Morgunblaðið - 26.06.1955, Blaðsíða 9

Sunnudagur 26. júní 1955
MORGV NBLAÐIÐ
9
Reyk javikurbréf: Laugardagur 25. júní
A ÞingvöiiiEm fyrir 26 árum — Fullveldisviðurkenning að baki en roði af algerum
*
skilnaði fyrir sfafni — Kall hins nýja tíma — Framsókn og varnarmalin — Arangurinm
af hálfveigju Tímans — Nýju fötin keisarans — Fyrirspurn fil utanríkisráðherra
Fyrir 25 árum
Um þessa helgi eru rétt 25 ár lið-
in síðan íslendingar héldu mestu
hátíð, sem haldin hefur verið hér
á landi, þúsund ára afmælishá-
tíð Alþingis. Hinn 26. júní árið
1930 höfðu rúmlega 30 þúsund
íslendingar og fjöldi erlendra
gesta safnazt saman að Þing-
völlum, hinum fornhelga þing-
Btað og sögufrægasta stað þessa
lands.
Aldrei fyrr höfðu íslendingar
ráðist í annað eins stórfyrirtæki
og þessi hátíðahöld. Með þeim
var vissulega teflt djarft. Hátíð-
in skyldi haldin undir beru lofti.
Fulltrúum frá fjölda þjóðþinga
var boðið til hennar. Gert var ráð
fyrir að stór hluti íslenzku þjóð-
arinnar myndi sækja hana. Allt
vallt á því, að veðurguðirnir
yrðu hátíðahaldinu hliðhollir.
Niðurstaðan varð sú, að þeir
urðu það. Daginn áður en hátíð-
in hófst voru veðurhorfur hinar
verstu. Lýsti Morgunblaðið þeim
með þessum orðum hinn 27. júní
árið 1930:
minnast þúsund ára afmælis Al-1
þingis, merkustu og þjóðlegustu
stofnunar landsmanna. Meðal
þessarar litlu þjóðar hafði í þús-
und ár starfað löggjafarsamkoma,
sem hafði í raun og veru miklu
víðtækari áhrif á allt-líf hennar
og starf en löggjafarþing nokk-
urrar annarrar þjóðar hefur haft.
Alþingi var auk þessa hvorki
meira né minna en elzta löggjaf-
arsamkoma heimsins
En Alþingishátíðin árið
1930 var þó ekki aðeins þús-
und ára hát'ð hinnar íslenzku
löggjafarsamkomu. Hún var
ekki síður fagnaðarsamkoma
íslcnzku þjóðarinnar yfir ný-
lega unnum sigrum í sjálf-
stæðisbaráttu hennar. Aðeins
tólf ár voru liðin siðan full-
veldi Iandsins var viðurkennt.
Þá var grundvöllurinn einnig
lagður að algerri frelsistöku
þjóðarinnar. Konungssam-
band við Dani var eitt eftir.
Því var hægt að slíta að 25
árum liðnum frá gildistöku
sambandslaganna. Og megin-
Land var oss gefið, útsær drauma
blár.
Vér biðjum þess, að byggðir vor-
ar allar
blómgist og vaxi — næstu þús-
und ár“,
segir þjóðskáldið Davíð Stefáns-
son i niðurlagi hátíðarljóða sinna.
íslendingar eru að fagna full-
veldisviðurkenningunni frá 1918.
En þeir eru jafnframt að marka
íýja stefnu, finna til kraftarins
: sínum eigin kögglum, nýr tími
hefur knúð dyra. Síðasti kafli
sjálfstæðisbaráttunnar er hafinn.
Framundan er athafnatímabil,
uppbygging og hraðfara þróun.
Þegar Alþingishátíð hinna
sumarbjörtu júnídaga árið
1930 er virt fyrir sér úr ald-
arfjórðungs fjarlægð getur
engum blandast hugur um, að
hin þunga undiralda þess þjóð
arfagnaðar, sem þar ríkti átti
einmitt rætur sínar í þessari
vaknandi sjálfsvitun fólksins,
trúnni á framtíðina og ásetn-
ingnum um stórfellda sókn til
bjartara og fegurra lífs.
þeim ógleymanleg, sem hana
sóttu. Hún hafði jaínframt stór-
kostleg áhrif í lífi og starfi ís-
lendinga langt fram um ókomin
ár. Þeim, sem fyrir henni stóðu
ber því mikil þökk fyrir þjóð-
hollt og gagnlegt starf.
