Morgunblaðið - 04.03.1955, Blaðsíða 9

Föstudagur 4. marz 1955
MORGVNBLAÐIÐ
Tilraun verð/ gerö með útgáfu
vísitölutryggbra verðbréfa
Frá viðskiptamálaráðuneytinu:
í JÚNÍ s.l. fór Ingólfur Jónsson,
viðskiptamálaráðherra, þess á
leit við bankana, að athugun
yrði gerð á því, hverjar leiðir
væru líklegastar til þess að auka
sparnað í landinu. Var vel tekið
í þessa málaleitan af bankanna
hálfu, og hinn 29. júní voru fimm
menn skipaðir í nefnd til að gera
tillögur um ráðstafanir til auk-
innar sparifjársöfnunar. Af bank-
anna hálfu voru þessir menn til-
nefndir:
Haukur Þorleifsson, aðalbók-
ari; Jóhann Hafstein, bankastjóri;
Jóhannes Nordal, hagfræðingur,
og Jón Sigtryggsson, aðalbókari.
— Þórhallur Ásgeirsson, skrif-
stofustjóri, var skipaður formað-
ur nefndarinnar, en ritari henn-
ar var kosinn Jóhannes Nordal.
Nefndin hóf starf sitt í júlí-
byrjun og hefur hún nú nýlega
skilað áliti sínu og tillögum til
viðskiptamálaráðherra.
í áliti sínu rekur nefndin
þróun peningamála hér á landi
síðan í stríðsbyrjun og lýsir
þeirri skoðun sinni, að verð-
bólgan og vantrú manna á
verðgildi peninganna sé höf-
uðorsök hins ónóga sparnaðar
hér á landi. Hina auknu spari-
f jársöfnun s.l. tvö ár telur hún
vera að þakka stöðugra verð-
Iagi, hærri tekjum, frjálsari
verzlunarháttum, svo og
hærri vöxtum og öðrum ráð-
stöfunum, sem gerðar hafa
j verið til þess að bæta hag
sparifjáreigenda.
í áliti sínu leggur nefndin
fram ýmsar tillögur um ráðstaf-
anir, sem hún telur að gætu
stuðlað að aukinni sparifjársöfn-
un, en hún leggur þó áherzlu á
þá skoðun sína, „að sparifjár-
söfnun sé fyrst og fremst undir
því komin, hver verðlagsþróunin
sé og hverjar breytingar verði á
tekjum manna í þjóðfélaginu. Ef
menn óttast verðbólgu og stór-
kostlega lækkun verðgildis pen-
inganna, er mjög ólíklegt, að
nokkrar aðgerðir til aukins
sparnaðar komi að gagni, nema
ef til vill vísitölutrygging á
sparifé“.
SKIPULEG STARFSEMI
TIL AÐ AUKA
SPARIFJÁRSÖFNUN
Aðaltillaga nefndarinnar er sú,
að komið verði á fót samvinnu-
nefnd allra bankanna, ásamt
fulltrúum frá sparisjóðum,
til þess að hafa forystu skípu-
lagðrar starfsemi, er stefni að
því að auka sparifjársöfnun í
landinu. Er slíkri samvinnunefnd
ætlað að vinna að því að koma á
nýjungum, sem líklegar væru til
að efla sparnað, og einnig að
beita sér fyrir áróðri og upplýs-
ingastarfsemi meðal almennings.
