Morgunblaðið - 21.09.1955, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 21. sept. 1955
MORGUNBLAÐID
Sýning Nínu Tryggvadóttur Halldór Einarsson
ARIÐ 1952 hélt Nína Tryggva-
dóttir sjálfstæða sýningu í
Listvinasalnum hér í Reykjavík,
og vöktu verk hennar þá óskipta
eftirtekt þeirra, er fylgjast með
því markverðasta, er gerist í
þróun myndlistar hér á landi. Á
þeirri sýningu Nínu var auðséð í
hvaða átt list hennar var að þró-
ast, og hafð hún þá þegar náð
vissum áfanga að því marki, er
fram undan var, en sýning þessi
sýndi þó engu að síður, að Nína
hafði enn ekki unnið glímuna við
þau viðfangsefni, er þá höfðu
hertekið hug hennar. Listakonan
stóð á krossgötum í þróun sinni,
en sýningin lofaði þessum djarfa
og ötula málara miklu um
framtíðina.
Nú hefur Nína dvalið erlendis
undanfarin ár og komizt í snert-
ingu við hina öru þróun heims-
listarinnar í sjálfum brennipunkti
hennar, París. Þar hefur hún
haslað sér völl á undanförnum
árum sem mjög eftirtektarverð
listakona, og hróður hennar hef-
ur borizt víða um lönd, svo að
segja má með sanni, að enginn
af þeim íslendingum, sem nú fást
við myndlist, hafi hlotið jafn al-
þjóðlega kynningu og hún Sýn-
ingar hefur hún haldið víða og
verið þátttakandi í mörgum sam-
sýningum með listamönnum, sem
þegar hafa náð heimsfrægð. Verk
hennar hafa hvarvetna hlotið hið
snesta lof og vakið verðskuldaða
eftirtekt. Það sannast á þeirri
sýningu, sem Nína hefur nú opn-
að í Listamannaskálanum, að hún
hefur ekki verið lofuð erlendis að
ástæðulausu. Sú viðurkenning, er
verk þessarar listakonu hafa
hlotið, er hvorki skrum né
kurteisi, heldur fullkomlega verð
skulduð viðurkenning á framúr-
skarandi árangri, sem Nína
Tryggvadóttir hefur náð á sviði
málaralistarinnar.
Ég hika ekki við að fullyrða, að
langt er nú um liðið, síðan jafn
eftirtektarverð sýning á nútíma-
list eftir jafn þroskaðan málara,
hefur sézt sér í Reykjavík. Sýn-
áng Nínu er jöfn og hefur sterkan
heildarblæ, sem er rammíslenzk-
ur og persónulegur. Stíll hennar
er ríkur og þrunginn því skapi,
sem einkennir íslenzka þjóð meir
en nokkuð annað. Fjarvist lista-
konunnar frá átthögunum virðist
hafa aukið tilfinningu hennar
íyrir öllu því, sem örvar mest og
seiðir í íslenzku andrúmslofti.
Stíll Nínu hefur ekki tekið
sniklum breytingum undanfarin
ár. Hún hafði þegar skapað sér
eigin og sérkennilegan stíl, er hún
hvarf utan, en verulegur þroski
er sjáanlegur, frá því er hún
sýndi seinast. Það er augljóst, að
jnýtt umhverfi og nýjar hugsanir
hafa haft sín áhrif, en einungis á
þann hátt, að hún tekur nú við-
•fangsefnin fastari og ákveðnari
tökum. Nína hefur haldið ótrautt
áfram þann veg, er hún háfði
valið, er við síðast sáum verk
hennar í Listvinasalnum árið
1952.
Á sýningu þeirri, sem Nína
heldur nú, kemur greinilega
íram, á hve breiðu sviði listakon-
an vinnur. Þarna eru olíumál-
verk, rípólínmyndir, klippmynd-
ir og teikningar. Erfitt er að gera
upp á milli mismunandi efnis-
meðferðar, því að árangur virðist
furðu jafn og listakonan sýnilega
í nánum tengslum við hvert það
efni, er hún hefur valið. Sá skíln-
ingur, er hún leggur í eðli þess
efnis, sem hún vinnur með í það
©g það skiptið, er þroskaður og
byggður á reynslu og mikilli
vinnu. Virðing sú, sem Nína sýnir
sjálfu efninu, gefur myndum
hennar djarfan svip og eðlilegan
sannfæringarkraft. Hún hefur
glöggt auga fyrir möguleikum
hinna ólíku efna og hefur tekizt
að samrýma þá sinni eigin til-
finningu, enda ræður hún yfir
mikilli tæknilegri getu.
