en skyldi.
OLÍUFÉLÖGIN BERA FRAM
KVARTANIR VID RÚSSA
Þjóðviljinn sér að herskálarn-
ir og örðugleikar ýmsra, sem
■þar búa, getur verið vatn á áróð-
nrsmyllu kommúnista enda ó-
spart til þessa vitnað í blaðinu.
Og alltaf þarf að finna einhverja
skálka, sem eigi sök á örðugleik
um herskálabúanna. Það nýjasta
í því efni er þegar Þjóðviljinn,
á dögunum, kennir olíufélögun-
um um, að olía hafi orðið of þykk
•og stíflað kyndingartækin í sum-
um herskálanna í frosthörkunum
fyrir skömmu. Þjóðviljirtn seg-
ir „að þá kröfu eigi að gera til
olíufélaganna að þau selji ekki
fólki olíu, sem er svo vaxborin
að til "stíflunar komi í frostum“.
Mbl. hefur fengið upplýsingar
hjá olíufélögunum um þetta at-
riði og kom þá eftirfarandi í
Ijós:
Olíufélögin eru skuldbundin
skv. viðskiftasamningum við
Rússa að kaupa olíu frá Sovét
Rússlandi. Félögin hafa fyrir
löngu gert athugasemdir út af
því við sovét-rússneska aðila,
að clían frá þeim hafi ekki
sömu gæði og elía frá þeim
löndum, sem við höfum skift
við áður. Sérstakar athuga-
. semdir hafa verið gerðar, af
hálfu félaganna, út af því að
rússneska olían þykkni fyrr
í frostum en sú olia frá vest-
rænuai löndum, sem hingað
hcfur verið flutt áður.
RÚSSAR NEITA
Rússar hafa neitað að taka
athugasemdir olíufclaganna til
greina og staðhæfa, að olían
frá þeim hafi öll sömu gæði
og vestræn olía og viður-
kenna ekki að olían frá þeim
hafi þann eiginleika að
þykkna fyrr í frostum en önn
ur olia.
Þjóðviljinn hefur með lýsingu
sinni á olíustíflunum í herskál-
unum, staðfest athugasemdir olíu
félaganna gagnvart Rússum og er
það að vísu þakkarvert, þó því
miður sé vist lítil von til þess,
að Sovét-Rússar hætti að berja
höfðinu við steininn út af göll-
um á olíunni þó Þjóðviljinn upp-
lýsi, að þeir séu fvrir hendi. —
Herskálabúar verða því senni-
lega að sætta sig eitthvað enn
við hina gölluðu rússnesku olíu,
þó Þjóðviljinn felli yfir henni
jafn þungan dóm og hann gerir.
Ilitt er svo aftur vafásamt, að
Þjóðviljinn hefði átt nokkuð við
að lýsa örðugleikum herskála-
búa vegna galla á olíunni, sem
komu fram í kuldunum, ef blað-
ið hefði áttað sig á að hér var
um rússneska olíu að ræða og
að ohufélögin fá blátt nei frá
Rússum, þegar þeim er bent á
galla oliunnar.
,A Islandi er gott að vera4
— segir dr. Effenberg, sfarfsmaður þ ýzka
seitdíráðsins, er hann hverfur héSan
AMORGUN fer héðan alfarinn
Dr. Herwig Effenberg, sem
undanfarið hálft annað ár hefur
starfað sem viðskiptafulltrúi
þýzka sendiráðsins hér í Reykja-
vík. Hefur hann aflað sér mikilla
vinsælda hér í bæ fyrir sérstaka
lipurð og ötulleik í starfi sínu.
HEFUR STUÐLAÐ AÐ
GAGNKVÆMUM
VIÐSKIPTUM
Hann hefur unnið að því af
miklúm áhuga, að afla, ekki að-
eins markaða fyrir þýzkar vörur
á íslandi heldur að því að stuðla
svo sem unnt er að gagnkvæm-
um viðskiptum milli landanna
tveggja og greiða fyrir íslenzk-
um vörum á þýzkum markaði.
Þá hefur hann og látið í té margs
háttar fyrirgreiðslu til aukinna
ferðamannaskipta milli íslands
og Þýzkalands og gagnkvæmra
kynna milli þjóðanna tveggja.
