Morgunblaðið - 10.11.1955, Qupperneq 7

í'immtudagkr 10. nov. 1955
MORGUNBLAÐIÐ
Mdttarstoð sjdvarútvegsins í hdlfa öld
Fiskveiðasjóður íslands 50 ára [ - - ---—-
II)AG eru liðin 50 ár frá stofnun Fiskveiðasjóðs íslands. Sjóð- | sem veitt höfðu verið úr Viðlaga-
ur þessi hefir, frá því er honum óx fiskur um hrygg, verið sjóði. Tekjur voru sjóðnum ætl-
lyftistöng og bakhjarl íslenzka sjávarútvegsins, þess atvinnuvegar, aðar þessar: sex þúsund króna
sem um langt árabil hefir verið einn af farsælustu og gjöfulustu framlag úr landssjóði og
atvinnuvegum þjóðarinnar. Við hliðina á landbúnaðinum, og nú ^ktarfiar fvr.r r.inoipo.ir
síðast iðnaðinum, er sjávarútvegurinn undirstaða biómlegs efna-
hagslífs og þá um leið styrkasti hlekkurinn í keðju islenzks þjóð-
frelsis. IDutverk Fiskveiðasjóðs er og hefir- verið það að efla og
halda lifinu í þessu óskabarni þjóðarinnar. Það er því^ hverju
landsins barni ljúft að óska afmælisbarninu til hamingju með
daginn, um leið og það er einlæg ósk og von allrar þjóðarinnar að
landsstjórnarmenn styðji og efli þetta fjöregg aðaiútfiutníngs-
atvinnuvegar okkar.
UPPHAF VÚLAALDARINNAR
I ÍSLENZKUM
SJÁVARÚTVEGI
Það var mikil framsýni og
stór þjóðargæfa að einn þing-
manna þjóðarinnar skyldi flytja
frumvarp um stofnun Fiskveiða-
sjóðs á Alþingi, sem síðan var
samþykkt sem lög hinn 10. nóv.
is Fiskveiðasjóðs, eftir ritstjór-
ann, Lúðvík Kristjánsson:
„Valtýr (þ. e. V. Guðmunds-
son flutningsm. frumvarpsins)
hafði ekki fyrr lokið máli sínu
en í lið með honum gekk einn
framsýnasti og athafnamesti út-
gerðarmaður landsins, einmitt
sá maðurinn, er þá um sumarið
hafði gerzt frumkvöðuil &ð því,
að íslendingar tóku að veiða
‘3 sektarfjár fyrir ólöglegar
veiðar í landhelgi, að meðtöldu
r3 nettóandvirðis þess, er lands-
sjóði greiðist fyrir upptækan
afla og veiðarfæri botnvörp-
unga.
Um lánaveitingar voru settar
svohljóðandi reglur:
„Lán úr Fiskveiðasjóði íslands
má veita öllum þeim, sem sjáv-
arútveg stunda sem atvinnuveg,
svo og hlutafélögum, sem fiski-
menn eiga meira en helming
hlutafjárins í. Lán má veita gegn
fasteignaveði, allt að % virðing-
arverðs, enda eigi ekki aðrir for-
gangsrétt fyrir lánum þessum en
opinberir sjóðir. Gegn tryggingu
í gufuskipum og öðrum þilskip-
um yfir 16 smálesta má lána allt
að helmingi vátryggðs verðs með
1. forgangsrétti, og gegn trygg-
Valtýr Guðmundsson.
1905. Um og upp úr aldamót-
unum síðustu var sem sjávarút-
vegurinn tæki fjörkipp hér á
landi. Árið 1902 var fyrsta afl-
vélin sett í íslenzkan bát. Var
það sexæringurinn Stanley, eign
Árna Gíslasonar og S. J. Nielsen
á ísafirði. Og ekki leið á löngu
áður en flogin var fiskisaga,
og fleiri komu á eftir og létu ým-
ist setja vélar í gömlu bátana
sína eða smíðuðu nýja „véfbáta1'
og enn aðrir keyptu þá erlendis
frá. Þrem árum síðar, eða stofn-
ár Fiskveiðasjóðs íslands, voru
komnir vélbátar í alla fjórðunga
landsins og það ár kom líka
fyrsti togarinn til landsins og
ennfremur byrjuðu íslendingai
þá að nota herpinót. Af öllu
þessu má sjá að um aldamótin
var kominn vorhugur í íslenzk-
an sjávarútveg. Og vorblærinn
barst allt inn í sali Alþingis og
við hann spratt sá frumgróður.
sem síðar átti eftir að verða sjáv-
arútveginum svo næringar-
ríkur.
með herpinót. Þessi maður var! ingu í mótorbát, 8—16 smálesta
Ágúst Flygenring, en hann var a<5 stærð, má lána allt að þriðj-
konungkjörinn þingmaður um ungi verðs" o. s. frv.