VÍSITÖLUTRYGGÐ
VERÐBRÉF
Verður nú getið helztu nýmæla,
sem nefndin drepur á í tillögum
sínum. f fyrsta lagi leggur hún
til, að gerð verði tilraun hér á
landi með útgáfu vísitölutryggðra
verðbréfa og sett verði löggjöf
um það efni. Einnig er samvinnu-
nefndinni ætlað að athuga, hvort
fært þyki að opna vísitölubundna
sparisjóðsreikninga. Að vísu sé
óvíst, hvernig vísitölubinding
reynist, þar sem lítil reynsla er
fengin fyrir því, en því fylgja
svo margir kostir, að sjálfsagt er
að fá úr því skorið. Með vísitölu-
tryggingu mundi vera leiðrétt það
ranglæti, sem ætíð er samfara
verðbólgu, að sparifjáreigendur
eru sviptir miklum hluta tekna
sinna, sem síðan lendir í höndum
lántakandans. Meðal annars
bendir nefndin á, að þetta fyrir-
komulag mundi gerbreyta hugar-
fari Iántakenda svo að þeir
Athuganir á þvi, hverjar leiðir væru lik-
legastar til að auka sparnað i landinu
mundu sjá sér jafn mikinn hag
, því cg sparifjáreigendur að
vinna gegn verðbólgu.
NÝ INNLÁNSFORM
í öðru Jagi bendir nefndin á
ýmis ný innlánsform, sem lík-
legt er að hafa mundu í för með
sér aukna sparifjársöfnun. Má
þar t. d. nefna sparnaðarsamn-
inga til íbúðarkaupa, en fyrir-
komulagið myndi vera það, að
gerður væri samningur milli ein-
staklingsins og innlánsstofnunar-
innar um, að einstaklingurinn
safnaði með reglulegum innlögum
á tilskvldum tíma fé til að bvggja
eða kauDa sér íbúð. Lánsstofnun-
in mundi ábyrgjast að veita hon-
um lán til byggingarinnar, þegar
upnhæðin á reikningnum hefði
náð ákveðnum hluta af kostnað-
arverði íbúðar.
Einnig bendir hún á önnur
form samningsbundins sparnað-
ar, svo sem jólasparnað og Jauna-
sparnað ungs fólks, en slíkur
launasparnaður hefur verið
revndur með sæmilegum árangri
í Svíþjóð. Fyrirkomulagið er það,
að ungt fólk getur gert samning
um, að vinnuveitandi þess greiði
vissan hluta launa sinna inn á
sparisjóðsreikning mánaðarJega,
og má ekki taka féð út fyrr en
það hefur náð 25 ára aldri nema
þá í sérstöku augnamiði, t. d.
vegna heimilisstofnunar eða til
þess að greiða náms- og sjúkra-
kostnað. Sérstakt happdrætti er
smiðmr sreiði
C
m,
rekið í sambandi við þetta fyrir-
komulag í Svíþjóð, og fá allir
þátttakendur frítt númer í því.
Hér á landi hafa unglingar oft
háar tekjur, sem þeir eyða í ó-
þarfa í stað þess, að það gæti
orðið undirstaða góðs efnahags
þeirra á fullorðinsárum. Virðist
ekki minni ástæða til þess að
kenna unglingum ráðdeild og
sparnað heldur en börnum í
barnaskóla.
LÍFTRYGGINGAR
Líftryggingar eru eitt mikil-
vægasta form samningsbundins
sparnaðar í flestum löndum, og
telur nefndin æslíilegt, að gerðar
séu ráðstafanir til þess að efla
þær stórlega hér á landi frá því, '
sem nú er. í því sambandi hendir
hún einkum á tvær leiðir: t fvrsta |
lagi, að iðgjaldagreiðslur allt að
10 þús. kr. á ári séu gerðar frá- ■
dráttarhæfar frá skatti og í öðru
lagi, að gerðar séu tilraunir með '
líftryggingar, sem bundnar séu
vísitölu, en útgáfa vísitölu-
tryggðra verðbréfa ætti að skapa •
aðstæður til slíkrar tryggingar-
starfsemi.
Nefndin Iýsir þeirri skoðun
sinni, að skattfrelsi sparifjár hafi
verið mjög mikilvægt nýmæli,
sem líklegt sé til að efla spari-
fjársöfnun landsmanna. Gerir
hún það að tillögu sinni, að skatt-
frelsi verði einnig látið ná til
verðbréfa.
