Morgunblaðið - 25.09.1955, Blaðsíða 8

6
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 25. sept. 1955

Ú>i.; BLÍ. Árvakur, ReykjavOc.
Fnamkv.stj.: Sigfús Jónssoo.
Rltstjéri: Valtýr Stefánnon (ábyrgBarm.)
Stjómmálaritstjórl: Siguröur Bjamason frá TlfP&i
Iitsbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garöar Kristinawm.
Ritstjðrn, auglýsingar og afgrelðsla;
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Aakriftargjald kr. 20.00 á mánuCi inawt*ia*(lit.
I lausasölu 1 kráaa aintakll.
Verkfallsglaprœðið segir
stöðugt meira til sín
Leikhús Heimdallar:
TÖFRAMAÐURINN
AFLEIÐINGAR verkfallanna og
kauphækkananna á s.l. vetri eru
nú sem óðast að koma í ljós. —
Ýmiskonar þjónusta við almenn-
ing, sem kaupgjaldið er megin-
iiðurinn í, hefur hækkað. Verð-
lag landbúnaðarafurða hefur að
meðaltali hækkað um rúmlega
14%. Samkomulag náðist um
hinn nýja verðgrundvöll milli
fulltrúa neytenda og framleið-
enda í verðlagsnefnd landbún-
aðarafurða. Einn af fulltrúum
neytenda í nefndinni, Sæmund-
ur Ólafsson, fulltrúi Sjómannafé-
lags Reykjavíkur, hefur lýst því
yfir í Alþýðublaðinu, að verð-
hækkun landbúnaðarafurðanna
spretti fyrst og fremst af kaup-
hækkununum. Er það og stað-
reynd, sem ekki verður sniðgeng-
in. —
Nú er svo komið að ríkis-
stjórnin hefur orðið að heita
samtökum bænda gjaldeyris-
álagi eða útflutningsuppbótum
á útflutt kjöt, gærur og ull af
þessa árs framleiðslu. Er ekki
ennþá ákveðið, hvort formið
verður á haft. En auðsætt er,
að þess hærra verð, sem bænd
ur verða að fá fyrir afurðir
sínar þeim mun erfiðara verð-
ur að selja þær á erlendum
mörkuðum.
Auðsætt er að ríkisstjórnin
hefur ekki getað komizt hjá að
verða við óskum bænda um ein-
hverskonar stuðning við útflutn-
ing landbúnaðarafurða. — Hún
hefði að vísu getað sagt sem svo,
að bændur skyldu setja það verð
á kjötið innanlands, sem tryggði
þeim það verð og þær tekjur,
sem gert er ráð fyrir í verðlags-
grundvellinum. — En það verð
hefði orðið svo hátt að vísitalan
hefði rokið upp úr öllu valdi.
Hæpið er ennfremur að almenn-
ingur hefði þá getað keypt kjöt
í svipuðum mæli og áður. — Af
tvennu illu virðist því uppbóta-
eða gjaldeyrisálagsleiðin vera
skárri og hættuminni fyrir efna-
hagslíf þjóðarinnar. En engum
hugsandi manni dylzt að við er-
um komnir hér út á hættulega
braut. Bátaútvegurinn nýtur
gj aldeyrisfríðinda, togaraútgerð-
in rekstursstyrks og nú verður
að greiða uppbætur eða leggja
gjaldeysisálag á útfluttar land-
búnaðarafurðir.
Það er rétt, sem dr. Jóhannes
Nordal segir í forystugrein sinni
í Fjármálatíðindum, sem birt var
hér í blaðinu fyrir tveimur dög-
um, að fjárhagslega vanmáttug
atvinnufyrirtæki sýkja allt fjár-
málakerfið. Hallareksturinn í ís-
lenzku atvinnulífi hefur veikt
grundvöll hins íslenzka hagkerfis
stórkostlega. Verðgildi pening-
anna er hröðum skrefum að
rýrna.
Aðvörun sem
ekki var sinnt
Þetta verður þjóðin að gera
sér Ijóst. Engir hafa varað
hana hreinskilnislegar við
hættunni í þessum efnum en
Sjálfstæðismenn, sem hafa nú
forystu í ríkisstjórn landsins.
Ólafur Thors, forsætisráð-
herra, beindi alvöruþrungnum
aðvörunarorðum til lands-
manna í áramótaræðu sinni
um síðustu áramót. Hann skor
aði á þjóðina að slá skjald-
borg um íslenzka krónu. Ef
horfið yrði að verulegum kaup
hækkunum hlyti af því að
leiða nýtt kapphlaup milli
kaupgjalds og verðlags. Á því
myndi enginn græða.
