Morgunblaðið - 24.11.1955, Blaðsíða 8

MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 24. nóv. 1955

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavik.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Steíánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur,
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar Qg afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlanda.
í lausasölu 1 króna eintakið.
$á flokkur, sem Framsókn slær
ást sinni á, er glataður
UR DAGLEGA LIFINU
SJALFSTÆÐISFLOKKURINN
hefur nokkrum sinnum efnt til
samvinnu um ríkisstjórn við
Framsóknarflokkinn. Slík sam-
vinna befur verið nauðsynleg
milli þessara stærstu stjórnmála-
flokka þjóðarinnar, þar sem ella
hefði naumast verið hægt að
mynda starfhæfa þingræðisstjórn.
Þessa flokka hefur heldur ekki
greint svo stórlega á í þjóðmál-
unum, að samvinna milli þeirra
ætti ekki að geta verið skapleg.
En Framsóknarmenn hafa haft
þann hátt á að láta blöð sín
jafnan halda uppi illyrmislegum
rógi um Sjálfstæðisflokkinn,
enda þótt þeir væru í stjórnar-
samstarfi við hann. Er það senni-
lega eins dæmi í heiminum, að
stjórnmálaflokkur hafi hagað
málflutningi sínum þannig gagn-
vart samstarfsflokki.
En þetta hefur ekki orðið
Sjálfstæðisflokknum til meins.
Það hefur þvert á móti orðið
honum til gagns. Sagan sýnir
nefnilega, að sá flokkur, sem
Framsókn slær ást sinni á og
talar vel um er glataður.
Sannast á
Alþýðuflokknum
Þetta sannast tilfinnanlega á
Alþýðuflokknum. Árið 1934
mynduðu Framsóknarflokkurinn
og Alþýðuflokkurinn ríkisstjórn
saman. Var það í fyrsta skipti,
sem íslenzkir jafnaðarmenn tóku
þátt í ríkisstjórn. Alþýðuflokk-
urinn hafði þá verið í stöðugum
vexti undanfarin ár. Hann átti
10 fulltrúa á Alþingi og stóð föst-
um fótum í mörgum kjördæm-
um.
Framsókn vildi vera einkar
elskuleg við þennan samstarfs-
flokk sinn. Hún hlóð að honum
stöðum og bitlingum. Og Alþýðu-
flokkurinn var ákaflega ginn-
keyptur við þeim.
Hin „fijálslynda umbóta-
stjórn“, en svo nefndu þessir
flokkar stjórn sína, sat við völd
við mikið ástríki leiðtoga sinna
fram til ársins 1937. — Þá fóru
fram kosningar. Alþýðuflokkur-
inn beið þá mikinn ósigur. Komm
únistar fengu þrjá þingmenn
kosna og í fyrsta skipti fulltrúa
á Alþingi.
Þetta var þá ávöxturinn af
þriggja ára samstarfi hinna
„lýðræðissinnuðu íhaldsand-
stæðinga". — Kommúnistar
fengu byr undir báða vængi
vegna þess ástands, sem „um-
bótastjórnin“ leiddi yfir þjóð-
ina. Stórkostlegt atvinnuleysi
skapaðist. Framieiðslutæki
landsmanna grotnuðu niður.
Bannað var að flytja inn ný
skip og fólkið flýði úr sveit-
unum í stórhópum.
Síðan hefur Alþýðuflokkurinn
ekki borið sitt barr. Framsókn
hefur alltaf haldið áfram að elska
hann og lýsa því yfir, að hún
vildi fá hann í stjórn með sér.
Nú hefur hún byrjað samninga
við hann um kosningabandalag
við næstu kosningar.
