Morgunblaðið - 06.10.1955, Blaðsíða 11

Morgunblaðið - 06.10.1955, Blaðsíða 11
| Fimmtudagur 6. okt. 1955 MORGVNBLAÐIÐ 27 Ssð&sfa umferð skákmóts Hel9' Try"voson'kennari: Gautaborg, 26. sept.; ÞRIÐJU alþjóðasvæðakeppn- j inni í skák, sem fram fór í Gautaborg 14. ágúst til 23. sept- I ember, er nú lokið. Sigur hins kunna rússneska stórmeistara Bronstein var vel verðskuldaður. Virtist hann bera af keppinaut- um sínum. — Keres kom annar. Framrnistaða hins unga Panno1 frá Argentínu, sem náði þriðja sæti, kom mjög á óvart. Panno, sem er aðeins tuttugu ára að aldri, er talinn mesta skákmanns efni vesturheims eftir daga Capa- blanka. XIX. UMFERÐ 16. september Eins og við var að búast, þegar tveimur góðlátlegustu mönnum mótsins, Guimard og Bronstein, lenti saman, gat hvorugur fengið af sér að sýna hinum verulegt tilræði. Guimard valdi óvenju- lega leið á móti franskri vörn Bronsteins. Þessi leið gaf svört- um strax jafnt tafl, en vegna mikilla uppskipta var vafasamt að tefla upp á vinning eftir það. Einna skemmtilegust varð skákin Pilnik—Rabar. Eins og venjulega kornst himi síðar- nefndi í mikla tímaþröng. Pilnik, sem snemma hafði fengið betri stöðu, þjarmaði nú að Rabar með sterkri sókn. Loks var leikin hraðskák, en eftir 37 leiki var umhugsunartími Rabars þrotinn. Hann var þá með tapaða stöðu. Aldursforsetinn Stáhlberg fékk slæma útreið hjá yngsta þátttak- andanum Spasskij. Stáhlberg, 6em án árangurs fórnaði peði til að létta á stöðunni, tapaði hrók í tímaþröng. — Keres tefldi mjög djarflega á móti Unzicker. Hann kom á óvart með vafasama nýj- ung í byrjuninni, fékk síðar sæmilegt tafl, en baráttan varð mjög hröð, og eftir að Unzicker hafði sézt yfir augljósan vinning í tímaþröng, vann Keres enda- taflið skemmtilega. Panno og Petrosjan möluðu andstæðinga sína hægt en örugglega. Bisguier sat hjá. XX. UMFERD 18. september Eftirvænting og taugastríð var með mesta móti í næst síðustu umferð. Meðal þeirra sem til- neyddir voru að iefla upp á vinn- ing til þess að verða meðal hinna níu útvöldu, var Fuderer, sem tefldi við sjálfan Bronstein. Bar- átta þessara leikfléttu-snillinga dró að sér óskipta athygli hinna fjölmörgu áhorfenda. — Fuderer tefldi kóngsindverska vörn. Hann i fékk allgott tafl og baráttan varð | mjög tvísýn og listræn. Einu sinni lék Bronsíein leik, sem sýndi að hann var ánægður með jafntefli, en Fuderer var ekki í friðai-hug. Nokkru síðar valdi Fuderer annan leik en þann, sem þá virtist eðlilegastur í stöðunni. Eftir skákina kvaðst Bronstein hafa óttazt þennan leik. Er skák- in fór í bið að fimm límum liðn- um var baráttan í algleymingi. Bronstein hafði fórnað tveimur peðum, en hótanir hans voru þá svo miklar að þær réðu úrslitum í biðskákinni. Najdorf og Pachman, sem einnig urðu að vinna sínar skák- ir, urðu lika óhamingjunni að bráð. Najdorf, sem þrátt fyrir óþarflega mikla áhættu, hafði unnið peð og náð vinningsstöðu á móti Rabar, eyðilagði allt með öðru peðsráni og varð óverjandi mát. Þar hrapaði stjarna á skák- himninum. — Pachman rændi skiptamun af Guimard, en Arg- entínumaðurinn fékk góða sókn- armöguleika í staðinn. Þrátt fyrir miklar leikfiéttur var staðan