2. marz 1955.
Siglufirði 100 þws. kt
sem lágmarksgjaM
Umsefningargialdið verður Síiið
tíldiarleysisárum
a
BÆJARSJÓÐUR Siglufjarðar á nú við mikla erfiðleika að stríða
vegna fjárskorts, eins og að líkum lætur, eftir 10 samfelld,
síldarleysisár.
Þannig mælti Einar Ingimundarson, þingmaður Siglufjarðar, í
Neðri deild Alþingis í gær, er hann flutti framsögu fyrir frum-
varpi til laga um það að lágmarksgjald Síldarverksmiðja- ríkisins
til bæjarsjóðs Siglufjarðar skuli vera 100 þúsund krónur.
Sol haldið kaffisamsæti
Lýsa þakkSæfi sínu til Meðallendinga
SKIPBROTSMENN á brezka ]
togaranum King Sol komu
allir til Reykjavíkur á miðviku-j
dagskvöld. — Slysavarnafélagið,
kvennadeildin hér í Reykjavík og
Sjómannastofan bauð þeim. til
kaffidrykkju í gær og báru fé-
lagskonur fram veitingar. Við
það tækifæri fluttu ræður: Guo-
bjartur Ölafsson, forseti Slysa-
varnafélagsins, J. T. Henderson
sendiherra Breta á íslandi, séra
Óskar J. Þorláksson, Guðrún
Jónasson, séra Jakob Jónsson,
Snæbjörn Jónsson og skipstjór-
inn, Philip S. Farmery, sem þakk-
aði fyrir skipverja á King Sol.
Forseti Slysavarnafélagsins
sagði það ávallt mikið gleðiefni,
er bjargað væri mannslífum. Sjó-
slys hér við land hefðu fylgt
sögu þjóðarinnar frá upphafi, en
slysavarnastarfsemi væri ung að
árum. Hann gat þess, að aldrei
hefði maður úr björgunarsveit-
um Slysavarnafélagsins fariv.t
við björgun eða björgunartilraun-
ir og hefðu þó margir hætt lífi
sínu, er þess gerðist þörf. Einmg
væri vert að minnast þess, að
svo giftusamlega hefir til tekizt
fram á þennan dag, að allir hefðu
þeir menn lifað af, vosbúð og
kulda, er björgunarsveitir Slysa-
varnafélagsins hefðu á annað
borð bjargað á land. Hann minnt-
ist þess með þakklæti, að brezkir
sjómenn hefðu oft borið gæfu til
að bjarga íslenzkum sjómönnum
úr sjávarháska og nefndi til
dæmis áhöfn af íslenzkum
gúmmíbát, sem brezkur togari
bjargaði fyrir noklrrum árumi
Forseti Slysavarnafélagsins. árn-
aði að lokum skiþbrotsmönnum
allra heilla í framtíðinni.
Brezki sendiherrann, Mr. Hend-
erson, bar fram þakkir til Slysa-
varnafélagsins og allra, sem unn-
ið hefðu að björguninni og tekið
skipbrotsmönnum af alúð og
bróðurhug.
Frú Guðrún Jónasson minntist
þess, að skipbrotsmannaskýlið,
sem skipverjar leituðu skjóls í
áður en haldið var til bæja, væri
fyrsta skipbrotsmannaskýlið, sem
kvennadeild Slysavarnafélagsins
í Rvík hefði komið upp. Væri
þetta i fyrsta skipti, sem skip-
brotsmenn leituðu hælis þar.
Kvennadeild Slysavarnafélags-
ins leysti skipbrotsmenn út með
gjöfum. Var hverjum þeirra gef-
in myndabók frá íslandi.