Aldrei klofnari en nú
En Alþýðuflokkurinn er aldrei
klofnari og veikari en nú. Þess
meira sem Framsókn elskar hann
þeim mun aumara verður ástand
hans. í síðustu kosningum ætl-
aði Framsókn að hjálpa honum
til þess ?ð ná tveimur kaupstaða-
kjördæmum. Afleiðingin varð
sú, að einmitt í þeim kjördæm-
um beið vesalings pínu litli
flokkurinn stærstan ósigur.
Alþýðuflokkurinn hefur átt
mestu fylgi að fagna í kaup-
stöðum og þorpum sjávarsíð-
unnar. En þar er Framsókn-
arfiokkurinn óvinsælastur og
tortryggnin mest gagnvart
honum. Þegar hann hefur ver-
ið blíðastur við jafnaðarmenn
hefur almenningur sjávarsíð-
unnar vantreyst þeim mest.
Klofningurinn hefur þá feng-
ið byr undir báða vængi og
púkinn á fjósbitanum, komm-
únistarnir, fitnað.
Sakar ekki
Sjálfstæðisflokkinn
Samvinna Sjálfstæðisflokksins
við Framsókn hefur ekki sakað
hann vegna þess, að hann hefur
aldrei orðið fyrir neinum blíðu-
atlotum af hennar hálfu. Hann
hefur þvert á móti verið svívirt-
ur og níddur af Tímamönnum
meira en nokkur annar flokkur.
Á sama tíma sem Framsóknar-
menn hafa setið í stjórn með
Sjálfi^æðismönnum hafa leiðtog-
ar Framsóknar verið að gera
Alþýðuflokknum, Þjóðvörn og
jafnvel kommúnistum tilboð um
stjórnarsamvinnu.
Sjálfstæðismönnum er ljóst, að
í Framsóknarflokknum er mikið
af fólki, sem þeir eiga samleið
með, einkanlega í sveitum lands-
ins. Þetta fólk hefur margt óbeit
á rógi Tímans um samstarfs-
flokkinn. En einnig það hefur
séð, að þessar baráttuaðferðir
bitna ekki á Sjálfstæðisflokkn-
um. Það hefur þvert á móti auk- 1
ið traust hans til sjávar og sveita.
Fólkið hefur fundið að hann hef-
ur ekki beðið tjón á sálu sinni af
samstarfinu við hina gömlu
maddömu.
Sjálfstæðisflokkurinn legg-
ur í dag höfuð áherzlu á, að
efna þau loforð, sem hann gaf
þjóðinni eftir síðustu kosning-
ar í málefnasamningi núver-
andi ríkisstjórnar. Hann mun
reyna að ljúka eins miklu af
þeim framkvæmdum, sem þar
var heitið á yfirstandandi kjör
tímabili. Það kemur svo í hlut
þjóðarinnar sjálfrar að segja
fyrir um áframhaldið. En
Sjálfstæðismenn kvíða ekki
dómi hennar.
Þeir treysta á heilbrigða dóm-
greind almennings í landinu. —
Moldrykið, sem vinstri flokkarn-
ir þyrla upp um stefnu og starf
Sjálfstæðisflokksins hefur ekki
reynzt þeim drjúgt til giftu. Hin-
ir sósíalisku flokkar hafa undan-
farin ár verið að tapa fylgi. Þess
vegna hrópa þeir nú hver á annan
um kosningabandalög til þess að
forða hruni sínu. Kommúnistar
kalla hæst á hjálp. En við þá
vill nú enginn semja. Framsókn
og Alþýðuflokkurinn reyna hins
vegar að spyrða sig saman. En
allar líkur benda til að það muni
a. m. k. reynast jafnaðarmörin-
um dýrt spaug.
ALMAR sferifar:
Sinfóníuhljómsveitin.
MARGT og mikið er um þessar
mundir rætt hér um Sinfóníu-
hljómsveitina og afdrif hennar.