ætíð nokkuð jöfn. í lokin fórnaði Pachman hrók og kom upp nýrri drottningu, en tókst ekki að vinna gegn hrók og peði Gui- mards. I Keres vann létt, en Geller vann fyrst eftir harða og skemmtilega fórnarbaráttu. — Panno vann sína síðustu skák á mótinu með stóiskri ró í tíma- ins í Gauiahorg jíungumáhám og timans kröfur þröng, þar sem aðrir hefðu setið á nálum. — Pilnik, sem fékk tap- stöðu á móti Medina, bjargaði sér snarlega í tímaþröng. Donner sat hjá. XXI. UMFERÐ 21. september Síðasta umferð varð ekki eins hörð eins og sú næst síðasta. — Sumir keppenda voru þegar ör- uggir um að verða meðal hinna níu efstu. Aðeins fimm voru enn- þá í eldinum. Þeir Spasskij, Pil- nik og Filip voru í 6.—9. sæti með 10V2 vinning. Næstir komu Ilivitski með 10 og Pachman með 9V2. Hinum þremur fyrstnefndu reið á að tapa ekki, en Ilivitski var tilneyddur að tefla upp á vinning. Það fór líka svo að skáfcirnar Filip-Bronstein og Pilnik-Bisguir enduðu fljótlega með jafntefli. Bronstein lét sér þannig nægja 15 vinninga af 20 mögulegum, sem naumast getur talizt neitt smáræði í slíku móti sem þessu. Þegar svo kom á daginn að Ili- vitski varð að láta sér nægja jafntefli á móti Stáhlberg, leið ekki á löngu þar til Spasskij samdi við Sliwa. Þar með draum- urinn búinn fyrir Ilivitski, en drengjaheimsmeistarinn, Spass- kij, þokast nær heimsmeistara- tigninni. Yfirleitt voru menn ekki lengr ur í baráttuhug að undanteknum Fuderer, sem sótti á Pachman fremur af kappi en forsjá og tap- aði eftir að hafa hafnað ýmsum jafnteflisleiðum. Keres var lengi í hættu staddur á móti Szabó, en loks virtist staðan vera að kom- ast í jafnvægi, og sömdu kepp- endur þá um jafntefli. Keres hafði þá tryggt sér 2. sæti. Jafn- tefliskóngurinn, Petrosjan, vann að þessu sinni og náði því hinum skemmtilega árangri: 5 sigrar og 15 jafntefli, ekkert tap. Árangur Bronsteins var hins vegar 10 sigr- ar og 10 jafntefli. Panno sat hjá. Heildarúrslit mótsins: V. 1. D. Bronstein, Sovét. 15 2. P. Keres, Sovétríkin 1314 3. O. Panno, Argent. 13 4. T. Pedrostan, Sovét. 1214 5. — 6. E. Geller, Sovétr. 12 5.— 6. L. Szabó,Ungv.land 12 7,— 9. A. Filip, Tékkósl. 11 7.— 9. H. Pilnik, Argent. 11 7.— 9. B. Spasskij, Sovétr. 11 10.—11. G. Uivitski, Sovétr. 10V2 10.—11. L. Pachman, Tékk. 10y2 12.—13. C. Guimard, Argent. 9y2 12.—13. M. Najdorf, Argent. 914 14.—15. A. Fuderer, Júgósl. 9 14. —15. B. Rabar, Júgósl. 9 16. W. Unzicker,V-Þýsk. 814 17. —18. A. Bisguier, Bandar. 8 17.—18. G. Stáhlberg, Svíþj. 8 19.—21. H. Donner, Holland 514 15. —21. A. Medina,Venesúela 514 19,—21. B. Sliwa, Pólland 5V2 Freysteinn. áEverndun UM síðustu aldamót áttum vér í baráttu við dönskuna og dönsku- sletturnar. Það þótti þá „fínt“ að sletta dönskunni. Nú er það enskan og enskusletturnar, sem þeirri miklu menntun, sem þeir eiga nú kost á. En vissulega hafa blaðamenn vorir nokkra afsökun. Þeir þurfa f að flýta sér svo mjög, með frétt- mestum málspjöllum valda. Er irnar, að þeir hafa oftast engan oss því mikil nauðsyn, að vera j tíma eða lítinn til umhugsunar, vel á verði um alla málvernd og né að vanda málið á fréttunum málhreinsun. Ekki aðeins blaða- og blaðagreinunum. En