Morgunblaðið - 16.07.1955, Blaðsíða 7

Laugardagur 16. júli 1955
MORGUNBLÁÐIÐ
7
- „EG BIÐ AÐ HEILSA ISLANDI
//
//
Framh. af bls. 6
þeirra. Hafði Guðmundur af
þessu mikla frægð og sæmd, sem
flaug um öll Bandaríkin.
WmNlPEGVATN EINS OG
FIMIVI FAXAFLÓAR
Mikill fjöldi íslendinga flutt-
ist á sínum tíma á slétturnar í
Manitóba. Flestir þeirra gerðust
i fyrstu bændur eða fiskimenn.
Hér heima höfum vér oft heyrt
um landa, sem fóru vestur um
haf og stunduðu fiskiveiðar á
Winnipegvatni. Ég býst við, að
flestir hafi gert sér í hugarlund,
að þetta Winnipegvatn væri
svona álíka stórt og stöðuvötn
hér heima, — í mesta lagi eins
og Þingvallavatn, sem er stærsta
stöðuvatn á íslandi En það er
nú eitthvað annað. Winnipegvatn
er hvorki meira né minna að
víðáttu en fimm Faxaflóan sam-
anlagt. Og það er á lengd eins
og hálf leiðin frá Hornafirði til
Skotlands.
Frumbýlisárin hafa verið erf-
ið: Að koma að óræktuðu landi
á framandi jörð og eiga við alla
byrjunarörðugleikana að etja.
Oft hefur verið ekki síður sárt
og jafnvel enn sórara, er fram
liðu stundir, fyrir íslendingana,
sem aldir voru upp við hin fögru
menningarsambandinu við gömlu ’ deildu og hnakkrifust um allt
þjóðina. Kemur það berlega í
ljós, að því fer fjarri, að menh
vilji fela, að þeir séu íslendingar.
Þvert á mótii vilja flestir, ef ekki;
allir, halda því á lofti, að þeir
séu af íslenzku bergi’ brotnir.
Enda hafa íslendingar getið sér
svo gott. orð þar vestra, að enginn
þarf að fyrirverða sig. fyrir. Yfir-
leitt fer það orð af Vestur-íslend-
ingiim, að þeir séu^ hæfileíka-
menn, þeir séu greindir, duglegir,
ábyggilegir.
Til þess nú. að halda tengslun-
um við yngri kynslóðirnar, sem
geía ekki fylgzt með þvi, sem
fram fer á íslenzku, hafa verið
stofnuð tvö félög, Leifs-Eiríksson-
ar-félagið og fslenzk-kanadiska-
félagið. Formaður þess síðar-
nefnda er Líndal dómari í Winni-
peg. Á heimili hans héldu þessi
félög samkomu, og kom þangað
fjöldi ungra manna og kvenna.
Þar var rætt um fsland og íslenzk
málefni og fór allt fram á enska
tungu. Síðarnefnda féiagið gefur
út myndarlegt Þ'marit á ensku,
Icelandic-Canadian.
Sem^iæmi um viðhald íslénzkr-
ar tungu og tryggðina við hana,
vil ég nefna þetta: Nálægt Ár-
þorg í Bifrastarhéraði búa ung
hjón. Bóndinn, Gunnar Sæmunds
íslenzku fjöll og djúpa dali, að , son- er um ffrtugt, fæddur_í Kan-
■rfiilli himins og jarðar, þá stæðu
þeir allir saman sem einn maður
þegar einhver stórmál kæmu eða
nauðsynjamál fyrir heildina. —
Nefndí hann þess ýmis glögg
dæmi.
Það vekur ur.drun, hversu ís-
lendingar hafa verið framtaks-
samir umi kirkjubyggingar, og er
undrávert hverju þeir hafa getað
ikomið í: verk r þeim efnum, og
það strax með tvær hendur tóm-
ar á fyrstu ái'atugum. landnáms-
;ins. í öllum íslendingabyggðum
eru kirkjur, timburkirkjur. Marg
ar þeirra, stórar og glæsilegar,
þannig aS í dag sjást varla slíkar
á íslandi. Og allt er betta kostað
af söfnuðunum sjálfúm með
frjálsum. framlögum og samskot-
um. En kirkjumar erU um leið
samkomuhús. Flest af þeir erind-
um, sem ég fluttí meðal Vestur-
íslendinga, voru flutt í kirkjum
þeirra. Þar fóru einnig fram önn-
ur ateiði, svo sem söngur, upp-
lestur og kvikmyndasýning. Það
hefur í fyrstu dálítið einkennileg
áhrif á mann að heyra klappað í
kirkju, en þar þykír það sjálf-
sagður hlutur, vegna þess að
kirkjan er lun leið samkomuhús
fólksins.
