Morgunblaðið - 05.02.1955, Blaðsíða 10

10
MORGVTSBLAÐIÐ
Laugardagur 5.febrúar 1955
TRÚIN Á DÁUÐANN
EFTIR OLAF GUNNARSSON SÁLFRÆÐING
ERINDI, sem ég flutti um lestr-
arkennslu á kennaranám-
skeiði í Laugarnesskólanum 28.
sept. s. 1. og sem birtist í dag-
blaðinu Vísi 1. og 2. okt. hefur
gefið tilefni til talsverðra um-
i rseðna um lestrarnám. Fyrst birt-
■ ist grein i Morgunblaðinu 21. okt.
eftir dr. Matthías Jónasson. Þeirri
grein svaraði ég í sama blaði
! þann 25. nóv. 9. desember birtist
* enn grein um þetta efni í Morg-
• unblaðinu eftir dr. Matthías og
við hlið hennar grein eftir Árna
Böðvarsson cand. mag. Loks birt-
: ist grein í Morgunblaðinu þann
f 12. eftir einhverja huldukonu og
i fjallaði sú grein um sama efni.
| í athugasemdum þeim, sem hér
fara á eftir mun ég að sjálfsögðu
j beina máli mínu til dr. Matthías-
ar en leiða vinnufólk hans hjá
mér enda hefur það ekki haft
neitt markvert fram að færa.
í svargrein minni þann 25. nóv.
benti ég dr. Matthíasi á, að við-
kunnanlegra hefði verið ef hann
hefði svarað erindi mínu í sama
hliða aðfefðum heldur nota j um að kenna börnum, sem eiga
helztu lestraraðferðirnar orð- | við sérstaka lestrarörðugleika að
mynda-stöfunar-og hljóðaaðferð-f etja þótt ekki sé vankunnáttan
ina jöfnum höndum, þannig að þeirra sök heldur þeirra, sem búa
ekki sé hætta á, að börn, sem • þá undir starfið.
eiga erfitt með að læra annað- j Dr. Matthías virðist láta sér
hvort gegnum eyra eða auga alveg sérstaklega annt um einn
verði áð mestu leyti útundan í ákveðinn skóla hér í bænum og
kennslunni, eins og því miður telur óhæfu að ég skyldi birta
hefur oft komið fyrir og enn er j sýnishorn af réttritun 10 barna,
látið viðgangast hér á landi. Þær sem stundað höfðu nám þar í
þjóðir, sem athugáð hafa þessi tvö ár. Rök dr. Matthíasar í þessu
mál ýtarlega hafa þegar tekið, máli eru m. a. þessi: „Lestur og
afleiðingunum af þessum stáð- J réttritun eru sem sé tvær ólíkar
reyndum og hoffið frá einhliða1 námsgreinar. í þessu efni er ég
lestrarkennsluaðferðum enda dr. Matthíasi ósammála. Lestur
munu nú engir telja þær til fyr-1 má að vísu kenna óháðan rétt-
irmyndar lengur nema einstaka1 ritun, hinsvegar er ekki hægt að
menn, sem blindaðir eru af trú kenna réttritun óháða lestri, enda
, á sitt eigið ágæti og haga sér, hefur sú orðið raunin á í öllum
samkvæmt því. Þar eð við íslend- ' löndum, þar sem hljóðaðferð hef-
ingar höfum misst af strætis-(ur verið beitt einhliða, að fjöldi
vagninum hvað fullkomna lestr- barna hefur átt erfitt með rétt-
arkennslu snertir vil ég nota J ritun. Kostir stöfunaraðferðar-
þetta tækifæri til þess að benda innar, sem dr. Matthías virðist
lestrarkennurum á, að vænlegt vera alveg sérstaklega í nöp við,
myndi vera til árangurs ef þeir1 enda fordæmd í uppáhaldsskóla
mynduðu með sér landssamband. i hans, eru meðal annars þeir, að
blaði og það birtist í. í öðru lagi Landssamband lestrarkennara hún undirbýr börnin undir að
' taldi ég að hann hefði átt að geta
'þess á fundi í „Félagi íslenzkra
gæti gert mikið gagn bæði með skrifa rétt mál. Þá má telja henni
því að kynna úrvalsárangur fær- | það til gildis að hljóðaaðferðin
' sálfræðinga“, að hann ætlaði að j ustu lestrarkennara hérlendis og felst raunverulega í henni, því
gera athugasemdir við erindið. í j eins með því að hafa samband við börnin læra hljóðin furðu vel
þriðja lagi taldi ég hvimleitt, að I starfsbræður erlendis. Þá gæti jafnhliða heiti og útliti stafsins
hann skyldi taka nokkur atriði j slíkt samband komið upp bóka-! og orðsins sem stafurinn er hluti
úr erindi mínu út úr samhengi og | safni fagbókmennta um þessi af. Þá vil ég enn einu sinni minna
Jgagnrýna þau ein, en ekki þá | mál og gætu félagsmenn skift á hversu áríðandi það er að nota
