Morgunblaðið - 27.10.1955, Blaðsíða 7

[ Fimmtudagur 27. okt. 1955
MORGUNBLAÐIÐ
3 )
Thora Friðriksson:
Opii bréí til Jóhannesar Kjarvals
Kæri, gamli vinur.
Ú ER LANGT síðan að ég hef
spjallað við yður, en ég er
mesta tryggðatröll og ég hugsa
oft til yðar og þeirra ánægju-
stunda sem ég á yður að þakka.
Nú síðast er ég var að lesa ný-
útkomna bók um einn mesta vel-
gjörðamann mannkynsins, Louis
Pasteur. Bókin heitir Pasteur
inconnu og er eftir dótturson
hans. Einn kafli þessarar bókar
nefnist Pasteur artiste, og langar
mig til að segja yður nokkuð frá
honum, svo sem eins og í tilefni
dagsins.
Eins og sagan segir, fæddist
hinn mikli maður árið 1822 í litlu
sveitaþorpi í Júrafjöilum þar
sem faðir hans var sútari. Þegar
í barnaskóla tók kennarinn eftir
hinum einstæðu gáfum hans og
hvatti föður hans til að halda
honum til mennta. Sagt er að
finnska málaranum Edelfelt hafi
orðið á munni þegar hann sá
pastelmyndir þær sem Pasteur
málaði í æsku af foreldrum sín-
um: ,,Það var skaði að Pasteur
skyldi ekki verða málari!“
Myndina af móður sinni mál-
aði hann þegar hann var 13 ára
gamail og myndina af föður sín-
um sex árum síðar.
Eftir að vísindaferill hans
hófst, mátti hann aldrei vera að
því, að taka sér pensil eða blý-
ant í hönd til að teikna. Hann
fékk þá önnur hlutverk að leysa
sem kröfðust allrar orku hans.
Pasteur, sem aldrei gafst tími
til að fara á hljómleika eða leik-
sýningar — slíkar skemmtanir
sótti hann alls tíu sinnum á allri
ævi sinni — neitaði sér þó aldrei
um að fara á hinar árlegu, stóru
málverkasýningar, og var hann
tíður gestur bæði í Louvre og
Luxembourg. Listamannseðlið
vakti ávallt hið innra með hon-
um, en viljaþrekið var stælt og
þjálfað svo að hann missti aldrei
sjónar á því marki sem hann náði
með svo miklum ágætum.
En þá hefst einn þáttur í lífi
hans, sem er lítt kunnur en þó
stórmerkilegur og sýnir hann hve
listin átti mikil tök í honum.
Árið 1863 gerði Napoleon keis-
ári þriðji, nokkra skipulagsbreyt-
ingu á Listaháskólanum í París.
Meðal hinna nýju kennara, sem
af því tilefni voru skipaðir til
skólans, var Pasteur, til að kenna
fagurfræði og listasögu. Óánægja
sú og gagnrýni, sem nemendur
skólans létu í ljós vegna þessarar
veitingar, var geysi mikil. Paste-
ur frestaði því fyrirlestrum sín-
um um nokkra mánuði, en not-
aði tímann til að undirbúa
kennslustarfið með þeirri ná-
kvæmni og alúð, sem honum var
svo eiginleg í öllum verkum.
Hann las fjölda bóka um hina
tæknilegu hlið málaralistarinnar
og dvaldist tímunum saman í
listasafninu í Louvre og skrifaði
hjá sér ótal minnisgreinar og at-
hugasemdir. Hann þaulspurði
menn sem fengust við að gera við
gömul málverk, og fékk jafnvel
frægan málara, Leloir, til að
mála uppáhaldsdóttur sína, Ceci- j
líu. Var hann viðstaddur þegar 1
hún sat fyrir og lagði fram ótal j
spurningar, en svörin ritaði hann j
mörg hjá sér eins og nemandi í j
kennslustund.
Fyrsta árið sem hann kenndi,
tók hann húsameistarana til með-
ferðar, og benti þeim á að þegar
um loftræstingu húsa væri að
ræða, gætu bæði efna- og eðlis-
fræðingar kennt þeim margt. —
Næsta ár sneri hann sér að mál-
aralistinni og tók þá til með-
ferðar myndir Ingres (1780—
1867), og þá sérstaklega málverk
hans af Cherubini, sem er á
Luxembourg safninu. — „Takið
vei eftir gyðjunni, sem er í bak-
sýn, þar sem gljákvoðan er öll j
sprungin“, segir Pasteur. „Þessi
hluti myndarinnar liggur undir
skemmdum, en höfuð Cherubinis j J
hefur aftur á móti ekki orðið fyr-
ir þessum áhrifum, enda þótt það I
sé löngu fyrr málað, og það er
fullvíst, að það var löngu eftir
að Ingres hafði lokið málverkinu,
að honum datt í hug að stækka
það og koma sönggyðjunni þar
fyrir.“ Honum fannst áríðandi að
vekja athygli ungra listamanna
á þessu.
Pasteur var um það hugað, að
nemendur hans kynnu vel skil á
uppruna olíumálaverka. Hann
segir meðal annars: „Uppfinning
olíumálunar var stórmerkilegur
viðburður í listasögunni, en eins
og margt annað í þeirri sögu á
hún svo margar aldir að baki sér
að enginn veit nákvæmlega aldur
hennar.“ Þá kemur löng söguleg
útskýring, sem nær aftur á fyrstu
öld okkar tímatals, þegar Theo-
philus var biskup í Antiokkíu.