En þessari aðvörun var ekki
sinnt. Kommúnistar réðu stefn-
unni í verkahlýðssamtökunum.
Undir þeirra forystu voru hafin
langvinn og fyrirhyggjulaus verk
föll. Afleiðingar þeirra urðu al-
mennar kauphækkanir, ekki að-
, eins til verkamanna heldur hátt
launaðra iðnaðarstétta. Síðan
. hefur þenslan í efnahagslífinu
j stöðugt aukizt. Og nú er svo kom-
I ið, að launþegum er lítill sem
| enginn styrkur að þeim kaup-
hækkunum, sem knúðar voru
fram. Dýrtiðin er smám saman
að éta þær upp.
Þetta er hinn beizki raun-
veruleiki og sannleikur, sem
þjóðin stendur frammi fyrir
í dag. Og hann verður að segj-
ast. íslendingar verða að snú-
ast við þeim vanda, sem nú
steðjar að efnahagslífi þeirra
af festu og manndómi. Ella er
þeim framkvæmdum, sem nú
er unnið að af þrótti og bjart-
sýni stefnt í mikla hættu.
Töframaðurinn (Kr. Hallsson), Bastien (M. Jónsson) og Bastienne.
\Jetvakan.(Li ii'rijar ■
ólufckufugllnn!
ALÞÝÐUFLOKKURINN á nú í
miklu basli með ólukkufugl sinn,
sem afhenti kommúnistum stjórn
Alþýðusambands fslands á s.l.
hausti og er nú forseti sambands-
ins af náð þeirra. Hefur mjög
komið til orða að víkja honum
úr flokknum í haust eins og Al-
fréð Gíslasyni, bæjarfulltrúa.
'j Margir hafa talið að líklegast
væri að ólukkufuglinn gengi
formlega í kommúnistaflokkinn
bráðlega, hvort sem honum yrði
vikið úr Alþýðuflokknum eða
ekki. Munu kommúnistar hafa
látið í það skína, að þeir myndu
fá honum sæti Sigurðar Guðna-
sonar á framboðslista flokksins í
Reykjavík, ef úr kaupum yrði við
næstu alþingiskosningar. Gera
kommúnistar sér að vísu ekki
miklar vonir um að auka fylgi
sitt með slíku framboði. En þeir
leggja nú hið mesta kapp á að
auka sem mest glundroðann í
röðum Alþýðuflokksmanna. —
Telja þeir það illt afspurnar fyr-
ir jafnaðarmenn ef einn af þing-
mönnum þeirra gengur hreinlega
í kommúnistaflokkinn.
J í blaði Þjóðvarnarflokksins
sjást þess nú einnig nokkur merki
að hann byggir töluverðar vonir
á upplausninni í Alþýðuflokkn-
um. Gera Þjóðvarnarmenn ráð
fyrir að þeir fái fleiri uppbótar-
þingsæti, ef svo færi að Alþýðu-
flokkurinn fengi engann mann
kjörinn í Reykjavík og þurrkað-
ist þarmeð út úr þinginu. Eru
þeir nú farnir að láta blíðlega
við ólukkufuglinn á svipuðum
forsendum og kommar.
Báðir eru þessir flokkar
hálfsmeykir við að veita ó-
lukkufuglinum viðtöku. En
þeir vilja í lengstu lög geta
notað hann til þess að vinna
að hruni Alþýðuflokksins. —
Væri sennilega hagkvæmast
fyrir þá að hann ýrði þar
kyrr.
Uppeldisstofnun
ÞAÐ er orðið langt síðan við
höfum rætt um útvarpið í
þessum dálkum og efnið sem það
býður hlustendum sínum uppá.
Ég verð að segja, að mér finnst
margar ádeilur sem fram koma á
útvarpið útí hött og eiga litla
sem enga stoð í veruleikanum. —
Flestar fjalla þær um iéttara
efni og gengið sé til móts við
hlustendur, eins og sagt er. Það
er mesti misskilningur, ef það er
að ganga til móts við hlustendur,
að flytja eins létt og ómerkilegt
efni og unnt er. Auðvitað á það
að vera inná milli, svona til
bragðbætis, en mér er ómögulegt
að líta öðruvísi á en útvarpið sé
menningarstofnun, já og ekki
einasta það, heldur líka uppeldis-
stofnun. Og þessu hlutverki sínu
hefir það oft og einatt gegnt
ágætlega.
