Morgunblaðið - 20.11.1955, Blaðsíða 8

8
MORGinSBLAÐlÐ
Sunnudagur 20. nóv. 1955
Otg.: H.f. Arvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigui.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlanda.
í lausasölu 1 króna eintakið.
Kalda stríðið
ÞÆR raddir hafa heyrzt nokkuð
óttablandnar að eftir árangurs-
lausan fund utanríkisráðherranna
i Genf rouni kalda stríðið aftur
komast í algleyming. Mönnum
hefur brugðið í brún þegar þessi
ráðstefna háttsettra manna sýn-
ir, að enn eru þýðingarmikil
deilumál milli stórveldanna
óleyst. Sérstaklega hefur það
snert menn ónotalega, að ekki
skyldi takast að leysa Þýzka-
landsmálin, þrátt fyrir það að
Buiganin forsætisráðherra Rússa
hét því í sumar að Rússar myndu
fallast á frjálsar kosningar og
sameiningu landsins. Þar verða
menn að bíta í það súra epli, að
samkomulagsumleitununum hef-
ur miðað aftur á bak.
Hvað er „kalt stríð“
Svo það er ekki furða, þótt
fólk spyrji agndofa, hvort kalda
stríðið muni nú byrja aftur á
nýjan leik.
Þessari spurningu er erfitt að
svara í stuttu máli, fyrst og
fremst vegna þess, að hugtakið
„kalt stríð“ er svo ákaflega víð-
tækt. Það hefur verið notað yfir
allan þann ágreining sem verið
hefur milli Austurs og Vesturs
frá lokum heimsstyrjaldarinnar.
Þættir i þessu kalda stríði hafa
t. d. verið 1) Ósamkomulag Vest-
urveldanna og Rússa um friðar-
samninga við Balkanlöndin, 2)
Ágreiningur vegna hersetu Rússa
í t. d. Rúmeníu og Ungverja-
landi. 3) Uppreisn kommúnista
í Grikklandi undir forustu
Markos. 4) Valdataka kommún-
ista i Tékkóslóvakíu. 5) Einangr-
un Berlínarborgar og loftbrúin.
6) Barátta Rússa gegn Marshall-
áætluninni og endurreisn Vestur
Evrópu. 7) Afvopnunarsvik
Rússa í styrjaldarlok og stofnun
Atlantshafsbandalagsins. 8) Styrj
öldin í Kóreu. 9) Njósnir komm-
únista víða um lönd og styrkur
við kommúnistaflokka hvar-
vetna. 10) Neitun á að gera frið-
arsamninga við Austurríki.
Svona mætti lengi telja upp
hinn mikia fjölda deilumála
miili austurs og vesturs. —
Sennilega hefðu þessi deilu
mál aldrei orðið einkennd
heitinu „kalt strið“, ef þeim
hefði ekki fylgt sérlega ó-
kurteis og drumbsleg fram-
koma rússneskra fuiltrúa,
hvarvetna þar sem deilumál
in komu til umræðu. En fram
koma Rússa hefur verið slík á
alþjóðavettvangi, að slíkt hef-
ur ekki þekkzt áður nema hjá
gersamlega ósiðuðum þjóðum
Eitt af því sem t. d. hefur
sett sérstakan blæ á hið kalda
stríð hafa verið útvarpstrufl-
anir Rússa, en öll hegðun
þeirra hefur verið slík, að þeir
hafa lagt áherzlu á að til
einskis sé að vera að semja.
Það sé aðeins að beits- hinu
rússneska valdi.
Breytt framkoma
Þegar ioks.var farið að ræða.um
það í sumar.i aðM„kalda stríð-
inu“ - væri að linna, Stafaði: það
af því fyrst og fremst að Rúss-
a®;, breyttu mjögi framkomu á
alþjóðavettvangi., í fyrsta skipti
í 10 ár kváðust þeir nú vera
fúsir til að setjast að samninga-
borði og fjórir æðstu menn stór-
veldanna gátu komið saman á
fund í Genf.
Þar gerðis sá fáheyrði atburð-
ur m.a., að Rússar féllust nú loks
á að gera friðarsamninga við
Áusturríki. Það var ekki nokkur
vafi á því að „kalda stríðið“
hafði að minnsta kosti breytt um
svip. Og enn frekari dæmi þess
voru, að Rússar tóku nú að
þreifa fyrir sér um aukin verzl-
unarviðskipti við vestrænar þjóð-
ir. En slíkum viðskiptum höfðu
þeir slitið kringum 1947 til þess
að vinna gegn Marshall-aðstoð-
inni.