„Þér sjáið, að við vitum ekkert
um það hvernig hinir fyrstu mál-
arar hafa farið að, en verk þeirra
hafa yfirleitt haldið sér vel.“
Þá sýnir hann nemendum sín-
um mynd eftir van Dyck, þar
sem hann hefur notað 33 tegund-
ir lita til að rannsaka þá eðlis-
fræðilega. Öðru sinni segir hann
við nemendur sína: „í Louvre
er mynd eftir italska málarann
Perugin, kennara Rafaels. Hana
skuluð þið skoða vel. Hún er af
Maríu guðsmóður sem heldur á
Jesúbarninu, tilbeðin af tveim
dýrðlingum og tveim englum.
Ljómi litanna er vissulega að-
dáanlegur. Það er olían sem
myndar skuggann í klæðnað per-
sónanna. Margir segja að þessir
skuggar séu olíunni að kenna
vegna ágalla sem í henni séu, en
fullvissið ykkur um að þetta er
ekki rétt. Það er að vísu olían
sem veldur skuggunum, en það
er ekki hún sem hefur dökkn-
að.“
★
Með beztu þökkum fyrir hið
liðna og einlægum hamingjuósk-
um nú og í framtið.
Rvk. 15. október, 1955.
Thora Friðriksson-,
Listmuna-
viðgerðin
við Dómkirkjuna
tekur alltaf örugglega á nvóti
listnmnum ojr hósgögnum
til viðgerðar kl. 3—6 cfajr-
lega.
Sími 3016
SILICOTE
Houseboid Glaze
Húegagn a g! jáimt
með töfraefninu
„SILirONE“
Heildsölubirgðir:
Öiafur Gíslaaon & Go. h.fL
Sími 81370.
ixm
NORSK ÖNDVEGISR1T
Kynnist norsku þjóðinni af hinu bezta í bókmenntum hennar
Iínut Hamsun
Nordal Grieg:
Ritsafn
Nýkomið úrval norskra bóka:
Knut Hamsun: Samlede verker I—XV, kr. 789.75
Nordal Griég: Samlede verker I—III, kr. 202.50
Sigurd Christiansen: Samlede verker I—IX, kr. 468.30
Ronald Fangen: Samlede verker I—IX, kr. 367.05
Sigurd Hoel: Samlede romaner og fortellinger I—X, kr. 481.50
Cora Sandel: Samlede verker I—IV, kr. 294.90
Elias Kræmmer: Samlede romaner og fortellinger I—XII, kr. 408.00
Jacob Bull: Samlede folkelivsromaner I—VIII, kr. 313.20
Sigbjörn Obstfelder: Samlede skrifter I—III, kr. 136.35
Amalie Skram: Samlede verker I—VI
Johan Bojer: Samlede romaner I—VII
Peter Egge: Romaner og fortellinger I—VI, kr. 360.00
Gabriel Scott: Romaner i utvalg I—XII, kr. 469.80
Hermann Wildenvey: Samlede dikt I—VI, kr. 214.05
Mikkjel Fönhus: Romaner og fortellinger I—VI, kr. 259.20
Oskar Braaten: Verker I—VI, kr. 202.50
Johan Falkberget: Romaner og fortellinger I—XI, kr. 467.10
Trygve Gulbranssen: Skogene I—III, kr. 156.60
Vilhelm Krag: Skrifter I—IV, kr. 135.00
Norsk lyrikk gjennom tusen ar I—II, kr. 90.00
Sigrid Undset: Romaner og fortellinger fra nutiden I—X kr. 423.00
Sigrid Undset: Middelalder-romaner I—X, kr. 423.00
Norges billedkunst i det 19. og 20. árhundre I—II, kr. 513.00
Verdens kunsthistorie I—VI, kr. 504.00
Det norske folks liv og historie gjennem tidene I—X, kr. 526.50
Egon Friedell: Vár tids kulturhistorie I—III, kr. 364.50
Islandske ættesagaer I—IV, kr. 324.00
Fridtjof Nansen: Over Grönland og Polhavet I—III, kr. 183.60
Frederik Paasche: Verker í utvalg I—IV, kr. 216.00
Norges historie I-—II, kr. 239.10
Roald Amundsen: Opdagelsesreiser I—IV, kr. 337.50
Helge Ingstad: Iteiseskildringer I—V, kr. 472.50 y
Over sjö og land, 12 ferðasögur, kr. 405.00
Kompasset rundt, 12 ferðasögur, kr. 469.80
Over alle grenser, 12 bækur frá fjarlægum löndum, kr. 445.50
Gjennom de fagre riker, 12 valdar ferðasögur, kr. 355.50
Den store krigen I—III, kr. 439.35
Norges krig 1940—1945 I—III, kr. 492.00
Norge várt land I—II, kr. 427.50
Norsk litteraturhistorie eftir Harald Beyer, kr. 105.00
Francis Bull: Verdenslitteraturens historie, kr. 104.70
Arthur Lundkvist: Europas litteraturhistorie i mellomkrigstiden,
kr. 98.40
Asbjörnsen og Moe: Samlede eventyr I—III, kr. 162.00
Hanström og Rósén: De ville dyrs verden I—V, kr. 506.25
Schielderup: Teknikkens vidundere i fartens tidsalder I—II
kr. 391.50
Rosld Amundsen:
Ferðabækur
Hér er um margt gott að velja. Bækurnar fást einnig gegn mán-
aðarlegum afborgunum. — Notið þetta einstæða tækifæri.
Bókaverzlun ísafoldar
— Vinningur Mercedes Benz 220 —
Dregið 5. nóvember.
Aðeins dregið úr seldum miðum.
Landgrœðslusjóður
Grettisgötu 8 — sími 3422