heildarskoðun á ákveðnu máli,; öndvegisricum á milli sín, lesið ekki lestraraðferðir í skólum,
'sem í erindinu fólst. j þau vandlega og gert síðan íélög- sem foreldrarnir þekkja engin
. Þessar athugasemdir mínar.unum grein fyrir efni þeirra.1 deili á, því aðstoð heilbrigðra
virðist dr. Matthías ekki hafa Loks gæti slíkt samband í sam- foreldra við lestrarnámið er oft
skilið til fulls því hann segir í
grein sinni þann 9. des. „Ásökun
Ólafs Guðmundssonar á hendur
ráði við yfirvöldin beitt sér fyr- og tíðum ómissandi, þótt vitan
ir rannsóknum á gildi lestrar- lega megi kenna bráðgreindum
aðferða og annars þess, sem við- börnum, sem ekki eiga við neina
mér fyrir að svara blaðagrein j kemur lestrarnámi. Sannleikur- lestrarörðugleika að stríða með
hans í blaði, í stað þess að bera j inn er sá að við erum enn svo svo að segja hvaða aðferð. sem
athugasemd mína munnlega fram , illa á vegi r.taddir í þessu efni, að vera skal. Þessi sjálfsagða stað-
;við hann, og viðvörun hans, að, við eigum ekki einu sinni til reynd slær óhollu ryki í augu
láta mér ekki verða þetta á í hæf próf til þess að athuga hvað margra greindra foreldra þannig,
annað sinn er í mínum augum
fjarstæða. Hefur enginn annar
orðið til þess að bjóða mér svo
er eðlileg lestrargeta á hverju að þeir þakka hljóðaaðferðinni
aldursskeiði og er þetta ekki skjótan námsárangur barna sinna,
vandalaust þjóð, sem eyðir eins sem eru svo greind að varla hefði
ólík kjör í viðskiptum sem venju miklu fé til allskonar hæpinna verið hægt að koma í veg íyrir
lega gerast á jafnréttisgrund-, prófa eins og íslendingar. | að þau lærðu að lesa nema með
jvelli“. Dr. Matthías telur, að ég hafi því að sjá um að þau kæmust
Eins og ljóst má vera af grein með skrifum mínum beint skeyt- j aldrei í færi við neitt lestrarefni.
minni þann 25. nóv. ásakaði ég J um að Kennaraskóla íslands þar Ágæti eða gallar lestraraðferða
ekki dr. Matthías fyrir að svara eð hljóðaðferðin hafi verið kennd koma vitanlega ekki fram þeg-
í blaði, heidur benti ég honum á j Þar um tvo áratugi. Gott er til ar um slík börn er að ræða held-
að réttara hefði verið að svara í I Þess að vita, að dr. Matthías skuli ur þegar kenna skal öllum íjöld-
sama blaði og ég hafði birt erindi, állt. í einu vera orðinn svo hlynnt- 1 anum í fjölmennum bekk og þó
mitt í. Hér er um að ræða ein- j ur kennurum og skóla þeim, sem einkum þeim börnum, sem hafa
falda og almenna kurteisi, sem j þeir hljpta aðalmenntun sína í,1 minna en meðalgreind. Oft hef-
dr. Matthíasi hefur láðst að J að hann taki upp þykkjuna “yrir Ur bandprjónn ömmu reynzt slík-
fylgja. Það er nokkuð algild regla þessa stofnun. Nú er það svo að um börnum happadrjúgt hjálpar-
i fámennum félögum fagmanna,! Kennaraskóli íslands er eini ís- 1 tæki þótt dr. Matthías og vinnu-
að félagsmenn hefji ekki árásir j lenzki skólinn, sem ég'hef lokið ^ fólki hans virðist vera alveg sér-
á félaga sína í dagblöðum, að prófi við og hefur dr. Matthías' staklega illa við þetta saklausa
minnsta kosti ekki án þiiss að jafnan látið 1 það skína, að það og þjóðlega áhald sem er til
gera þeim viðvart. Dr. Matthías væri frekar en hitt ljóður á :nínu margra hluta nytsamlegt. Per-
hefur virt þessa reglu að vettugi ráði. Þar eð mér þykir eðlilega sónulega teldi ég mikinn ávinn-
og er það að vissu leyti einka- j vænna um Kennaraskólann en ing þótt ekki yrði annar árang-
mál hans, en vonandi verður ekki aðra ■ íslenzka skóla er mér sér- ( ur af þessum umræðum að sinni
þetta fordæmi hans tekið til fyr- 1 stakt gleðiefni að dr Matthías ( en sá, að kennarar gerðu sér al-
irmyndar því þá er hætt við að skuli allt í éinu vera orðinn mennt grein fyrir því að það er
mjög fljótlega færi að bera á
sundurlyndi í félaginu.
