Morgunblaðið - 08.12.1955, Blaðsíða 10

26
MORGVNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 8. des. 1955
Hentugtar
ffeymsEur
Eigum á lager 4 stæ^ðir
af þessum skápum:
16 skúffur
24 skúffur
32 skúffur
48 skúffur
ADAtSTRATI
REYKJAVIK
Eitt af merkustu ritum fornbókmennta Norður-
landa er Konungsskuggsjá. Þessi sérstæða og gagn-
merka bók hefir aldrei komið út á íslenzku, en Jón
Helgason, prófessor í Kaupmannahöfn og bóka-
vörður við Árnasafn, hefir lengi haft hug á því
að koma bókinni út með nútímastafsetningu, og
hóf hann fyrir nokkrum árum að undirbúa útgáf-
una eins og sagt var frá hér í blöðunum fyrir tveim-
ur árum í viðtali við útgefandann.
Konungsskuggsjá í útgáfu Helgafells kemur út í
tveimur bindum, í fyrra bindinu er textinn sjálf-
ur en í síðara bindinu formáli Jóns Helgasonar og
ítarlegar skýringar hans á verkinu. Fyrra bindi
verksins kemur út núna fyrir jólin en síðara bind-
ið á næsta ári. Það þarf ekki að eyða orðum að því,
að enginn maður núlifandi er færari Jóni Helga-
syni til þess að gefa út þetta stórmerka rit og
skýra það svo að það verði að lifandi bókmennum fyrir nútímafólk, en án slíkra
skýringa mætti líkja verkinu við fullt hús matar, sem hvergi fyndust dyr á.
Þeir sem lesa vilja Konungsskuggsjá sér til gagns verða að fá í hendur útgáfu Jóns
Helgasonar prófessors með skýringum hans.
Það er Helgafellshók
Jon Jónsson íiskiíræðingur:
Er ufsastofninn í hættu?
Hr. ritstjóri.
UNDANFARIÐ hefur nokkuð
verið rætt um smáufsaveiði í
blaði yðar og þeirri fyrirspurn
beint til íslenzkra fiskifræðinga,
hvort veiði þessi gæti ekki tal-
1 izt hættuleg fyrir stofninn.
Af þeim vísindalegu rann-
sóknum, sem til eru um ufsa-
| stofninn hér vð land, er ekk-
, ert sem gefur til kynna, að of
' nærri honum hafi verið gengið.
Þvert á móti, tnun þessi stofn
vera tiltölulega lítið nýttur, mið-
að við t. d. þorsk og ýsu. Þetta
I kemur m. a. fram í því, að í
; vertíðaraflanum eru oft mjög
1 margir árgangar í einu (oft um
i 20). Eronig er lengdardreifing
hrygníngarfisksins mjög breið,
það er tiitölulega mikið af smá-
um fiski og stórum fiski.
Sveiflur i styrkleika stofnsins
virðast heidur ekki jafn áber-
andi og i þorski. Árgangarnir
geta þó verið misstórir, t. d. má
nefna að hin sérkennilega veiði
ufsa í herpinót norðanlands á
árunum J950—1953, byggðist að
verulegu leyti á hinum ríka ár-
gángi frá 1945.
Göngur ufsans hér við land
eru lítið rannsakaðar enn sem
komið er, en þær geta þó haft;
all-mikil áhrif á veiðimagnið. ■
Árgangurinn frá 1945 virðist t. d. j
af einhverjum óþekktum orsök-
um, hafa iagst frá landinu vet-
urinn 1953 og líklega gengið suð-
ur á hrygginn milli Islands og
Færeyja. Vel má vera að hér
sé um að ræða göngur eins og
hjá Norðurlandssíldinni, enda er
ufsinn í öllum lifsháttum sínum
líkari síld en frændsystkinum
sínum þorski og ýsu.
Fæða ufsans er all-breytileg,
eftir því á hvaða aldri hann er.
Seiðin á 1. ári lifa mest á krabba-
flóm og krabbalirfum. Smáufs-
inn, á 2. og 3. áfi, lifir mikið
,á ýmsum smádýrum við botn- j
inn, svo sem rækjum, krabba-
flóm og smáum krabbadýrum,
burstaormum og smærri fisld
ufsa- og þorskaseiðum). Sem
miðlungs og stórufsi lifir hann
mest á ýmsum smáfiskum, svo
sem síld, sandsíli, loðnu, spærl-
ingi, smáþorski og seiðum þess-
ara físka. Þá forsmáir hann held-
ur ekki ýmsar ljósátutegundir
(t. d. kríli, augnsíli og nátt-l
lampa). Segja má því að ekki
sé hann neinn aufúsygestur í
smáfiskahjörð og geri að því
leyti ógagn.