Akranes sigraði Hacken 8:3
ada og hefur aldrei til Islands
komið. Hann talar íslenzku svo
góða og kjarnvrta sem bezt ger-
ist í sveitum á íslandi. Kunnu^ir
seeia, að hann kunni allan Steph-
an G. utanbókar. Á samkomu þar
lásu dætur hans kornungar unn
lióð á íslenzku af mikilli prýði.
Það er þriðja kvnslóðin, sém tal-
ar íslenzku alveg eins og við ger-
um hér heima.
sjá ekkert annað en takmarka-
lausar sléttur og víddir, þar sem
hvergi sér hól eða hlíð, hversu
langt sem augað eygir, og þótt
ferðast sé dag eftir dag. Frá því
er við komum til Kanada og á
ferð um Manitobafylki til margra
sveita og kauptúna og þaðan suð-
ur í Bandaríkin til Norður-Da-
kona, sáum við hvergi nokkra
mishæð, hvað þá nokkuð sem
heitið pæti fjall, í fullar tvær
vikur. En þegar við komum frá
Grand Förks til Bismark, sáum
við gleðisjón: Aðalbygging borg
arinnar, Capitol, stendur þar á
örb'tilli hæð, sem er að vísu
miklu lægri en Öskjuhlíðin í
Reykjavík. Og í fjarska mátti
greina nokkur hálsadrög.
Þannig er þetta að mestu í
Manitoba og næsta nágrenni. En
landslagið gjörbrevtist, þegar
vestur dreeur til Klettafjallanna
og vesturstrandarinnar.
Síðustu árin hefur íslenzku
bændunum í Kanada vegnað vel.
Þeir lifa bar mest á kornvrkju.
tjþnskerubrestur hefur enginn
orðið nú um nokkurra ára skeið
og verðlng sæmilegt. Afkoma
þemra toLt bví yfirleitt góð.
Fiskimönnum og útvegsmönn-
um hefur möreum vegnað vel;
þó hefur bað orðið mjög misjafnt.
Sumir hafa efnast og gerzt vel hennar er nú sr. Valdimar Ev-
ISLENZK ORNEFNI
í Manitoba er mikið af íslenzk-
um örnefnum. Eitt kauptúnið
j heitir þar Lundar, annað Árborg,
þriðja Gimli. Eitt héraðið heitir
Sislunes. í þeirri sveit gistum við
á hinu mesta mvndarheimili, þar
sem búa sex svstkini af Austur-
landi, öll ógift, Gíslasons-syst-
kinin.
Bæjarfélag eitt heitir Bifröst.
Þegar komið er inn í verzlanir í
þessum héruðum heyrist oft ís-
lenzka töluð, þá er kannski helm-
insur af afgreiðs^u- eða starfs-
fólki íslenzku mælandi.
í Winnipeg má segja, að sé höf-
uðstöð hinnar íslenzku þjóðrækn-
ishrevfingar. Þar hefur Þjóð-
ræknisfélag íslendinga í Vestur-
heimi aðsetur sitt cg þar er stjórn
in að mestu búsett. Formaður
FIJRÐULEGT ÆVINTYRI
Góðír áheyrendúr!
Það er furðulegt ævintýri
að ferðast meðal landa okk-
ar þar vesíra. Það er eins
og nýir heimar uppljúkist; í
rauninni er það mikill lærdómur
fj'rir hvern íslending héðan að
heiman að kvnnast þessari
fölskvalausu ást á ístandi og is-
lenzkri menningu, heimþránni til
landsins gamla, sem lifir í hill-
ingum þeirra og draumum sem
fegursta land á jörðu.
Og margar voru kveðjurnar,
sem beðið var fyrir Margar voru
spurningarnar, sem upp voru
bornar. Allir þurftu að spyrja al-
mæltra tíðinda og um ættingja og
vini víðsvegar um land og biðja
fvrir kveðjur til þeirra. Stundum
hefur tekizt að koma þebn kveðj-
um á framfæri til réttra aðila, en
kveðjurnar voru svo margar, að
það tekur langa stund að koma
þeim öllum til skila. Og ótelj-
andi voru þeir Vestur-íslending-
arnir, sem sögðu að skilnaði: Ég
bið að heilsa íslandi. Þá kveðjn
Vestur-fslendinga flyt ég ykkur
öllum nú.
