Morgunblaðið - 09.08.1955, Qupperneq 2

2
UORGUNBLAB19
Þriðjudagur 9. ágúst 1955 j
Staksteinar
Síidarskýrslam
uféftði s

' ALMENINGSBOKASOFN
OG UNGMENNAFÉLÖGIN
A SÍÐASTA þingi voru sam-
fi.' kkt lö gam almenningsbóka- i
Böfn. Voru þau undirbnin af j
nefnd, sem Bjami Benediktsson, j
menntamálaráðherra, skipaði.
Hlutverk aimenningsbókasafna
cr að efia almenna menntun með
jiví að gefa mönnum kost á því
að iesa góðar bækur og þar sem
fögin koma til framkvæmða cins
Og til er ætlast, mun almenning-
ur eiga greiðan aðgang að ýmis
bonar lestrarefni — skáldritum,
þjóðlegum fræðum o. s. frv. Er
uú þess að vænta að trúnaðar-
|,wenn almennings í bæjarstjóra-
um, sýsiunefndnm og hrepps-
tiefndum standi vel að fram-
ftvæmd þessarar merku löggjafar.
Ungmennafélögin hafa að von-
um fagnað þessari löggjöf, enda
liafa bókasöfnán afar víða veriö
f eigu þeirra og imm svo enn
verða. Samþykkti þing UMFl,
Bém haldið var á Akureyri í vor,
ftakkir tii þeirra, sem að laga-
fií iningu þessari stóðu.
Pessi skip héfðu fengið
yfir 500 t. um helgina
Þessi skip bala fengið
yfir SOð i. um hefgina,
Botnvörpuskip
Jörundur Akureyri
Mál og tn.
4.069
SAMSULL TIMANS
Tíminn er nú hættur að halda
) ;í fram að Sjálfsiæðisflokkur-
h/j<i inafi verió andvigur stofnun
Kíjólkurbús Flóamanna. Mótmæl-
í r blaðið n»» engn orðí af því sem
um þetia mai hefur veríð sagt
lt':r í blaðúm, eoúa allt óhrekjan-
l( gar staðreyndir. En til að sem
trtinnst beri á því, að blaðið þurfi
Að kyngja ósanninda vaðlt simun
rcynir það að skjóta sér bak við
trtiíoningu Tryggva Þórhall&sonar.
) það, vægast sagt, mikii
K.nekkteysa af Tímanum að
nefna nafia þess mamis í dálk-
u.in sínum, em: og viðskilnaður
h ins og Framsókuar var á sínum
(Idíl f>á veður bJaöio elginn um
nótmæli reykvíski’a uutmæðra
gegn þjosnalegri framkvæmct
tvijóikurlaganna 1934 og kalíav
|, lu mjólkurverkfall Ólafs Thors
Gj, «» arna Benediktssonar, sem
li ifí ka að mjólk úr Fioabúinu
gjmaít sautöiíll. Má af þessu sjá,
HÖ ekki er atrnaö meira réttnefní
h þessum skrifum u iians heldur
en SAMSULL og pa« kki af
Uetra taginu,
MORGUNBLAÐSTOKGIB —
SKUGGASINDÍÐ
Svo er að sjá á skrifum þeirra
ftómabiaðanna og samherjanna,
Alþýðublaðsins og Tímatetursins,
aö þau válji fyrir alla muni skýra
upp Áoalstræti og kalla það Morg
uablaðsiftrgíð.
I»að er ao vísu engin hætta á
því að áhrif þí..sara blaða séu
f- o mikil að þeúu úakist þetta;
CMda væri það illa íatiö, ef ein
elzta gata bæjarins mtssíi sitt
(famla góða heiti. En óneitanieg:a
Cr þetta mikill heiður fyrir Morg
unblaðið og sýnir bezt hin miklu
{' .rif þess — einnig í herbúðum
auosiæöinganna. En Tíminn get-
vir verao aivtg rólegur og örugg-
ur um heiti á ri.,„Tn aðsetursstað.
Þau verða víst altuei önnur en
ÍSkuggahverfi og Skug&-.<- -nd.
SÝSLUMENN Á FEKfc
'"ndanfamar vikur hafa sýsiu
vetið að þinga i sveitum
landsiirt. i.'-á eiga allir bændur að
• næta á þsug , iiver í sínum hreppi
Og inna af houu..ni lögmæt gjöld
— skatta og skyidt., íjl rikisins.