FER TIL
BANDARÍKJANNA
Dr. Herwig er hagfræðingur að
menrftun. Áður en hann kom
hingað var hann starfsmaður
þýzka sendiráðsins í Zúrich og
nú hyerfur hann héðan til Banda
ríkjanna og mun þar takast á
hendur starf viðskiptamálaráðu-
nauls. við þýzku aðalræðisrhanns-
skrifstofuna í borginni Seattle í
borginni Seattle í Washington- j
ríki.
GOTT LAND —
GOTT FÓLK í
„Ég fer þakklátur og ánægður
héðan frá íslandi", sagði Dr.
Effenberg, er blaðamaður frá
Morgunblaðinu hitti hann í gær-
morgun niðri á Ferðaskrifstofu.
„Sambandið milli íslendinga og
Þjóðverja hefur jafnan verið gott
og vinsamlegt og vona ég, að það
góða samband megi halda áfram j
að aukast og styrkjast báðum
þjóðunum til blessunar. Ég hef
unað mér prýðilega hér á íslandi
— hér er gott að lifa, landið fag- ]
urt, fólkið einlægt og óþvingað, i
og starf mitt hefur verið hið
ánægjulegasta. Ég vona, að mér
muni gefast kostur á að heim-
sækja ísland bráðlega, ef til vill
þegar á næsta ári.“
Þannig fórust Dr. Effenberg
orð. — Vestur yfir hafið fylgja
honum árnaðaróskir og þakklæti
vina hans á íslandi.
AKRANESI, 29. jan. — 21 bátur
voru á sjó í gærdag. Var afli
þeirra frá 3—10 lestir. .Aflahæst-
ur var Bjarni Jóhannesson.
—Oddur.
HANS HEDTOFT forsætisráð-
herra Dana var 51 árs er hann
lézt í fyrrinótt, fæddur í Árós-
um 21. apríl 1903. Hann var son-
ur æruverös klæðskera í borg-
inni. Á unga aldri tók hann að
starfa í dönsku verkalýðshreyf-
ingunni. Nam hann prentiðn og
var fljótt kosinn formaður íélags
prentnema. Allt frá byrjun var
hann orðlagður mælskumaður,
vinsæll og áhugasamur. Hann
gekk í danska Jafnaðarmanna-
flokkinn, var ritari landssam-
bands ungra Jafnaðarmanna frá
1922 og 1927 var hann 24 ára
kosinn formaður landssambands-
36 ARA FORMADUR FLOKKS
JAFNAÐ ARMANNA
Hedtoft var nú mjög hækkandi
stjarna innan Jafnaðarmanna-
flokksins, sem var langstærsti
flokkur í Danmörku. Að vísu bar
Thorvald Stauning hinn stór-
brotna foringja flokksins yfir
alla aðra á þessum árum, en þeg-
ar hann baðst undan endurkosn-
ingu 1939 varð Hedtoft fyrir val-
inu. Mun það dæmafátt að svo
ungum manni, 36 ára, sé sýnt
slíkt traust og það í þeim stjórn-
málaflokki, sem þá réði öllu um
stjórnarstefnu Dana. Þarf varla
áhrifameiri lýsingu á því áliti
sem Hedtoft naut. Staðreyndin
ein sýnir það.
STERKASTUR ANDSTÆÐING-
UR KOMMÚNISTA
Á þessum árum gat Hedtoft
sér bezt orð fyrir baráttu sína
gegn kommúnistum. Strax eftir
fyrri heimsstyrjöldina fór að
bera á því að kommúnistar
reyndu að læðast inn í félög
Jafnaðarmanna og sundra þeim.
En Hedtoft og nokkrir samstarfs-
menn hans tóku þá í taumana,
svo örugglega að klofningstil-
raunir kon.múnista báru engan
árangur.
Það var stefna Staunings að
Jafnaðarmannaflokkurinn skyldi
starfa á grundvelli lýðræðis.
Öflugasti stuðningsmaður hans í
þessu var Hedtoft, fyrst í sam-
bandi ungra Jafnaðarmanna og
síðan hefur hann haldið uppi
merki þeirrar stefnu. Þessari
stefnu hafa þeir haldið uppi af
slíkum sannfæringarkrafti að
kommúnistum hefur ekki haldizt
uppi að prédika ofbeldisaðgerðir
og byltingu, eða minnsta kosti
hafa ráð þeirra ekkert fylgi hlot-
ið.
