Morgunblaðið - 13.02.1955, Blaðsíða 7

Morgunblaðið - 13.02.1955, Blaðsíða 7
Sunnudagur 13. febrúar 1955 MORGUIS BLAÐIÐ 1 Nírœður skútuskipstjóri JJNDARLEG eru örlögin. Sumir fcerast með straumnum aðeins nokkur ár — aðrir lifa tvö meðal- Éefiskeið manna. — Sumir eru fæddir til að njóta allsnægta, aðrir eiga við þröngan kost að búa á æskuskeiði, foreldralausir eða dveljast fjærri þeim, brjót- ast til vegs og virðingar fyrir tíugnað, samvizkusemi, ástundun feg aðra góða mannkosti, eiga kannski oft erfiða daga í lífinu en eru lánsamir, njóta umhyggju igóðrar konu og eiga barnaláni að fagna. Slíkum mönnum eru 90 ár feem dagur er byrjaði þungbúinn, en svo birti til og kvöldið varð fagurt og gott — eitt af þessum kvöldum, sem notið verður. Slíkur hefur æfiferill Ellerts Schram verið. S.l. föstudag gladdist hann í hópi afkomenda og vina, en þann dag varð hann B0 ára. Þessi spengilegi „öldung- ur“, léttur á fæti og skemmtileg- ur, er ótrúlega unglegur. Það er eins og 33 ára sjómanns- og skip- Btjórastörf og daglangar setur Við seglasaum og ýmislegt annað hafi ekki getað beygt þennan gamla heiðursmann. Hann mun vera einn af elztu núlifandi skip- Btjórum hérlendis. Á dögunum ræddi tíðindamað- Ur Morgunblaðsins við Ellert á heimili hans að Stýrimannastíg 8. Talið barst að æfistarfi Ellerts, feem svo mjög var tengt sjónum Og sagði Ellert m.a. svo frá: f* ERFIÐ ÆSKUÁR — Fæddur er ég að Öndverðar- feesi í Grímsnesi. Móður mína Uiissti ég tveggja ára og síðar fluttist faðir minn til Reykjavík- Ur og fór til Ameríku með seinni konu sinni, er ég var 8 ára gam- all. En nokkru áður hafði mér Verið komið í fóstur suður í Nj arðvíkur -hreppi. Þar átti ég misjafna daga og Stundum leið mér illa. Ég veit því ekki nú, hvað hefur valdið því hve háum aldri ég hef náð. Þarna syðra var ég í 11 ár, en jfeéðist síðan í vinnumennsku Var ’ég látinn róa hér syðra að vetrar- fagi, en sendur austur á Seyðis- fjörð á sumrin til þess að stunda fejóróðra. Þá var „róið“ í eigin- legri merkingu þess orðs, en kaupið var 60 krónur á ári. Nokkru síðar komst ég á Stýri- mannaskólann, sem Markús Bjarnason var þá að koma á fót. Bað var einskonar ,rprivat“-skóli, en við lukum prófi þaðan vorið 1889, fjórir saman. — teiméttur og kvikur á íœti sem unglingur Oddur Kristjánsson F. 14. des. 1880. —• D. 3. febr. 1955. ÁRIÐ 1865 tóku við búi í Lokin- hömrum í Arnarfirði tveir bræð- j ur, synir þeirra hjónanna, sem þar höfðu búið alllengi, Odds Gíslasonar, sem var Önfirðingur að uppruna, og Guðrúnar Brynj- ólfsdóttur frá Mýrum í Ðýra- firði. Bræðurnir hétu Gísli og Kristján. Gísli var kvæntur Guð- rúnu, dpttur Guðmundar danne- brogsmanns á Mýrum, Brynjólfs- sonar, og Guðrúnar Jónsdóttur frá Sellátrum í Tálknafirði, en Kristján Sigríði Ólafsdóttur, Jóns sonar, á Auðkúlu í Arnarfirði, og Guðnýjar Ólafsdóttur frá Haukadal í Dýrafirði. Þeir bræð- ur bjuggu félagsbúi í ellefu ár í Lokinhömrum við mikil umsvif til lands og sjávar og í fullri sátt og samlyndi, en loks þótti þeim en hesta hafði hann raunar áva]lt orðið of lítið olnbogarúmið, og ( dáð oe haft yndi-af að sitja góða Kristján fluttist að Sellátrum í reiðskjóta. Tálknafirði, sem voru eign beirra j Þá er oddur kom vestur, var bræðra. Þar bjó hann í ellefu ár, í hann um hríð við barnakenrslu en keypti siðan stórbýlið Núp í a vetrum en á öðrum tímum árs var um menn i fjörðum vestur, Dýrafirði og bjó þar níu ár. Þá íluttist