Litsýn Nínu var áberandi þrosk
aðri en formkennd hennar, er
hún sýndi hér seinast. Nú hefur
Minningarorð
ÞANN 14. þ.m. andaðist að heim-
' ili sínu Hríugbraut 106, Halldór
l Einarsson, rafmagnseftirlitsmað-
ur, og í dag fer fram bálför hans.
Halldór Einarsson, er fæddur
að Miðey í Austur Landeyjum 22.
jan. 1901, sonur hjónanna Einars
Árnasonar og Helgu ísleifsdóttur,
sem þar bjuggu allan sinn bú-
skap. í Miðey dvaldi Halldór til
fullorðins ára og vann að land-
búnaðarstörfum, auk þess sem
hann sótti sjó, á vetrarvertíðum,
aðallega á togurum. Aftur á móti
naut Halldór ekki annarar skóla-
menntunar í uppvextinum, en
venjulegrar barnafræðslu. Heim-
ili foreldra hans var stórt og
margt sem kallaði að og hugur
hans hneigðist snemma til at-
hafna. Halldór var líka óvenju-
lega verklaginn maður og útsjón-
arsamur og mátti segja að hvert
verk léki í höndum hans.
Árið 1928 giftist Halldór eftir-
lifandi konu sinni Þóru Jónas-
j dóttur, Árnasonar, bónda á Reyni
felli. Þau settust að í Reykjavík j
og hafa búið hér síðan. Þau hafa j og °?un yfi™aður hans og sam-
Starf rafmagnseftirlits ríkisins
hefur vaxið mikið á síðustu ár-
um, en Halldór óx með starfinu
Eitt af málverkum Nínu Tryggvadóttur.
henni tekizt að brúa þetta bil, er
stundum fór ekki vel saman.
Formkennd hennar hefur þrosk-
azt að mun, og henni hefur tekizt
að ná fastari tökum og samrýma
þessi tvö aðalatriði, þannig að
óstyrkur formsins er horfinn.
Myndflöturinn hefur öðlazt meiri
ró og styrk og rís nú oftast ein-
faldur og öruggur á eðlilegan
hátt, eins og klettur er rís úr
hafi fyrir ströndu.
Teikning Nínu í myndflötinn er
djörf og hispurslaus, smáatriðum
útrýmt, svo að aðalinnihald
myndarinnar fær betur notið sín.
Formið er breytt og þróttmikið,
en þó leikandi og létt, hvcrgi
hikandi eða hálfkarað, hugsað og
hnitmiðað, hvergi ýkt eða öfga-
fullt, heldur eðlilegt og sann-
færandi.
Litsýn listakonunnar er hrein
og lifandi. Hún vinnur myndir
sínar í ótal tóntegundum og ræð-
ur yfir víðfeðmu litavali, sera
hún beygir undir vald sitt, stund-
um miskunnarlaust á sterkan og
einfaldan hátt, stundum í fjöl-
í skrúðugu litavali, sem er alger
j andstæða við það, er hún t. d.
gerir mynd úr aðeins þremur
aðallitum, sem hún lætur hljóma
með sterkum og upprunalegum
tónum.
Ég mun ekki minnast á einstök
verk á sýningunni í þessum fáu
línum. Mér . finnst það ekki
skipta máli, enda er vandfundið
lélegt verk í þessu úrvali lista-
konunnar, og ekki væri sann-
gjarnt að einblína á einhver
j ákveðin verk. Heildarsvipur sýn-
ingarinnar er með afbrigðum
jafn, en sérhvert verk hefur þó
sinn svip og endurtekning vel
heppnaðra verka á sér ekki stað.
Það eitt fyrir sig sannar, hvernig
Nína vinnur endalaust með nýja
möguleika og hve frjó hugsun
hennar er í baráttunni við hinn
þunga róður.
Við, sem höfum fylgzt með
þróun málarans Nínu Tryggva-
dóttur, gerum okkur fyllilega
Ijóst, hversu mjög hún hefur
þroskazt seinustu árin. Hún er í
flokki þeirra fámennu lista-
manna, er stöðugt gefa ný fyrir-
heit og tekst að standa við þau.