Verið þið sæl.
stæðir útvegsmenn.
En leiðir margra Vestur-íslend-
inga lágu til annarra atvinnu-
greina. Ýmsir þeirra brutust
áfram menntaveginn, og er hlut-
fallslega meira um það meðal
fólks af íslenzku bergi en öðru
þjóðerni. Auk hinna rúmlega ‘,!0
íslenzku prófessora við Manitoba-
háskóla má t. d. nefna Jón Lax-
dal, s°m er aðstoðarskólasfióri
við Kennaraháskólann í Winni-
peg. Sumir hafa gerzt lögfræð-
ingar, dómendur, iðnaðarmenn,
verzlunar- og kaunsvslumenn o.
s. frv. Sumir gerðust læknar.
Fræeastur þeirra mun hafa verið
dr. Brandur B'”andson. vfirlækr.ir
í Winmnec. S’'ðan hann féll frá,
er dr. Thorlákson þekktasti lækn-
ir íslenzkur bar vestan hafs og
kunnur um allt Kanada. Hann er
yfirlæknir við Winnipeg-sjúkra-
húsið og mkur auk þess stóra
lækningastöð.
TJNGA FÖt kTO
OG fST ENZKAN
í Þjóðræknisfélaginu fer allt
fram á íslenzka tungu. En vand-
inn er að halda menningar- og
þjóðernissambandinu við meðal
þess fólks. sem litið eða ekkert
skilur í fslenzkri tungu, er t. d.
af þriðju eða fjórðu kvnslóð.
Meðal mares af þessu fólki er
lands. Þar eru gefin út bæði blöð-
in, sem út koma á íslenzku í
Ameríku, Heimskringla, en rit-
stjóri hennar er Stefán Einarsson,
og Lögberg, og er ritstjóri þess
Einar Páll Jónsson. Félagið: gefúr
út myndarlegt Þ'marit og er Gísli
Jónsson ritstjóri þess.
Vestur-íslendingarnir hafa,
eins og eðli þeirra í rauninni
mælti fyrir um. ekki alltaí verið-
sammála. Oft hefur þá greint á
um stjórnmál, kirkjumál, einstök
framfaramál o. s. frv. Berlega
kom þetta fram i öndverðú í því,
að þeir gátu ekki sameinast í
einni og sömu kirkjudeild, þótt
trúræknir væru. íslendingar
klofnuðu brátt í tvær kirkiúr,
Lútersku kirkjuna og Sambands-
söfnuðinn, eða Unitara, eins og
áður var kallað. Var oft harður
áareiningur milli safnaðanna. í
Winnineg eru þessir söfnuðir
starfandi .hvor með sinn. prost og
hvor með sína kirkju. Lúterski
söte>uðurinn nýtur forstöðu sr.
Valdemars Evlands, en Sam-
bandssöfnuðurinn sr. 'R’iHops Pét-
urssonar, sem er bróðursonur sr.
R.ögnvalds Pétufssonar En sam-
komulag er nú gott milli safnað-
anna, og hinn gamli rígur virðist
úr söpunnj öótt skoðanamuiJtu'
sé enn við lýði.
Sr. Valdemar Evlands komst
svo að orði á skilnaðarsamkomu,
mikil! áhugi á þvi að halda viðað þótt Vestur-íslendingar
Kaup ræsfinga-
kveuua hækkar
2. JÚNÍ s.l. skrifaði Vkf. Fram-
sókn ríkisstjórninni.bréf, þar sem
þess var farið á leit, að í öllum
ríkisstofnunum verði greitt kaup
og kjör við alla ræstingar- og
hreingerningarvinnu í samræmi
við hina nýju samninga félagsins
við Vinnuveitendasamband ís-
lands, og gildi hækkunin frá L
júní s.l.
Félagið hefur nú fengið svar
frá ríkisstjórninni og segir í bréfi
forsætisráðherra að ráðunevtið
fallist á, að timakaup ræstir.ga-
kvenna í ríkisstofnunum hækki í
kr. 8,31 á klst. í grunn og mán-
aðarkauD hækki einnig í sam-
ræmi við það, eða um 10%.
Þá er þvi einnig yfirlýst að
sjúkdómskestnaður og oplof skulj
einnig verða í samræmi víð samrí
inga félagsins við Vinnuveitenda
samband íslands.
Varðandi sjúkdómskostnaðinn
skal þess þó getið, að þær konur
sem eru fastráðnar, eigi rétt á
grriðslum vegna veikinda, fyrir
allt að 45 daga á ári.