Enn eitt undur gerðist:
Rússar tóku aftur upp vinsam-
leg samskipti við Júgóslava.
Nærri sjö ár höfðu liðið síðan
Tító var útskúfað úr Kom-
inform-bandalaginu. Árásirn-
ar á Tító höfðu staðið látlaust
þennan tíma. Þær voru vissu-
lega hluti kalda stríðsins,
enda var enginn þáttur rúss-
neskra ofsókna eins svæsinn
og svívirðilegur.
Það var því í sjálfu sér ekkert
undarlegt, þótt sú fregn flygi
víða um veröld, að nú væri
„kalda stríðinu" lokið. Menn
sögðu frá þessu i glaðri ósk-
hyggju. Framkoma Rússa á al-
þjóðavettvangi hafði breytzt,
heimurinn var að batna.
Sannleikurinn er þó sá, að þótt
dregið hafi úr opinberum árekstr
um, þá hafa ótal mörg deilumál
enn verið með öllu óleyst og er
því vafasamt hvort hægt sé að
fagna algeru vopnahléi í hinu
svonefnda „kalda stríði“. Ráð-
stefna utanríkisráðherranna í
Genf vekur marga til um-
hugsunar um að ekki hafi allt
enn verið svo slétt, sem látið var
í veðri vaka.
Erfiðasta vandamálið
Þar er e.t.v. einn hjallinn,
sem er erfiðastur, áður en
hægt er að tala um vopnahlé
i kalda stríðinu. — Það er
staðreynd nú engu siður en
áður að hinir rússnesku heims
valdasinnar halda enn við öfl-
ugum flokkum í öllum þjóð-
löndum. — Þessir stjórnmála-
flokkar kommúnista hafa sýnt
það og sýna enn að þeir eru
algert verkfæri valdhafanna í
Kreml. Þeir meta meira fyrir-
skipanir Rússa, en eigin þjóð-
ar hag. Ekkert þjóðriki getur
verið öruggt um frelsi sitt og
innanlandsfrið, sem hefur hóp
þessara fjarstýrðu manna inn-
an sinna landamæra.
Þetta vandamál mun vera
erfiðast viðfangs. Áður en það
er leyst og Rússar hætta af-
skiptum af innanlandsmálum
i öðrum löndum, er ekki hægt
að segja að kalda stríðið sé úr
sögunni.
Allt um það ber ekki að van-
þakka, að verulegar breytingar
hafa orðið á framkomu Rússa,
svo að „kalda stríðinu" hefur
linnt nokkuð. Silmir óttast að
framkoma Rússa á síðustu Genf-
ar-ráðstefnu sýni að/þeir ætli nú
aftur að hefja sömu. bolabrögðin
og áður. Menn bíða átekta og
ættu ekki að þurfa a&vera mjög
svartsýnir á málin, > i
ðr daglega lífinu
EINN af eftirtektarverðustu
stjórnmálamönnum Asíu í
seinni tíð er forsætisráðherra
Burma, U Nu. Hann er sagður
einn slingasti stjórnmálamaður
sinnar tíðar. En það er ekki að-
eins hin stjórnmálalega fortíð
hans, sem er athyglisverð —
heldur og allt hans líf frá blautu
barnsbeini.
★ ★ ★
FAÐIR hans var ríkur kaupmað-
ur — og hefur sennilega haft
efni á því að veita syni sínum
sómasamlegt uppeldi. En heim-
ilisaginn hefur ekki verið upp á
það bezta, því U Nu komst
snemma á glapstig, og aðeins tólf
ára er talið, að hann hafi verið
orðinn ofdrykkjumaður. Hann
var sendur að heiman — upp í
afskekkta sveit. En þar tók ekki
betra við. Hann nennti ekkert
að gera, en lá í þess stað í
drykkjuskap, því að hann var nú
sjálfur tekinn að brugga vín.
Hann var þess vegna fljótt
sendur aftur til föðurhúsanna og
lagðist nú í sama ólifnaðinn og
áður. Eln straumhvörf voru fram-
undan í lífi hans.
I ★ ★ ★
U NU var orðinn myndarlegur
ungur maður og var á blóma-
öátf ára uar U ann ópdnjhhju-
ma^ur — í claq er Lann einn
íhrijameóti macíur ddd-^ydc
a
skeiði lífs síns. Hann tók að sitja
fyrir hjá ljósmyndurum og lifði
á því um tíma. Hann fór að hugsa
á annan hátt — og hann fór að
meta gildi lífsins. Fegurð þess og
töfrar opnuðust honum. Hann
varð innblásinn rómantískum
skáldlegum anda — og hann fór
að yrkja. Því er haldið fram, að
ef til vill hefði hann náð langt
á listabrautinni, ef hann hefði
ekki svo ungur snúið sér að
stjómmálum.
