Morgunblaðið - 06.11.1955, Síða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 6. nóv. 1955
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj,: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur,
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 króna eintakið.
„Hinar þrjár himinbornu systur“
ÞEGAR Benedikt Sveinsson
sýslumaður flutti hið merka
frumvarp sitt um stofnun ís-
lenzks háskóla á Alþingi árið
1881 komst hann m. a. að orði á
þessa leið:
„Lítum á mannkynssöguna,
lítum á reynslu mannkynsins
frá þeim tíma, sem vér höfum
sögur af. Eins og vísindi, fram- ;
för og frelsi hafa jafnan verið ,
samfara hjá þjóðum yfir höf-1
uð, þannig hefur innlend I
menntun, framför og frelsi
jafnan verið þrjár skilgetnar
himinbornar systur, sem hafa j
haldizt í hendur, leitt hverja
einstaka þjóð að því takmarki,
sem forsjónin hefur sett henni.
Lítum á sögu sjálfra vor.
Oss hefur aldrei leiðzt að
renna augum vorum til hinn-
ar fögru og frægu fornaldar
vorrar. Má ég spyrja: Voru
það ekki þær hinar sömu
þrjár himinbornu systur, sem
héldust í hendur einnig hjá
oss? Og fór það ekki svo, að
þegar þær hurfu, þá var aliri
vorri frægð, öllum vorum
frama lokið?“
Síðan hinn glæsilegi þjóðmála-
skörungur og einlægi ættjarðar-
vinur mælti þessi viturlegu orð
hefur mikið vatn runnið til
sjávar á íslandi. Stórkostlegar
breytingar hafa orðið á högum
þjóðarinnar. Tillaga Benedikts
Sveinssonar um innlendan há-
skóla er orðin að veruleika. En
rétt 30 ár liðu frá því að hann
flutti þessa ræðu af eldmóði
mælsku sinnar þar til Háskóli
Islands var stofnaður á 100 ára
afmælisdegi Jóns Sigurðssonar
forseta, er fyrstur bar háskóla-
hugmyndina fram.
En íslendingar hafa ekki að-
eins eignazt sinn eigin háskóla.
Fjölþætt skólakerfi hefur verið
sett á laggirnar í landinu. Hvert
einasta bam, hver unglingur og
æskumaður á nú kost á fræðslu
og menntun við sitt hæfi. Einbú-
inn í Atlantshafi stendur nú jafn-
fætis þeim þjóðum, sem hvað
bezt menntunarskilyrði hafa búið
æsku sinni.
Þetta er ekki sagt til þess að
miklast af því. Fjölmargt mætti
áreiðanlega betur fara í fræðslu-
málum okkar. Enginn skóli verð-
ur nokkurn tíma alfullkominn.
Hann hlýtur þvert á móti að vera
í stöðugri leit að nýjum leiðum
til þess að rækja hlutverk sitt
við þau börn, þá unglinga, þá
ungu menntamenn, sem á bekkj-
um hans sitja.
Aukin fræðsla
um þjóðfélagsmál
Ein þeirra nýju leiða, sem hinn
íslenzki skóli verður að fara, er
að taka upp aukna fræðslu um
þjóðfélagsmál. Á nauðsyn þess
hefur oft verið vakin athygli
undanfarin ár í stefnuyfirlýsing-
um ungra Sjálfstæðismanna um
skólamál. Og nú hefur verið flutt
tillaga á Alþingi um slíka
fræðslu. Er vissulega ástæða til
þess að fagna því. í henni er
fyrst og fremst gert ráð fyrir
að Háskóli íslands hafi forgöngu
um slíka fræðslu í samráði við
ýmis samtök í landinu.
Á þaS hefur verið bent í
umræðum um þessa tillögu,
að skynsamlegra væri að fela
öðrum skólum en háskólan-
um þessa fræðslu. Verður sú
ábending að teljast réttmæt.
I»að eru fyrst og fremst barna-
skólarnir, gagnfræðaskólarnir
eða menntaskólarnir, sem
bezta aðstöðu hafa til þess að
vcita hana. Þeir ná til fólksins
um land allt.