Gísli, bróðir hans, suður í Akureyjar á Breiðafirði, ,en Kristján keypti Lokinhamra og bjó þar til dauðadags. vann hann við jarðabætur og var í símavinnu víðsvegar um Vest- firði. Hann gerðist allmikill frömuður jarðabóta í sveit sinni, og hann átti frumkvæði að því, Frú Magðalena og Ellert Schram. F* ævintýraleg SPÁNARFÖR — Og hvernig varð svo skip- fetjóraferill þinn? — Hann hófst ekki þá þegar. Um haustið (1889) komst ég í Spánarsiglingu. Það var á fyrsta fekipinu, sem sigldi beint héðan til Spánar. Kútterinn hét Mar- grét og hafði verið keyptur hing- að frá Færeyjum. Var farið með fisk — 600 skippund — og þótti þetta æfintýraleg ferð og sóttu tnargir fast að komast með, þar á meðal ég, sem hefði farið þó ég hefði ekki fengið annað fyrir en ofan í mig — en kaupið var 1 króna á dag. Ferð þessi varð löng. Var lagt Sf stað í septembermánuði og ekki komið heim fyrr en að 6 mánuðum liðnum. Sigldum við með fiskinn til Bilbao á Spáni, héldum síðan til Frakklands og tókum farm þar til Danmerkur. Var þá komið að jólum — en heim var ekki lagt af stað fyrr en í marz-mánuði. r+ SKIPSTJÓRAFERILL Skipstjórn var mér fyrst falin á litlu skipi er Ellen hét og átti það Fischer-verzlun. Síðan var ég með skip fyrir Th. Thorsten- sen og Geir Zoega, en lengst var ég með kútter Björgvin, sem ég var meðeigandi að, eða 12 ár. — en á sjónum samtals í 33 ár — allt frá því að ég fór að geta eitt- hvað og til 1917. Þá var þeim þætti í lífi mínu "lokið. Aldrei komst ég á togara, nema í ferð og ferð að gamni mínu. Ég var aðeins of snemma í tíðinni. — Hvernig var vistin á þil- skipunum? ■— Það var oft illt. Verst var að bíða byrjar. Það kom iðulega fyrir er farið var^- hér út fyrir eyjar að kvöldi til, að menn voru þar enn á sama stað um morgun- inn. Sjómenn voru heldur aldrei ánægðir á kútterunum, því þó svo virtist að þeir íæru eins að við veiðarnar, þá beit misjafn- legp. á hjá þeim, þó þeir stæðu hlið við hlið og það olli óánægju. Ofan á þetta bættust slvsin, sem voru mjög tið. Menn tók iðulega út eða þá að skipin fórust með öllu saman og áttu þá margir um sárt að binda. Þilskipaöidin var stutt, aðeins um 20 ár. Og stafaði það m.a. af því sem áður er nefnt, af sein- lætinu og sjóslysunurn. En ýmis- legt var reynt til úrbóta. H. P. Duus sendi t.d. út 5 kúttera til að láta setja vél í þá og kostaði það 60—70 þúsund krónur á ' gleymdi því strax, nema þá því Kristján eignaðist son, áður en að á ýmsum bæjum var komið hann kvæntist Sigríði. Hann hét upp ánægjulegum vísi að skrúð- Magnús. Hann bjó lengst á Bíldu-| görðum. Ég minnist Odds mjög dal og var kvæntur Sigrúnu, vel frá þessum árum. Hann var ailra‘versta. °Öf“tast ‘ var ég úti systur stjúpu sinnar- Með konu | meðalmaður á vöxt, eftir því sem er vcrc*u „eðrin gerði T d þegar sinni átti Krlstlan fjogur born, j þa var talið, biartur yfirlltum, Eme''i c<’fórust upni “á ! eri upp komust> Guðnýju, sem mjög fríður sýnum, vel búinn og Mvrv- c- IhévarVið Viðey 5 I Siftist Gísla Ásgeirssvni, hrepp- j smekklega, glaður og gamansam- apríl 190?: Þá vorum við í Ga’rð-" stjóra 011 oddv,ita á Amamyri i | ur og í hófi glettinn, einstakur ‘ Arnarfirði, Gisia, er tok við bui f ao goofysi og hjalpsemi, og fylgdi í Lckinhömrum eftir föður sinn _ það honum alla hans ævi. Spar- j hvern. Útgerð hans svaraði eftir | það ekki kostnaði. Voru þeir gerðir út á síld og Duus reisti síldarstöð í Álftafirði. En ekkert reyndist upp úr því