Morgunblaðið - 06.10.1955, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐ1Ð
Fimmtudagur 6. okt. 1955
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
B» 1* á «9 C * £ • « « * • * -f 19 « «1« » • A é • Hfly* Æ
UR DAGLEGA LIFINU
Rússnesk vopnasala
VAXANDI ókyrrð er nú í lönd-
unum fyrir botni Miðjarðar-
hafsins. Þar hefur á ný verið
kveiktur neisti uggs og tor-
tryggni er tilkynnt var að Egypt-
ar hefðu gert samninga við rík-
isstjómir í Austur-Evrópu um
ótakmörkuð vopnakaup.
Þessari frétt sló skyndilega
niður og hefur Nasser forsætis-
ráðherra staðfest hana. Vopna-
kaupin verða gerð hjá hinum
geysimiklu vopnaverksmiðjum
Skoda í Tékkóslóvakíu, en það
dylst engum, að Rússar standa að
haki þeim, enda hefur mótmæl-
um verið beint til þeirra.
Slík vopnasala hefur margar
mjög alvarlegar hliðar og þykir
rétt að ræða þær nokkru nánar.
Það er þá fyrst að nefna, að
hætta er á því að smáríkin fyrir
botni Miðjarðarhafs hefji nú
mikið vígbúnaðarkapphlaup. Því
myndi fylgja stórvaxandi styrj-
aldarhætta og vandræði fyrir
þessar fátæku þjóðir, sem nú
hafa verið að byrja braut tækni-
legra framfara í löndum sínum.
Vegna stórfelldra deilna milli
ríkjanna í Mið-Asíu hafa þau
vestræn ríki, sem fær eru um að
framleiða hergögn orðið ásátt um
að takmarka mjög sölu vopna til
þeirra. Hefur verið miðað við
það eitt, að lönd þessi geti hald-
ið uppi landvörnum, en hindrað-
ir vopnaflutningar, sem geri
smáríkjum þessum kleift að
byrja árásarstríð. Margt má gott
segja um sáttaumleitanir Sam-
einuðu þjóðanna í Palestínu.
Hitt mun þó vera þýðingar-
meira, að skortur ríkjanna á
skotfærum hefur hindrað að hið
heimskulega og fráleita blóðbað
gæti haldið áfram.
Hinir ýmsu deiluaðiljar
hafa mjög knúð á dyr vest-
rænna rikja um að fá að
kaupa meiri hergögn, en vest-
rænu þjóðirnar hafa leyft sér
að hafna því og svarað hinum
herskáu Aröbum og Gyðing-
um, að þeim sé nær að verja
því fjármagni, sem þær eiga
til að bæta lífskjör þegna
sinna og hef ja sem víðtækasta
viðreisnarstarfsemi, verklegar
framkvæmdir og aukna mennt
un. Til þess hafa hinar vest-
rænu þjóðir lýst sig fúsar að
veita stórfelldan stuðning,
bæði fjármagn og tæknilegar
leiðbeiningar. Þau framfara-
mál hafa einnig verið að kom-
ast á sporið hin síðustu ár.
V ígbúnaðarkapphlaup
Hætt er við, að vopnasala
Rússa til Egypta kollvarpi öllu
því jafnvægi, sem á var komið.
Augljóst virðist að Egyptar muni
nú vegna ríkjandi ofstækis þar í
landi verja miklu stærri fjárfúlg-
um til vopnakaupa en efnahags-
kerfi þeirra getur borið. Síðan
leiðir það til vígbúnaðarkapp-
hlaups. Gyðingar munu nú telja
sér lífsnauðsyn að fá ekki minni
hergögn en Egyptar og sama
verður hjá öllum hinum Araba-
þjóðunum. Og eftir tilkynningu
kommúnistaríkjanna verður öll-
um þessum deiluaðiljum opið að
kaupa vopn í auknum mæli hjá
þeim verksmiðjum austan tjalds,
sem hengja upp fána friðardúfna
meðan stálið er mótað í morðtól.
Afleiðingin af þessu verður
stórfelldur vígbúnaðarbaggi
Mið-Asíu þjóðanna, sem veld-
ur kyrrstöðu í öllum málum
endurreisnar og framfara. —
Samtímis yrðu þjóðimar
smám saman háðar vopnaselj.
endunum fjárhagslega. Háðar
þeim líkt og nýlenduþjóð.
Væri það illa farið ef Egyptar
og aðrar þjóðir fyrir botni
Miðjarðarhafsins sem svo ný-
lega hafa fengið fullt frelsi
undan yfirráðum vestur-ev-
rópskrar nýlendustefnu, dyttu
nú aftur ofan af veggnum
hinum megin í ennþá verri
pytt rússneskrar nýlendukúg-
unar. En mönnum dettur í
hug, hvort leikurinn sé ekki
einmitt til þess gerður af
Rússa hálfu.