Aukin kennsla í þjóðfélags-
fræðum innan þeirra á ekki að
þurfa að hafa í för með sér neinn
aukakostnað. Kennaraskólinn og
Háskólinn eiga hins vegar að
gera kennarana hæfa til þess að
veita fræðslu í þessari náms-
grein.
Hvað á að kenna?
í umræðunum á Alþingi í síð-
ustu viku var m. a. komizt þann-
ig að orði að nauðsyn bæri til
þess að kenna fólkinu að kjósa,
velja um menn og stefnur í ís-
lenzkum stjórnmálum.
Þessi ummæli eru á misskiln-
ingi byggð. Það er ekki hægt að
kenna einstaklingnum að velja
og hafna í þessum efnum, og það
væri fráleitt að reyna slíka
kennslu. Það sem þarf að gera
er að skapa æskunni bætt skil-
yrði til þess að mynda sér skoð-
un og taka afstöðu til manna og
málefna. Unga fólkið í skólum
landsins þarf að öðlast staðgóða
þekkingu á uppbyggingu þjóð-
félags síns, stjórnarháttum þess
og skyldum og réttindum ein-
staklinganna í lýðræðisþjóðfé-
lagi. Það þarf t. d. að kunna skil
á starfsháttum Alþingis og rík-
isstjórnar, þekkja ákvæði stjórn-
skipunarlaga og vita um helztu
stofnanir þjóðfélagsins og hlut-
verk þeirra.
Það er alls ekki sæmandi, afj
ungt fólk í landi, sem komið
hefur upp jafn fjölþættu skóla-
kerfi og hér er, skuli vera fá-
kunnandi um einföldustu atriði
þjóðfélagsstarfseminnar.
Þekkingin er grundvöllur hins
lýðræðislega þroska fólksins. En
á honum veltur sjálft stjórnar-
farið. Lýðræðislega vanþroskað
fólk skapar sér ekki heilbrigt og
gott stjórnarfar. Það brestur skil-
yrði til þess að geta það.
Benedikt Sveinsson kallaði
„innlenda menntun, framför og
frelsi" „þrjár himinbornar syst-
ur“. Að hans áliti hélzt þetta
þrennt í hendur. Menntunin og
þekkingin var frumskilyrði fram-
faranna og frelsisins.
Það er hollt að hafa þessi
orð hins ágæta frelsisfrömuð-
ar í huga. Þau eiga við enn
þann dag í dag. Við skulum
þess vegna fela skólum okkar
að bæta fræðslu í þjóðfélags-
fræðum við á stundaskrá sína.
Við skulum kenna æskunni að
þekkja þjóðfélag sitt og skyld-
ur sínar gagnvart þvi. Lýð-
ræðislegur þroski einstakling-
anna er hornsteinn heilbrigðs
stjórnarfars og þróunar og
gróanda í þjóðlífinu.
íslehdingar eru lýðræðissinn-
að fólk. Þeir geta ekki hugsað
sér að búa við einræði. Löggjaf-
arstofnun þeirra er elzta þjóð-
þing veraldarinnar. Um það ætti
því ekki að ríkja ágreiningur að
nauðsyn ber til þess að ungt
fólk í landinu sé ekki fáfrótt um
þau atriði, er varða uppbyggingu
þjóðfélagsins og eru meginskil-
yrði þess, að það eigi hægt með
að taka afstöðu til hinna þýð-
ingarmestu mála á hverjum
tíma.
Við skulum gera okkur það
Ijóst, að ýmsar hættur steðja að
lýðræðisskipulaginu og persónu-
frelsi einstaklinganna. Þekking-
in er bezta vopnið í baráttunni
gegn þeim hættum.
Flugsð
Sigrún Jónsdóttir við eitt af veggteppunum, sem eru á sýningunni. (
(Ljósm. Mbl. Ól. K. Magnússon)
rnmg opnuo i
Þjóðsniiijasafnimi i dag
ID A G kl. 3 opnar frú Sigrún Jónsdóttir listvefnaðar- og
listþrykkingarsýningu í Þjóðminjasafninu. Mun sýningin
standa yfir 2—3 vikur frá 1—10 e. h. daglega. Er frú Sigrún fyrsti
íslendingurinn, sem lokið hefur prófi í listvefnaði (Textilkunst),
en því lauk hún í vor við NKI í Stokkhólmi, eftir 8 ára nám
erlendis, lengst af í Gautaborg.