Aðal hrvgningarsvæði ufsans
er víð suður- og suðvesturströnd
landsins. Hann hrygnir fyrr en
þorskurinn og stendur hrygning
hæst í marzbyrjun. Mikið af
seiðunum leitar botnsins við suð-
ur- og vesturströndina, og eru
þau þá 4—5 cm. löng. Töluvert
berzt þó af svifseiðum norður,
fjrrir og allt austur undir Langa-
nes, en þá eru flest komin á
botnstigið. Straumurinn ber þau
suður með Austfjörðum og eru
þá næstum komin hringinn.
Það má því segja, að ufsinn
alizt upp allt í kringum landið,
en heldur mun þó vera meira af
honum í heita sjónum.
Vöxtur ufsans hér við land
er örari en við Noreg, Færeyjar
eða í Norðursjó. Ufsi sá, sem
vex upp í heita sjónurn sunn-
anlands og vestan vex hraðar
en sá, sem elzt upp í kalda sjón-
um norðanlands og austan. Þetta
kemur einnig fram í kynþroska
fisksins, þvi að þeir sem hrað-
ast vaxa eru komnir í gagnið
4 ára, en þeir síðbúnustu eru
orðnir 9 ára, þegar þeir hrygna
í fyrsta skipti.
Árið 1953 var heildarufsaveið-
in hér við land tæp 73 þúsund
I tonn og var það um 31% af
heildarufsaveiði Evrópuþjóða. Af
j þessum afla tókum við íslend-
ingar rúm 30 þúsund tonn, Þjóð-
verjar tæp 27 þúsund tonn og
Englendingar tæp 13 þúsund
tonn.
Uísaveiðin er ekki mikil, ef
miðað er við þorsk, því að þetta
ár var heildar-þorskveiðin við
ísland 515 þúsund tonn og hlut-
ur íslendinga 263 þús. tonn. Ufs-
inn var þá fjórði í röðinni að
magni eða 6,6% af heildarafla
okkar, en á undan komu: þorsk-
ur 60%, síld 15% og karfi
9%. —
Smáufsaveiði hefur aldrei ver-
ið stunduð hér í eins stórum
stíl og í Noregi, en þar er tals-
verður hluti aflans smá- og milli-
ufsi. Mér er þó ekki kur.nugt
um, að sú veiði sé talin hafa
nein áhrif á eldri hluta stofnsins.
Meirihluti afla þess er fékkst
í herpinót norðanlands og undan-
farna vetur í Keflavíkurhöfn er
milliufsi.
Frá fiskifræðilegu sjónarmiði
er veiði ungs fisks, sem ekki hef-
ur náð kynþroskaaldri, ákaflega
ómerkileg. Þegar um er að ræða
vel nyíjaða fiskistofna, svo sem
þorsk, ýsu eða skarkola, er slíkt
fullkomið glapræði, og höfum við
íslendingar spornað við slíku með
útfærzlu landhelginnar og auk-
inni möskvastærð í botnvörp-
um.
Ufsastofninn virðist hins veg-
ar ekki það mikið nýttur ennþá,
að réttlætanlegt sé að banna
veiði smá ög milliufsa að svo
stöddu.
Fiskideildin mun fylgjast með
því sem gerist í veiðum þessum
á næstu árum, og ég vænti þess
að við getum fljótlega hafið
kerfisbundnar rannsóknir á öll-
um ufsastofninum á sama hátt
og nú er fylgzt með þorskstofn-
inum.
Fiskideild, 30. nóv. 1955.
Jón Jónsson
urðufrétt úr hókmenntaheiminum
Um 400 — fjögur hundruð — óbirt Ijóð og
vísur eftir meistarann Pál Ólafsson
Það er næsta ótrúlegt en satt að fyrst núna, fimmtíu árum eítir dauða
listaskáldsins Páls Ólafssonar, kemur út með hans eigin þjóð verulegur
hluti beztu ljóða hans og vísna. Bókaútgáfan Helgafell hefir fyrir nokkr-
um árum ákveðið í samráði við börn skáldsins og aðra ættingja og vini
að fela Páli Hermannssyni fyrrverandi alþingismanni, að freista að ná
saman öllum óbirtum ljóðum og kvæðum skáldsins og er þessi nýja bók,
hátt á þriðja hundrað blaðsíður, árangur þess mikla og vandasama starfs,
reyndar aðeins úrval úr því, sem Páll hefir nú undir höndum.
Ef þetta verður ekki metsölubók ársins hefir íslenzk þjóð beðið
mikið tjón á sálu sinni.
Helgafellsbék