Skipstjórinn á King Sol sagði,
að þeir ættu engin orð til að
lýsa þakklæti sínu í garð Slysa-
varnafélags íslands og björgun-
arsveitarmönnum og fólkinu, sem
þeir gistu hjá austur í Skafta-
fellssýslu og loks kvennadeild
Slysavarnafélagsins í Reykjavík,
sem byði þeim hingað í dag. —
Sagði hann þá ekki geta launað
allan bróðurhuginn og velgern-
ing betur en að láta hans getið
eins og hann hefir verið, er við
komum heim til Bretlands. —
Kvaðst skipstjóri gera ráð fyrir
því, að þeir héJdu heimleiðis
næstkomandi mánudag. Þeir eru
20 að tölu.
J/2% AF BEUTTOANDVIRÐI
í núgildandi lögum um síldar-
verksmiðjur ríkisins frá árinu
1938, er kveðið svo á, að þær
skuli greiða V2% af brúttóand-
virði seldr„ afurða ár livert til
bæjarsjóðs eða sveitarsjóðs, þar
sem þær eru starfræktar. En sem
kunnugt er teljast Síldarverk-
smiðjur rikisins sem ríkisfyrir-
tæki ekki útsvarsskyldar.
Samkvæmt þessu ákvæði hafa
síldarverksmiðjurnar grei-tt um-
setningargjöld til hlutaðeigandi
bæjar- og sveitarfélaga að und-
anförnu, og munu þær greiðslur
hafa numið verulegum upphæð-
um hlutfal’slega sumsstaðar, þar
sem. verksmiðjur hafa verið starf
ræktar t. d á Raufarhöfn.
I.ITIL UMSETNING
í SÍLDARI EYSINU
En á SigMfirði hefur hinsveg-
ar munað lítið um greiðslur síld-
arverksmiðjanna undanfarin síld
arleysisár. Á undanförnum
þremur árum hefur verið .iafnað
niður á gjaldendur á Siglufirði
2—3 milljónum króna ár hvert,
en á þeim tíma liafa umsetning-
argjöld síldarverksmiðja ríkis-
ins numið um 7200—37.000 kr.
og má sjá af því, hve lítill hluti
greiðslur verksmiðjunnar eru
móti heildarútsvörum bæjarins.
Einnig benti Einar Ingimund-
arson á það, að einmitt þau ár,
sem umsetningargjald síldarverk
smiðjanna væri lægst, vegna síld
arbresés, bá væru útsvarsgjald-
endur einr ig ver staddir en ella,
einmitt vegr.a síldarbrestsins, og
væri því crfitt fyrir þá að bera
þau árin hlutfallslega hærri
gjöld.
Þá gat hann þess, að verksmiðj
urnar hefðu nærri frá byrjun
rekið ýmsa starfsemi. sem þær
hefðu haft verulegar aukatekjur
af. Mætti t. d. nefna vélaverk-
stæði sem þær rækju á Siglufirði.
Virtist framsögumanna eðlilegt
að taka nokkuð tillit til tekna,
sem verksmiðjurnar afla sér með
slíkri starfsemi.
100 ÞÚS. KR. LÁGMARK
E raðaltilgangurinn með frum
varpinu að reyna að einhverju
leyti að létta undir með bæjar-
sjóði Sigluíjarðar með því að
leggja til, að ákveðin verði árleg
lágmarlísgreiðsla til hans frá
síldarverksmiðjum ríkisins á
Siglufirði. Er því lagt til í frum-
varpinu, :ið þar til Jokið er end-
urskoðun á iöggjöfinni um tekjur
bæjar og s veitarfélaga, skal Jág-
marksgjald síldarverksmiðja rík-
isins á Siglufirði til bæjarsjóðs
I Siglufjarðar aldrei vera minna en
I 100 þúsund krónur á ári.
„Vinstri samvinna á ranHri biússn
1.4
HONOLULU: — Þrjátíu fjöl-
skyldur flúðu heimili sín s.l.
mánudag, er eldfjall nokkurt á
eynni Hawaii tók að gjósa. —
Breiðir hrauntaumar runnu nið-
ur eftir fjallshlíðunum alveg
niður í sjó.
