Morgunblaðið - 21.10.1955, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 21. okt. 1955
Þýðingarmeira að bœta námshókaút- þorQ[[s JórLSSOri bóndi
gafuna en ao pen/a hana yfir fleirs, ^ . ,«*
svið sem óvíst er hvernig hún rœkir | Q ÆqlSSLuU. SGXtíiQLir
Bjarni Benedikiason menntamálaráðherra
skýiir frá umbotum á nkisútgáfu námsbókc
en yinstri-þingmenn reyna með offorsi að
bægja prestum frá uppeldismá.lum
MENNTAMÁLARÁÐHERRA, Bjarni Benediktsson, hefur borið
fram á Alþingi frumvarp um endurbætur á ríkisútgáfu náms-
bóka. Flutti hann framsöguræðu fyrir því í gær. Er frumvarp
þetta sannarlega timabært, því að vegna fjárskorts námsbóka-
útgáfunnar hafa hinar opinberu kennslubækur í barnaskólum hér
á landi orðið svo ólystilegar og ljótar að einstakt er.
Vegna þess að bækur þessar hafa hreinlega orsakað velgju og
ógeð nemenda á bókum hafa verið uppi sterkar raddir um það að
'leggja niður þessa opinberu námsbókaútgáfu.
f frumvarpi menntamálaráðherra er þó stefnt að því að reyna
að hækka hag útgáfunnar. Styrkja fjárhagslegan grundvöll hennar,
svo hún geti gefið út námsbækur sem að efni og útliti séu boð-
legar hinni upprennandi kynslóð.
Meðal ákvæða í frumvarpinu má nefna það, að til þess
er ætlazt að prestastefna kjósi fulltrúa í námsbókanefnd.
Er það sjálfsagt að prestar hafi tillögurétt um námsbæk-
urnar, svo mikla þýðingu sem þær hafa á allt andlegt upp-
eldi þjóðarinnar.
Gegn þessu risu talsmenn vinstri flokkanna með miklu
offorsi. Urðu þeir furðu taugaæstir og bölsótuðust gegn því
að guðstrú og góðir siðir mættu hafa sín áhrif á námsbóka-
útgáfuna. Gegnir afstaða þeirra furðu!
Tt(A MSBOKAGJALDIÐ
HEEUR STAÐIÐ í STAÐ
Bjarni Benediktsson rakti í
framsöguræðu sögu ríkisútgáfu
námsbóka, en lög um hana gengu
í gi!di 1936. Á síðari árum hafa
\'erið vaxandi kvartanir um að
útgáfan hafi ekki leyst af hendi
hlutverk sitt sem skyldi.
Það sem mest á bjátar í þessu
er að útgáfan hefur ekki haft yfir
nægum tekjum að ráða. Tekju-
stofn hennar hefur verið lög-
ákveðinn, en Alþingi ekki hækk-
að námsbókagjaldið, þótt dýrtíð
hafi mjög vaxið. Vegna þessa
hefur t.d. safnazt skuld við ríkis-
sjóð, sem nemur nú alls um 1,5
millj. kr.
Ráðherra gat þess að frum-
varpið hefðu þeir sr. Jónas Gísla-
son samið og hefði verið athugað
á aila kanta hvernig réttast væri
að haga útgáfunni, m.a. atlujgað
hvernig þessu væri hagað i-ná-
grannalöndunum.
AB AUATRIBIÐ AÐ BÆTA
ÚTGÁFUNA
Fyrst svaraði hann þeim rödd-
tjm, að námsbókaútgáfan hefði
verið svo léleg, að betra væri að
leggja hana niður. Það taldi
hann ekki rétt. Rétt væri að
minnsta kosti að reyna hvort ekki
rnætti bæta útgáfuna með því að
tryggja fjárhag hennar.
Þá hefði komið til mála að
vikka svið námsbókaútgáfunnar
yfir allt gagnfræðastigið eða yfir
aílt skyldunámið. En Bjarni
benti á í því sambandi, að slíkt
myndi kosta mjög stórkostlega
aukningu.
— Töldum við ekki rétt,
sagði hann, — að leggja slík-
ar auknar byrðar á útgáfuna,
meðan hún hefur ekki einu
sinni getað annazt útgáfu fyr-
ir barnafræðsluna, eins og
skyldi. Væri nær að gera til-
raun til að færa núverandi út-
gáfu í rétt horf, heldur cn að
fara að teygja útgáfuna yfir
ennþá fleiri svið, sem hætta
væri á að hún gæti ekki ann-
að með þeim árangri sem
nauðsynlegur væri til holls
uppeldis skólaæskunnar.