þessar mundir. Ágúst íagnaði! Einnig mátti verja tekjum
eindregið frumvarpinu." — Og sjóðsins til að styrkja efnilega
ennfremur: „Jón Óiafsson rit- unga menn til að kynna sér
stjóri, er þá var einnig konung- veiðiaðferðir, fiskverkun og ann-
kjörinn þingmaður, mælti með að er lýtur að sjávarútvegi meðal
frumvarpinu." erlendra þjóða. Einnig mátti
styrkja útgáfu fiskveiðatímarits
LÖG OG STARFSREGLUR °g veita verðlaun fyrir framúr-
SJÓÐSINS | skarandi atorku í fiskveiðum og
Núverandi stjórn Fiskveiða- meðferð fiskjar.
sjóðs hefir gefið svofelidar upp-
lýsingar um síarfsemi sjóðsins STJÓRN OG RÍKISFRAMLÖG
frá upphafi: | Landsstjórnin (atvinnumála-
„Valtýr Guðrnundsson, há- ráðuneytið) ar.naðist sjóðinn til
skólakennari, þingmaður Gull- ársloka 1930. Eignir hans voru
bringu- og Kjósarsýslu var upp- þá orðnar kr. 697.856,30 og útlán-
hafsmaður að stofnun sjóðsins og in voru þá kr. 368.355.75. Á árinu
flutti um það frumvarp á Al- 1930 var lögum sjóðsins breytt,
þingi, sem var samþykkt með ákveðið að ríkissjóður leggði
nokkrum breytingum. Hlutverk honum 1 millj. króna og nýr
sjóðsins skyldi vera „að efla tekjuliður svonefnt Fiskveiða-
fiskveiðar og sjávarútveg lands- sjóðsgjald, sem var 1/8% af út-
manna“. fluttum sjávarafurðum, lögfest.
IHNIR SKELEGGU ^ as*H!E®aBa!" Sexæringurinn Stanley frá ísafirði, fyrsti íslenzki vélbáturinn.
FORYSTUMENN
Ægir, rit Fiskifélags íslands, Landssjóður lagði sjóðnum 100 Jafnframt var hinum nýstofnaða
segir svo um flutning frum- þús. kr. stofnfé og voru um 93 Útvegsbanka íslands h.f. falin
varpsins á Alþingi í grein, er þús. kr. af því skuldabréf fyrir stjórn sjóðsins og starfræksla.
það birtir í tilefni fertugsafmæl- lánum til kaupa á þilskipum, 1 ársbjrrjun 1931 tók ríkissjóð-
itr lán til 15 ára með 5)4% vöxt-
um, að upphæð d. kr. 1.250,000,00
til þess að auka starfsfé sjóðsins,
/ySi en hið lögákveðna einnar millj.
Scróna framlag ríkissjóðs var
greitt sjóðnum í þrennu lagi á
árunum 1939—1941.
Árið 1943 veitti ríkissjóður 2
millj. kr. til styrktar fiskiskipa-
oyggingum og er sú upphæð tal-
in framlag til Fiskveiðasjóðs í
reikningum hans enda þótt öll
upphæðin væri útborguð úr sjóðn
um á sama ári og því næsta, sem
óafturkræfir styrkir til útvegs-
manna, er létu byggja ný fiski-
skip.
Auk þess, sem hér hefur verið
talið, veitti Alþingi 1954 Fisk-
veiðasjóði 8 miljónir króna af
tekjuafgangi ríkissjóðs 1954 og
ákvað sjóðnum 2ja millj. kr.
ríkissjóðsframlag árlega frá árs-
Bátaflotinn býst á síldveiðar.
f íslenzkri skipasmíðastöð
byrjun 1956. Loks má að sjálf- þeirra 79,5 millj. króna. Við-
sögðu telja að tekjur. sjóðsins af skipVmenn sjóðsins eru í öllum
hinum fyrri Skuldaskilasjóði, um kaupstöðum og sýslum landsins,
1,7 millj. sé ríkisframlag. að Vestur-Skaftafellssýslu og
Rangárvallasýslum undanskild-
um.
Fiskveiðasjóður hefur annazt
alla starfrækslu Skuldaskilasjóðs
vélbátaeigenda, sem stofnaður
var árið 1935, enn fremur rekst-
ur Skuldaskilasjóðs útvegs-
manna frá árinu 1951, eftir að
skuidaskilameðferð og lánveit-
ingum lauk. Þá hefur hann einn-
ig haft með höndum Styrktar-
og lánasjóð fiskiskipa (lög nr.
9, 1944) og framkvæmdasjóð að
því er ián til útvegsmanna snert-
ir og loks afgreiðslu og meðferð
aðstoðarlána til sildarútvegs-
manna árin 1945, 1947, 1948 og
1949.
STJÓRNENDUR SJÓÐSINS
Málefni Fiskveiðasjóðs heyra
undir sjávarútvegsmálaráðherra.