Framsókn
og varnarmálin
ÞEGAR Bjarni Benediktsson var
utanríkisráðherra í rikisstjórn-
um Stefáns Jóhanns Stefánsson-
ar, Ólafs Thors og Steingríms
Steinþórssonar kom það í hans
hlut að hafa forystu um að móta
íslenzka utanríkisstefnu í sam-
vinnu við lýðræðisflokkana í
landinu. Mun það almennt viður-
kennt af öllum ábyrgum mönn-
um, að honum hafi tekizt það vel
og giftusamlega. Var þó við marg
an vanda að etja, ekki sízt í sam-
bandi við skipulag og fram-
kvæmd öryggismálanna. Allt
þurfti þar að byggja upp frá
grunni. Engin reynsla var fyrir
hendi hjá íslenzkum ráðamönn-
um í þessum efnum.

Þegar Alþingishátíðin var sett 26. júní árið 1930. Yfir 30 þúsund íslendinga voru þá saman komnir á Þingvöllum. Þá hátið hafa
íslendingar haldið mesta.
„Þokusúld var í Reykjavík,
þokusúld á Mosfellsheiði, þoku-
BÚld á Þingvöllum og eins dimmt
og verið getur á þessum tíma
árs.“
Var stórrigning í aðsigi? Átti
1000 ára hátíðin að drukkna í
sunnlenzku regni. Var verið að
stefna öllu út í ófæru — með hina
erlendu gesti í broddi fylkingar.
Voru þeir hingað komnir til þess
að kynnast íslenzkum veðraham?
Þannig hugsaði hver íslenzkur
blaðamaður í þessari ferð“.
Þetta var lýsing Mbl. á veður-
horfunum fyrir hátíðina. En sem
betur fór stytti upp. Segja má,
að veður hafi verið hagstætt alla
þrjá hátíðadagana. Að kvöldi
fyrsta hátíðadagsins kólnaði að
vísu og fennti í fjöll á Þingvöll-
um. En að morgni var veður hið
fegursta. Hélst það hátíðina út.
Fagnaðarhátíð
yfir unnum slgrum
TIL þessarar miklu hátíðar var
fyrst og fremst stofnað til þess að
þorri íslendinga vissi þá þegar
hvað hann vildi í því máli.
Með fullveldisviðurkenning
una að baki og roða af alger-
um skilnaði við yfirþjóðina
fyrir stafni, mættust tugþús-
undir íslendinga að Lögbergi
við Öxará hinn 26. júni árið
1930.
Þar voru mörg heit unnin Ung
og vaknandi þjóð minntist bar-
áttu og sigra fortíðarinnar. Á
engum stað var máttur minning-
anna meiri en einmitt á Þingvöll-
um. Þar stóð vagga íslenzks rík-
is, þar sögðu lögspakir menn upp
lög og rétt, þar þróaðist þjóð-
veldið og þangað lágu leiðir ís-
lenzks fólks af öllum hornum
þessa strjálbýla lands.
Kall hins nýja tíma
EN frá baðmi hinna máttugu
minninga hijómaði jafnframt kall
hins nýja tíma:
„Leitum og finnum. Lífið til vor
kallar.
Af þessum orsökum verður Al-
þingishátíðin ekki aðeins talin
glæsileg og einstæð minningar-
hátíð um 1000 ár hinnar íslenzku
löggjafarsamkomu. Hún markaði
ekki siður tímamót í lífi og starfi
þjóðarinnar á þessari öld.
Síðan hefur hinu nýja land-
námi verið haldið óslitið áfram.
Það hefur að visu verið misjafn-
lega ört. Fyrsta áratuginn, milli
1930 og 1940 gengur það tiltölu-
lega hægt. Ýmiskonar erfiðleik-
ar steðja að, lélegt stjórnarfar og
heimskreppa. En upp úr því verð-
ur þróunin örari. Lokasporið í
sjálfstæðisbaráttunni er stigið og
uppbygging atvinnulífsins hefst
fyrir alvöru. Það starf stendur
enn.
Sumir drógu í efa, að skynsam-
legt væri að leggja ærið fé og
fyrirhöfn i undirbúning og fram-
’kvæmd stórfelldra hátíðahalda
árið 1930. En um það verður
naumast deilt, að Alþingishátíð-
in var ekki aðeins einstæð fagn-
aðarhátíð, sem verður öllum
En Bjarna BenediktSsyni tókst
þar vel og viturlega. Á hann
vissulega miklar þakkir skildar
fyrir starf sitt í þágu íslenzkra
utanríkis- og varnarmála.