SAMKEPPNI VEKI ÚR
DAUÐASVEFNI
— Meginbreytingin i þessu
frumvarpi, sagði ráðherrann,
er að yfirleitt skuli stefna að því
að tvær kennslubækur séu fyrir
hendi í hverri grein, svo að
kénnarar geti valið á milli bóka.
Þetéa hefur mikla þýðingu til að
hijndra þá stöðnun, sem orðin er
í útgáfunni. Samfara þessu er
ætlazt til þess að útgáfunni verði
gert kleift að greiða höfundum
riflaun. Vegna þess að hún hefur
ekki haft bolmagn til þess er enn
notazt við sömu kennslubækur
og voru notaðar áður en ríkisút-
gáfan tók til starfa.
Það er t.d. furuðlegt, að fs-
landssagan, sem nú er kennd,
nær í rauninni ekki lengra en ;
til 1874. Nemendur fá mjög
takmarkaða eða enga kennslu
í sjálfstæðisbaráttu og við-
reisn íslands. Úr þessu verður
t.d. að bæta.
BÆKUR SÆMILEGA
ÚR GARÐI GERÐAR
Þá sagði ráðherra að bækur
ríkisútgáfunnar væru mjög fá-
breyttar. Að vísu er engin þörf
á óhófi, en þær ættu minnsta
kosti að vera sæmilega úr garði
gerðar, skreyttar myndum og
helzt , litmyndum fyrir yngri
tk*rnin.
Ætlazt er til að sérstakur fram-
kvæmdastjóri verði ráðinn að út-
gáfunni, þar sem prentsmiðju-
stjórinn í Gutenberg getur ekki
lengur unnið það verk i hjáverk-
um, ef vel á að vera. — Fimm
manna nefnd á að fara með yfir-
stjórn útgáfunnar. Skulu tveir
fulltrúar kjörnir af kennarasam-
tökum, einn af prestastefnu, einn
þeirra sé fræðslumálastjóri og
e>nn sé skipaður af menntamála-
ráðherra.
Þær tillögur eru gerðar um
fjárhagslegan grundvöll náms
bóhaútgáfunnar, að Alþingi
ákveði á hverju ári hve hátt
námsbókagjaldið skuli vera
og skal ákvörðunin miðuð við
raunverulegan kostnað. Jafn-
framt greiði ríkissjóður þriðj-
ung kostnaðar.
Á eftir ræðu Bjarna Benedikts- :
sonar ráðherra tóku til máls Jón Guðmundsson og kona hans
Gylfi Þ. Gíslason og Lúðvík Jós- ! Guðrún voru framúrskarandi
efsson. Þeir vildu tafarlaust láta , lipur og aðlaðandi og börn þeirra
víkka svið útgáfunnar svo hún ( öll. Ekki varð síður framhald
næði yfir gagnfræðastigið eða ! rausnar er Þorgils og frú Kristín
minnsta kosti yfir allt skyldu- sú ágæta kona, tóku við búsfor-
námið og tóku ekkert tillit til ráðum. Ægissíðubærinn stendur
röksemda um að slíkt gæti verið ( hátt. Þaðan „glampar á hina
athugavert meðan útgáfan ekki gljáskyggðu hjálma jöklanna" í
ÞORGILS á Ægissíðu, einn af
• mínum bez.tu vinum í Rang-
árþingi og ágætustu samstarfs-
mönnum er 60 ára í dag. Þakka
ég honum öll samskipti á mörg-
um árum, djúphyggju hans, glað-
værð og traustleika.
Föðurleifð Þorgilsar, Ægissiða,
var um lengri tíma sá staður i
Rangárvallasýslu, sem allir vegir
lágu til. Og hvers vegna? Vegna
þess að íyrr meir voru til óbrúuð
fljót í Rangárþingi, „sem ferð-
arnar tálmuðu, voru fallþung og
bjuggu yfir ísköldum geig“ Og
eitt af þessum fljótum var Ytri-
Rangá hjá Ægissíðu. Þess vegna
komust póstvagnarnir ekki
lengra og þarna var endastöð bif-
reiðanna eftir að þær komu, og
aðalsímstöð milli Þjórsár og
Rangár ytri. — Og ekki fældi
það ferðamenn frá því að koma
að Ægissíðu að þar byggi
strembið og stærilátt fólk.