að hafa. Seldi hann þá kútterana til Fær- eyja og Færeyingar gerðu þá út lengi og gekk vel fjárhagslega, enda var þar aðeins aflahlutur — það eina rétta — í stað þess að hér var bæði laun og „premína". ★ UNDIRSTAÐA Þannig rakti Ellert Schram i stórum dráttum söeuna um kútt- erana, sem eru sá þátturinn í atvinnusögu íslands er tensdi saman útgerð hinna opnu litlu árabáta og hinna stórvirku tog- ara, s°m urðu undirstaða efna- hagslífs þjóðarinnar. Þessi saea gerðist fyrir minni flastra núlif- andi íslendinga, eða á þeim tím- um, er þeir muna í gvHingum æskuáranna. En Eliert S,'bram var, er þessi saga gerðist, í blóma æskuáranna, í kringum fertugt. Þegar það er haft í huga finnst manni fráleitt. að bessi teinrétti maður skuli vera níræður orðinn. S.TÓSLYS OG ATORKUMENN — Mestu hrakningar? — Oft voru veðrin iJl og stund- um stóð afar tæpt með skip og menn. En vanalega var maður sjó rð koma að heiman, en þar er einhver versti staðurinn, sem hægt er að finna í veðri eins og þá var. , — Það hefur ekki verið gaman j að eiga skip úti i slíkum veðrum? — Nei, enda biðu þeir oft tjón útgerðarmenn, sem áttu flest skipin. Geir Zoega hafði öll sín skip óvátryggð. Eiít skipa hans strandaði á Suðurnesjum eitt sinn nóttina eftir að það lagði af stað á vertíð. Er Geir spurði slysið varð honum að orði: ;,Aumleg er þessi sjóferðin. Leggja af stað i verííð um kvöld, og hafna svo uppi í fjöru morguninn eftir“. Hann var mikiil atorkumaður og mest var það honum að þakka að útgerðin óx hér sVo ört. Með honum í félagsskap voru í fyrstu Kristinn í Engey og Jón í Hhðarhúsum, en Geir rak siðan stór útgerð um langt skeið. •— Hann liafði marga góða kosti. Það var betra að sofa ekki yfir sig þegar maður var í vist hjá honum. Hann vildi sjá menn á vinnustað klukkan 6 að morgni. og var kvæntur Guðnýju Guð- | mundsdóttur Hagalín frá Mýr- um, Ólaf, sem kvæntist Sigríði Jónsdóttur, ekkju séra Jóns Rtein grímssonar í Gaulverjabæ, og bjó lengi myndarlega á Hrafna- björgum, næsta bæ við Lokin- hamra, og loks Odd, er verður til grafar borinn á morgun hér í Reykj avík. Oddur var yngstur systkina sinna, fæddist á Sellátrum 14. desember árið 1880 Bræður hans ailir voru snemma mjög hneigð- ir fvrir sjó, urðu ungir formenn, stýrimenn og skipstjórar. voru kappsamir sjómenn, miklir stjórn arar og mjög hneigðir fyrir allan veiðiskap. Oddur var aftur á móti alls ekki hneigður til sjó- sóknar eða neins konar veiði- mennsku, þó að um fátt heyrði hann meira talað í bernsku. — Hann var snemma mikill blóma- vinur, hafði gaman af að læra nö’fn grasa og blómjurta og hlúa að gróðri. Hann var og sérlega Geir lézt 84 ára gamall, sá j gefinn fyrir að hyggja að dýrum rnikli atorkumaður, sem byrjaði °S hlynna að þeim. þar sem þess gafst kostur. Allir voru þeir bræður lagvirkir og hagir, en Oddur svo, að af bar. Hann hafði gaman af að fara með liti, var ágætlega drátthagur og lagði feril sinn sem bátaformaður ★ MARGAR OG MIKLAR BREYTINGAR ___= ______ — Niræður maður hefur séð snemma fyrir sig skrautritun. marga breytinguna — sérstak- Hann skar út muni af mikilli lega niræður maður á íslandi? | smekkvísi og frábærum hagleik, — Já, margt hefur breytzt og og svo var hneigð hans rík til ég held flest til batnaðar. Þó lík- þeirra verka, sem kröfðust ná- j lega 3. þ. m. að Barónstíg 33 i ar mér ekki eitt, og það eru verk- kvæmni, smekkvísi og sérlega j Reykjavík. Hann var þangað kom föllin. Að