Morgunblaðið - 13.02.1955, Page 9

Sunnudagur 13. febrúar 1955
MORGVNBLAÐIÐ
f
Reykjavikurbréf: Laugardagur 12. febrúar
VincfSingapakkarnir með grænu eniðunum — Framtíð barrskóganna — Samhuga
fjfóð fær skóginn i arf — Iðnvæðingin mikils virði — Fyrstu rannsóknirnar gerðu
*
menn raunsærri — Vatnsorka Norðmanna kveikti áhuga Islendinga — Hagnýt íslenzk
Jarðefni — Perlusteinninn í Prestahnjúk — Ævintýrið um sementið — Greinargerð
Með samstilltura kröft-
um verður viljinn
sigursæll
MEÐ hverju ári glæðast vonir
manna um það, að hér á landi
geti í framtíðinni dafnað barr-
skógar, sem verði svo stórvaxnir
að um verulegan nytjavið verði
að ræða. Sá draumur íslenzku
þjóðarinnar gæti orðið að veru-
leika að okkar norðlæga land
geti klæðst barrskógum er tím-
ar líða. En svo mjög hefur land
vort verið rúið skógi á undan-
förnum útbeitaröldum, að mikið
verk verður það og erfitt að
breyta skjóllausum eða skjólvana
hrjóstrum landsins í varanlegan
nytjaskóg. „En sigursæll er góð-
ur vilji“, segir máltækið.
Skógræktarstjórinn okkar, Há-
kon Bjarnason, hefur unnið mik-
ið og þarft verk, við að benda
jþjóðinni á, hve sterk rök hníga
að því, að hér geti dafnað barr-
skógar, ef markvisst og vel er
að því iinnið, að gróðursetja
skóga þessara tegunda. Hann hef-
ur bent á, hvar við eigum að
afla hins efnilegasta fræs í vænt-
anlega skóga okkar, hvar í heim-
inum er loftslag með þeim hætti
að þar vaxi skógartré við okkar
hæfi. Og hann hefur bent á að
veðráttan hér á landi og á norð-
urhvelinu yfirleitt sé með þeim
hætti að réttu lagi ættu hér að
vaxa barrskógar. En einangrun
landsins langt úti í Atlantshafi
hefur gert það að verkum að
fræin af hentugum skógartrjám
hafa ekki náð að berast hingað
út. En þegar um mikil átök er að
ræða svo sem að koma upp ný-
skógum hér á landi verður að
skipuleggja samtakamátt almenn
ings svo vel fari.
Takmark skógræktarinnar er
að framleiða hér hentugar trjá-
plöntur fyrir skóga okkar. Ætti
sú framleiðsla, ef vel á að vera,
að nema á aðra milljón plantna
á ári í viðbót við núverandi
plöntuframleiðslu. — Tæplega er
hægt að búast við að ríkissjóður
ieggi fram allan þann viðbótar-
kostnað. Almenningur þarf helzt
að leggja verulega af mörkum
til þessa kostnaðar og sýna vilja
sinn í verki gagnvart skógrækt-
inni á þann hátt.
Vindlingapakkinn með
grænu miðunum
Því hefur áhugamönnum skóg-
ræktarinnar hugkvæmst að koma
því svo fyrir, að á verð á tveim
teg. af algengustu vindlingunum
verði lagðir 20 aurar á pakkann,
þannig að hver pakki af sígar-
ettum. er kostar kr. 9.80 verði
seldir með álímdu merki þannig
að þeir pakkar verði seldir á
,,tíkall“. En reynsla er fyrir því,
að oft hirða menn ekki afgangs-
aurana, er þeir leggja tíukróna
seðilinn á búðarborðið.
Svo mikil er vindlingaeyðslan
í landinu að von er til að þessi
litli, hverfandi munur muni
nema svo mikilli fjárhæð, nð
skógræktin geti alið upp á aðra
milljón trjáplantna á ári fyrir
það fé sem henni áskotnast með
þessu móti.