Ekki undir hælinn lagt
FTUR á móti er það rétt, að
yfir efni útvarpsins er all-
þungur svipur. En sannleikurinn
er bara sá, að ef efnið yrði „til-
reitt“ betur fyrir hlustendur yrði
það til mikilla bóta. Þetta vissi
Björn Th. Björnsson, þegar hann
var að lesa yfir okkur í fyrra-
vetur og þessvegna náði hann
allgóðum tökum á hlustendum.
En það á bara að vera hlutverk
útvarpsins sjálfs að bera efnið á
borð fýrir hlustendur, en ekki
þeirra sem flytja það og semja.
Það á alls ekki að vera undir
hælinn lagt, hvort gott efni er
vel eða illa tilreitt.
Kvæði dagsins
ANNARS langar mig að bera
fram þá gagnrýni á út-
varpið, að það kynnir skáldin
okkar og verk þeirra alltof lítið.
Einkum hafa ljóðskáldin orðið
fyrir barðinu á hugsunarleysi for
ráðamanna útvarpsins. Við heyr-
um varla nokkurn tíma lesin
ljóð eftir íslenzk skáld og aðeins
með höppum og glöppum. Og það
er eins og útvarpið viðurkenni
alls ekki, að ung skáld séu í land-
inu. Mér datt þetta í hug, þegar
ég var að lesa dagskrá danska
útvarpsins fyrir skömmu. Alla
hverndaga vikunnar eru lesin
upp kvæði í danska útvarpið, um
sjöleytið. Kalla þeir þann þátt:
Dagens Digt, og er ég viss um, að
hann er vinsæll af fleiri hlust-
endum en marga grunar. — Hví
ekki að kalla einn þátt útvarps-
ins hér: Kvæði dagsins — og láta
beztu upplesara okkar kynna
gömul og ný ljóð. Við þurfum
víst ekki að leita dyrum og
dyngjum að þeim. Ég er viss um,
að margur mundi hafa áriægju af
ef þetta yrði gert auk þess sem
bæði skáldin og hlustendurnir
heíðu gagn af.
Þingfréttirnar
OG fyrst við erum að tala um
útvarpið, ætla ég að birta hér
bréf frá „uppsveitamanni" sem
hefir mikið til síns máls og ræðir
raunar um svipað efni og hér að
framan. Hann segir m.a.:
,,Ég vil útvarpinu vel, enda
stend ég að ýmsu leyti í þakk-
lætisskuld við það og til að sanna
þetta vil ég koma hér fram með
eina tillögu um breyting á dag-
skránni, sem ég er viss um að
muni eiga vinsældum að íagna.
Tillagan er viðvíkjandi þing-
fréttaflutningnum.
Það vill svo til að þinfrétta-
flutningurinn á um þessar mund-
ir aldarfjórðungsafmæli í því
formi, sem hann nú er yfir þing-
tímann. Nú vil ég gera það að
tillögu minni að þessa merka af-
mælis sé minnzt með því að tekið
sé upp nýtt fyrirkomulag á þing-
fréttunum. — í minni sveit, sem
er stór og nær yfir fimm kirkju-
sóknir er lítið sem ekkert hlust-
að á, þingfréttirnar. Kvöldmjalt-
irnar, sem þá standa yfir, eiga
ef til vill einhvern þátt í þessu
en varla mikinn. Þó hygg ég að
fólk hafi hér allmikinn áhuga á
helztu fréttum af þingi.
ÞVÍ vil ég að Ríkisútvarpið
flytji hlustendum sínum
þingfréttirnar eins og t.d. Danir
og Norðmenn flytja sínum út-
varpshlustendum þær, í aðal-
fréttatíma, fréttaauka og síðast
en ekki sízt af segulbandi í kvöld
dagskránni. Á segulbandinu er þá
úrdráttur úr ræðum þingmanna,
en þær eru í heild teknar upp á
„band“ eins og kunnugt er. Á
þennan hátt fær þingfréttamaður
tækifæri að blása lífi í þingfrétt-
irnar, þær fá meira fréttagildi og
eru auk þess oft á tiðum á við
skemmtilegasta útvarpsefni og
mætti því til sönnunar benda á
ýms dæmi úr danska og norska
útvarpinu. Þessu fylgir oft á tið-
um líf og fjör, þegar heitar um-
ræður eru í þingi og má þá oft
heyra fréttamanninn segja eitt-
hvað á þessa leið eftir að hlusri-
endur hafa t.d. hlustað á kafla úr
ræðu hægrileiðtoga: „En komm-
únistinn X var nú ekki alveg á
sama máli eins og hlustendur fá
nú að heyra“, og síðan kemur
kafli eða kaflar úr ræðu X.“
SVO er hér loks leiðrétting frá
Markaðinum á Laugavegi 100.