Síðastliðin 25 ár hafa banka-
stjórar Útvegsbankans í Reykja-
vík, á hverjum tima, jafnframt
verið í stjórn sjóðsins, þannig:
Helgi P. Briem, sendiherra,
1931—1932, Jón heitinn Ólafsson,
alþm. 1931—1937* Jón heitina
Baldvinsson, alþm. 1931—1938,
Ásgeir Ásgeirsson, forseti ís-
lands, 1938—1952, Helgi Guð-
mundsson frá 1932, Valtýr Blönd-
al frá 1938 og Jóhann Hafstein,
alþm. frá 1952.
Forstjóri Fiskveiðasjóðs er
Elías Halldórsson og tók hann
við umsjón sjóðsins þegar rekst-
ur hans var tengdur Útvegsbank-
anum í ársbyrjun 1931.
Núverandi endurskoðendur
sjóðsins eru Einar Bjarnason,
aðalendurskoðandi ríkisins og
Sverrir Júlíusson, formaður
Landssambands íslenzkra útvegs-
manna“.
HIN MIKLA FJÁRÞÖRF
FISKVEIÐASJÓÐS
Af þessu yfirliti verður glögg-
lega séð hve stórkostleg stoS
Fiskveiðasjóður íslands hefir ver
ið íslenzkum sjávarútvegi.
Það er vert að gefa því gaum
að aðaltekjur sjóðsins hafa verið
útflutningsgjald af sjávarafurð-
um, þ. e. a. s. sjávarútvegurinn
hefir sjálfur að meginhluta stað-
ið undir sjóðnum. í öðru lagi
er vert að gefa því gaum að
kostnaður við rekstur sjóðsins
hefir verið mjög lítill, miðað við
hina stórkostlegu umsetningu
hans.
Og síðast en ekki sist er
hin stórmikla þörf sjóðsins
fyrir aukið fjármagn sér til
handa. Nú þegar liggja fyrir
lánbeiðnir til skipa, véla og
verbúða, sem nema 59 millj.
kr. Sjóðurinn hefir aðeins 16
millj. kr. til þess að mæta
þessum beiðnum, en skipa-
byggingar, sem flestar eru
þcgar hafnar og verður lokið
á þessu og næsta ári, krefjast
32ja milljóna króna. Það er
þvi augljós hin brýna þörf
sjóðsins fyrir aukið fjármagn.
Nú þegar halli á gjaldeyris-
viðskiptum þjóðarinnar er
jafn mikill og raun ber vitni,
ætti það að vera stefna fjár-
veiiingavaldsins að veita fyrst
Framh. á bls I*
Elías Halidórsson forstjóri.
ADALTEKJUR OG
LÁNVEITIN G AR
Aðaltekjur Fiskveiðasjóðs
hafa verið útflutningsgjald af
sjávarafurðum, en af því hef-
ur hann fengið lA frá 1941—
1943 og síðan allt gjaldið
(flutningsmaður þess á Al-
þingi 1942 var Sigurður ^
Kristjánsson alþm.), en breytt ]
ist síðar i 12/14 hluta. Hefur
þessi tekjuliður orðið samtals
kr. 65.236.608,53 til 31. október
1955.
Kostnaður við rekstur sjóðsins |
frá upphafi hefur orðið kr. 2.032..
443.60 og töp á útlánum kr. j
217,388,86.
Alls hefur sjóðurinn veitt lán
að upphæð samtals kr. 112.086.
360,00 og er lengsti lánstími 20
ár. Vextir eru 4% af lánum til
skipa og 5)4 % af fasteignalán- j
um.
Reglur sjóðsins um lánveit-
ingar hafa að sjálfsögðu tekið
miklum breytingum frá því, sem
var fyrir 50 árum. Má nú lána
allt að 1% millj. kr. gegn fyrsta
veðrétti í fiskiskipi og allt að 600
þús. kr. gegn fyrsta veðrétti í
fasteign.
Á árinu 1954 veitti sjóðurinn
ný lán að upphæð samtals 20,9
; millj. kr. og á þessu ári, til 31.
október, 20,8 millj. kr.
I Þrátt fyrir þetta eru nú óaf-
greiddar lánbeiðnir hjá sjóðnum
sem hér segir:
Til byggingar nýrra fiskiskipa
kr. 40 millj., til vélakaupa í
fiskiskip kr. 6 millj., til bygging-
ar verbúða og fiskvinnslustöðva
kr. 13 millj. — Samtals kr. 59
millj. — Handbært fé sjóðsins er
kr. 16 millj. og vantar þannig
um kr. 43 millj. til þess að hægt
sé að sinna öllum fyrirliggjandi
lánbeiðnum.
í árslok 1954 átti Fiskveiða-
sjóður útistandandi 402 lán með
veði í skipum og 126 lán með
veði í hraðfrystihúsum, fiski-
mjölsverksmiðjum, fiskvinnslu-
stöðvum og öðrum fasteignum
útvegsins.
Útlán Fiskveiðasjóðs eru nú
(31. október 1955) rúmlega 600
að tölu og samanlögð upphæð