Á HERNÁMSÁUUNUM
Þegar Thorvald Stauning and-
aðist hefði mátt ætla að Hans
Hedtoft yrði sjálfkjörinn for-
sætisráðherra í hans stað. En
þýzka hernámsstjórnin lagði blátt
bann við því, vegna þess að hún
vissi að Hedtoft hafði engu síður
verið harðvítugasti andstæðingur
öfgastefnu nazista en öfgastefnu
kommúnista Þjóðverjarnir þving
uðu hann til að láta af þing-
mennsku og láta af forustu Jafn-
aðarmannaflokksins.
Eftir þetta fór Hedtoft „undir
jörðina“ eins og Danir kalla það.
Hann varð foringi mótspyrnu-
hreyfingarinnar og fór huldu
höfði. Honum var boðið að flýja
til Englands eins og Christmas
Möller og gerast forustumaður
„frjálsra Dana“, en hann kaus
heldur að starfa á heimavígstöðv-
unum. Hann var oft í lífsháska
og stundum munaði mjóu að
Þjóðverjar handsömuðu hann.
M. a. er fræg orðin för hans til
Svíþjóðar. Þá dulbjó hann sig
sem hafnsögumann á ferju einni,
en í Svíþjóð skipulagði hann
vopnasmygl til Danmerkur og
átti leynilega ráðstefnu við Per
Albin Hanson þáv. forsætisráðh.
Svía. Þá var hann útgef-
andi ólöglega blaðsins „Danske
Vinsæli stjórnmólainaðnr látinn
Tidende", sem var eitt málgagn
mótspyrnuhreyfingarinnar.
TVISVAR
FORSÆTISRÁDHERRA
Eftir uppgjöf Þjóðverja var
Hans Hedtoft aftur kosinn for-
] maður danska Jafnaðarmanna-
( flokksins. Hann sat í bráðabirgða
j stjórn Vilhelms Bunls sem félags-
I málaráðherra, en eftir kosning-
arnar 1945 varð hann foringi
stjórnarandstöðunnar. 1947 vann
□-
-□
Stefán Jófi. Stefáns-
son
+ STEFÁN JÓH. Stefánsson
hefur beðið Mbl. að birta
þessa kveðju við fráfall
flokksbróður síns.
ÞAÐ voru sorgleg tíðindí, sem
bárust hingað í morgun. Það
var andlátsfregn Hans Hed-
tofts forsætisráðherra.
Með honum er fallinn í val-
inn einn af merkustu, áhrifa-
ríkustu og glæsilegustu stjórn
málaforingjum á Norðurlönd-
um. Hann hafði óbifanlega
trú og áhuga fyrir norrænu
samstarfi og var upphafsmað
ur að hugmyndinni um Norð-
urlanda-ráðið. Hann var einn
ig mikill vinur íslands, þekkti
vel til íslenzkra manna og mál
efna, og átti hér fjölda vina.
Hvarvetna þar, sem Hans
Iledtoft fór, vann sér hylli,
samúð og vináttu. Til þess átti
hann alla kosti í ríkum mæli.
Hann var glæsilegur maður,
og frá honum stöfuðu ómót-
stæðilegir töfrar, hvort heldur
hann var í ræðustól eða í hópi
vina og kunningja.
Hedtofts er nú sárt saknað
í heimalandi sínu. En sá sökn-
uður nær langt út yfir landa-
mæri Danmerkur, og til
manna úr öllum flokkum.
Við fráfall Hans Hedtofts er
á burtu svift þeim manni, sem
setti glæsibrag á stjórnmála-
störf. Og úr vinahópnum er
sá farinn, sem skilur eftir autt
rúm, sem örðugt er að fylla.
□—
-□
flokkur hans sigur í kosningum
sem gerði það að verkum að
Hedtoft myndaði stjórn er sat
fram að kosningum 1950. Og aft-
ur vann flokkur hans á í kosn-
ingunum 1953 og var Hedtoft
síðan forsætisráðherra unz hann
andaðist.