Hún er svohljóðandi: — í tilefni
af skrifum Velvakanda viljum
við geta þess, að Kristján Davíðs-
son listmálari hefir aldrei skreytt
glugga verzlunarinnar, heldur
hafa starfsstúlkurnar sjálfar gert
það og frú Þórunn Egilsson. Vel
vakandi þakkar leiðréttinguna og
segir aðéins: — Þeim sé lof.
44 ópera i einum þætti
/ eftir Mozart
IEIKHÚS HEIMDALLAR hef-
J ur starfað af miklum dugn-
aði á þessu fyrsta leikári sínu og
sýningar þess verið fjölsóttar og
átt miklum vinsældum að fagna
meðal bæjarbúa, þrátt fyrir ill-
kvitnislegan andróður af hálfu
kommúnista, en þetta framtak
Heimdellinga hefur verið þeim
sár þyrnir í augum, sem kunn-
ugt er. — Aðstæður við leiksýn-
ingar á hinu litla sviði í Sjálf-
stæðishúsinu eru mjög erfiðar og
hefur það að sjálfsögðu sett
nokkurn svip á leiksýningar
Heimdallar, en þó gegnir furðu
hversu vel þær hafa tekizt.
í fyrrakvöld fór fram frum-
sýning á óperunni „Töframaður-
inn“, eftir Mozart, og er hún
þriðja og síðasta viðfangsefni
leikhússins á þessu leiksumri.
„Töframaðurinn“ eða „Bastien
et Bastienne", eins og óperan
heitir öðru nafni, er æskuverk
Mozarts. Var hann aðeins tólf
ára, er hann samdi verkið. Að
sjálfsögðu ber óperan, sem er
aðeins einn stuttur þáttur, aug-
Ijós merki þess að höfundurinn
er ungur og hefur hvergi nærri
náð þeim þroska í list sinni er síð
ar varð og skipaði honum sess
meðal frábærustu tónskálda allra
tíma. Þó er músikin yndisleg í
þessu litla verki og sver sig mjög
í ættina, og var því vissulega
ánægjulegt að heyra hana. Efni
óperunnar er hinsvegar ærið
veigalítið, en það er annað mál
og ekki Mozarts, því að textinn
er eftir F. W. Weiskern og gerð-
ur sem skopstæling á verki eftir
Rousseau.
Bastiennc (Þuríður Pálsdóttir).
Óperan gerist í sveit og fjallar
um unga elskendur, misskilning
þeirra og misklíð, en þó fullar
sættir að lokum fyrir milligöngu
töframannsins. — Hlutverkin eru
aðeins þrjú, — elskendurnir
Bastien og Bastienne og töfra-
maðurinn og eru þau leikin og
sungin af þeim Magnúsi Jóns-
sjni, Þuríði Pálsdóttur og Kristni
Hallssyni. Öll eru þau gædd fag-
urri og mikilli söngrödd, Magnús
glæsilegum tenór, Þuríður þjálf-
aðri og fallegri sopranrödd og
Kristinn frábærum bass-bariton.
Og öll beita þau röddinni af mik-
illi smekkvísi og góðri kunnáttu.
Er þannig vel séð fyrir tónlist-
inni í þessari óperu. Öðru máli
gegnir um leikinn. Honum er £
ýmsu mjög ábótavant, svo að
segja má að hann sé beinlínis
„dilletantiskur" á köflum. Hvorki
Magnús né Kristinn eru erm.
orðnir handgengnir frú Þalíu og
Þuríður var allhikandi í leik sín-
um í byrjun, en áttaði sig þó
fljótt og varð leikur hennar, —
einkum svipbrigðin, — dágóð er
á leið.
I Einar Pálsson hefur sett óper-
una á svið og haft á hendi leik-
stjórnina. Ekki hefur Einari tek-
izt að blása þeim lífsanda í leik-
inn, að hann verði eðlilegur og
óþvingaður. Var yfirbragð sýn-
ingarinnar um margt með þeim
hætti, að betur hefði sómt sér
á litlu sviði úti á landi en hér £
höfuðstaðnum.
Á undan sýningunni lék
strengja-kvintet undir forustu
Framh. á bla. 12.