Þriðja atriðið er hinsvegar á
og hjálpartæki, sem reynslan
hefur sýnt að koma að gagni“.
Dr. Matthías fór inn á þá óvenju-
legu brauc í umræðum um fag-
mál að taka einn hluta forsenda
málsvari hans. Hinsvegar get ég fávizkan ein, sem leyfir sér þann
varla hugsað mérr að hinn gáfaði sjálfbyrgingshátt að banna heil-
,____________ __________o_. _ og drenglundaði skólastjóri Kenn brigðum foreldrum að hjálpa
engan hátt einkamál dr. Matthías j araskólans muni taka illa upp börnum sínum við lestrarnámið
ar því þar er um brot á vísinda- j fyrir mér eða öðrum þótt bent og rjúfa á þann hátt aldagamla
legu vélsæmi að ræða. Niður- j sé á eitthvað, sem betur mætti menningarerfð, sem við megum
staðan af því sem ég sagði um! fara í kennslu skólans. Ég tel sízt án vera á þeim timum, sem
lestraraðferðir var þessi. „í lestr-' rétt í þessu sambandi að benda' nú eru, þar sem einmitt þarf að
arbekk er þó ekki nóg að binda' á að hljóðaaðferðin hefur hlotið byggja um nýja menningu á þjóð-
sig við eina ákveðna lestrarað- j of mikið rúm i Kennaraskólan- ' legum grunni eftir því sem við
ferð, nær sanni er, að allar hugs- i um á kostnað stöfunar- og orð- j verður komið.
anlegar aðferðir beri að reyna myndaaðferðar. Það verður því i Dr. Matthías virðist vera ást-
að teljast sanngjörn og sjálfsögð fanginn um of í orðinu rannsúkn
umbót að breyta æfingakennslu því allt í einu er hann farinn að
skólans þannig að þessum að- i kalla réttritunarsýmshorn, sem
ferðum verði öllum gert jafn hátt ég birti í Morguhbiaðinu :þann
undir höfði Hvort þetta verður 25. nóv. svo virðulegu nafni. Ég
út úr samhengi og leggja út af gert með því að auka æfingar- tel birtingu þessara sýnishorna
honum. 1 svari mínu gaf ég hon- kennslu skólans í • lestri um tvo ekki til rannsókna, vildi aðeins
um tækifæri til þess að átta sig þriðju eða með því að stytta um1 vekja menn til umhugsunar á
á villunni. Hann gerði það ékki tvo þriðju þann tírna sem hljóða-■ alvarlegu máli ogrmá af ýmsum
og verður því að taka þvi þótt aðferðinni er nú ætlaður er vit-1 líkum ráða að það hafi iskizt.