★ ★ ★
AFSTAÐA U Nu til lífsins hafði
breytzt, og hann settist á skóla-
bekk. Las hann lögfræði við há-
skólann í Rangoon og útskrifað-
ist þaðan lögfræðingur, Á með-
an hann dvaldist í háskólanum
tók hann að hneigjast að hreyf-
ingu þjóðernissinna — og að
dóttur háskólarektorsins — en
því lyktaði á þann hátt, að hann
gerðist formaður samtaka þjóð-
ernissinnaðra stúdenta — og
gekk að eiga rektorsdótturina.
★ ★ ★
ÞJÓÐERNISSINNAR voru ekki
vel þokkaðir af yfirvöldum há-
VeU andi óbrijar:
Um Sjúkrasamlagið
UNDRANDI lesandi" hefur
sent Velvakanda bréf, sem
fjallar um gjald það, sem fyrir-
hugað er, að sjúklingar greiði
sjúkrasamlagslæknum sínum —
kr. 5 fyrir viðtal og kr. 10 fyrir
vitjun. Þykir bréfritara fjarstætt,
að bera því við í þessu sambandi,
að slík gjöld séu nauðsynleg til
að draga úr því, að fólk leiti
læknis að óþörfu.
Segir hann ennfremur: „Það er
ekki ofsagt, að margir hafa orð-
ið undrandi yfir þessari ráðstöf-
un — þeir eru ekki svo fáir, sem
álíta sjúkrasamlagsgjöldin þegar
of há miðað við það, hversu fá
lyf eru greidd að fullu eða að
nokkru leyti af sjúkrasamlaginu.
Slík ráðstöfun yrði heldur ekki
vel til þess fallin að skapa það
traust, sem þarf að ríkja milli
sjúklings og læknis. Læknar
myndu gera sjúklingum sínum
mikinn greiða með því að gera
grein fyrir því opinberlega, hvað
þeir kalla óþarft kvabb og
ástæðulaus viðtöl. Ég vil benda á
það, að sérfræðingar taka 40—60
kr. fyrir viðtalið og er samt alltaf
fullsetinn bekkur hjá þeim. Ef til
vill er fólk þar líka „upp á
sport“?“
Ódýr útgáfa af
ævintýrum Andersens
UNG móðir“ skrifar:
„Mér finnst full þörf á því,
að Ævintýri H.C. Andersens séu
iijpll ■ ■■ \
- >' -í ii ts - * ■ A*.za ái ■ fíi■ j ■
"Ú1—..111;,.
I -Jic:rsroj! il3
gefin út í iítilii, ódýrri útgáfu,
sem er meðfferileg >fyrir börn.
Til þessa hefur verið ómögulegt
að fá nema stóru skrautútgáfuna,
sem er mjög dýr — svo dýr að
foreldrar veigra sér við að fá
börnum sínum slíkar bækur í
hendur. Skrautútgáfan er vissu-
lega mjög skemmtileg hillu-
prýði — en mikilvægara er þó,
að börnin fari ekki á mis við að
kynnast sígildum sögum ævin-
týraskáldsins".
ADÖGUNUM var rætt hér í
dálkunum um afgreiðslu í
brauðsölubúðum og mjólkursölu-
búðum, og deilt á mjólkursölu-
búðirnar fyrir að hafa ekki bætt
þjónustu sína í þrifalegri með-
ferð brauða að sama skapi og
brauðsölubúðirnar.
„Afgreiðslustúlka í mjólkur-
búð“ skrifar í þessu sambandi:
„Mér þykir hér mjög mismunað
mjólkurbúðum og brauðsölubúð-
um. í þessum búðum gilda sömu
ákvæði um hreinlæti — og er
jafnvel harðar gengið eftir því í
mjólkurbúðunum, að hreinlætis-
reglunum sé framfylgt. Þar að
auki vil ég einnig benda á, að
sökin liggur ekki hjá afgreiðslu-
stúlkunum eða mjólkurbúðunum
sjálfum — a. m. k. ekki beinlínis.
Þær fá brauðin óinnpökkuð í
hendur frá brauðgerðarhúsunum,
og það væri til mjög lítils gagns
að pakka brauðin inn í mjólkur-
búðuftum sjálfum, þar sem þau
hafa þá þegar farið í gegnum
hendur svo margra“.
