Morgunblaðið - 08.12.1955, Side 2

18
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 8. des. 1955
Sjómannaféi Reykjavíkur 40 ára
í TII.EFNI að 4« ára afmæJi
Sjómanaafélag.s Ueykjavíkur (
snéri Morgunblaðið sér til.
Guðm. H. Guðmundssonar j
sjómanns, Ásvallagötu 63 og
bað hann að segja eitthvað
frá starfsemi Sjómannafélags-
ins og kjörurn sjómanna fyrr
og nú.
Guðmundur hefur verið
starfandi sjómaður i um það
bil háifa öld og lengst af á
togurum. Hann var einn af
stofnendum Sjómannafélags
Reykjavíkur og hefur gengt
ýmmm trúnaðarstörfura fyrir
það um langt árabil.
— H>/emig voru kjör sjómaima
er Sjómannafélagið var stofnað?
Með stofnun Sjómannafélags-
ins hefst félagsleg barátta sjó-
♦nanna fyrir hinum ýmsu hags-
-munamáium sínum.
Kjör togarasjómanna á þessum
tima voru þau, að hásetar höfðu
"70 króna mánaðarkaup og 10 kr.
fyrir lifrarfatið, en þær 10 krón-
tic skiptust á milli allrar skips-
thafnarinnar, nema þeirra er
tpnnu í vélinni. Ekki er annað
iiægt að segja en að kjör þessi
voru léleg, eins og vinnu var
jþá háttað á togurum, t. d. eng-
inn hvíldartími. Lögfestur hvíld-
ettími á togurum, varð því eitt
tiöfuðbaráttumál Sjómannafélags
ins frá upphafi, og brýnt hags-
r unamál allra sjómanna.
HVÍLDARI.AUS VINNA
Sem dæmi um vinnubrögð á
íogurum um þetta leyti dettur
*nér í hug ein veiðiferð á þeim
togara er ég var á 1918 er
típænska veikin geisaði. Við fór-
um úr Reykjavíkurhöfn með
hj úkrunarfólk vestur á Ðýra-
fjörð og gekk ferðin pangað vel,
cn þegar við fórum frá Dýra-
íirði var komið norðan rok og
ekki viðlit að veiða út af Vest-
fjörðum, ein.s og áætlað hafði
verið. Var því siglt sUður fyrir
ýökul og kastað þar, var þá
þi iðjudagur. Fiskur var nægur,
en „rifrildi" mikið, sem kallað
er og trollið alltaf að rifna. Var
alltaf haldið áfram við veiðarn-
íu' til næsta mánudags eða 6
fiólarhringa, en þá var siglt til
JReykjavíkur. Á þessum 6 sólar-
h ingurn fórum við tvisvar í
koju 2 tíma í hvort skipti. Og
þetta var ekkert einsdæmi. Fjöl-
»>argar ferðir líkar þessari gæti
<ég nefnt,
Þegar menn voru farnir að
vaka svona, gekk vinnan lítið
og menn ultu út af hvar sem þeir
iylltu- sér niður.
Á þessu geta menn séð hversu
brýn nauðsyn það var sjómönn-
uœ að fá lögfestan hvíldartíma.
Enda er það öllum sjómönnum
Iptirra tíma minnisstætt þegar
logboðin var á togurum 6 stunda
h víld á sólarhring árið 1921.
Sá mikli sigur vannst fyrir
baráttu sjómanna og forgöngu
Sjómannafélags Reykjavíkur.
Nokkrum árum síðar var lög-
fcoðin 8 stunda hvíldartími, og
nú fvrir nokkrum árum kom 12
Biunda hvíldartími, sem er samn-
ingsatriði Svo er munurinn
ínikill nú eða þá, og er það gott.
Þegar Sjómannafélagið var
r.i ofnað voru dánarbætur sjó-
*i anna 100 krónur á ári í 4 ár.
h ið var eitt af baráttumálum
Sjómannafélagsins að fá þessar
bætur hækkaðar, og er nú á
fcessu orðinn mikill munur.
AöBÚNAHUR OG ÖRYGGI
— Hafa ekki orðið miklar
b ’eytingar á kjöruiri og aðbún-
eði sjómanna í seinni tíð?
— Með vaxandi tækni og
b iiáttu Sjómannafélagsins hafa
OJ'ðið gífurlegar breytingar á að-
búnaði og öryggi sjómanna frá
Ú> 'í sem áður var. Þá var aðbún-
aður manr.a á togurum lélegur,
V.istarverur þröngar og litlar og
) einlætistæki lítt þekkt, t. d.
var oft erfitt að fá vatn frammi
f. o menn gætu þvegið sér o. s.