hart sé, að hann hefur hvað þetta anlega mál sem skólastjóri hlýt- Hinsvegar sætir mikilli furðu að
snertir ekki reynzt viðtalshæfur ur að ákveða í samráði við máður, sern unnið hefur um níu
á fræðilegu sviði. Þar eð þetta menntamálaráðuneytið. Fyrra ára Skeið að einni ákveðinni rann
atriði snertir grundvallarskoð- ráðið væri þó að mínu áliti betra sókn skuli láta sér detta í hug,
finir mínar á lestrarkennslu er þar eð fátt er fremur áríðandi að stætt sé á því að bera rétt-
rétt að gera skýra grein fyrir hvað kennaramenntun snertir, en ritun 10 barna úr sama bekkn-
þeim um leið svo ekki þurfi að að kennaraefnin hlióti sem íull- um saraan váð réttritun 5000
fara milii mála hverjar þær eru. komnasta æfingarkennslu, en manns, sem hann segir, að lært
Ég tel bæði reynslu og rannsókn- eins og nú standa sakir verður hafi iestur í uppáháldsskólanum
ir hafa sýnt, að við lestrarkennslu varla með sanni sagt að nýút- ; hans. Þessháttar samanburður er
eigi yfirleitt ekki að beita ein-' skrifaðir kennarar séu vel færir vitanlega óvísindalegur með öllu
Hvað hljóðaaðferðina og Þjóð-
verja snertir er dr. Matthías enn
við sama heygarðshornið og seg-
ir afdráttarlaust, að Þjóðverjar
geti ekki kennt tvennskonar let-
ur á tveimur árum með annarri
aðferð. Þá segir hann að verið sé
að leita fyrir sig erlendis að bók,
sem ég hafi vitnað í og muni hann
fá hana ef hún sé til. Ekki skal
ég misvirða við dr. Matthías þótt
hann efist um, að prentað mál,
sem ég hef vitnað í sé til, þar eð
ég hef áður leitt rök að því að
hljóðaaðferðin og lestrarkennsla
Þjóðverja eru honum trúaratriði.
Þeim til athugunar, sem kynnu
að vilja beita skynseminni í
þessu máli skal þetta tekið fram.
Ég hef aldrei bent dr. Matthíasi
á neina bók um þetta mál heldur
opinbera skýrslu Þjóðverja til
Sameinuðu þjóðanna. Því miður
féllu niður í prentun nokkur orð
úr heiti skýrslunnar og kann það
að hafa torveldað eftirgrennslan-
ir dr. Matthíasar. Ég birti nú
heiti hennar öðru sinni og vona
að það komizt rétt til lesenda.
„Ilse Rother: Teaching the basic
educational skills. A report pre-
pered at the request of Unesco.
Paris 1952“. í skýrslu þessari ér
orðmyndaaðferðin skilyrðislaust
tekin fram yfir hljóðaaðferðina
einnig hvað börn með litla náms-
hæfileika snertir. í sömu skýrslu
er sagt frá rannsókn, sem Þjóð-
verjar gerðu á lestrarkennslu og
réttritun. Börnum var skipt í
hópa eftir því hvort þau höíðu
lært með orðmynda- eða hljóða-
aðferð og því hversu dugleg þau
voru í lestri. Réttritunarpróf var
svo framkvæmt ári eftir að skipt-
in fóru fram. Þá kom í ljós, að
allar deildirnar, sem lært höíðú
með orðmyndaaðferðinni voru
duglegri í réttritun og munurinn
var mestur í þeim deildum. sem
erfiðast áttu með nám. Af þessu
virðist mega ráða að þróunin hafi
ekki stöðvazt í Þýzkalandi þótt
dr. Matthías flyttist þaðan, enda
hætti þýzka þjóðin um sömu
mundir að hlíta í blindni forustu
eins manns.
í grein þeirri, sem dr. Matthías
skrifaði í Morgunblaðið hinn 21.
okt. s.l., fáraðist hann um, að
ekki væri vitað um ýmsa hluti
í sambandi við sænsku tvíbura-
rannsóknirnar. Það, sem hann
talaði þá um voru þó einvörð-
ungu þau skilyrði, sem sjálfsagt
er að tryggja, að séu í lagi til þess
að rannsókn geti hafizt á vísinda-
legum grundvelli, vildi hann bíða
eftir skýrslu um þetta. í svari
mínu taldi ég, að dr. Matthías
mætti bíða ef hann vildi, hinsveg
ar þyrfti ég þess ekki, þar eð
mér væru atriði þau, sem hann
hafði minnzt á kunn. í síðustu
grein sinni blandar dr. Matthías
saman skilyrðum til rannsókna
og rannsóknunum sjálfum og tel-
ur sig sýnilega hafa sett mig í
einhverja óskaplega sjálfheldu
með þessu. Athugasemdir hans
enda á þessum orðum.