það er mönnum og ritstjórum, þótt góðir ‘ sannarlega hættulegt fyrir ís- séu, heldur og öllum almenningi, ! lenzkuna, ef mállýzkur og orð- ef vort fagra og fullkomna mál á skrýpi festast í málinu, af því að ekki að bíða tjón. Vér eigum á þaU eru sv0 0ft endurtekin á allan hátt að láta oss annt um prenti — og birt athugasemda- þenna fegursta arf forfeðra vorra, ]aust. Qrð, sem á engan hátt eru tunguna; og ekki vera feimnir , samboðin íslenzku máli eða hugs- að nota nýyrðin, ef svo ber undir. : un _ Nýyrði, sem fara vel og eru rétt j Eitt af þeim orðum, sem mörg- mynduð, lyfta málinu á hærra j um er þyrnir í augum, er orð það, stig þroskastig. Og þarf ég sem ág jjgfj iíti]ieira minnst ekki að rökstvðja það frekar, né á. Blaðamenn ættu að auglýsa hafa þenna formála lengri. — eftir nýyrðum, þegar þeirra er þörf í stað þess að nota erlend Það sem ég vildi hér lítillega 0rð eða orðatiltæki. Hinir mörgu minnast á, er orðið „pressulið", hagyrðingar þjóðarinnar. mundu sem blaðamenn hafa mikið not- ekki láta á sér standa, bótt lítið að í blaðagreinum að undanförnu. Eins og lesendur blaðanna vita, völdu blaðamenn og fréttamenn, kapplið það, sem keppti við fé kæmi í aðra hönd. Svo elska þeir þjóð vora og bjóðtungu. Líka þyrfti að fá norrænufræð- inga í lið með sér. Þeir ættu að landsliðið í knattspyrnu í fyrra fræða almenning um ísl. mál og manuði. Þetta kapplið kölluðu málvenjur, meir en gert er. Og þeir „pressulið", þótt nær væri vissulega þurfa þeir h'ka að vera að kalla það ,,blaðamannalið“, a verði, og vara menn við mál- þar sem þeir sjáifir völdu liðið, spjöllum. Þá ættu öll blöð lands- en aðrir ekki. Þetta vallið blaða- inSj ag birta meira um ísl, mál manna er því réttast að kalla eða 1 0g málvenjur, en gert er. Ætti í nefna: úrvalslið blaðamanna; það hverju blaði’að hafa sérstakar er réttnefni. Að vísu geta menn greinar um málverndun, sem notað orðið: blaðamannalið þar menn gætu lesið sér til sálubóta. til betra orð finst, en nafnið 0g ]0ks byrfti að stofna mál- „pressulið“ er ekki nothæft: jafn- , verndunarfélag í hverju kauptúni vel ekki af blaðamönnum, nema ; tii leiðbeininga og verndunar það sé fvrirboði þess, að þeir ætli ; hinu daglega máli, fyrir alla þá, að fara að kalla sig „pressu- ! sem láta sig þjóðerni vort nokkuð menn“. Og er það ekki skemmti- skifta. — í þessu sambandi má leg tilhugsun. Líka mætti í þessu geta þess að nýy"ðasafn orða- sambandi minna á, að réttara er bókanefndar Háskóla fslands, að segja, að blaðið fari í prentun hefir gert mikið gagn og hjálpað eða prentsmiðjuna, en ekki í mörgum í málverndunarstarfinu. „pressuna . j — mnrg eru orgskrýpin enn Mörgum finnst að blaðamönn ! málinu og mállýzkurnar, sem um vorum sé að fara aftur, um þarf að leiðrétta og útrýma. Og málverndun og málhreinsun, frá fietur verið að ég minnist á ein- því á dögum blaðaforkólfanna: hver þeúra siðar: þótt mörgum Björns Jónssonar, Hannesar Þor- öðrum standi það nær. steinssonar, Jóns Ólafssonar og | En eins og íslenzkan stóð af Þorsteins Gíslasonar, svo að sér dönskúna og dönskusletturn- nokkrir séu nefndir. Og er það ; ar um aldamótin síðustu, eins mjög leytt ef svo