hugsa sér 70—80 báta hagrar handar, að hann kunni ®n til að vera við húskveðju aði hann hvorki fyrirhöfn né fé til þess að gleðja aðra og bæta úr fyrir þeim, eftir því sem hanh mátti. Oddur kvæntist haustið 1907 sunnlenzkri konu, Kristiönú, dóttur Péturs bónda Kristjáns- sonar á Bala á Kjalarnesi, og konu hans, Rannveigar Gísladótt- ur. Oddur stundaði um hríð sömu störf og næstu árin á undan, og voru þau hjón í húsmennsku á Hrafnseyri og Álftamýri, en vcr- ið 1912 reistu þau bú á Vöðlum í Önundarfirði, bjuggu þar í tíu ár og síðan fjögur á Múla í Ðýra- firði. Þá voru þau tvö ár á Þing- eyri, en vorið 1928 fluttust þau til Reykjavíkur. Frá 1929—1931 var Oddur ráðsmaður í Tungu hjá Dýraverndunarfélagi ís- lands, en síðan vann hann til dauðadags hjá Rafveitu Reykja- víkur. Hann keypti húsið nr. 6 A við Bergþórugötu og vár þar til æviloka, hafði seinustu árin ráðs- konu, því að kona hans dó árið 1950. Þau höfðu aldrei verið rík, en þau voru samhent um risnu, og naut margur hjá þeim góðs Qg notalegs beina. Kristjana hcitin var kona fámál og fáskiptin. góð móðir og vann störf sín af sam- vizkusemi og natni, meðan heils- an entist. Seinustu árin átti hún við að striða mikla vanheilsu, og sýndi Oddur henni frábæra um- h.ygg.iusemi^ Oddur lézt skvndi- í Eyjum bundna í höfn viku eftir betri skil á útsaumi og annarri viku í. góðri tíð. Mér sýnist öll- ■';andgerðri handavinnu en marg- um líða svo vel. Það fer allt í ar þær konur, sem lært hafa hann’ ár, og allt í cinu hné hann látinn yrðir. Hann var og hið mesta snyrtimenni og mátti heita skart- bróður sins, GísJa. Oddur hafði verið veill fyrir hjarta í nokkur niður við kistu bróður sins. Þau Oddur og Kristjana áttu kaldakol, ef þessu heldur áfram. En fólkið er víst ekki ánægt. — Ilverja gætum við talið maður i klæðaburði á sínum j fjqgnr börn, Guðnýju, sem <ift ástæðuna — ef einhwr væri — yngri árum. Þau systkinin höfðu er Oddi Ólaíssym, verkstjóra 'hjá fyrir svona háum aldri? ; öll góða söngrödd, og Oddur | Rafveitu Reykjavíkur. Fjólu, er hefur í mörg ár verið sjúklingur, og‘ Rannveigu, sem var gift Skipstjóri var ég um 25 ára skeið, svo önnum kafinn, að maður — Ég veit ekki hvað hefur hafSi sérstakt yndi af söng. valdið því, að ég varð svona Oddur var í foréldrahúsum, gamall, eins og mér leið oft illa þangað til hann var tuttugu og Sverre Möller, er lézt í fyrra. í uppvextinum. Ekki er ég bind- eins ára. Þá fór hann í búnaðar- Eftir að Oddur kom hingað indismaður og heldur ekki ó- skólann á Hvanneyri. Þar var suður, átti hann ýmsu and- reglumaður. Kannski er betta hann við bóklegt nám og verklegt streymi að mæta. Dóttir hans, ættarfylgja. Það eru margir i tvö ár. Hann varð mjög hrifinn ! mesta myndarmanneskja. varð gamlir menn í ættinni. Os þegar af Hirti skólastjóra Snorrasyni j heilsulaus, kona hans átti við að Óg lít yfir farinn veg, þá er ég cg heimili hans, og, bar hann . búa vanheilsu árum saman, og ánægður með árangurinn. Byrj- mikla virðingu og einlægan hlý- fyrir rúmu ári missti yngsta dótt- unin var ekki glæsileg — en við hug til þeirra Hjartar og frú I irin mvndar- og gæðamann frá h.iónin vorum svo heppin með Ragnheiðar Torfadóttur alla ungum börnum. En samt sem áð- börnin, sagði gamli maðurinn, ævi síðan. í Borgarfirði varð ( ur var lifið Oddi að ýmsu levti^ Framh. á bls. 8 Oddur meiri hestamaður en titt Framh. á bls. 8

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.