Stendur til bóta
SAMKVÆMT upplýsingum frá
Míjólkursamsölunni hafa bak-
arar nú lagt drög að því að fá
sérstakar umbúðir til að pakka
brauðift inn í. Bakarameistarafé-
lagið hefur farið þess á leit við
Pappírspokagerðina, að pokar
itan um brauðin verði gerðir þar.
Hins vegar verður ekki mögulegt
að fá hentugan pappír til umbúð-
anna fyrr en um áramót i fyrsta
agi.
Vonandi tekst Bakarameistara-
félaginu að kippa þessu endan-
lega í lag innan skamms. — Við-
skiptavinirnir verða aldrei ánægð
ir fyrr en þeir fá brauðin inn-
ökkuð.
Mertd*,
ÓLU
skólans, og að því kom, að þess
var krafizt, að hann viki úr skól-
anum. Efndu þjóðernissinnar til
mikilla óeirða, sem lyktaði með
því, að U Nu gekk af heilum hug
út á stjórnmálabrautina og gerð-
ist róttækur.
I Þegar síðari heimsstyrjöldin
brauzt út buðu U Nu og félagaí
hans Englendingum aðstoð sína,
! til þess að tryggja frelsi Burma
eftir styrjöldina. Englendingar
voru samf ekki á því að nota
krafta þjóðernissinna — og það
varð til þess, að U Nu og hans
menn snérust algerlega við og
hófu að undirbúa byltingu gegn
Englendingum.
Skömmu áður en Japanir héldu
innreið sína í Burma hafði U Nu
verið fangelsaður af Englending-
um — en var þá sleppt. Hélt
hann rakleitt til Rangoon og
varð utanríkisráðherra í stjórn
Japana í Burma.
Sú stjórn varð samt ekki lang-
líf, þvi að Englendingar hröktu
Japani brátt úr landi.
EFTIR allar þær ófarir á stjórn-
málabrautinni, sem U Nu hafði
lent í, var hann kominn á fremsta
hlunn með að segja skilið við
stjórnmálin og snúa sér að skáld-
skap. Óvænt atvik olli því samt,
að U Nu hélt áfram á stjórn-
málabrautinni — og þegar
Burma hlaut sjálfstæði árið 1948
varð hann fyrsti forsætisráðherra
landsins.
; Á ÞESSUM árum, sem liðin eru
I frá því að U Nu tók við stjórn-
artaumunum hefur landið tekið
algerum stakkaskiptum. Hann
hefur unnið með oddi og egg að
viðreisn atvinnuvega landsins.
Hann er einnig andvígur öllum
erlendum áhrifum í landinu —
og hefur reynt að þræða hinn
þrönga stíg hlutleysisins — að
svo miklu leyti, sem unnt er.
U NU er heitur Búddatrúarmað-
I ur og afstaða hans til lífsins og
allar hans gjörðir eru byggðar á
trúarlegum grundvelli. Hann er
1 sagður leggja hart að sér við
vinnu — og ætlast til mikils af
1 samstarfsmönnum sínum, enda
býr hann yfir járnhörðum vilja
til þess að færa landi sínu betri
! tima og aukna velmegun.
Tvímenningskeppni
kvenna
klæSlr
EFTIR þriðju umferð í tvímenn-
ingskeppni Bridgefélags kvenna
eru þessar efstar:
Ása Jóhannsd. Kristín Þórðard.
385.5 stig, Rósa ívars Sigr. Sig-
geirsd. 376, Ingibjörg Oddsd.
Margrét Jensd. 368.5, Hulda
Bjarnad. Unnur Jónsd. 361, Hugr
borg Hjartard. Vigdís Guðjónsd.
351.5, Eggrún Arnórsd. Kristjana
Steingr. 342, Ásgerður Einarsd.
Laufey Arnalds 338, Elín Jónsd.
Rósa Þorsteinsd. 337.5, Hanna
Jónsd. Sigríður Jónsd. 335.5, Ásta
Möller Eyþóra Thorarensen 334.5,
Dagbjört Bjarnad. Lilja Guðnad.
334, Soffía Theodórsd. Viktoría
Jónsd. 332.5, Dóra Sveinbjörnsd.
Helga Thoroddsen 331, Anna
Guðnad. Þorgerður Þórarins
330.5, Ástríður Einarsd. DÓra
Magnúsd. 329, Guðríður Guð-
mundsd.. Dsk; Kristjánsd. 325.5.
Fjórða umferð verður. spiluð
n.k. rnánudag. : ^ i ,' > - i