Hafa mér meðal annars borizt
nokkur bréf um þetta efni bæði
héðan úr bænum og frá utanbæj-
j armönnum og kveður í þeim
mjög við sama tón. Menn leggja
áherzlu á hið mikla menningar-
gildi Sinfóníuhljómsveitarinnar
og harma það, ef svo skyldi fara,
að hún yrði að hætta störfum
vegna fjárskorts. Hefir mjög ver-
ið deilt á útvarpsstjóra og afskipti
hans af þessu máli, en út í þá
sálma verður ekki farið hér. Hann
hefir svarað fyrir sig hér í blað-
inu og haldið því fram, að það sé,
eins og komið er, Ríkisútvarpinu
um megn, kostnaðarins vegna, að
standa undir rekstri hljómsveit-
arinnar, enda kosti hún þrisvar
sinnum meira, en allt talað orð,
sem flutt er í útvarpið, að leík-
ritum meðtöldum. Má vera að út-
varpsstjóri hafi hér rétt að mæla,
og hefði hann átt að láta ser
nægja þessar upplýsingar afstöðu
sinni í máli þessu til réttlætingar.
Hitt var óþarfi og varla sæmandi,
er hann í grein sinni ber fram
dylgjur um einhvern „snúðugan"
og „snældulipran" flokk manna,
„sem gengur uppstertur um ríki
allra lista, eins og þær séu óðal
þeirra einna og öll menning sé
einkafyrirtæki sjálfra þeirra“. Ef
útvarpsstjóri vill með orðum
þessum sneiða að þeim mönnum,
sem um langt skeið hafa staðið
fremstir í tónlistarmálum okkar
og borið þar hita og þunga dags-
ins, þá eru þessi orð útvarps-
stjórans ekki aðeins ómakleg
heldur ómerk og koma úr þeirri
átt sem sízt skyldi. Er vissulega
átuan
rfOLFWl
í óíÉuótu vilm
ekki von að vel fari í menningar-
málum þjóðarinnar, ef þeir menn
sem tekið hafa sér þar forustu-
stöðu, eru margir með slík sjón-
armið.
Þegar útvarpið, fyrir rúmum
tveimur árum, tók við rekstri
Sinfóníuhljómsveitarinnar, var
það ekki gert alveg hávaðalaust
af þess hálfu. Féllu þá mörg fög-
ur orð og allir tónlistarunnendur,
sem að verðugu kunnu að meta
þetta mikla menningartæki, fögn-
uðu þessari ráðabreytni, enda var
þeim talin trú um að með þessu
væri tryggður fjárhagsgrundvöll-
ur hljómsveitarinnar og þar með
framtíð hennar. — Því miður er
nú á daginn komið að þetta voru
blekkingar einar, — hyllivonir,
sem áttu sér enga stoð í veruleik-
anum. — Forráðamönnum út-
varpsins hafði láðst að kynna sér
til hlítar fjárhagshlið þessa máls,
og þar með hvaða skyldu það
tókst á herðar með rekstri Sin-
fóníuhljómsveitarinnar, og því
lofaði það meiru en það gat efnt.
í stað þess að tryggja framtíð
hljómsveitarinnar, var hér aðeins
tjaldað til einnar nætur. Af þess-
um mistökum útvarpsins er sopið
seyðið nú í dag. Sinfóníuhljóm-
sveitin hefir lagt niður störf og
er í upplausn. En úr þessu verður
að bæta og bjarga þjóðinni frá
þeim vansa, að hún sé ekki þess
umkomin að halda uppi lítilli
Sinfóníuhljómsveit. Ábyrgir að-
ilar, ríki og bær, Ríkisútvarpið og
Þjóðleikhúsið og jafnvel önnur
menningarsamtök hér, verða að
uu andi óLrifar':
Fuglaveiðar.