Húsráðendurnir foreldrar Þorgils
gegndi hlutverki sínu betur en
nú er.
Þá snerust þeir báðir hat-
rammlega gegn því ákvæði að
Togarafélögin ræða um að
kaupa Fiskiðjuver ríkisins
Upflýsingar borgarsfjóra á fimdi í gær
austri. Og þar urðu til myndirnar
þekktu: „Drottinn blessi heim-
ilið“ og Kötlugosið 1918.
Eftir að Ytri-Rangárbrúin sem
prestar mættu tilnefna mann! Hannes Hafstein gaf nafnið
í útgáfustjórn. Virtust þeir j „Járngerður" var byggð, þokað-
alls ekki geta þolað það. I ist Ægissiða til hliðar sem mið-
Bjarni Benediktsson svar- stöð, en upp reis þorpið Hella.
aði þcim þá nokkrum orðum,1 Fer því vel á að Þorgils og Ægis-
þar sem hann benti á það hve síðumenn eigi itök þar, enda er
mikinn þátt prestar hefðu áð- ^ þeim sá staður kær og hafa jafn-
ur átt í uppeldis- og fræðslu- ’ an fagnað velgengni hans.
málum þjóðarinnar. Væri það / Þorgils Jónsson rekur ætt sína
sannarlega miðnr farið, að til hinna kunnu Keldnamanna á
þeir hefðu verið fjarlægðir Rangárvöllum, og hefur hann
frá áhrifum á uppeldi æsku- lagt gjörva hönd á marga hluti.
lýðsins. Það væri hollt æsku- Var t.d. lengi barnakennari í
lýðnum að lagfæra þetta og Ásahreppi, áður en hann hóf bú-
stefna að því að raddir presta skap, og hreppsnefndarmaður
fengju að heyrast í uppeldis-: hefur hann verið síðan Djúpár-
j hreppur var gerður að sérstöku
' sveitarfélagi.
Þá hefur hann fylgst með nú- 1
tímatækni, og bætt jörð sína á
marga lund, og komið börnum
sinum vel til manns.
Þessum vinsæla ágætismanni
vil ég færa mínar hlýjustu óskir
á sextugsafmælinu.
Páll Björgvinsson.
málunum.
NOKKRAR umræður urðu í
gær á bæjarstjórnarfundi um
möguleika á því, að Bæjarútgerð
Reykjavíkur eignaðist hraðfrysti
hús.
Borgarstjóri kvað þetta mál
hafa verið rætt milli sín og for-
stjóra Bæjarútgerðarinnar. —
Kæmu einkum 3 möguleikar til
greina. í fyrsta lagi að breyta
Faxaverksmiðjunni í frystihús
en um það eru sérfróðir menn
ósammála. Önnur leiðin er að
byggja nýtt frystihús frá grunni
en slíkt er mjög fjárfrekt. Þriðja
úrlausnin, sem mjög hefur verið
rædd eru kaup á Fiskiðjuveri
Kveikf I kössum
undir húsvegg
í GÆRDAG var kveikt í kössum,
sem stóðu undir vegg hússins
Garðastræti 2, en þar eru ýmsar
skrifstofur og fyrirtæki til húsa.
Þegar slökkviliðið kom, var
mikílFeldur í kössunum. Lagði
hann upp eftir steinsteyptri hlið
hússins, fyrir glugga. Sprungu
allmargar rúður og í þrem
gluggakörmum kviknaði.
Ekki er vitað hverjir hér voru
að verki.
I DAG er Þorgils Jónsson óðals-
bóndi á Ægissíðu 60 ára.
Þorgils er fæddur á Ægissíðu
ríkisins með það og fynr augum 21 okt 1895 sonur Jóns Guð.
að auka afköst þess. j mundssonar frá Keldum og Guð-
Nú síðustu daga hafa for- runar Pálsdóttur konu hans.
stjórar togarafélaganna hér íj Hann stundaði nám á Hvítár-
bæ rætt um myndun samtaka þakka og dvaldist um tíma í
í því skyni að kaupa og reka Noregi.
