Morgunblaðið - 06.10.1955, Qupperneq 12

28
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 6. okt. 1955
Lifla sagan:
SvokoiIasSnr „betri borgori“
Myndin sýnir, hvernig- Ríkisóperan lítur út að innan.
Rikisóperan í Berlín við Unter den
Linden risin úr rústum
Botrgin á mörkum austurs og vesiurs
er að verða menningarleg höfuðborg
Þýzkalands á nýjan leik
# BYRJUN septembermánaðar
Jt var lokið endurbyggingu Rík-
isóperunnar við Unter den Lind-
en í Berlín. Þjóðverjar urðu því
tveim mánuðum á undan Austur-
ríkismönnum, en gert er ráð fyrir
að endurbyggingu söngleikahúss-
ins í Vínarborg verði lokið í
nóvember. Ríkisóperan er við
Unter den Linden í Austur-Berlín
og austur-þýzka stjórnin hefir
því algjörlega staðið fyrir endur-
byggingu Ríkisóperunnar.
Ríkisóperan hóf stafsemi sína
sunnudaginn 4. sept. með die
Meistersinger. Austur-þýzki
menntamálaráðherrann Becher
flutti ræðu við vígslu hússins og
voru svo að segja allir meiri
háttar embættismenn austur-
þýzku stjórnarinnar viðstaddir
frumsýninguna.
★ ★ ★
Það voru ekki aðeins Austur-
Þjóðverjar, sem létu sig varða
þessi hátíðahöld. í fyrsta skipti
um langt skeið lét öll Berlínar-
borg sig varða þessi miklu há-
tíðahöld í Austur-Berlín, og raun-
verulega allt Vestur-Þýzkaland
hafði fylgzt af miklum áhuga
með endurheimt þessarar gömlu
menningarstofnunar. Á frumsýn-
ingunni sást álíka mikið af vest-
rænum kjólfötum og síðum kjól-
um og austrænum dökkbláum
jakkafötum og blússum og pils
um.
Blöðin í Vestur-Berlín höfðu
um langt skeið látið sig engu
varða leiklist og sönglist í Aust-
ur-Berlín, en nú fluttu þau lang-
ar frásagnir og dóma um þennan
atburð, og mörg söngleikahús í
Vestur-Þýzkalandi sendu heiila-
óskaskeyti.
★ ★ ★
Ríkisóperan í Berlín á langa
sögu að baki sér, sem nær allt
aftur til 1742. Síðan um miðja 19.
öld fram til síðari heimsstyrjald-
arinnar hafði hún haft forustu í
sönglistarlífi Þýzkalands — þrátt
fyrir harða samkeppni við söng-
leikahúsin í Dresden. Múnchen og
borgaróperuna í Berlín. En Ríkis
óperan í Berlín hafði einkum sér-
stöðu vegna frábærs hljómburðar
(acoustic) söngleikasalarins
Húsameistara austur-þýzku
stjórnarinnar hefir tekizt mjög
vel að endurbyggja óperuhúsið í
þess gamla stíl, en hann hefir
jafnframt hagað byggingu þess
eftir kröfum nútímans. Hann á
mikið hrós skiiið fyrir verk sitt.
★ ★ ★
| Áður en Ríkisóperan hrundi í
loftárásum í heimsstyrjöldinni —
hafði byggingin þegar orðið fyrir
skemmdum, ef svo mætti segja,
vegna þeirra ósmekklegu breyt-
inga, er gerðar voru á henni árið
1928. Sá húsameistari, er þá
breytti henni, hafði reynt að full
nægja kröfum nútíma sönglistar
með því að byggja við húsið í
nýtízku stíl að baki rokokkó-
framhliðarinnar, en húsameistar-
inn Knobelsdorff byggði óperuna
í rokokkóstil á 18. öld.
Paulick hefir hinsvegar sam-
einað nýtízku útbúnað innanhúss
og hreinræktaðan 18. aldar bygg-
ingastíl utanhúss. Þetta tókst hon
um með því að sækja fyrirmynd
sína lengra aftur í tímann en til
Knobelsdorff — til palladíönsku
byggingarlistarinnar
★ ★ ★
Af mikilli hugvitssemi hefir
húsameistaranum tekizt að skapa
samræmi rnilli ails útbúnaðar inn
anhúss og framhliðar hússins.
Áhorfendasalurinn er gerður í
rokokkóstíl og málaður í gulln-
um, daufrauðum og ljósbrúnum
litum. Er hann byggður eftir
frumteikningum Knobelsdorff —
og er salurinn frumlegri en hann
var fyrir 1928, þar sem Knobels-
dorff varð að gera breytingar á
frumteikningu sinni samkvæmt
skipunum frá yfirvöldunum.