Það er fyrir löngu fullsannað, að
hún er í röð fremstu listamanna
hérlendis, en sú staðreynd hlýtur
að gleðja hvern góðan íslending,
að Nína hefur einnig skipað sér
í fremstu raðir á alþjóðlegum
vettvangi. Það sannar áþreifan-
lega, hverju grettistaki hefur
verið lyft í myndlistinni á þeim
skamma tíma, sem sú listgrein
hefur verið stunduð af kappi hér
á landi.
Óþarfi er að spá gengi og áfram
haldandi árangri, ef dæmt er eft-
ir þróun þeirri, sem list Nínu
hefur tekið hingað til, því að
augljóst virðist, hvað fram und-
an er. Mér dettur ekki í hug að
halda því fram, að Nína hafi náð
hámarki í list sinni. Hún er enn
ungur málari, og framtíðin virð-
ist blasa við henni. Það má því
enn einu sinni kveða gamla vísu
og lýsa því yfir, að sýning henn-
ar gefi þær framtíðarvonir, að
dagarnir verði taldir, þar til hún
sýnir næst. Nína verður að sætta
sig við það, að eftir þessa sýn-
ingu hennar verða gerðar enn
meiri kröfur til verka hennar.
Við hvern þann árangur, er lista-
maðurinn nær, aúkast kröfurnar
um gæði verka hans að sama
skapi.
Nína Tryggvadóttir er nú bú-
sett í París og er hér aðeins í
nokkurra vikna heimsókn. Þar
hefur hún vinnustofu sína og tek-
ur mikinn þátt í sýningarlífi um
mörg lörid. Þessi sýning er því
einstakt tækifæri fyrir okkur,
sem heima sitjum, að kynnast
verkum hennar af eigin reynd. og
þeir, sem hafa möguleika á að
eignast verk hennar, ættu ekki
að láta þau fara aftur burt úr
landi. Það er ekki að vita ,hvenær
við fáum aftur tækifæri til að
njóta listar hennar, og sýningin
i er einstakur viðburður til að
kynnast verkum þroskaðrar lista-
konu, er við stundum fréttum af,
en sjaldan dvelur hér heima.
Valtýr Pétursson.
Máleikólinn
AF óvðráðanlegum ástæðum
hefst kennsla í Málaskóla Hall-
dórs Þorsteinssonar rúmri viku
seinna en venja er til eða á
sama tíma og framhaldsskólarn-
ir, h. 15. okt.
Þótt kennslunni verði hagað í
höfuðdráttum með sama sniði og
undanfarin ár, verður tekin upp
sú nýbreytni að gefa ensku-nem-
endum nokkuð málfrelsi er tíma-
fjölda varðar, þar sem í sumum
flokkum verða 3 tímar á viku. en
hins vegar aðeins 2 í öðrum.
Kennsla í hinum málunum verð-
ur aftur á móti með sama hætti
sem endarnær.
í Málaskóla Halldórs Þorsteins
sonar er lögð áherzla á að liðka
tungutak nemenda og gera orða-
forða þeirra eins tiltækan og lif-
apdi og frekast er unnt, þvi að
sannleikurinn er sá, að mörg þau
orð og orðasambönd, sem nem-
endur úr jafnvel sumum eldri
skólum landsins skilja á bók eða
á blaði, kunna þeir ekki að nota,
þegar á reynir í daglegu tali.
eignast tvo sonu, Jónas, sem dó |
4 ára gamall og Hrólf, sem nú er ,
tvítugur og hefur lokið prófi frá
Samvinnuskólanum.
Árið 1929 hóf Halldór nám í
rafmagnsvirkjun hjá Bræðrunum
Ormsson og vann hjá því fyrir-
tæki til ársins 1934, að hann réð-
ist til Rafmagnseftirlits ríkisins,
sem þá var nýstofnað. Það var
mikið og vandasamt starf sem
beið Halldórs hjá rafmagnseftir-
litinu. Eftirlit með öllum raf-
magnsstöðvum á landinu utan
Reykjavíkur, auk þess sem hann,
aðallega seinni árin, leiðbeindi
bændum við virkjanir og uppsetn
ingu einkastöðva. Það kom brátt
ljós að Halldór var starfi sínu
vaxinn. Kom þar til greina verk-
hyggni hans, samfara góðri þekk-
ingu á rafmagnsmálum og mun
það mála sannast, að hann leysti
hin margþættu störf í þágu raf-
magnseftirlitsins, af hendi, með
sérstakri vandvirkni og trú-
mennsku, svo ekki varð á betra
kosið.