En margir eiga á þíng jua önnur
Ctindi. Víða munu sýsiumenn
I íafa þann hátt á, að gjalda bæícr
fin.kvæmt almannatrýggingun
á þ/ngunuin, hafi bótaþegar
cVki náígast þær á annan hátt,
Á mancuíaitiimgunum fá þvi
margir meim gte .ddar all-álitleg-
ar upphæðir. I»:u. tv gamla fólk-
fð, öryrkjarnir, ómagau,ennirnir,
cí/kjumar og aðrir þeii, txin eiga
i ( tl á bótuni samkværnt iógtn-
Gtii 'jm almannatryggingar á ís
ta»ui. i að er vert að minna sveita
Cóikið á ifaSy að það var nýskóp-
Mótorskip
Aðalbjörg Akranesi 748
Aðalbjörg Höfðakaupstað 949
Akraborg Akureyri 2.436
Ársæll Sigurðsson Hafnarf. 1.059
Ásgeir Reylcjavík 1.220
Auðbjörn ísafirði 1.317
Auður Akureyri 1.734
Baldur Vestm.eyjum 1.103
Baidur Dalvík 2.600
Bára Flateyri 853
Bergur Vestmannaeyjum 856
Bjarmi Vestmannaeyjum 2.411
Bjarni Jóhannesson Akran. 1.175
Björg Eskifirði 2.004
Björg Vestmannaeyjum 1.166
Björgvin Keflavík 1.402
Björgvin Dalvík 2.486
Björn Jónsson Reykjavík 2.064
Böðvar Akranesi 2.300
Egill Ólafsvík 840
Einar Hálfdáns Bolungavík 1.239
Einar Þveræingur Ólafsfirði 1.961
Emma II. Vestm.eyjum 842
Erlingur III. Vestm.eyjum 1.252
Erlingur V. Vestm.eyjum 1.467
Fagiiklettui’ Hafnarfirði 1.373
Fanney Reykjavík 2.240
Fiskaklettur Hafnarfirði 670
Fjalar Vestm.eyjum 744
Fjarðarklettur Hafnarf. 1.619
Flosi Bolungavík 1.629
Fram Akranesi 867
Frigg Vestm.eyjum 959
Fróði Njarðvik 950
Fróði Ólafsvík 928
Garðar Rauðúvík 3.110
Goðaborg Neskaupstað 1.197
Grundfirðingur Graíarnesi 1.301
Græðir Ólafsfirði 843
Guiibiörg Hafnarfirði 1.397
Guðbjorg Neskaupstað 1.085
Guðfínnur Keflávík 2.247
Guðm. Þórðarson Gerðum 1.552
Guðm. Þorlákur Rvík 1.022
Gullborg Reykjavík 756
Gylíi Rauðuvík 1.191
Hafbjörg Hafnarfirði 1.776
Hafrenningur Grindavík 1.111
agbarður Húsavík 2.327
Hairt Hafstem Dalvík 2.795
Haukur I. Ólafsfiiði 2.255
Helga Reykjavílc 3.526
Helgi Helgason 'v'cAm.eyjum 874
Hilmir Keflavík 2.113
Hilmir Hólmavík 505
Hólmaborg Eskifirði 1.274
Hrafn Sveinbjarnars. Gr.vík 1.634
Hreggviður Hafnarfiröi 920
Hrönn Sandgerði 1.058
Hvanney Hornafirði 1.301
Ingvar Guðjónsson Ak. 1.216
ísleifur II. Vestm.eyjum 968
ísleifur III. Vestm.eyjum 771
Jóii Finnsson Garði 1.826
Kári V'c ttm.eyjum 1.680
Kári Sölmu.; darson Rvík 1.808
Kristján Qíaísíír3i 979
Már Vestmannaeyjun.. 1.085
Millý Siglufirði C98
Mímir Hnífsdal 1.635
Mummi Garöi 2.228
Muninn II. Sandgerði 1.899
l'áll Pálsson Hnífsdal , 1.608
Póí" Þorleifsson Grafarnesi 1.297
Páltr.c. Seyðisfirði 1.025
Pétur Joi. ison Húsavík 1.284
Reykjarösv lúeflavik 1.663
Reynir Vestm.cyjum 1.530
Runólfur Grafamtsi 1.563
Sigurður Siglufirði 1.000
Sigurður Pétur Reykjavik 1.342
Sigurfari Vestm.eyjum 958
öigurfari Hornafirði 1.217
unatstjónm: 1944—46, sem koin
þessari löggjöf u. bað voru Sjálf-
stæðismenn, sem noílu forustu
í þeirri stjórn. Framsóktiarmadd -
aman stritaðist svo í stjómarand-
r töðanni að hún var alltaf í einu
kófii. Það var vel gert af flokki
svettafélksinsH
Sjöfn Vestmannaeyjum
Sjöstjarnan Vestm.eyjum
Sleipnir Keflavík
Smári Húsavík
Snæfell Akureyri
Snæfugl Reyðarfirði
Stefnir Hafnarfirði
Steinunn gamlá Keflavík
Stella Grindavík
Stígandi Ólafsfirði
Súlan Akureyri
Svanur Keflavík
Svanur Stykkishólmi
Sveinn Guðmundss. Akran.