ABÆJARSTJÓRNARFUNDI í
gær bar „vinstri samvinnan*’,
Bárður Daníelsson, ,,Þjóðvörn“,
Alfreð Gíslason, „Málfundafélag
jafnaðarmanna" og Þórður
Björnsson, „Framsókn“, fram
tillögu um, að bæjarstjórnin sam-
þykki að fela bæjarráði for-
göngu um aukna véltækni við
gatnahreinsun í bænum og að
bæjarverkfræðing sé falið, að
rannsaka hvort ekki muni fjár-
hagslega hagstætt, að bærinn
eignist sjálfur allur vörubifreið-
ar, sem hann þurfi í sína þjón-
ustu. Bárður Daníelsson flutti
langa framsöguræðu fyrir tillög-
unni og kom þar fram, að hann
teldi að bifreiðastjórum og öðr-
um, sem vinna að gatnahreinsun
væri greitt of mikið fé úr bæjar-
sjóði. Sagði hann, að margir
gamlir menn væru að slíkum
störfum og afköst þeirra væru
ekki í hlutfalli við tilkostnaðinn.
Ennfremur taldi hann, að vöru-
bifreiðastjórar, sem væru í þjón-
ustu bæjarins hefðu of hátt kaup
og taldi að ekki þyrfti nema fjög-
urra til sex mánaða vinnu á ári
fyrir hvern slíkan mann til þess
að vinna fyrir sínu Jífsviðurværi.
Samtök bifreiðastjóra væru það
sterk, að þau gætu knúið bæjar-
félagið til að ganga að slíkum
ókjörum.
Ragnar Lárusson bæjarfull-
trúi tók til máls og minnti á
að stundum hefði verið fundið
að því á kreppuárunum að
bærinn hefði of fáa í sinni
þjónustu, nú væri hinsvegar
góð atvinna hjá almenningi og
vitaskuld yrði Reykjavíkur-
bær að sæta þeim kjörum, sem
á hverjum tíma væri samið um
við bifreiðastjóra. Engum
dytti í hug að Reykjavíkurbær
gerði þar óhagstæðari samn-
inga heldur en efni stæðu til
á hverjum tíma. R. L. kvað
það rétt vera að í þjónustu
bæjarins væru ýmsir gamlir
menn og mundi uppsögn starfa
þeirra um leið svipta þá lífs-
framfæri. Þó að það væri ekki
með berum orðum sagt í til-
lögu B. D., þá fælist þó í henni
að slíkum mönnum ætti að
vera ofaukið.
Magnús Ástmarsson bftr. taldi
að þó aukinn vélakostur væri
æskilegur þá gæti hann ekki alls-
staðar komið í staðinn fyrir
mannshöndina og uppsögn ýmsra
starfsmanna mundi hitta þá mjóg
illa.
Talsverðar umræður urðu um
þetta mál og að lokum eftir langa
umhugsun tók Guðmundur Vig-
fússon (Komm) til máls og lét
í ljós að tillaga Bárðar bæri vott
um nokkurt „yfirlæti" í garð
vörubílstjóranna, sem ynnu fyr-
ir bæinn. Taldi hann að það væri
gjörsamlega út i hött, sem Bárð-
ur hafði sagt um að ekki þyrfti
nema 5—6 mánuði fyrir vörubíl-
stjóra til að vinna fyrir heils árs
kaupi, og spurði hvaðan Bárður
hefði slíkar upplýsingar. G. V.
sagði að í umræðunum hefði ver-
ið sveigt að því að kommúnistar
viJdu ekki, þrátt fyrir „vinstri
samvinnu“ skrifa undir tillögu
Bárðar vegna þess að þeir teldu
að með því veiktu þeir aðstöðu
sína í „Þrótti“. Sagði G. V. að
Frh. á bls. 12.