Er listvefnaðarnám þetta tals-
vert frábrugðið öðru vefnaðar-
námi og felst það aðallega í því,
að nefandinn verður sjálfur að
skapa hugmyndina að þeim hlut,
sem gerður er og allt sem út-
heimtist við hann.
Á sýningunni eru eingöngu
munir, sem frúin hefur sjálf unn-
ið að frá upphafl. Er sýningin
mjög fjölbreytt og sérkennileg að
ýmsu leyti. Eru þar til sýnis list-
vefnaður ýmis konar, fatnaður
með listþrykkingu, skór, listvefn-
aður í kirkjur, presthöklar, list-
þrykktir lampaskermar og fleira.
Frú Sigrún hefur tekið þátt í
nokkrum listiðnaðarsýningum í
Svíþjóð og hafa sænsk blöð farið
mjög vinsamlegum orðum um
vinnu hennar. Hefur henni meðal
annars verið boðin staða hjá Lib-
eraria í Stokkhólmi, sem er
stærsta fyrirtæki á Norðurlönd-
um fyrir kirkjulist.
ULl anli óhnj^ar:
Kæri Velvakandi.
EG ER því óvanur að svara
gagnrýni; sé hún réttmæt og
vingjarnleg má alltaf af henni
læra, sé hún af öðrum toga
spunnin fellur hún um sjálfa sig.
Um augljósan misskilning gegn-
ir öðru máli, hann er skylt að
leiðrétta, einkum ef hann getur
haft miður jákvæð áhrif.
Slíks misskilnings gætir í smá-
pistli um útvarpssögu mína, sem
birtist í dálkum yðar fimmtudag-
inn 3. nóv. Er þar minnzt á
draugasögu, sem bílstjóri segir
tveim drengjum, og síðan orð-
rétt: „Ég þykist vita að þetta sé
af athugaleysi, en ekki illum
vilja, og allra sízt ætti að vera
að telja unglingum trú um, að
draugar séu til“.
„Skrökvaði upp
sögunni“
IKAFLA þessum var skýrt
fram tekið, að bílstjórinn
skrökvaði upp sögunni, og einnig
skýrt fram tekið að báðum drengj
unum væri það Ijóst. Það er því
mesti misskilningur, að þar sé
verið að innræta draugatrú, og
það hlyti bréfritara að hafa orðið
ljóst, ef hann hefði hlýtt með
athygli á lesturinn. Hitt gat hann
að sjálfsögðu ekki vitað, að
seinna í sögunni kemur það fram,
að enginn eigi að gera sér það að
leik, að segja unglingum slíkar
sögur, svo að um það erum við,
ég og bréfritarinn, fyllilega sam-
mála. Því að enda þótt sagan sé
einkum ætluð unglingum, er ráð
fyrir því gert, að hún eigi nokk-
urt erindi til þeirra eldri líka.
Engin saga verður dæmd eftir
fyrsta kaflanum. En samt sem
áður er ég bréfritara þakklátur
fyrir að veita mér tækifæri til að
Jeiðrétta misskilning, sem hann
eða hún er ef til vill ekki einn
eða ein um.
Loftur Guðmundsson.
Smekkleysa skáldsins.
OG svo hefi ég fengið bréf frá
stúdent, sem er harla athyglis
vert.
Hann skrifar mér um það, hve
honum hafi fundizt ummæli eins
af góðskáldum okkar um sænsku
akademíuna óvirðuleg og stráks-
leg, en þau hafði Mbl. orðrétt
eftir skáldinu, daginn sem Kiljan
fékk Nóbelsverzlunin.
Skáldið kvað akademíuna
aldrei hafa getað hugsað og fór
um hana hinum háðulegustu orð-
um og sveigði mjög að allri
sænsku þjóðinni.
Það er leiðinlegt að sumir menn
skuli ekki geta setið á sér að
koma heimatilbúinni sérvizku og
palladómum sínum að, á slikum
merkisdögum, og flestir munu
hafa til annars ætlast af skáldinu,
sem er manna prúðastur í öllu
dagfari. En stundum skýzt skýr-
um, og svo fór í þetta sinn.