Sæfaxi Akranesi
Sæhrimir Keflavík
vSáeljónið Reykjávík
Sævaldur Ólafsfirði
Trausti Gerðum
Valþór Seyðisfirði
Víðir Eskifirði
Víðir II. Garði
Von Grenivík
Von II. Hafnarfirði
Völusteinn Bolungavik
Vörður Grenivík
Þorbjörn Grindavík
Þorsteinn Dalvík
Þórunn Vestm.eyjum
Þráinn Neskaupstað
980
2.388
1.026
2.269
4.836
958
515
1.271
1.473
1.695
1.380
833
943
1.416
660
1.232
1.318
1.229
1.685
1.444
3.806
3.161
3.019
1.456
1.331
3.344
1840
2 845
945
1.880
— Genf
Framh af bls. 1
Bandaríkj amenn mundu vinna
að því öllum árum ,að uppfinn-
ingar manna yrðu notaðar í góð-
um tilgangi, — öllu mannkyni
til góða. Að lokum hvatti Eísen-
how allar þjóðir til sarnstarfs í
k j arnorkumálum.
Bulganin forsætisráðherra Sov-
étríkjanna, sagði í sínu skeyti,
að Rússar vonuðust til þess, að
kjarnorkan yrði notuð í þágu
friðar, en ekki eyðileggingar.
SÝNINGAR KJARNORKU-
TÆKJA
Eisenhower flutti fyrstur til-
lögu um það, að kjarnorkuráð-
stefna yrði haldin á vegum S. Þ.
Fékk tillaga forsetans byr undir
vængi, og í dag var ráðstefnan
opnuð af aðalritara S. Þ., Dag
Hammarskjold. — Þá hafa einnig
verið opnaðar hér í borg sýn-
ingar á kjarnorkutækjum og
vekja þær mikla athygli.
LITLAR BIKGÐIK
Það hefur kornið fram í
ræðum visindamanna á ráð-
stefnunni i dag, að skammt sé
þangað til að eldsneytisbirgðir
jarðarinnar þrjóti. T. d. séu
varla til kolabirgðir nema til
100 ára, ef fieiri kolanámur
finnist ekki í framtíð'nnL Það
gefi því auga Ieið. að nauð-
synlegt sé að beizla kjarnork-
nna, ef vel eigi að fara,
VERW Á HRÁEFNINU
Strauss, formaður bandarísku
kjarnorkunefndarinnar og fyrir-
liði Bandaríkjamanna í Genf,
sagði í dag, að verð á 1 pundi
af úraníumi sé nú 6 sterlingspund
og 1 pund af þungu vatni kosti
10 sterlingspund.
VERÐLAUN FORDS
Þá gat hann þess og ,að Ford-
verksmiðjurnar ætli að stofna
verðlaunasjóð (1 millj doll-
ara) hana þeim, «m smíða
beztu kjarnorkutækin í þágu
almennings. Hljóta þeir vís-
indamenn verðlaun, er finna
upp nýjar kjarnorkuvélar, og
bæta þann veg líf manna um
allan heim. Verða veitt 75 þús.
dollara verðlaun á ári hverju
í-10 ár.- • • ■■ - • -»• ■
. Framh af bl«
hendur efitir hákaría- og þorska-
færi, orf, hrífu og torfljá og
ekki lengur til þess fallnar að
haida um framhlaðning á tófu-
greni eða við selveiðar í hafís.
: Nú er þessi fyrrum frái maður
aðeins fær um að staulast innan-
húss, með því að styðja sig við.