Þetta fyrirkomulag við Tóbaks-
einkasöluna er nú komið í f járlög
fyrir velvild og áhuga núverandi
fjármálaráðherra og ríkisstjórn-
arinnar í heild sinni, er flutti
þessa breytingu á þinginu fyrir
jól og fyrir áhuga og velvild for-
stjóra Tóbakseinkasölunnar, Jó-
hanns G. Möllers. Að sjálfsögðu
er það tilskilið að alls staðar þar
Bem vindlingapakkar þessir verða
Elríks Orlem — Þrjár tegundir fallvatna
Myndina hér að ofan tók prófessor D. V. Baxter, sem er kennari
í trjásjúkdómafræði í Ann Astor háskólanum í Michigan í Banda-
ríkjunum — í TRJÁRÆKTARSTÖÐINNI í MÚLAKOTI sumarið
1954. — Lengst til vinstri er sitkagrenitré gróðursett 1937. Hæsta
tréð er TlA metri. — Á miðri myndinni er blágrenitré og fjalla-
þynur.
seldir, verði vindlingapakkar
sömu tegundar með óbreyttu
verði á boðstólum.
En allir unnendur og áhuga-
menn um skógrækt eru þess hvetj j
andi að sem flestir láti sig ekki
muna um þetta tuttugu aura álag
á vindlingapakkann og jafnvel
hafi almenningur auga með því,
að hvergi sjáist manna á meðal
í umferð vindlingapakkar, sem
ekki eru merktir Tóbakseinka-
sölunni, þó að sjálfsögðu séu ekki
veruleg brögð að því, að smygl-
aðar sígarettur sjáist í umferð.
Samhuga þjóð
fær skóginn í arf
ALLIR Islendingar eru sammála
og einhuga um að engin umbót
geti orðið æskilegri og gagnlegri
þjóð vorri, né til meiri blessunar
öldnum og óbornum, en að öflug-
ir efniviðarskógar rísi í landj,
voru. Þjóðin hefur séð skóga í
hillingum fagurra drauma sinna.
Þess vegna hafa horfnar kynslóð-
ir miklað fyrir sér hina fornu
skóga, sem voru meðan skammt
hafði liðið frá landnámsöld og
hinir fyrstu birkiskógar voru ó-
eyddir. En að hér voru uppistand
andi skógar að nafninu til, óx
mönnum svo í augum, að menn
sinntu því lítt, þegar frá leið að
þetta voru aldrei nema kræklótt-
ir birkiskógar, sem komu athafna
sömum landsmönnum að litlu
gagni nema að því leyti að birki-
skógarnir veittu skjól öðrum
gróðri og voru hentugir til eldi-
viðar.
Ein öld er stutt í ævi þjóðar-
innar. Ef sú mikilsverða tilraun
að ala upp barrskóga hér geng-
ur að óskum, og gefur okkur not-
hæfan smíðavið, getum við búizt
við að sú tilraun taki einar tvær
aldir, til þess að skógarnir verði
svo víðlendir, að þar verði alinn
upp sá viður er þjóðin þarf. Allir j
menn sjá að hið smávægilega ]
vindlingatillag sem nú er áform-
að, eru smámunir einir saman-
borið við hitt, að allir íslending-
ar geta orðið þátttakendur í svo
miklu og göfugu hlutverki sem '
skógræktin er.
Iðnvæðing þjóðarinnar
og framtíðin
„EF VIÐ viljum raunverulega
bæta kjör okkar og afkom-
enda okkar, verðum við að
fylgjast með tímanum, vera
vakandi fyrir nýungum vís-
indanna, efla unga menn til
náms og þekkingaröflunar, svo
að þeir megi taka að sér for-
ystuhlutverk síðar“.
Með svofelldum orðum endaði
Bjarni Benediktsson ræðu sína á
Varðarfundinum á mánudaginn
var, þar sem hann í fáum orð-
um lýsti því, hve tækniþróun
okkar íslendinga hefur fleygt
fram, á síðustu áratugum. Benti
hann m. a. á, að fyrir 20 árum
var það talið óvinnandi að vinna
sement í landinu og nú er undir-
búningur undir þessa framleiðslu
komin í verk að miklu leyti, með
því að fluttur var kalksandur
upp á Akranes utan af Sviði í
Faxaflóa. Fyrir 20 árum, sagði
hann, var það talin blekking að
halda því fram, að heita vatnið
í Mosfellssveit gæti verið til
nokkurs nýtt fyrir Reykvíkinga.