Heyrt hefi ég það, að komu
Halldórs í eftirlitsferðir hafi al-
mennt verið fagnað, því hjá hon-
um átti viðkomandi vísar leið-
beiningar og þá hjálp, sem að
gagni mátti koma í hvert sinn.
Þá þurfti rannsóknarlögreglan
oft að leita til Halldórs, þegar
hann var í bænum, í sambandi
við húsbruna, sem ætla mátti að
stöfuðu frá rafmagni. Voru þess-
ar rannsóknir Halldórs jafnan
nákvæmar og ýtarlega rökstudd-
ar og byggðar á þekkingu og
vandvirkni.
starfsmenn sakna hans og það
þykist ég vita að vandfundinn sé
maður í hans stað.
Halldór var að upplagi dulur
maður og fáskiptinn en gerhugult
og hafði jafnan hugsað hvert mál
til hlýtar, áður en hann sagði
skoðun sína. í vinahóp var Hall-
dór glaður og reifur og komst þá
oft skemmtilega að orði. Hann
var vinfastur drengskaparmaður
sem gott er að minnast.
Við Halldór erum fæddir í
sömu sveit og dvöldum þar fram
á fullorðinsár. Það var stutt á
milli bæjanna og við á líkum
aldri. Við vorum því mikið sam-
an og á ég margar góðar endur-
minningar frá þeirri samveru
okkar og æ síðan. Halldór var
alltaf sami góði félaginn og
drengskaparmaðurinn og þannig
mun ég alltaf minnast hans.
Seint á síðast liðnum vetri
kenndi Halldór sjúkleika þann
sem varð honum að bana. Hall-
dóri var þegar Ijóst hvert stefndi
en hann mælti aldrei æðruorð og
beið með þolinmæði þess sem
koma vildi. Sárþjáður tók hann á
móti vinum sínum, sem komu til
hans og hafði þá gamanyrði á
takteinum. Það var svo líkt hon-
um að bera sínar byrðar einn,
leggja ekki á annara herðar, það
sem honum einum var ætlað.
Um leið og ég með línum þess-
um þakka Halldóri allt hið liðna,
vil ég senda eiginkonu hans, syni
og systkinum, mínar beztu sam-
úðarkveðjur, hafandi það í huga
að það er alltaf gott að minnast
góðs manns.
Sv. Sæmundsson.
Enskur kvensfúdenf við sum-
arstörf í íslenzkri sveif
HER á landi hefir dvalizt undan
farna þrjá mánuði ungur kven-
Bulganin fer
MOSKVU, 20. sept. — Það var
opinberlega til
hrús um að,
koma í opin-
bera heimsókn
til Indlands. —
Segir í Moskvu
fréttinni, að
Búlganin ætli
að fara til Ind-
lands í nóvember eða byrjun
desember. — Reuter.
stúdent frá Cambridge, Sheila
Hardy frá Bolton í Lancashire.
Ungfrú er 19 ára gömul ðg legg-
ur stund á enskar bókmenntir i
Cambridge. Hún hefir dvalizt £
sumar að Laugarási í Biskups-
tungum hjá Knúti Kristinssyni
lækni. Líkaði henni dvölin þar i
alla staði prýðileg.
—- Hvers vegna komið þér
hingað til íslands? spyrjum vér.
kýnnt í Moskvu i _ Aðallega vegna þess, að ég
í dag, að Búlg- I þarf ag ]esa íslenzkar bókmennt-
anin forsætis- (jr næsta vetur og vild ég reyna
ráðherra Sov- ag ]æra eitthvað í málinu áður.
étríkjanna hafi Auðvitað hef ég ekki lært mikið,
þegið boð Ne- en eg g^n þó orðið talsvert.
Búlganin
AUÐVELDARA FYRIR
ÍSLENDINGA
— Hvað þurfið þér að lesa a£
íslenzkum bókmenntum?
— Nokkrar fslendingasögur, e.
s. Njálu, Eglu og Laxdælu. — ís-
lenzkuna þarf ég að hafa til hlið-
Frh. á bls. 12.