Þó að menn hafi verið vel
kunnugir í þessari gömlu höfuð-
borg á fjórða tug aldarinnar. hef-
ir mörgum reynzt erfitt að átta
sig þar eftir síðari heimsstyrjöld-
ina — ekki sízt í Austur-Berlín
þar, sem götuheitunum hefir ver-
ið breytt. Samt serc áður er borg-
in smám saman að rísa úr rúst-
um. Við austur hluta Unter den
Linden hefir ekki aðeins Ríkis-
óperan verið endurreist heldur
einnig háskólinn, vopnasafnið og
rómversk-kaþólska dómkirkjan.
★ ★ ★
Það er ekki gott að segja, hvort
öll starfræksla Ríkisóperunnar
tekst jafnvel og endurbygging
hennar. Mikil hætta er á, að
stjórnmálaágreiningur hafi áhrif
á rekstur hennar. Þráðurinn í
starfsemi hennar hefir aldrei
slitnað til fulls — haustið 1945
hélt Ríkisóperan áfram að setja
söngleiki á svið í fjölleikahúsi í
Austur-Berlín.
, Síðustu áratugina hefir gengið
á ýmsu i starfrækslu hennar.
Margir frægir söngvarar og hljóm
sveitarstjórar flúðu land á tím-
um nazistanna, og s.l. tíu ár hafa
einnig margir frammámenn tón-
listarinnar flúið Austur-Berlín
af því að þeir gátu ekki sætt sig
við yfirstjórn kommúnista.
★ ★ ★
S.l. ár reyndi austur-þýzka
stjórnin að skapa aftur fornan
frægðarljóma um Ríkisóperuna
með því að ráða til óperunnar
hljómsveitarstjórann Erich Klei-
ber, en hann hafði áður starfað
við óperuna á árunum 1920—30.
Kleiber hélzt þar ekki við. Um
vorið sagði hann af sér, og allar
frekari tilraunir til að klófesta
hann á nýjan leik reyndust ár-
angurslausar.
Við óperuna eru nú nokkrir
góðir og fáeinir ágætir söngvar-
ar. Nokkrir frábærir söngvarar
vestrænna landa hafa einnig
skuldbundið sig til að syngja þar
öðru hvoru sem gestir. Hljóm-
sveitina þarf að fága, og ballett-
inn er aðeins skuggi hjá því, sem
var áður. f allri starfseminni virð
ist svo sem forráðamenn hennar
séu að þreifa fyrir sér.
★ ★ ★
Sannleikurinn er sá, að óperan
þarf á færum hljómsveitarstjóra
að halda — og jafnvel það dugir
ekki til nema hann hafi fullkomið
frelsi og úrslitavald. Ríkisóperan
á nú í harðari samkeppni en
nokkru sinni fyrr, og hún mun
eiga fullt í fangi með að halda
hlut sínum fyrir Borgaróperunni
: í Vestur-Berlín, sem hefur á að
Í' '
' skipa nytizku husi og framurskar
, andi hljómsveitarstjóra, Karl
I Ebert, og fyrir Gamansöngleikja-
húsinu í Austur-Berlín, sem á nú j
miklum vinsældum að fagna og
hefir einnig í sinni þjónustu ágæt
an, ungan hljómsveitarstjóra,
Walter Edelstein. !-
En burtséð frá því, hlýtur þessi
samkeppni milli Ríkisóperunnar
og hinna tveggja söngleikjahús-
anna að gera sönglistarlíf í j
Berlín fjörugt og fjölbreytt, og
gera Berlín að eftirsóttum dval- j
arstað fyrir unnendur sönglistar- j
innar á komandi árum. Og þessi j
sundraða borg er nú aftur að
verða menningarleg höfuðborg
Þýzkalands — og eitt af menn-
ingarsetrum Evrópulandanna.
(Observer — öll réttindi áskilin)
ÞAÐ var fátt um manninn á kaffi
húsinu. Aðeins tvö borð setin, og
— aðeins einn maður við hvort.
Og þó fimmtíu og sjö borð væru
í salnum, sátu þessir tveir menn
við borð sem stóðu hvort hjá
öðru. Það var líkast og hvor vildi
vera útaf fyrir sig, en þó hvorug-
ur einn.
Svo opnuðust dyrnar. Þriðji
maðurinn kom inn. Hann flýtti
sér til annars gestsins. Hrópaði:
„Ég er alveg eyðilagður maður!“
„Hvað hefur komið fyrir?1'
„Hörmung. Ég hef týnt vasa-
bókinni minni."
„Var mikið í henni?“
„Sex hundruð krónur", stundi
sá nýkomni.
„Ætli þú hafir ekki gleymt
henni einhversstaðar ... . “
Sá eyðilagði hristi höfuðið.
„Nei, ég hef leitað allsstaðar. En
ég þykist vita hvar ég muni hafa
t.ýnt henni. í strætisvagninum."
Maðurinn við næsta borð stóð
upp. Hann var auðsjáanlega svo-
íær biM rétti eipndi
aftur umráð yfir
La Prcuza?