Rabhab við Gubm. H. Guðmundsson,
sem verið hefir togaraháseti í 41 ár
| og veifarnaðar í framtíðinni í
störfum sínum og þakka því þáð
sem það hefur vei gert í þágu
sjómanna fyrr og síðar.
Og sér í lagi óska ég Sjómanna-
félaginu þess, að það beri gæfu
til þess í framtíðinm að móta af-
stöðu sína til hinna ýmsu vanda-
élagsbækur Þjóðvinafélagsins
oy Menningarsjóðs fyrir áóð
I9S5 eru ailar komnar út
ÍAI-I-AR félagsbækur: Bókaútgáfu Eiríki Hreini Finnbogasyni og
i Memtmgarsjóðs og Þjóðvina- ritar hann einnig ýtariegan for-
félagsins, fimm að> töfu, enu nú mála um skáldið og ljóð þess.
ikomnar úte Eru þær samtals nær Þetta er 14. bókin, er út kemur
jhálft tíunda hundrað blaðsíður. i safninu íslenzk úrvalsrit.
mála með rólegri og hugsaðri °8 tausasölúverð þeirra saman- Saga dómarans, eftir Charle3
yfirvegun og láti það eitt ráða'1®^1 ttr- 1’ðO.OO. en félagsmenn fá Morgan. Höfundurinn er mjög
afstöðú sirini sem réttast er talið Þ»r hunttrað krónum .odýrari eða kunnur brezkur rithöfundur,
frá sjónarmiði sjómannasamtak-
anna, þá mun vel fara.
iia-
námskeið
fyrir 60 krónur. Mun óhætt að þótt þetta sé fyrsta bók bans, er
fuilyrða að þetta eru ein hag- út kemur á islenzku'. Er þetta hin
stæðustu bókakaup,. sem nokkurt athygtisverðasta saga og fjallar
útgáfufélag býður viðskiptamönn um það, að auður og hamingja
um sínum. Þótt kostnaður við fylgjast ekki ætíð að, og hið síð-
AKUREYRI, 6. des.: — Hér hefur
staðið yfir námskeið fyrir verk-
bókaútgáfu hafi hækkað veru-
tefia. var ákveðið -að hafa félags-
gjaldið hi» sama og í fyrra, og
er þar treyst á hiim stóra og skil-
vísa kaupeadahóp útgáfunnar.
Félagsbækumar eru þessar:
Aimanak hins íslenzka Þjóð-
stjóra og námsgreinar fyrir þá vinafélags fyrtr árið 1956. Aðal’-
hafa m. a. verið land- og halla- efni þess, auk hinnar stórfróð-
mælingar, vinnubókhald, flatár- tegu áxhókar, er grein um
og rúminálsfræði, jafnhliða út- j Tryggva Gunnarsson eftir dr.
reikningi á verkáætlunum. Þá Þorkel' Jóhannesson, en Tryggvi
var leiðbeint um steinsteypugerð, var um langt skeið einn heízti
steypuefni, sprengingar og kennd forvigismaður Þjóðvinafélagsins
var hjálp í viðlögum. Þá vont'
fluttir fyrirlestrar um atvinrm-
sjúkdóma, slysavamir, vinnulög;
og ritstjóri almanaksins.
Andvari, 80. árg. 1955. Flytur
hann m. a. ævisögu Guðmundar
gjöf, ábyrgð verkstjóra,. einnig Björnssonar tendlækms, eftir Pál
voru fluttir fyrirlestrar um viínu V. Koltea. „6íú taka öll hús að
sálfræði, vinnuskipulagningu, brenna“, eftir Barða Guðmunds-
verkstjórn o. fl. son og grein um Magnús Gissur-
Námskeið þetta stóð yfir nokk- arson. Skálholtsbiskup, eftir dr.
uð á annan mánuð og var Jóhann Bjöcn Þórðarson.
Hjörleifsson verkstjóri frá Reykja Jörðin, eftir Ástvald Eydal
vík, forstöðumaður þese. Fyrir- licentizt. (Lönd og lýðir). Bókin.
lestrana fluttu þeir Jóhann Þor-
kelsson héraðslæknir, Hákon Guð
mundsson hæstaréttarritari og dr.
Broddi Jóhannesson. Kennslu
er jarðfræðilegt yfirlitsrit, samin
við albýðu hæfL Kaflaheiti bók-
arinnar eru: Jörðin og sólkerfið.