Á meðan Bjarni Benediktsson
fór með stjórn þessara mála hik-
aði Tíminn ekki við að halda
uppi stöðugum rógi um starf
hans. Lagðist hann iðulega svo
lágt að lepja upp slefsögur og
þvætting kommúnista um fram-
kvæmd varnarmálanna. Allan
þennasr tíma bar þó Framsókn-
arflokkurinn fulla ábyrgð á
stefnunni í öryggismálum ís-
lendinga, engu síður en Sjálf-
stæðisflokkurinn.
Árangurinn af þessari hálf-
velgju Tímans gagnvart
stefnu lýðræðisflokkanna i ut-
anrikis- og varnarmálum varð
svo sá, að Þjóðvarnarflokkur-
inn hjó verulega inn í raðir
Framsóknarmanna við alþing-
iskosningarnar sumarið 1953.
Framsókn tapaði þingsæti
sínu í Reykjavík til Þjóðvarn-
ar og mörg kjördæmi hennar
komust í stórhættu.
Þegar ný stjórn var mynduð
undir forsæti formanns Sjálfstæð
isflokksins varð svo niðurstaðan
sú, að Framsóknarmenn fengu
stjórn utanríkis- og varnarmál-
anna í sínar hendur. Þótti sann-
gjarnt að þeir fengju það ráðu-
neyti er Sjálfstæðismenn fepgu
stjórnarforystuna í sínar hendur
eftir kosningasigur sinn.
4
Nýju fötin keisarans
SJÁLFSTÆÐISMENN hafa haft
allt annan hátt á gagnvart utan-
ríkisráðherra Framsóknar en
Tíminn tamdi sér gagnvart
Bjarna Benediktssyni.
Þeir hafa komið fram gagn-
vart honum af fullum drengskap,
veitt honum allan nauðsynlegan
stuðning og forðazt allar deilur
um framkvæmd varnarmálanna.
En Tíminn hefur haldið áfram
rógi sínum um utanríkisráðherra
Sjálfstæðismanna. Svo að segja
vikulega birtast greinar í blöð-
um Framsóknarflokksins, þar
sem núverandi utanríkisráðherra
er hælt fyrir stórkostlegar um-
bætur á framkvæmd varnarmál-
anna. Jafnhliða er Bjarni Bene-
diktsson skammaður niður fyrir
allar hellur.
Það verður að segjast að
Tíminn hefur hér hætt sér út
á hált svell. Hann hefur íklætt
dr. Kristinn Guðmundsson
nýju fötunum keisarans. AlJt
hól Framsóknarblaðsins um
umbótastarfsemi hans á sviðl
varnarmálanna er skrum eitt
og blekking. Það, sem gert
hefur verið að gagni af hálfu
núverandi utanríkisráðherra í
varnarmálunum byggist allt á
þeim grundvelli, sem Bjarni
Benediktsson hafði áður lagt.
Hann eða hinir nýju „varnar-
málasérfræðingar“ Framsókn-
ar hafa engum sjálfstæðum
breytingum í umbótaátt kom-
ið á framkvæmd varnarmál-
anna. Stærsta og eina „afrek"
hans er skipun Sigurðar Jón-
assonar í varnarmálanefnd.
En hann hafði þá nýlega ver-
ið dæmdur í stórsektir fyrir verð
lagsbrot Olíufélagsins. — Létu
Framsóknarmenn ekki lengi
standa á uppbótum honum til
handa fyrir það áfall!!
Fyllsta ástæða er til þess a<5
beina þeirri fyrirspurn til dr.
Kristins Guðmundssonar, hvort
það sé með hans vitund og vilja
sem Tíminn notar hvert tæki-
færi til þess að upphefja afrek
hans í varnarmálunum á kostnað
fyrirrennara hans í embættinu?
Ef svo er, er vissulega ástæða
til þess fyrir málgögn Sjálfstæð-
isflokksins að endurskoða afstöðu
sína til núverandi utanríkisráð-
herra.
r
Alftarsteggurinn
hefur lamið suma
MIKILL og stöðugui straumur
fólks er til þess að skoða álfta-
hjónin og unga þeirra.
Þrátt fyrir aðvaranir blaðanna
til fólks um að fara ekki of ná-
lægt álftunum, til þess að erta
ekki stegginn, hefur það iðulega
komið fyrir að steggurinn hafi
ráðist á fólk og barið það óþyrmi
lega með vængiunum. f— Það
mun vera ákveðið að afgirða
„mannheidri girðingu" svæði
umhverfis Þorfinnshólma, vegna
þess að steggurinn getur verið
hættulegur. Enn skal fólk aðvar-
að um að halda sig í hæfilegri
fjarlægð.