er; með allrimun hún og nú standa af sér SIZT er að furða þótt tungu- ’ málanám íslenzks skólafólks beri á góma í daglegum, opin- berum umræðum, t. d. blöðum, svo miklum tíma, orku og fé sem þessi fámenna þjóð ver til að nema þær lifandi þjóðtungur, sem allt í kring um oss eru talað- ar og ritaðar. Vakandi athugun á slíku málefni og aðlögun að nýj- um kringumstæðum er varanleg nauðsvn. Þess vegna var gott að sjá hugleiðingu í Morgunblaðinu fyrir nokkrum dögum undir fyr- irsögninni „Tungumálakennsla í íslenzkum skólurn". Ekki er ólíklegt, að í alls herj- ar umræðum um slíkt tungumála nám íslendinga mundu skoðanir greinast ákaflega i upphafi, en hitt er einnig trúlegt, að ýtarlegri athuganir mundu færa þær aftur saman í veigamiklum atriðum. ■ Nokkur þeirra atriða skal nefna hér og rökstyðja stuttlega. Erlend tungumál þarf hinn ís- lenzki skóli að kenna í samræmi við kröfur hvers tíma, segir í áðurnefndri grein. En ef skýra og skilgreina ætti kröfur tímans, má einmitt búast við sundurleit- um svörum svona í byrjun um- ræðna. Ýmsir halda fram, að öll alþýða manna eigi að læra tungu- mál aðeins til að lesa þau. Ætli það sé í samræmi við kröfur tímans, að tungumálapróf nem- enda í unglingaskólum í sumum bekkjum er þannig, að útlendi textinn er eins konar bannorð, próftakar þurfa ekki að segja eitt einasta orð á málinu, sem prófað er í, heldur aðeins þýða úr því á íslenzku. Einnig bæri að hlusta vel, þegar færð eru rök fyrir því, að kröfur tímans heimt- uðu, að unglingar, svona upp og ofan, lærðu tvö tungumál sam- tímis á skólabekk, án þess þó að sýna viðunandi afköst í einu tungumáli. Margir kennarar Tnunu ekki vera þeirrar skoðun- ar. Eða þá hvort það væri í sam- ræmi við kröfur tímans að breyta eins undur lítið og raun ber vitni aðferðum þeim við tungumála- kennslu, sem tíðkuðust meðan ekkert íarartæki þekktist, sem flugvél heitir, og ferðalag íslend- ings til fjarlægra landa var sjald- gæfur viðburður. Viðurkenna skal þó þá viðleitni til endurbóta nú alveg nýlega í nokkrum skól- um að taka námsefni í tungumál- um inn á segulband og spila fyrir nemendur, svo langt sem sú hjálp nær. Þá væri hlustandi á sókn og vörn af hálfu margra þeirra lærðu manna, sem hafa skilað kröfuhörðu skyldunámi í fimm erlendum tungumálum. Vegna stöðu íslenzkrar smáþjóðar í menntuðum heimi er tungumála- nám oss óumdeilanleg nauðsyn. En skoðanir kynnu að skiptast um þessi atriði: Er réttara að krefjast þess í lærðum skóla, að varið sé svo miklum tíma og erf- iði í svona mörg tungumál, — fimm erlend tungumál til stúd- entsprófs sem skyldunámsgrein- ar, — eða þá að hafa málin færri og taka nám þeirra meir alhliða, leggja meir stund á að tala hvert mál í upphafi námsins og áfram, skrifa sjálfstætt á málinu o. s. frv. Fróðlegt væri því að hlýða á rök- ræður manna um það, þégar enskuna og enskusletturnar. En til þess að það gangi sem greið- legast, þurfa allir sannir íslend- ingar að vera á varðbergi. Láta þá, sem enn þykir það ,,fínt“ að krydda mál sitt, með erlendum orðum eða orðskrýpum, vita, að vér eigum eitt hið fegursta og fullkomnasta mál, sem til er. Og að það sé móðgun við ísland og íslendinga, að