!
GÁSKAFULLT
GAMALMENNI
Grínið og glettnin glampar í
hverri hrukku og gneistar af
hverjum skeggbroddi. Ég held, að
ég hafi aldrei f>'rr hitt jafn
gáskafullt gamalmenni. Augna-
liturinn er að sönnu lítið eitt
farinn að dofna, en hláturinn er
í þeim enn og gamli maðurinn
brosir að flestu sem berst í tal.
Alskeggið er nánast hvítt en hár-
ið stálgrátt og hefur árunum enn
ekki tekizt að bleikja það að
fullu. Kristján segir að sjónin
sé farin að deprast, svo að hann
getur aðeins lesið fyrirsagnirnar
í blöðunum, en hlustað getur
hann á útvarp með því að vera
alveg upp við það og þarf maöur
því að t.ala stundarhátt við hann.
En hann fylgist vel með öllu og
er hinn málhressasti. Annars
svaraði hann spurningu minni
um þetta með þessum vísuhelm-
ingi:
Sjónin og heyrnin og málið
fer með
og minnið úr vistinni gengur.
SKRO GEGN SJÓVEIKI
Nú skulum við láta Kristján
segja sjálfan frá nokkrum atrið-
um ævi sinnar:
— Ég er fæddur á Brúnastöð-
um, þriðja bæ hér við Lambanes.
Foreldrar mínir voru Gunnhild-
ur Hallgrímsdóttir frá Stóru-
Hámundarstöðum og Jón Jónsson
frá Hóli í Svarfaðardal og voru
þau nýflutt í Fljótin, er ég fædd-
ist. Móðir mín varð 97 ára gömul.
Ég mun hafa verið 12—13 ára,
þegar ég fór að róa til fiskjar.
Sjóveikur var ég og var þá ráð-
lagt að tyggja skro við sjóveik-
inni Ekki veit ég hvort nokkurt
gagn hefur verið að munntóbak-
inu, sem sjóveikimeðali. En síð-
an hef ég alltaf tuggið skro.
TUNNU-HÁKARL
Ég var 18 ára, þegar ég fór
að róa í hákarl. Var ég lengst af
á Fljóta-Víkingi, áttæringi góð-
um. Rerum við oft langt undan
landi, allt út fyrir Kolbeinsey.
Lenti ég í mörgu misjöfnu í há-
karlalegunum, aðeins einu sinni
sá ég tunnu-hákarl, en það voru
þeir hákarlar nefndir, sem inni-
héldu eina tunnu af lifur og hef-
ur sennilega ekki verið mikið um
svo vænar skepnur f hákarlinn
reri ég í 10 eða 12 ár. Skytta
þótti ég sæmileg og skaut stund-
um seli í ísnum á vetrum og lá
á grenjum á vorin. Frostavetur
voru margir á árunum eftir
1870 og lá hafís þá oft landfastur
lantg fram á sumar. Hart og kalt
var oft í hákarlalegunum og
slapp skip það, sem ég var á
nokkrum sinnum nauðuglega að
landi. í stórveðrum, sem grönd-
uðu öðrum skipum.
LANDFASTUR ÍS FRAM
í ÁGÚST
Ég byrjaði búskap 22 ára
gamall, þá nýgiftur Sigurlaugu
dóttur Sæmundar Jónssonar og
Bjargar Jónsdóttur frá Undir-
felii í VatnsdaL Þau bjuggu þá
að Felli í Sléttuhlíð Við hóf-
um búskap að Fjalli í Sléttuhlíð
með 8 ær, eitt hross og eina kú.
Ekki var nú búið stórt, en ég
aflaði „levebrauðsins11 með sjó-
sókn. Árið sem við hófum bú-
skapinn að Fjalli lá hafís land-
fastur fram í 18 viku sumars
(þ. e. seinnipartinn í ágúst). Þeg-
ar ég byrjaði að slá í 14. vik-
unni, var svo mikill klaki Itún-
inu, að ég gat ekki stungið orf-
inu niður. Á Fjallí bjúggum við
í 3 ár. Sú heppni var með mér,
að miðárið þar rak hval í fjöru
fyrir Fjalls-landi og fékk ég þar
gott búsílag af mínum hluta.