Rússar við Suez
En nú er vert að veita öðru
athygli í sambandi við þessi
vopnakaup. Hér verður ekki að-
eins um að ræða sölu á hand-
vopnum. Heldur ætla Egyptar að
afla sér þarna þungra vopna,
fallbyssna, skriðdreka og e. t. v.
flugvéla. Það þýðir að óhjá-
kvæmilegt er annað en þessum
hergöngum fylgi veruleg hernað-
artæknileg aðstoð.
Egyptar hafa þegar um það
rætt að egypzkir liðsforingjar
muni fara til Tékkóslóvakíu til
þess að læra meðferð tækjanna.
En ekki þarf að fara í grafgötur
um það, að hergögn þessi þarf að
setja saman í Egyptalandi eftir
flutning yfir hafið og það verð-
ur því óhjákvæmilegt að vopna-
sérfræðingar járntjaldslanda
setji upp bækistöðvar á egypzk'ri
grund. Og þá ættu Egypzkir
ráðamenn að vita það, að jafn-
skjótt munu hinir austrænu um-
boðsmenn stuðla að víðtækri
undirróðursstarfsemi í landinu,
eins og þeirra hefur verið siður.
Tioforð Egypta
Sé þetta atriði rétt, þá hafa
hinir egypzku ráðamenn brugð-
izt mjög því trausti, sem þeim
hefur verið sýnt og gengið á bak
loforða sinna til Vesturveldanna.
Þess er skemmst að minnast
að snemma á þessu ári fluttu
Bretar á brott allan herafla sinn
frá Súez-skurðinum. Var það eft-
ir samkomulagi við Egypta.
Bretar voru mjög ófúsir að
flytja þetta lið brott og mátti
það teljast eðlilegt, eins og Súez-
skurðurinn er stórkostlega þýð-
ingarmikill í heimsátökum. — t
tveimur heimsstyrjöldum hafa
þeir ráðið yfir skurðinum og það
e. t. v. ráðið úrslitum. í seinni
styrjöldinni er ljóst, að Þjóðverj-
aar hefðu náð skurðinum á sitt
vald, ef hann hefði ekki verið
varinn af brezku herliði.
Þess vegna véku Bretar ekki
frá skurðinum, fyrr en þeir
höfðu fengíð hátíðlegt loforð
Egypta, um að gera allt sem í
þeirra valdi stæði til að verja
skurðinn óviðkomandi áhrifum.
Með vopnakaupum í járntjalds
löndunum, sem mjög hætt er við
að geti leitt til aukinna áhrifa
jRússa á þessum slóðum virðist
ALMAR skrifar:
Morguntónleikar.
MORGUNTÓNLEIKAR útvarps-
ins sunnudaginn 25. f.m. voru
eins og jafnan endranær hinir
prýðilegustu, — flutt af plötum
glæsileg tónverk eftir klassisk
tónskáld leikin af ágætum hljóm-
listarmönnum. — Ég ætla hér
ekki að gera nánari grein fyrir
tónverkunum þennan morgun, en
minnist aðeins á þetta hér til þess
að benda hlustendum, sem hafa
yndi af góðri tónlist, á að þeir
ættu að „stunda“ morguntónleika
útvarpsins, því að það bregst ekki
að þar er alltaf um afburðagóða
og vel flutta tónlist að ræða.
Samtalsþáttur.
UM KVÖLDIÐ, þennan sama dag
var útvarpað samtali Sveins Ás-
geirssonar, hagfræðings við Karl
Einarsson Dunganon, „íslenzkan
ævintýramann og heimsborgara",
eins og það var orðað í dag-
skránni. Fór samtal þetta fram
í Kaupmannahöfn og var hljóð-
ritað, en Karl hefur dvalist er-
lendis um áratugi og farið víða
um lönd, enda mun hann vera
tungumálagarpur mikill. Hefur
hann ratað í mörg ævintýri á
ferðum sínum og kann því frá
mörgu að segja. — Karl er sér-
kennilegur maður í hugsun og
háttum og hefur ekki um ævina
„bundið bagga sína sömu hnútum
og samferðarmenn", eins og skáld
Jrá átuar
chAóta ui Iwi
í óí
ið kvað. Var því vissulega at-
hyglisvert að hlýða á samræður
þeirra Sveins og margt nýstár-
legt, sem þar bar á góma. — Ýms-
ir viðkvæmir menn og umvönd-
unarsamir hafa í mín eyru verið
að deila á útvarpið fyrir þetta
samtal, talið það slíkri menning-
arstofnun lítt sæmandi, því að
þarna væri verið að skopast að
manni, sem ekki væri með öllu
andlega heilbrigður. — Er þetta,
að mínu viti, hinn mesti mis-
skilningur. — Gat ég ekki
heyrt að neitt kæmi fram í þessu
viðtali er benti til þess, að verið
væri að skopast að hinum víð-
förla og sérkennilega manni.