menn vandi ekki mál sitt, hvort sem er í ræðu eða riti. Bennó. nokkuð er liðið frá stúdentsprófi, hvort þeir teldu, að tæki það, sem þeim . var fengið í hendur með tungumálakennslu þeirra, hafi ' reynzt þeim nægilega þjált og verkhæft í meðferð, t. d bí gap' þeir fóru að umgangast erlenda menn, — að námsaðferðin hafi einmitt hitt naglann á hausinú, eða hvort þeir kynnu að áJítaþ'i! meðfram fyrir hina öru breyt- ingu hins nýja tíma, að lestur og þýðing hafi setið í fullmiklu fyr- ■ irrúmi, og tamning eyrans við að skilja málið af vörum annarra og- tamning tungunnar sjálfrar við að spreyta sig á að tala það hafi fengið of lítið rúm. Vitað er, að í sumum menningarlönduni leggja skólar — menntaskólar ‘ sem aðrir — mikla og nokkurn. veginn jafna áherzlu á öll þessí atriði. Með lifandi þátttöku sjálír ar tungu nemandans verður mái- ið sannarlega tungumál og lif- andi mál. Og það veitir hverjum manni þá æskilegu tegund af ! sjálfstrausti að finna sig kunna að beita því tæki, sem verið er að fara með. Það er staðreynd, að ef nemandi venzt því í byrjuri! tungumálanáms síns að koma fyrir sig orði á málinu, segja heilar setningar, rennur tungu- málið honum miklu betur í merg og blóð, verður honum tama»-a og tiltækilegra og kærara mál En ef talæfingar eru vanræktar, verð- ur nemandinn óttasleginn af að heyra sína eigin rödd, ef liann horfir ekki á bókstafina um leið og hann talar, og tungutakið verð ur þá lengi stirt. Þessi hlið tungumálanáms ís- lenzkra nemenda, æfingin í að sldlja málið af vörum annarra og að koma fyrir sig orði, ætti að vera ofarlega á baugi, þegar rætt er um kröfur tímans og aulcín samskipti þjóða og hið mikla menningarmál fslendinga að taka forsvaranlega á móti ferðamönn- um, sem er einnig alhliða hags- munamál þjóðarinnar. Nefna mætti sem dæmi tvær miklar menningarþjóðir, Norðmenn og Svisslendinga, sem taka á móti fjölda ferðamanna ár hvert og leggja báðar kapp á, að tungu- málakennslan í skólunum leysi tunguhaftið og veiti nemendum öruggt og létt tungutak. Verða iiiubætur í Marokkó taflar í franska jíinginu? PARÍS, 27. sept.: — Franski ráð- herrann Pierre July, sem sér um. mál Norður-Afríku, skýrði blaða mönnum frá því í París í dag, að hann vænti þess, að Ben Arafa, soldán í Marokkó, muni innan skamms yfirgefa hásæti sitt og verði þá hægt að koma stjórnar- bót á í Marokkó. Framkvæmd stjórnarbóta hefir dregizt úr hömlu, þar sem Ben Arafa vildi ekki afsala völdum sínum í hend- ur ríkisstjórnarráðs, er síðar átti að skipa stjórn í landinu. Samkomulag hefir nú náðst með frönsku og spænsku stjórn- inni um, að Ben Arafa setjist að í Tangigr. Sagði July, að engin töf ætti nú að þurfa að vera á skip- un þriðja manns í ríkisstjórnar- ráðið. % Franska þingið kemur nú sam- an innan skamms, og andstæðing- ar stjórnarbótanna vonast íil þess, að hægt verði að koma í veg fyrir framkvæmd þeirra með venjulegum þingklækjum ,— og víla ekki fyrir sér, þó að til stiórn arkreppu kæmi. Faure forsætis- ráðherra mun því aðeins geta fengið umbæturnar samþykktar í þinginu, að hann fái jafnaðar- menn í lið með sér. — Reuter-NTB

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.