Fiskiðjuverið og auka afköst j skömmu síðar gerðist hann
þess. Svo sýnist, að srrundvöll- barnakennari í Ásahreppi og
ur fyrir slíku samstarfi félag-' stundaði það starf i nokkur ár
anna sé fyrir hendi en ekki er við góðan orðstír.
enn vitað um endanlegar und- Á sumrin dvaldist hann ávallt
irtektir ríkisstjórnarinnar und heima og hjálpaði foreldrum sín-
ir sölu Fiskiðjuversins. um og systkinum. Eitt sinn tók
Þorgils sér ferð á hendur til
Noregs á þessum árum og keypti
timbur og leigði skip með það.
Timbri þessu skipaði Þorgils upp
í Þykkvabænum og heppnaðist
sæmilega. Þetta sýnir áræði Þor-
KOMINN er hingað til landsins °f d?nað' Þá
. ,, meoal fyrstu manna herlendis
+ -i I hnTnrMOAnr'mn UnfT' *** r, rtr* #* n
Frisinette sýnir hér
á landi
fjöllistamaðurinn Frisenette, sem
sem keypti silfurrefi frá Noregi.
1 / f t> _ r J. ,. , . , vCU l P<*f auiui 1 Cll na i’IUiCgl
her var / fyrra og syndi l.súr srn- Árjð ^ byrjaði ÞorgiIs faú
ar i Revkiavik. Nu i þetta smn skap á Ægissíðu ásamt bróður
mun Fnsenette aðeins skemmta sínum
úti á landi þar eð hann kom því Hann er giftur Kristínu Filipp.
ekki við síðast er hann var hér, US(jóttUr, og hafa þau eignazt 6
er í ráði að Frisenette sýni í rnyndarleg börn, sem öllu eru
Keflavík, Akranesi, Sauðárkróki, uppkomin.
Akureyri, Vestmannaeyjum og Þorgils er með afbrigðum dug-
ef til vill víðar, eftir því sem legur maður og áhugasamur,
tími vinnst til. — Frisenette hefir enda hefur hann bætt jörð sína
í hyggju að dveljast hér á landi í stórum og búnazt vel.
átta til tíu daga. j Greiðamaður er Þorgils mikill
Fyrsta sýning Frisinette var í og vill greiða götu allra, enda
Samkomuhúsi Njarðvíkur í gær- nýtur hann mikilla vinsælda og
kvöld. trausts.
Þorgils er félagsmaður góðuí,
og óspar á krafta sína til styrktaí
góðu málefni. Hann hefur þvl
ekki komizt hjá því að taka að
sér ýmis trúnaðarstörf og ávallt
leist þau af hendi með prýði,
Þorgils hefur átt sæti í hrepps**
nefnd í mörg ár og verið endurt
skoðandi í Kaupfélaginu Þór.
Ég vil að endingu færa ÞorgilS
mínar beztu afmælisóskir og
þakka honum margan góðaií
greiða og ánægjulegar samveru-*
stundir á liðnum árum og óskat
honum og fjölskyldu hans alljB
góðs.
Þ. B. '
Ragnhildur Guö-
mundsdólilr. sjölug
í DAG er sjötíu ára frú Ragn-é
hildur Guðmimdsdóttir, dóttirl
merkishjónanna Guðmundar Róí|
inkarssonar og Guðrúnar Jóns-
dóttur í Æðey. Hún ólst upp með
foreldrum sínum til giftingarald-
urs, en árið 1907 giftist húif
Lofti Gunnarssyni. /
Þau fluttust til Reykjavíkufl
fyrir 25 árum og rak maður hentl
ar verzlun hér öll þessi ár. MantS
sinn missti hún á s.l. ári og dvelsf
hún nú hjá dóttur sinni og
tengdasyni, Kjartani og Soffúg
Steinback á Grenimel 8 A.
Frú Ragnhildur er eitt hinn#
ágætu Æðeyjarsystkina, en það
fólk er kunnugt svo að segja
hverjum manni á Vestfjörðurffi
fyrir mannkosti og höfðingslundL,
Hún er enginn ættleri í þeiiai
sökum. Er hún kona staðföst 1
lund, vinföst og vinvönd og nýt-
ur mikillar virðingar allraj
þeirra, sem henni eru kunnir. —
Hún er enn við góða heilsu, geng-
ur bein og létt í spori og er þó og
hefur ætíð verið hin meste elju-
kona. — Það sem einkennir friS
Ragnhildi sérstaklega er hverstl
háttvís og menningarleg hún eg
í orðum og allri framkomu. Heí-
ur hún flest það í fari sínu, senj
prýðir góða konu og húsfreyju. j