, Frá Fjalli fluttumst við að f
Sýðra-Mói hér í Ftjótum og
bjuggum þar í 16 ár. Börnunum
tók nú að fjölga ört, oft um eitt
á ári og eignuðumst við hjónin
alls 12 börn og komust 10 þeirra
til fullorðinsára.
I i
FLYZT Á LAMBANES
Á jólaföstu 1899 frétti ég að
Lambanes væri laust til ábúðar,
en þá var það í eigu ekkju, bú-
settri vestur á ísafirði. En hrepp-
stjórinn hér, Guðmundur Davíðs-
son, hafði jörðina til ráðstöfun-
ar. Brá ég mér nú til hans og
fékk jörðina byggða mér en fór
síðan heim. Liðu svo þrjár vik-
ur, en þá gerði ég Guðmundi
orð, að ég væri hættur við allt
saman, treysti mér ekki til a<3
búa á svo stórri og erfiðri jörð.
Ég hafði haft búólán að Syðsta-
Mói og búnaðist þar fremur illa.
Líður svo fram á siðari hluta
vetrar og frétti ég þá að enn
væri Lambanes laust. Fékk ég
þá byggingu fyrir því enn á ný
og stóð það hjá mér að þessia
sinni. Við fluttumst hingað alda-
mótaárið og hef ég verið hér síð-
an. Líklega hefur átt svo að fara,
að ég ætti sporir. mín hér.
Nokivrum árum síðar keypti ég
Lambanes fyrir 1400 krónur.
NÚ ER ÖLDIN ÖNNUR
Ég var fermdur á Barði héí
á móti, af sr. Jóni Norðmann.
Gengum við þá 18 undir ferm-
ingu. Nú er öldin önnur. Nú erta
fermd þetta 1—2 börn á vorL
Þetta hefur nú fólkinu fækkað
hér í sveitinni.
Ég man, að ég þurfti að stel-
ast til að skrifa, heldur Kristján
áfram. Fengi faðir minn sendi-
bréf, sat ég um að ræna frá hon-
1 um umslaginu. Sat síðan með það
' á kné mér og krotaði á það með
fjaðrapenna eða einhverju þess-
háttar skriffæri. Heyrði ég um-
gang, stakk ég skriffærunum
undir lærið og lét á engu bera, en
færi svo, að faðir minn kæmi að
okkur strákunum óvörum við
þessa iðju okkar, var hann van-
ur að segja við okkur, að nær
væri okkur að taka okkur eitt-
hvað nýtilegt fyrir hendur, en
að vera að eyða tímanum í þessa
vitleysu. Þetta var nú skólagang-
an, en læra varð maður að skrifa,
því að ekki var hægt að senda
vinnumann í úttektarferð í kaup-
stað nema að senda línu með
honum. /
LÉT ÞAÐ EITTHVAÐ
HEITA
— Gerðirðu þér ekki eitthvað
til gamans, Kristján, lézt fjúka
í kviðlingum eða eitthvað þess-
háttar?
— O, o, skáld hef ég aldrei ver-
ið, en einhverja vitleysu setti ég
saman að gamni mínu. Þeiff
brugguðu landa hér frammi ð
Fljótum í gamla daga, en mér
! þótti hann vondur. Setti ég þá
saman vísukorn um það. Eirna
sinni var hér stúlkukind, senj
t brá sér til Sigiufjarðar með bíl,
sem í voru tveir menn, annar
giftur en hinn ógiftur. Fór húa
á föstudegi og kom ekki aftur
fyrr en á mánudegi. Heldur þóttl
mér hún léttúðug. Lét ég það
eitthvað heita.
Mér þykir unga fólkið vera
heldur hviklynt og kunna held-
ur lítið til verka nú til dags,
Það kann varlá að raka og slá.
BLESSAD BRENNIVTNIÐ
Einn sona Kristjáns, segl?
okkur, að alltaf hafi gamla
manninnm þótt brennivín got4
og kveður það ekki þurfa að
fara neitt leynt. En aldrei hafj
hann neitt misnotað það. Ekkl
kveðst hann vita betur, en að
hann eigi núna einhverja lögg
undir koddanum sínum.
Ég spyr Kristján, livort hann
haldi ekki að góða skapið og létt-
lyndið hafi átt sinn þátt í a<3
igera hann svona gamlan.
— Til hvers er að vola og
skæla, lífið þatnar lítið við það,
segir öldungurinn að lokum um
ög hann kveður mig hlýju,
i handtaki. — Vignir,