Loftið. Jarðbelti. og landsnytjar.
frv. Nú er í öllum nýsköpunar-
togurum fullkomin hreinlætis-
tæki og böð. Þá. eru vistarvérur
allar stærri og betri. Of langt , .......... „ , -
»pp»»*=>i* ««■*»»
önnuðust auk forstöðumanns Dýralíf. Hafið og landið. Aftast
Ásgeir Valdimarsson, verkfræð-
ingur, Snæhjörn Jónasson verk-
fræðingur, Jón H. Jónsson
öryggismál á sjónum er Sjó-
mannafélagið hefur látið til sín
taka. Eins langar mig þó að geta,
baráttu Sigurjóns Á. Ólafssonar
heitins fyrir loftskeytatækjum og
talstöðvum í hvert skip. Þessi
árangursríka harátta Síguxjóns
og fleiri manna verður seint fuil-
þökkuð af sjómönnum.
Hin vaxandi tækni færir sjó-
mönnum sífelit meira og betra '
öryggi, t. d. bergmálsdýptarmæl-
irinn olli mikilli breytingu.
En af öllum hinum nýju og
fullkomnu siglinga- og öryggis-
tækjum er ég hrifnastur af rat-
sjánni. Það undratæki held ég að
sé vinsælast af sjómönnum,
Eitt er það enn er ekki má
gleyma þegar rætt er um starf
Sjómannafélagsins, en það eru
hafnarfríin. Við stofnun félags-
ins voru engin ákvæði um hvað
togan átti að vera lengi í höfn,
að aflokinni veiðiferð. Dvölin
var oft örstutt og varð þá hluti
skipshafparinnar að standa vakt
um ’oorð Það var oít kaldrana-
legt að koma úr langri ferð og
stanza aðeins örfáa klukkutíma.
Nú eru ákvæði um að togari
verður að stanza í höfn minnst
sólarhring að lokinni veiðiferð.
Þessi ákvæði mundi enginn sjó-
maður nú vilja missa úr samn-
ingum félagsins.
BREITTAR ADSTÆBUR
— Hvað vilt þú segja um skipa-
kostinn fyrr og nú?
— Eins og áður er sagt má
telja að gjörbreyting hafi orðið
á kjörum og aðbúnaði sjómanna
á síðustu áratugum. Nýju skipin
með fullkomnum öryggistækjum
hafa gjörbreytt aðstöðunni og
það svo að varla mundu þeir
ungu menn, er nú eru að byrja á
togurum trúa muninum á því að
vera á togara nú eða fyrir 40
árum.
Sem háseti á togurum í 41 ár
óska ég Sjómannafélaginu allra
heilla á þessum tímamótum
ías Jónasson. Alls voru 30 verk-'
stjórar á námskeiðinu. •—jónas.
í bókinni eru nokkrar töflur.
Þetta er hin fróðlegasta bók, og
prýða hana um 100 myndir til
skýringar efninu.
íslenzk úrvalsrit. LjóðmæU
Gísla Brynjólfssonar, valin af
arnefnda verður sjaldan keypt
fyrir peninga. Bókin vekur menn
til umhugsunar um hin margvís-
legu vandamál mannlegs lífs. —
Séra Gunnar Árnason hefur
snúið bókinni á íslenzku.
Með þessum árgangi félags-
bókanna kemur út 80. ái'gang-
urinn af Andvara, tímariti Jóna
Sigurðssonar. Það má þvi segja
að bókaútgáfa Þjóðvinafélagsina
eigi 80 ára afmæli um þessar
mundir. Andvari hefur frá upp-
hafi verið kjörviður útgáfunnar,
og er því ekki fjarri, að miða
aldur hennar við útkomu þessa
merka rits.
Bókaútgáfa Þjóðvinafélagsins
var frá öndverðu þjóöarutgáfa,
Henni var tekið fagnandi hendi
af bókasnauðu en lestrarfúsu
landsfólki, sem var að vakna til
meðvitundar um nýja og betri
tima í lok síðustu aldar. Helztu
máttarstólpar útgáfunnar voru
þeir Jón Sigurðsson og Tryggvl
Gunnarsson, sem um langt skeið
voru ritstjórar Anavara og
Almanaksins.
Markmið þessara mætu manna
með stofnun Þjóðvinafélagsina
var m. a. það að veita þjóðinni
fræðandi og menntandi lestrar-
efni. Þetta sjónarmið stofnenda
félagsins hefur jafnan ríkt í út-
gáfustarfsemi þess.
Hættan heillar
er bók svaðilfara á sjó og landi. Orsborne segír m.a. frá hvalveið-
am við Grænland, hciiusókn til Reykjavíkur um 1920, dvöl
» Austurlöndum, sjóferðum á seglskipnm, strandhöggi í vík-
mgasveitum og ótal fleiru. — Fyrir nokkrum árum gaf Set-
berg út fyrstu bók hans, „Skipstjórann á Girl Pat“, sem þá
seldist upp á skömmum tíma, Hér er önnur bók hans, „Hætt-
an heiilar“, skrifuð af sama fjöri og frásagnargleði.