VEIÐIMENN út á landsbyggð-
inni“ eru í veiðihug og fýsir
að vita, hvaða réttindi þeir hafi
til fuglaveiða á afréttum og al-
menningum. Vitna þeir í laga-
ákvæði frá árinu 1954: „Öllum
íslenzkum ríkisborgurum eru
fuglaveiðar heimilar í afréttum
og almenningum utan landar-
eigna lögbýla, enda geti enginn
sannað eignarrétt sinn til þeirra.“
Spyrja veiðimenn svo: „Höfum
við, sem ekki höfum nein sérstök
veiðilönd ekki skýlausan rétt til
fuglaveiða (rjúpnaveiða) í fyrr-
nefndum afréttum og almenning-
um, eða geta oddvitar upphafið
þennan veiðirétt með einhliða
auglýsingu um bann?“
Samkvæfnt umsögn lögfróðra
manna er hér um mjög umdeilt
atriði að ræða og hefir engin end-
anleg niðurstaða fengizt í þessu
efni. Eigendur afrétta munu hafa
talsvert ríka heimild til að banna
fuglaveiðar á afréttum, og sann-
leikurinn er sá, að þau landsvæði,
sem enginn getur sannað eignar-
rétt sinn yfir, eru ekki eins víð-
áttumikil og ætla mætti.
Stirðbusaleg afgreiðsla.
VEL upp álin Reykjavíkur-
stúlka“ sendir Velvakanda
nokkrar línur og lætur illa yfir
framkomu afgreiðslustúlku í veit-
ingastofu nokkurri í hjarta bæj-
arins.
„Um veitingastofu þessa er
ekkert illt að segja, enda hvorki
betri né verri en veitingastofur af
þessu tagi gerast, en framkoma
afgreiðslustúlkunnar vakti undr-
un mína og vorkunnsemi. Kvöld
nokkurt komum við þrjár ungar
stúlkur þarna inn.keyptum okkur
pakka af sígarettum og eldspýtu-
stokk og settumst við eitt borðið.,
Ætluðum við að hvíia okkar
lúnu bein þarna andartak, áður
en lengra væri haldið. I veitinga-
stofu þessari eru á boðstólum
gosdrykkir, sælgæti og reykinga-
vörur, og mætti ætla, að þau tvö
eða þrjú borð, sem eru þarna
inni ásamt stólum væru ætluð
viðskiptavinunum. Ekkert gefur
til kynna, að óheimilt sé að tylla
sér þar eftir að hafa keypt eitt-
hvað af því, sem er til sölu. Hins
vegar gátum við engan veginn
gert okkur í hugarlund, að þau
„sérréttindi" væru takmörkuð við
kaup á sérstökum vörutegundum.
Vítaverð framkoma.
VIÐ mösuðum ofurlitla stund,
og sennilega hefir afgreiðslu-
stúlkunni gramist skraf okkar,
sem þó var engan veginn hávært.
En innan stundar vatt hún sér að
okkur og sagði hvatskeytlega, að
ekki væri leyfilegt að sitia við
borðin — riema að gosdrykkju
eða sælgætisáti. Engir viðskipta-
vinir voru í veitingastofunni
nema við.
Þar sem við erum allar ákaf-
lega vel upp aldar (revkvískur
æskulýður hefir líka sínar heið-
arlegu undantekningarH!) stóð-
um við upp og héldum á brott án
þess að malda í móinn. Mér leik-
ur forvitni á að vita, hvort þeir,
sem kaupa tóbaksvörur á slikum
veitingastofum, eru ekki jafn
réttháir og þeir, sem háma í sig
sælgæti og svolgra gosdrykki. En
ég vil í fullri vinsemd benda eig-
endum slíkra veitingastofa á: að
svo stirðbusaleg afgreiðsla mun
ekki aukaviðskiptin, og álít ég, að
slíka framkomu beri að víta.“
Merrkli,
■em
klæfflT
taka höndum saman og tryggja
það að Sinfóníuhljómsveitin geti
starfað áfram af fullum krafti og
færst í aukana með tímanum.