Hans Hedtoft hefur ráðið
stefnu Jafnaðarmannaflokksins
mest allra eftir stýrjöldina. Flokk
urinn hafði að vísu misst meiri-
hlutaaðstöðu þá sem hann hafði
fyrir styrjöld en var þó enn
stærsti og áhrifamesti stjórn-
málaflokkurinn. Hedtoft hélt
áfram fyrri stefnu hans um bar-
áttu á lýðræðisgrundvelli og
brást við á sama hátt og áður,
þegar kommúnistar gerðu árið
1948 tilraun til að auka áhrif sín
í verkalýðshreyfingunni. Hedtoft
dæmdi þá úr leik með þessum
orðum, sem alkunn eru í Dan-
mörku: „Hensynet til Danmark
var aldrig afgörende for komm-
unisterne". Það er að segja að
hagsmunir Danmerkur voru
aldrei aðalatriði í augum komm-
únista, heldur hagsmunir hins
rússneska ofbeldis.
ÞÁTTTAKA í
VARNARSAMTÖKUM
Að einu leyti tók Hedtoft upp
nýja stefnu. Hann sá að hin fyrri
hlutleysisstefna Dana hafði verið
mjög skaðleg. Samtakaléysi smá-
þjóðanna og varnarleysi hafði
opnað hliðin fyrir árásarstefnií
nasista. Svo að þegar ný árásar-
stefna og enn hættulegri ógnaði
heiminum hikaði hann ekki við
að leysa sig frá andvaraleysi
hlutleysisstefnunnar og taka upp
ákveðið samstarf við aðrar vest-
rænar þjóðir um landvarnir Ev-
rópu. Fyrst vildi hann reyna að
koma á landvarnarsamstarfi
Norðurlandaþjóðanna þriggja,
Noregs, Danmerkur og Svíþjóð-
ar, en þegar Svíar kusu leið hlut-
leysisstefnunnar, sá hann ekki
aðra leið affærasælli en sam-
stöðu vestrænna þjóða í Atlants-
hafsbandalaginu.
NORRÆNT SAMSTARF
Hans Hedtoft var eindregnasti
fylgismaður aukinnar norrænnar
samvinnu. Það var sannmæli,
sem forseti Norðurlandaráðsins
mælti í gær er hann tilkynnti lát
hans, að hann hefði verið frum-
kvöðull að stofnun hins norræna
þings. Það er víst að enginn var
eindregnari fylgismaður þess að
Norðurlöndin reyndu að tengjast
sem sterkustum böndum vináttu
og samstarfs. En framtíðin ber
í skauti sínu hvað rís upp úr þvi
samstarfi.
EINLÆGUR VINUR
ÍSLANDS
Hedtoft hafði einnig all náin
kynni af íslandi og er óhætt að
fullyrða að fáir danskir stjórn-
málamenn voru meiri og einlæg-
ari vinir íslands, og sýndi það
á margan hátt. Kannske stafaði
það af því heildarviðhorfi sem
hann hafði til norræns samstarfs.
En til fslands kom hann fjórum
sinnum, 1939 með Thorvald
Stauning, 1946 í nefnd þeirri er
samdi um sambandsslit landanna,
1947 á fund þingmannasambands
ins og 1948 á leið sinni til Græn-
lands. Það þykir ljóst, að Hed-
toft sjálfur hafði fullan vilia til
að leysa handritadeiluna við ís-
land á þann hátt að sómi yrði
af. En í því mætti hann harðri
mótspvrnu úr ýmsum átcum í
Danmörku svo að hann fékk ekki
einn ráðið. Málið fór út á þær
villigötur, að ómögulegt var fyr-
ir okkur íslendinga að ganga að
þeim tillögum sem þar fæddust.
En það er okkur tjón að hafa
misst góðan vin, er Hans Hed-
toft er látinn.
Lilla talstöðin
sannaði iiotagiMi
sitt
í GÆR kom varðskipið Ægir til
Reykjavíkur, en sem kunnugt er,
tók varðskipið mikinn þátt í
björgunarstarfinu undir Grænu-
hlíð, er Egill rauði fórst. Skip-
herra var Magnús Björnsson.
í þessari ferð var Ægir í fvrsta
skipti með hinar hreyfanlegu
litlu talstöðvar, svonefndu
Walkie-Talkietæki. Tækið kom
að óumræðilega miklu gagni. —.
Hefði það ekki verið til taks,
hefði ekki verið mögulegt að hafa
samband við björgunarleiðang-
ursmenn, er þeir fóru á strand-
staðinn. Rétt er að þetta komi
fram, og sýnt er að hverju þarf
að stefna með notkun þessara
tækja í margs konar neyðartil-
fellum, eins og oftlega hefur ver-
ið bent á hér í blaðinu. Fleiri
skip strandgæzlunnar eru nú að
fá þessi tæki. j