Hinsvegar bar viðtalið það með
sér að Karl er um margt næsta
athyglisverður maður, eðlis-
greindur og stundum spakur að
viti, eins og þegar hann talaði um
friðarverðlaun Nóbels. Og kvæði
það eftir hann, er Sveinn las upp,
en Karl hafði frumort á spænsku,
stendur sízt að baki þeirra Ijóða,
sem mörg „atom“ skáld okkar
bera á borð fyrir þjóðina, og ver-
ið hefur vel tekið af formælend-
um þeirrar bókmenntastefnu. —
Held ég því að ástæðulaust hafi
verið að æðrast út af þessum
f\J» r /. / fí
weluahancU ákrifar:
EKKI alls fyrir löngu átti ég
tal við húsfreyju nokkra
utan af landi og bar ýmislegt á
góma. Einkum þótti mér það
merkilegt sem hún hafði að segja
um auglýsingar Ríkisútvarpsins.
í æfintýraleit.
EG er alveg á móti því, sagði
húsfreyjan, að útvarpið aug-
ílýsi öll þessi skröll og skemmt-
I anir í Reykjavík. Ég er viss um,
að þær eiga ekki hvað minnstan
þátt í flótta fólksins úr sveitun-
um og hingað til höfuðborgar-
innar. Unga fólkið heyrir þessar
j skemmtanaauglýsingar dag =ftir
sem Egyptar hafi algerlega geng-
ið á bak orða sinna.
Þetta er mjög illa farið.
Sérstaklega það, að land sem
fengið hefur fullt forræði
skuli að því loknu bregðast
öllu því trausti sem því var
sýnt. Þess vegna er fregnin
um vopnakaup Egypta í járn-
tjaldslöndunum einkar alvar-
leg. Hún gerir hina gömlu
mótbáru Breta sterkari að það
sé ekki hægt að treysta hinum
óþroskuðu smáríkjum fyrir
lyklum að þeim verðmætum,
sem varða heill alheimsins.
dag og loks kemur að því, að það
stenzt ekki freistinguna lengur og
heldur til Reykjavíkur, í leit að
æfintýrum.
Frá morgni til kvölds.
UR fjarlægð eru þessar sífelldu
skemmtanaauglýsingar heill-
andi í augum unga fólksins. Það
lifir í sælum draumi um þessa
fjarlægu paradís og tollir ekki
heima. Það kemst nefnilega ekki
að því fyrr en um seinan, að
reykvísku skröllin eru alveg
sama tóbakið og sveitaskröllin.
En fjarlægðin gerir fjöllin blá,
eins og þar segir, og hver láir
unga fólkinu, þótt það falli fyrir
auglýsingaskruminu sem glymur
í eyrum útvarpshlustenda frá
morgni til kvölds.
O sussu nei.
EG er ekki frá, að ýmislegt
sé til í þessu hjá sveitafrúnni
og væri a. m. k. ekki úr vegi að
velta þessu máli fyrir sér um
hríð. Þætti mér ekki ósennilegt,
að margur yrði húsfreyjunni
sammála, því að auðvitað eru
þessi svonefndu böll hér í Reykja
vík ekkert nema leiðindaskröll.
Og skemmtánirnar eru varla þess
virði, að fólk flýi sveitirnar
þeirra vegna. O sussu nei nei. Að
vísu eru hér ágætar skemmtanir
við og við, en sveitafólkið getur
þá skroppið í bæinn einstaka
sinnum, ef það vill ekki missa af
Þeim. ..... úÆ
Góð afgreiðsla.
Velvakandi!
EG er einn af þessum einhleyp-
ingum sem kaupa mat hingað
og þangað. Bæði matur, kaffi, og
afgreiðsla er mjög misjöfn á hin-
um ýmsu stöðum. Sér i lag finnst
mér afgreiðslu oft mjög ábóta-
vant. En nýlega kom ég á Bryt-
ann í Austurstræti og fékk þar
svo kurteisa og góða afgreiðslu að
það var eins og á beztu erlendu
kaffihúsum. En því miður var
Adam ekki lengi í Paradís. Því
þessi sérstaklega kurteisa kona
var þar aðeins stuttan tíma. Ég
hef minnst á þetta hér vegna þess
að það má alveg eins minnast á
það sem vel er gjört eins og hitt,
sem aflaga fer. Ef allir sem ynnu
við afgreiðslustörf væru eins
kurteisir og þessi kona, þá
væri óneitanlega mun skemmti-
legra að koma í kaffihús en oft
er. Og ættu bæði kaffihús og
hótel að reyna að taka sér slíka
afgreiðslu til fyrirmyndar. Það er
sannarlega ekki gaman að koma
þar sem fólk varla ansar majini,
eins og sumstaðar er. Það er
svona afgreiðslufólk sem vantar
því miður alltof oft bæði á kaffi-
húsum og eins í verzlunum. —
Guðmundur.