ZÚrich: — Alþjóða blaðaútgáfu-
stofnunin, sem hefir aðalbæki-
stöðvar sínar í Zúrich, hefir sent
hinni nýju stjórn Argentínu sím-
skeyti þar, sem þess er krafizt að
blaðaútgáfa í Argentínu verði
gefin algjörlega frjáls. Öll þau
blöð, sem Perón bannaði skulu
aftur afhent hinum réttu eigend-
um.
Fáir munu bíða frekari fregna
frá Argentínu með meiri eftir-
væntingu en Alberto Gainza Paz,
fyrrverandi ritstjóri La Prenza.
Eins og menn munu minnast
gerði Perón ritstjórann útlægan
fyrir áróður gegn Perronista-
flokknum. Perón gerði blaðið
upptækt og gerði það að mál-
gagni vex-klýðsfélaganna í
Argentínu.
kallaður „betri borgari", hár,
grannur, skegglaus, í brúnum föt-
um, og gullskeifa með steini í
hálsbindinu. Hann gekk að borð-
inu og heilsaði hæversklega.
„Afsakið að ég trufla ykkur, en
ég heyri á tal ykkar. Það stendur
svoleiðis á að ég fann vasabók í
dag.“
Hinir spruttu báðir upp: „Þér
hafið fundið .... lofið okkur að
sjá hana!“
Maðurinn frá næsta borði
brosti: ,,Ja, allur er varinn góður.
Þið megið ekki misskilja mig —
ég er fús á að skila réttum eig-
anda vasabókinni .. En fyrst
verður að lýsa henni fyrir mér ..
það er venjan þegar um fundna
muni er að ræða.“
„Alveg sjálfsagt .. hvað viljið
þér vita?“
„Hvar og hvenær týnduð þér
vasabókinni?“
„Líklega í strætisvagni. Línu 5.
Rétt eftir klukkan 9 í morgun.“
„Kemtir heim“, sagði sá ókunni.
„Ég fann hana um klukkan hálf
tíu. Hún lá undir sætinu. Hvaða
litur var á vasabókinni og hve
mikið var í henni?“
Sá eyðilagði svaraði: „Hún var
brún á litinn, ofurlítið sködduð
á efra horni, innihaldið var sex
hundruð krónur og blaðaúrklippa
um tekjuskattsaukann og svo
bréfspjald, ónotað, með mynd frá
Stokkhólmi. Er þetta nóg?“
„Já, alveg nóg“, sagði maður-
inn frá næsta borði með rauna-
svip- „Því miður er það ekki vðar
vasabók sem ég hef fundið — hún
er nefnilega svört, og aðeins
fimtíu krónur í henni “
Hann lagði gamla, slitna vasa-
bók á borðið.
Sá eyðilagði leit raunalegur á
bókina. „Nei, það er ekki þessi.“
„Það var leitt. Mér hefði bótt
gaman að geta gert yður greiða",
sagði ókunni maðurinn vingjarn-
lega. „En þér skuluð ekki láta
hugfallast. Veröldin er heiðar-
legri en manni hættir til að halda.
Vafalaust hefur einhver skilvís
maður fundið vasabókina og skil-
að henni á lögreglustöðina. Þér
skuluð fara þangað á morgun —
í dag er það því miður orðið of
seint — og vonandi verður heppn
in með yður.“------
Morguninn eftir klukkan hálf
níu var maðurinn, sem hafði týnt
vasabókinni, kominn á lögreglu-
stöðina. Hann spurði: „Var týndri
vasabók skilað hingað í gær?“
„Hvernig átti hún að líta út?“
spurði afgreiðslumaðurinn.
Maðurinn lýsti vasabókinni.
Furðusvipurinn á afgreiðslumann
inum varð meiri og meiri. „En
þessarar vasabókar var vitjað
hingað síðdegis í gær“, sagði
hann svo.
„Síðdegis í gær?“
„Já, það kom hingað maður,
sem sagðist hafa týnt vasabók
klukkan rúmlega níu á strætis-
vagni, línu 5, og lýsti bókinni,
hún væri brún, dálítið sködduð á
horni, með um sex hundruð krón-
um og blaðaúrklippu um tekju-
skattsaukann og ónotuðu bréf-
spjaldi með mynd frá Stokk-
hólmi. Ég taldi engan vafa á að
hann væri eigandinn.
„Og hvernig leit þessi maður
út?“ stundi eigandinn.
„Hann virtist vera svokallaður
„betri borgari:: — hár, grannur,
skegglaus, í brúnum fötum og
með gullskeifu í hálsbindinu —
í stuttu máli mjög snyrtilegur
maður“.
TRÍILOFUNARHRINGIR
14 karata og 18 karata.
Bffirlœti allrar fjölskyldunnar
— Nýkomið í næstu verzlun —
H. HiEöliíTSSHN & CO. H.F.
Hafnarhvoll — Sími 1228