Ríki og bær þurfa að hækka veru
lega framlag sitt og útvarpið og
Þjóðleikhúsið sömuleiðis eftir
ýtrustu getu sinni. Ekkert annað
er samboðið þjóð sem gerir kröfu
til þess að heita menningarþjóð.
Átakið er ekki meira en svo, að
það ætti að vera auðvelt ef vilji
og réttur skilningur er fyrir
hendi.
Albert Schweitzer.
SUNNUDAGINN 13. þ m. flutti
Sigurbjörn prófessor Einarsson,
fróðlegt og skemmtilegt erindi
um mannvininn mikla og snill-
inginn Albert Schweitzer og lífs-
skoðun hans, en próf. Sigurbjörn
hefir samið allmikið rit um
Schweitzer, sem er nýkomið út.
í erindi þessu rakti próf. Sigur-
björn viðhorf Schweitzers til
menningar vorra tíma og þeirrar
öfugþróunar, er hann telur eiga
sér stað á flestum sviðum menn-
ingarlífsins í heimi vorum. Jafn-
framt gerði hann grein fyrir því
jákvæða í kenningum Schweitz-
ers og þeirri meginkenningu hans
að lotning manna fyrir lífinu
væri það, sem mestu máli skipti.
— Var erindi prófessorsins, sem
vænta mátti, afbragðsvel samið
og prýðilega flutt.
Dagskrá Borgarfjarðar.
ÞETTA sama kvöld var flutt
samfelld dagskrá: Borgarfjörður
í sögu og ljóði. Höfðu þeir Ásgeir
Hjartarson, bókavörður og Ólaf-
ur Hansson, menntaskólakennari,
tekið dagskrána saman og vel til
hennar vandað. — Var þarna rak-
in saga héraðsins, allt frá því er
það reis úr deiglu sköpunarinnar
og fram til vorra daga, rakín saga
héraðsins frá fyrstu tíð, er
Skallagrimur nam þar land, sagt
frá Snorra Sturlusyni, er reit bar
hin ódauðlegu sagarit sín, Hall-
grími Péturssyni og Passíusálm-
um hans, o. fl. og lauk með kvæð-
um tveggja borgfirzkra skálda,
þeirra Snorra Hjartarsonar og
Guðmundar Böðvarssonar. — Var
dagskráin öll hin fróðlegasta og
prýðilega flutt af mörgum okkar
beztu leikurum.
Úr heimi myndlistarinnar.
BJÖRN TH, BJÖRNSSON, list-
fræðingur, hefir nú aftur byrjað
þessa vinsælu þætti sína. Mánu-
daginn 14. þ.m. ræddi Björn um
liti og litaval utan húss og innan.
Benti hann réttilega á það, að
eins og mikilsvert er að má af
höfuðborginni hinn „steinkalda
gráma“, sem hér hefir verið ríkj-
andi um langt skeið og þægja
litagleði manna með fagurlituð-
um húsum, þá verður að gæta 1
því hófs og samræmis svo að ekki
æpi hvert húsið á annað með
skræpóttum litum. Eins verði að
gæta þess innan húss, að litavalið
sé með þeim hætti, að tekið sé
tillit til eðli híbýlanna og litírnir
séu þannig að þeir falli vel hver
að öðrum. — Þetta erindi Björns
var mjög athyglisvert og hefðu
sem flestir átt að heyra það.
Leikritið.
VEGNA rúmleysis verð ég að
slá botninn í þennan þátt í þetta
sinn. Þó vil ég aðeins minnast á
leikritið s.l. laugardag, „Ferskj-
an“, sem mér þótti dágott og
gjarnan hefði ég viljað fara nokkr
um orðum um hina ágætu kvöld-
vöku s.l.. föstudag, með erindi
Þórárins Grímssonar Víkings,
söng Fóstbræðra og hinum full
dramatiska, ef ekki broslega
'iestri séra Björns O. Björnssonar
á kvæðUm Davíðs Stefánssonar.
£n þetta verður að nægja.