þætti, sem að mörgu leyti var
skemmtilegur og íhugunarverður.
Tvær samfelldar dagskrár.
í VIKUNNI sem leið voru fluttar
í útvarpið tvær samfelldar dag-
skrár, sú fyrri 26. f.m. á vegum
Menningar- og minningarsjóðs
kvenna, en hin síðari 30. f.m. á
vegum SÍBS. Báðar voru dag-
skrár þessar hinar vönduðust að
efni og vel fluttar. Hafði frú Val-
borg Bentsdóttir tekið saman
fyrri dagskrána, en Steindór
Steindórsson, yfirkennari á Ak-
ureyri, hina siðari.
í fyrri dagskránni var lesið upp
úr ritum ýmsra kvenna, einkum
frá eldri tímum og jafnframt flutt
stutt leikrit eftir Hólmfríði Sharp
Vestur-íslending, um sálina hans
Jóns míns. — Allt voru þetta
fróðleg atriði, og leikritið all
skemmtilegt og vel með það far-
ið, en leikendur voru Hildur
Kalman, Einar Pálsson og Guð-
mundur Pálsson.
Ekki var dagskrá S.f.B.S. síðri.
Hófst hún með ágætu og sköru-
legu ávarpi séra Sigurðar Stefáns
sonar á Möðruvöllum. Norð-
lenzku góðskáldin Guðmundur
Frímann og Heiðrekur Guð-
mundsson fluttu frumort kvæði,
sem gott var á að hlýða. Þá voru
tónleikar og söngur og enn gam-
anþáttur undir stjórn hins góð-
kunna leikara, Jóns Norðfjörð. —
Að lokum flutti Steindór Stein-
dórsson snjöll ávarpsorð. — Var
þessi dagskrá öll hin prýðilegasta
og hinu stórmerka þjóðþrifafyrir-
tæki, S.Í.B.S. til sóma.
Djasslagaþátturinn.
ÉG SKAL játa það, að ég er ekki
þaulsetinn við útvarpstækið þá
stundina, sem þessi dagskrárliður
fer fram. Þó hef ég við og við
hlustað á músikina og sönginn,
sem þar er boðið upp á og hef
reynt að gera mér grein fyrir því,
hvað það er í þessari tónlist, sem
afiað hefur henni þeirra geisi-
miklu vinsælda er raun ber vitni,
einkum meðal ungu kynslcðar-
innar, — en því miður hefur mér
ekki enn tekizt að ráða þá gátu.
— Hef ég reynt að fræðast i
þessu efni af hinum ungu aðdá-
endum djassins, en svör þeirra
og skýringar hafa verið svo ó-
samhljóða og óljósar að lítið hef-
ur verið á þeim að græða. — Nú
vildi ég mælast til þess, að djass-
vinir, konur og karlar sendu mér
bréf þar sem þau í stuttu máli
gerðu grein fyrir hversvegna
djassinn (bæði músik og söngur)
hefur heillað þau og í hverju
þau telja fólgið listgildi hans.
Mun ég svo, með leyfi bréfritar-
anna, birta í þessum þætti, eða
annarsstaðar í blaðinu, þau svör,
er ég og ráðunautar mínir um
djass telja greinarbezt.
Erindi að austan.
SIGURÐUR ARNGRÍMSSON
fyrrv. ritstjóri flutti fimmtudag-
inn 29. f.m. erindi eftir Halldór
Pálsson frá Nesi um Framfara-
félag Loðmundarfjarðar, sem er
sjötíu og fimm ára á þessu ári.
Var erindið fróðleg saga um
þrautseiga baráttu nokkr ágætis-
manna og kvenna austur þar til
eflingar heilbrigðu menningar-
lífi í héraðinu, — en það var, að
því er mér fannst, allt of lang-
dregið og flutningur erindisins
hvergi nærri nógu góður.
Leikritið.
„DEMANTUR stórfurstans", leik-
ritið sem flutt var s.l. laugardag,
var smellið það sem það náði, en
nokkuð endasleppt. — Leikend-
urnir fóru allir ágætlega með
hlutverk sín, en skemmtilegastur
þótti mér leikur frú Nínu Sveins-
dóttur í hlutverki hinnar ein-
beittu og kjarkgóðu húsmóður, er
iét hvorki bófa né „lögreglu"
buga sig.