„Ég lít svo á að rannsóknir séu
til þess gerðar að draga megi af
þeim hlutlæga ályktun. Að vilja
draga þessa ályktun fyrirfram er
að mínum dómi óvísindalegt
xúsk,- og ég læt segja mér þrisvar,
áður en ég trúi, að það sé gert
við sálfræðistofnun, sem David
Katz veitir forstöðu. En hr. Ólaf-
ur Gunnarsson ræður auðvitað
sínum gerðum. Meðan ekkert
sézt um niðurstöðuna í sálfræði-
legum tímaritum, þykist ég ekki
þurfa að blyggðast mín fyrir
þekkingarskort á þessu máli“.
Hvað skipulag rannsóknarinn-
ar snertir getur hver sem áhuga
hefur á málinu lesið grein um
hana i Svensk skoltidning, númer
31.—32. 11. árangur. — Ef dr.
Matthías hefði valið þá skynsam-
legu leið hefði hann losnað við
að spyrja eins og álfur út úr hól
og ónotast út af því, sem hann
hefði auðveldlega getað aflað sér
upplýsinga um frá fyrstu hendi.
Hvað rannsóknina sjálfa snertir,
er hún svo vel á veg komin, að
Torstein Husén prófessor við
Stokkhólmsháskóla gerði hana
að umtalsefni á norræna sál-
fræðingamótinu, sem haldið var
í Helsingfors dagana 4.-9. ágúst
1953. Síðastliðið sumar veitti fil.
lic. Jon Næslund, sem stjórnar
rannsókninni, mér mikilvægar
upplýsingar um þær niðurstöður,
sem þegar eru fengnar og er ekki
ofmælt í erindi mínu, að rann-
sóknin hafi þegar sannað að
hljóðaaðferðin hafi ekkert til
síns ágætis.fram yfir orðmynda-
aðferoina við lestrarkennslu
sænskra barna. Hvað það snertir,
að dr. Matthías vilji láta segja
sér þrisvar áður en hann trúir,
að svona sé unnið við stofnun,
sem David Katz veitir1 forstöðu,
fyndist mér endurtekning frá-
sagnanna sízt um of. Hitt er svo
ennað mál hvort nokkur hefði
fengizt til að segja dr. Matthíasi
sl-íka hluti. Þess er sem sé að
gæta í þessu sambandi, að David
Katz prófessor stjórnaði aldrei
þessari stofnun. En úr því að dr.
Matthías hefur orðið til þess að
nefna þennan heimsfræga vís-
indamann í þessu sambandi, tel
ég mér ekki nema skylt að flytja
dr. Matthíasi andlátsfregn David
Katz, sem nú hefur legið í gröf
sinni í rúm tvö ár. Hann dó 2.
febrúar 1953.
Ég skil vel, að dr. Matthías
segi í lok seinni greinar sinnar,
að hlut hans að þessari deilu sé
lokið. Ég myndi telja, að maður,
sem ekki fylgist betur með því,
sem gerist en svo að hann telur
látinn mann stjórna vísinda-
stofnun, eigi ekki aðeins að hætta
umræðum um málið heldur- hefði
hann aldrei átt að hefja þær.
Þó má vera að dr. Matthías
hafi með athugasemdum sínum
gert nokkurt gagn. Umræður
þessar hafa vakið menn til um-
hugsunar um þýðingarmikið mál-
efni þar sem lestrarkennslan er.
Þetta mikilvæga mál hefur sið-
astliðin ár rekið óhæfilega mikið
á reiðanum og er sannarlega mál
til komið að breyta til í því efni.
Ef dr. Matthías vildi kynna sér
lestrarkennslu nokkuð nánar en
hann hefur gert hingað til mætti
vera, að hann ætti eftir að leggja
fullkomnari kennsluaðferðum lið
ef hann skyldi hafa tíma og
tækifæri til þess að sinna þeim
málum á raunsæfari ’nátt en með
skrifum s'num.
AivkOEyie
Voltmælar fyrdr ’220 volta riðstraum og rakstraum
inngreyptir og utanál.
Ampermælar fyrir riðstraum og rakstraum
inngreyptir og utanál.
Stærðir 10—i-15-^25—40—60 og 100 Amper.
Ennfremur Ampermælar fyrir bíla 30—0—30 Amp.
50—0—-50 Amp.
— báta 60—0—60 Am. Inngr.
Einnig litlir voltmælar m. snúru 0-10. 0-15 og 12/120 volt.
Bílaraftækjaverzluö Halldórs Ólafssonar,
Rauöarárstíg 20 — Simi 4775.