Mikil og gagnger breyting hef-
ur orðið á viðhorfi íslendinga til
landsins gæða á síðustu áratug-
um, þekkingin á því að hve
margvíslegum notum landsnytj-
arnar geta komið þjóðinni. Sem
betur fer hefur aukin tækni-
menntun íslendinga ýtt undir
framkvæmdir í þessum efnum á
mörgum sviðum.
Vísindin bældu
vonirnar um stund
ÞEGAR Þorvaldur prófessor
Thoroddsen hafði lokið við hin-
ar stórmerku ferðir sínar um
byggðir landsins og öræfi og sam-
ið allsherjar lýsingu sína á land-
inu, þá fyrst höfðu landsmenn
eignast nákvæma frásögn af eig-
inleikum landsins og jarðmynd-
un í aðaldráttúm m. m.
Fram til þessa tíma höfðu ver-
ið uppi ýmiskonar meiri og minni
fjarstæðukenndar hugmyndir
um allskonar verðmæt jarðefni,
sem menn væntu sér, að finnast
myndu í jörðu hér. En rannsókn-
ir vísindamanna, svo sem Þor-
valdar Thoroddsen og annarra,
kváðu þessar fjarstæðukenndú
hugmyndir að miklu leyti niður.
Svo ekki var laust við, að
rannsóknir þessar skiluðu land-
inu í hendur almenningi fátæk-
legra en það áður hafði verið í
hugarheimi manna. En alltaf er
aukin þekking til góðs. Og sízt
ber að harma það, þó almenn-
ingur yrði sviftur von um höpp
og skjótfenginn gróða þegar þær
vonir voru á röngum forsendum
reistar. En sem betur fer hefur
á ýmsan hátt rætzt úr vonum
manna með nokkur hagnýt jarð-
efni í íslenzkum jarðvegi.
Ævintýrið um
jarðhitann.
EKKI síst staldra menn við, er
þeir hugleiða hve mikið happ það
var fyrir þjóðina, þegar hún loks-
ins tók að notfæra sér jarðhit-
ann. Það er blátt áfram rauna-
legt að hugsa til þess, hve jarð-
hitinn hefur farið forgörðum
fyrir þjóðinni allt frá upphafi
íslandsbyggðar fram á síðustu
tíma. En við hvern er að sakast
um þetta þegar þekkingarleysið
hefur grúft yfir þjóðinni allt
fram á síðustu ár og þjóðin norp-
að í köldum óhituðum húsakynn-
um árið um kring?
En einkennilegt er til þess að
hugsa að loks þegar við áræddum
að hefjast handa um stórfelld i
virkjun jarðhitans, kom það í
ljós að einangrunarefnið sem not-
að var við leiðsluna frá Reykjum
í Mosfellssveit alla leið til Reykja
víkur um 12 km veg, var svo
nærtækt og svo kunnugt íslend-
ingum frá fornu fari, að það var
ekki annað en reiðingstorfið.
Sumarið 1919 sá ég fyrst
hvernig borgfirzkur bóndi af
i hyggjuviti sínu notfærði sér jarð-
hitann á bæ sínum Sturlu-Reykj-
um í Reykholtsdal. En fáir höfðu
þá gert sér í hugarlund, hve til-
tölulega skammt var til þess að
■ stórfelld notkun jarðhitans kæm-
ist á hér á landi. Væri fróðlegt
að fá greinargóða skýrslu um
fyrsta fyrirkomulag á notkun
jarðhitans á þeirri jörð, til suðu
j og upphitunar. Skilyrðin Voru
vitaskuld sérlega hagfelld, en
framtakið reið þó baggamuninn
þar sem annars staðar.
Fregnir af notkun foss-
afls í Noregi kveiktu í
íslendingum
ÞEGAR Norðmenn réðust í stór-
felldar vatnsvirkjanir með það
fyrir augum, að framleiða köfn-
unarefnisáburð úr lofti á fyrsta
tug aldarinnar, fóru menn að
hugsa sér gott til glóðarinnar að
notfæra sér fallvötnin íslenzku.
— Við íslendingar þurftum að
bíða hálfa öld unz Reykjavíkur-
Framh. á bls. 11 .
Prestahnjúkur i Þórisdal