IFréttatilkynning frá Vkf. Fram-
sókn).
í ÞRH>JA leik sínum hér mætti
sænska liðið ofjörlum sínum, er
Akumesingar fengu mikinn. sig-
ur. Mörkin hefðu getað orðið
fleiri á báða bóga, einkum voru
Akumesingarnir ásæknir og
ekki sjaldnar en fjórum sinnum
bjargaði sænski markvörðurinn,
Bengt Larsson-, á elleftu stundu.
Strax á fyrstu: mínútu- voru:
Akurnesingar við sænska markið
og átti Þórður kollspymu rétt
yfir þverslá. Á þriðju mínútu fá
Akurnesingar aukaspyrnu á vita-
teig Svíanna, en Ríkharður
spyrnir yfir. Á 5. mínútu eru
Svíarnir í sókn, hægri útherjinn
Fagerman, er staðsettur fyrir
miðju mai'ki á vífateig og fær
þangað knöttinn, leikur honum
stuttan spöl áfram og spyrnir í
hægra horn Akranessmarksins,
án þess að Magnús fai nokkuð að
gert. Hann hefði þó átt að ráða
við þetta skot. Þrátt fyrir, að
báðum takist að leika að mörk-
unum á víxl. höfðu Svíarnir betri
tök á; leiknum fyrstu 20 mínút-
urnar, mest vegna þess, hve lítill
hreyfanleiki var á Akranesliðinu
og framverðirnir gróíu sig aftur
í vörninni. En eftir 20 mínútur
með 2 mörk undir finna Akur-
nesingar ,,mottóið“ og slepptu
aldrei undirtökunum eftir það.
i Á 11. mín. sendir Þórður Jóns-
son knöttinn á vítateig fyrir fæt-
ur Jóns Leóssonar, sem var frír
og í ágætu skotfæri, en spyrnti
langt til hliðar við markið og á
17. mín. á Ríkharður skot fram
hjá marki af vítateig Á 20. mín-
útu skapar Jón Leósson Þórði
Þórðarssvni prýðisgott færi íyrir
miðju marki innan vítateigs, en
markvörður hleypur út og fær
bjargað. Á 21. mínútu sækja Sví-
arnir eftir miðjunni, Fagerman
kemst aftur í færi og skorar
mark Svíanna númer 2. Leizt nú
mörgum ekki á blikuna og þótti
nú fremur óvænlega horfa fvrir
Skagamönnum, en strax á 21.
mínútu urðu menn kátari, er
Þórður Jónsson skoraði fvrsta
mark Akurnesinga eftir að hafa
fengið knöttinn fyrir fætur sér
inni á markteig, vegna mistaka
annars bakvarðar Svíanna, sem
„kiksaði“ við f.ráspyrnu. Á 23.
mín. leikur Þórður Þórðarson
einn upp miðjuna, leikur á Svia ]
á vítateig, heldur óhindrað á-
fram og spyrnir föstu- skoti í
vinstra horn sænska marksins,
án þess að marltvörður fái við
nokkuð ráðið. Var nú orðið jafn- (
tefli á skammri stundu. Á 29.
mín. fær Rikharður sendingu á !
hægri Væng, leikur á Svía og
brunar áfram og hvggst leika á j
annan Svía, en þar steandar 1
sóknin, en eftir stóð Þórður al-
gjörlega frír inni á vítateig fvrir
opnu marki. Nú var mikið fiör
farið að færast í leikinn og á 31.
mínútu nær Ólafur Vilhiálmsson
knettinum af Svía á vallarmiðiu
og sendir hann inn á miðiu til
Þ'ínSnr; Þórður leikur áteam til
hægri og þar fær Ríkharður
knöttinrt og lætur hann halda
áfram ferð sinni til Halldórs á
kantinum. Halldór evgir Þórð
Þórðarson í góðu færi innan víta-
teips og sendir honum knöttinn
með fallec"'i spvrnu sem ÞórSur
notaði miög vel og tókst að
sVora þriðia mark Skagamanna.