Merkll,
lem
klæðir
landlB
Frh. af bls. 2.
ríkisvaldsins. En þessi umhyggja
stangast óþyrmilega á staðreynd-
ir er blasa við er skoðað er fjár-
veiting til flugmála. Hinár dýru
flugvélar verða að standa úti
daga og nætur og þegar skellur á
fárviðri, verða flugáhafnirnar að
vaka yfir flugvélunum til þess
að forða þeim frá eyðileggingu.
Á veturna eftir s!ík óveður,
verður að byrja á þyí áður en
flogið er, að brjóta klaka utan
af flugvélunum, hella yfir sílaða
vængina hundruðum lítra af
alkohóli, til að losa ísinn af
vængjunum, svo að þeir hafi
fullt burðarmagn í flugtaki. —
Það þekkist jafnvel tæpast i
suðlægari löndum, að flugvélar
séu látnar standa úti eins og hér
hjá okkur.
í sambandi við millilandaflug-
ið langar mig að minna á þá
slæmu aðstöðu sem millilanda-
flugið á við að búa og á ég þar
við farþegaafgreiðslur flugfélag-
anna, þar sem mjög er þröngt
um og öll aðstaða við toll- og
vegabréfsskoðun er með þeim
hætti, að ekki er um neinn sam-
anburð að ræða við erlendar
flugstöðvar.
KRAFA UM AUKNAK
FJÁRVEITINGARNAR
Þótt komið sé ár eftir ár með
algjörar lágmarkstillögur um
fjárfestingu til flugmála, þá hafa
fjárlögin ekki breytzt, og árlega
hafa þessar tillögur verið skorn-
ar niður og lengst af varið til
þeirra 1,3 millj. kr., þar til á
síðasta ári, að fjárveitingin var
hækkuð upp í 1,8 millj. kr., —■
og í ár hefur hún verið áætluð
2,5 millj. kr. — Það verður að
segja það eins og það er: Þessi
fjárhæð nægir ekki einu sinni til
áframhaldandi framkvæmda við
Akureyrarvöll, svo að nokkurt
vit sé í. Ekki má skilja orð mín
á þann veð að ráðherrar, fjár-
veitinganefndarmenn eða al-
þingismenn, hafi ekki verið við-
mælanlegir um flugmálin, nema
síður sé. Hjá þeim hefi ég ætíð
mætt skilningi á þessum vanda-
málum í samtölum við þá. — En
hitt er bara staðreyndin að þeg-
ar til kastanna kemur hefur ann-
að orðið upp á teningnum þegar
fjallað er um málin á hinu háa
Alþingi. Þess er þó að geta að
nokkur undanfarin ár hafa okk-
ur verið heimilað að verja tekj-
um er inn hafa komið umfram
áætlun að frádrengnum reksturs
kostnaði til framkvæmda. Hefur
vissulega verið mikil bót að þess-
um fjárveitingum og ber að
þakka fjárveitingavaldinu þessa
vinsemd. Þegar litið er á stöðu
flugmálanna hjá okkur í dag,
getur þó ekki hjá því farið að
krafan um aukna fjárveitingu
til flugmála hlýtur að rísa hátt
einkum frá fólkinu út um byggð-
ir landsins, þar sem flugsam-
göngurnar eru ýmist óþekktar
enn eða ófullkomnar. Það er
staðreynd að með bættum flug-
samgöngum má spyrna nokkuð
við flóttanum úr sveitum lands-
ins til Reykjavíkur. ■— Við
eignuðumast á styrjaldarár-
unum mikil flugmannvirki án
mikils tilkostnaðar, þau eru
grundvöllurinn að hinni öru þró-
un þessara mála.
Þjóðin er einhuga um að gera
flugmálin að sínu máli, enda hef-
ur tekizt að skapa íslandi góðan
sess i alþjóðlegum samskiptum
, á sviði flugmálanna.
En við íslendingar verðum að
' gera okkur það ljóst, að von-
laust er að við getum orðið loft-
siglingaþjóð án verulegra fjár-
hagslegra fórna. Okkur er tamt
að gera samanburð á okkar hög-
um og frænda vorra Norðmanna
og þeirra sigra á sjónum. Þess-
ari aðstöðu náðu þeir með því
að færa stórfórnir, enda er að-
slaða þeirra á öllum heimshöf-
imum frækileg.
Sv. Þ.