Það var gaman að siá betta uon-
blaun. s°m einkenrröist af hraða
og nákvæmni. án þess að Sv>arn-
ir fengu noklcru sinni færi á að
knma kneteinum í kurt Á 32.
mín. fá Svíarnir aukasDvrnu á
vítateig Akurnesinpa, fram"nrð-
u- f—’mkvæmir og spvrnir á
markið, en Magnús ver. Á 35.
mm. fá Sv’’arnir t"ær hornsDvrn-
ur op udd úr b^irri tefíari skwar
Fagerman þriðia mark beirra. er
hann spyrnir knettinum i hendi
Kristins og þaðan fór knötturinis
rakleitt í markio. Tveim mínút-
um síðar verður vinstri útherj-
inn, Sture Jufors, að yfirgefa
leikvöllinn eftir samstuð vi3
Svein Teitsson og misstu Svíarn-
ir þar einn sinna beztu, manna
úr leiknum. Á 43. mínútu spyrnir
svo' Halldór Sigurbjörnsson frarn
hjá marki eftir fállega sóknar-
lotu af hægri kanti.
Fyrri hluti síðari hálfleiks var
þrunignn spennandí augnablik-
um uppi við mark Svíanna. —
Strax á fyrstu: mínútii síðara
hálfleiks skallar Ríkharður inn
fjórða markið eftir fallega
syrnu fyrir markið' frá Þdrði. Á
3. mínútu brýzt Ríkharður upp-
hægri kantinn og upp með enda-
mörkum, en knötturmn er tek-
inn af honum rétt við marksúlu
og spyrnt frá! Mínútu síðar bjarg
ar markvörður marki með út-
hlaupi, er Þórður Þ. kom storm-
andi upp á miðjunni, en beið of
lengi með að skjóta. — Skömmu
síðar er Þórður Þ. enn ágengur
við sænska markið eftir góða
sendingu frá Ríkharði, en mark-
vörðurinn slær frá marki. Á 7.
mínútu fær Halldór Sigurbjörns-
son góða sendingu inn á hægri
væng, nær að skjóta, en mark-
vörðurinn er snar og fær slegið
í horn — hressilega gert. — Á
10. mín. er hætta við sænska
markið, en markvörður bjargar
cnn með úthlaupi. Skömmu síðar
fá Akurnesingar aukaspyrnu á
Svíana, sem Sveinn Teitsson
framkvæmir með fallegri hæðar-
spyrnu til Rilcharðar, sem skall-
ar mjög laglega í markið, fimmta
marki Skagamanna. Akurnesing-
arnir eru stöðugt ágengir og
augnabliki síðar sendir Ríkharð-
ur Þórði Þ. linöttinn. Þórður var
frir og geysist að markinu með
knöttinn á undan sér, en enn er
það sænski markvörðurinn, sem
kemur í veg fyrir frekari fram-
gang sóknarinnar og fær skot
Þórðar í annan fótinn og bjargar
þannig marki. Þá skall hurð
na:rri hælum, er Ríkharður á
ekki annað eftir en að skjóta, er
annar sænsku bakvarðanna spark
ar knettinum af tánum á honum
í horn. Á 18. minútu fá Svíarnir
aukaspyrnu á um 25 metra færi,
Simonsen framvörður, spyrnir í
þverslá Akranessmarksins. Á 20.
mínútu fá Svíarnir á sig horn-
spyrnu, sem Þórðúr Jónsson
spyrnir mjög laglega fyrir,
Ríkharðúr hleypur til og koll-
spyrnir knettinum, háum og
föstum í hægra hom marksins,
en knötturinn sleikir þverslána
og yfir. Á 28. mínútu fær Þórður
sendan knöttinn frá Ríkharði inn
á miðju, hleypur einn og áhindr-
aður inn og skorar sjötta mark
Akurnesinga. Á 30. mínútu bjarg
ar sænski markvörðurinn skoti
frá Þórði Jónssyni, en á leið sinni
að markinu snerti knötturinn
annan bakvörð Svíanna og var
sannarlega vel gert af markverð-
inum að ná þessum knetti. Á 35.
mínútu kemur s’ðasta hættulega
augnablik Ieiksins, er Fagerman
kollspyrnti í stöng Akraness-
marksins og yfir. S'ðustu mínút-
ur Ieiksins var heldur farið að
dofna yfir leikmönnum og fleiri
mörk voru ekki skoruð.
LIÖIN
Akurnesingar náðu sér ekki
verulega á strik fyrr en um 20
mínútur voru liðnar af leiknum
og var heldur lítil hrevfing á lið-
inu þangað til. f bvrjuninni
revndu þeir að leika udp á miðj-
unni, en þar var sízt að sækja á
Svlana, því þar voru þ"ir sterk-
astir fyrir, en er fárið var aS
leika upp kantana, lék allt }
lyndi og möguleikamir opnuðu„t